სახარების იგავთმეტყველებისთვის

იგავი ქარაგმული ენით გამოთქმული ბრძნული გამოცანაა. მასში დიდ როლს ასრულებს სიმბოლო. მხატვრული სიტყვის ეს ჟანრი ძველ დროს ფართოდ იყო გავრცელებული აღმოსავლეთის ქვეყნებში, მათ შორის იუდეაშიც. იგავში ყოველივე ამსოფლისეული თითქოს ზეციურის იერსახე იყო. იგავური მეტყველება მხოლოდ ღირსეულთათვის იღებოდა, ხოლო უღირსთათვის დახშული გახლდათ.

იგავური ცნობიერება გულისხმობს, რომ სამყაროში ნებისმიერი მოვლენა, გარკვეული აზრით, სახეობრივია. ყველაფერში ღრმა მისტიური აზრია, ამგვარი საიდუმლო აზრი ყველაფერს მსჭვალავს და ყველაფერს აერთიანებს. ესაა საღვთო საზრისი.

იგავური ალეგორიზმის ფორმას, როგორც განსახოვნების ერთ-ერთ მხატვრულ ხერხს, ხანგრძლივი ისტორია აქვს. იგი ნაყოფია შუამდინარული, ბაბილონური, ეგვიპტური, ანტიკური სახისმეტყველებისა, მაგრამ განსაკუთრებული მნიშვნელობა და დატვირთვა მან ებრაულ და ქრისტიანულ ლიტერატურულ აზროვნებში შეიძინა.

ბიბლიის განმარტების ქრისტიანული მეთოდი იწყება პავლე მოციქულიდან. ზ.გამსახურდიას აზრით, „იგავი“, „ენიგმა“, „პარაბოლა“ მხოლოდ ხატოვანი მეტყველების ფორმები როდია, არამედ წინასწარმეტყველების სახეობანი“.

ოთხთავის ესთეტიკის მიზანია სულიერი მშვენიერების სიდიადის გადმოცემა, ხოლო სიტყვა „პოეტური“ აღნიშნავს ოთხთავის ესთეტიკის გამოხატვას სხვადასხვა ლიტერატურული ხერხებითა და პოეტური სახეებით. ეს კი გულისხმობს ოთხთავისათვის დამახასიათებელ იგავურ და სიმბოლურ და ალეგორიულ მეტყველებას. ოთხთავის ლიტერატურულ მხარეებს, მისი მეტყველების პოეტურობას, ანუ მხატვრულობას, მის ესთეტიკას ყველაზე მეტად სწორედ იგავები წარმოაჩენენ. იგავური მეტყველების ფუნქციას, მის როლს სახარებისეული სიბრძნის გადმოცემაში მაცხოვარი ამგვარად განსაზღვრავს: „და ოდეს იყო იგი თვისგან, ჰკითხეს მათ მოწაფეთა მისთა: ზაი-რაი არს იგავი ესე?

ხოლო იგი ეტყოდა მათ: თქუენდა მოცემულ არს ცნობად საიდუმლოი იგი სასუფეველისა ღმრთისაი, ხოლო გარეშეთა მათ - ყოველივე იგავით სიტყუად.

რაითა ხედვით ხედვიდნენ და არა იხილონ და სმენით ესმოდის და ვერ გულისხმაჰყონ, ნუურუე მოიქცენ და მიეცეს მათ ცოდვაი მათი და ჰრქუა მათ: არა იცითა იგავი ესე? და ვითარ უკუე ყოველნი იგავნი გულისხმა-ჰყვნეთ?“ (მრკ. 4. 10-13).

მაშასადამე, იგავურ მოქმედებას ორი პლანი გააჩნია: ერთი, რომელიც მორწმუნეთათვის საიდუმლოს გაცხადებას ისახავს მიზნად, ხოლო მეორე უსჯულოთა წინაშე საიდუმლოს დაფარვას ემსახურება. ამიტომ იგავური მეტყველება, ისევე როგორც მთელი სახარებისეული სიბრძნე, ერთდროუკად დუმილიცაა და მტტყველებაც, თქმაც არის და ყოვლისმომცველი ეთქმელობაც. ისევე როგორც ღვთისმსახურებაში შესრულებული საიდუმლოს აქვს ხილული და უხილავი მხარე და, მიუხედავად მისი გაცხადებისა, მორწმუნეთა წინაშე ის მაინც საიდუმლოდ რჩება, სწორედ ასევეა სახარების მეტყველების ესთეტიკაც - რამდენადაც გაცხადებულია მისი სიბრძნე, იმდენად დაფარულია, თითქოს ეს ორი რამ შეუთავსებელია, ან დაფარული უნდა იყოს, ან გაცხადებული, მაგრამ მაცხოვარი ამბობს: „რომელსა ასხენ ყურნი სმენად, ისმინენ“ (მრკ. 4,9). ამით აიხსნება ამ ორი შეუთავსებელი ცნების - თან დაფარული და თან გაცხადებული სიბრძნის არსებობის პრობლემაც.

მაშასადამე, ქრისტეს მიერ ნახსენები „ასხენ ყურნი სმენად“ სმენის ფიზიკურ ორგანოებს კი არ გულისხმობს, არამედ - ჭვრეტის უნარს, სახარების სიმბოლური ენის მიღმა არსებული შინაარსის წვდომის უნარს და სწორედ ამგვარია იგავური სიბრძნის გადმოცემის ესთეტიკაც.

სახარების იგავები ძირითადად შეიძლება დავყოთ:

1. იგავები ცათა სასუფევლისა და ცხონების შესახებ;
2. იგავები მოწყალებაზე, რწმენასა და სიყვარულზე;
3. იგავები სინანულზე;
4. იგავები მეორედ მოსვლაზე.

ამათგან ტექსტი ყველა იგავისა განსხვავებული მოცულობისაა. სახარების იგავების უნარი დაიტიოს ტრანსცენდენტური შინაარსი და მას სიმბოლოდ ემსახუროს, თითოეულ მათგანში კარგად აისახება.

ანთებული სანთელი
(მთ. 5-15; მკ. 4-21; ლკ. 8-16).

„და ეტყოდა მათ: ნუ სანთელი მოიღიან და ხვიმირსა ქუეშე შედგმიან ანუ ცხედარსა ქუეშე დადგიან? ანუ სასანთლესა ზედა დადგიან?“

მაცხოვარი მიმართავს თავის მოწაფეებს, რომლებიც მის ქადაგებას ისმენენ მთაზე, კაპერნაუმის მახლობლად. იგი ადარებს მათ ანთებულ სანთელს და ამბობს: „ეგრეთ ბრწყინევდინ ნათელი თქუენი წინაშე კაცთა, რაითა იხილნენ საქმენი თქუენნი კეთილნი და ადიდებდნენ მამასა თქუენსა ზეცათასა

ნუ ჰგონებთ, ვითარმედ მოვედ დახსნად სჯულისა გინა წინაწარმეტყუელთა; არა მოვედ დახსნად, არამედ აღსრულებად“ (მთ. 16-17).

სინათლეზე საუბრის დროს იესო ქრისტე მოაგონებს თავის მოწაფეებს, რომ კაცის თვალი და გული ნათელი და წმინდა უნდა იყოს: სხეულის სანთელი შენი თვალი არის. თუ შენი თვალი სუფთაა, მთელი შენი სხეული ნათელი იქნება, ხოლო თუ შენი თვალი ბოროტია, შენი სხეულიც ბნელი იქნება: „სანთელი გუემისაი არს თუალი; ოდეს თუალი შენი განმარტებულ იყოს, ყოველი გუამი შენი ნათელ იყოს. და უკუეთუ თუალი შენი ბოროტ იყოს, ყოველი გუამი შენი ბნელ იყოს.

იხილე, ნუუკუე ნათელი იგი შენ შორის ბნელ იყოს.

უკუეთუ ყოველი გუამი შენი ნათელ არს და არარაი აქუნდეს ადგილი რაიმე ბნელისაი, იყოს იგი ყოვლად ნათელ, ვითარცა იგი სანთელი ელვითა განგანათლოს შენ“ (ლკ. 11. 34,35,36).

გონიერი და უგონო მშენებლები
(მთ. 7. 24-27; ლკ. 6. 47-49)

„ყოველმან რომელმან ისმინნეს სიტყუანი ესე ჩემნი და ყვნეს იგინი, ვამსგავსო იგი კაცსა გონიერსა, რომალმან აღაშენა სახლი თუისი კლდესა ზედა

და გარდამოხდა წუიმაი, მოვიდეს მდინარენი, ქროდეს ქარნი და ეკუეთნეს სახლსა მას, და არა დაეცა, რამეთუ დაფუძნებულ იყო კლდესა ზედა.

და ყოველმან, რომელმან ისმინნეს სიტყუანი ესე ჩემნი და არა ყვნეს იგინი, ემსგავსოს იგი კაცსა ცოფსა, რომელმან აღაშენა სახლი თუისი ქვიშასა ზედა

და გარდამოხდა წუიმაი, მოვიდეს მდინარენი, ქროდეს ქარნი და ეკუეთნეს სახლსა მას, და დაეცა. და იყო დაცემაი იგი მისა დიდ ფრიად“ (მთ. 7, 26-27).

ეს იგავი წარმოადგენს ქრისტეს მიერ კაპერნაუმის ახლოს მთაზე წარმოთქმული დიდი ქადაგების დასკვნას. ამ ქადაგებით იესომ თვის მოწაფეებს მიმართა. ქადაგება იწყება ცზრა ნეტარებით და მთავრდება მათი ნუგეშით, ვინც აღასრულებს ზეციერი მამის ნება-სურვილს. ეს იგავი ცოტა შეცვლილი სახით არის წარმოდგენილი ლუკა მახარებელთან. აქ ნათქვამია: „რაისა მეტყუით მე: უფალო, უფალო! და არა ჰყოფთ, რომელსა მე გეტყუი თქუენ? ყოველი, რომელი მოვალს ჩემდა და ისმენს სიტყუათა ჩემთა და ჰყოფს მათ, გიჩუენო თქუენ, ვისა იყო მსგავს

მსგავს არს იგი კაცსა, რომელი აშენებნ სახლსა, რომელმან მოთხარა და დააღრმო და დადვა საფუძველი კლდესა ზედა; და დიდროაი რაი იყო, ეკუეთა მდინარე იგი სახლსა მას და და ვერ შეუძლო შეძვრად მისა, რამეთუ დაფუძნებულ იყო კლდესა ზედა

ხოლო რომელმან ისმინა და არა ყოს, მსგავს არს იგი კაცსა, რომელმან აღაშენა სახლი მიწასა ზედა თუინიერ საფუძვლისა, რომელსა ეკუეთა მდინარე, და მეყსეულად დაეცა, და იყო დაცემაი სახლისაი მის დიდ“ (ლკ. 6. 46-49).

თეოფილაქტე ბულგარელი ამბობს: ღმერთის გარეშე არ არსებობს სიქველე (კეთილი საქმე). ამიტომაც ამბობს უფალი: „ვამსგავსებ კეთილგონიერ კაცსო“. კლდე არის ქრისტე, ხოლო სახლი - სული. თუ კაცი თავის სულს ქრისტეს მცნებათა აღსრულებაზე ააგებს, მას ვერ დაარღვევს ვერც წვიმა ანუ ეშმაკი, რომელიც ზეციდან იქნა გადმოგდებული, ვერც მდინარე - მავნე ხალხი, რომელთა რიცხვი იზრდება წვიმისგან, ვერც ქარები - ბოროტი სულები და ვერც სხვა ცდუნება.

იგავისათვის უბრალო სიუჟეტს არჩევდნენ. იგავში ყოველივე ამსოფლისეული თითქოს ზეციური იერსახე იყო. მთელი დედამიწა საიდუმლი წიგნად მოიაზრებოდა, ხოლო ამ წიგნში აღწერილი მოვლენები - ზეციური სამყაროს აჩრდილებად და ხატებად.

ჩვენი უფალი იესო ქრისტე საუბრის დროს ხშირად მიმართავდა იგავებს. უბრალო ხალხს მცნებების, ზნეობრივი მითითებებისა და აკრძალვების დამახსოვრება უჭირდათ, სამაგიეროდ ადვილად იხსომებდა თავშესაქცევ მოთხრობებს.

მდიდრი ბატონი წავიდა შორეულ ქვეყანაში „ვითარცა-იგი რაჟამს წარვალნ კაცნი და მოუწესის მონათა თუისთა დამისცის მათ მონაგები თუისნი;

და რომელსამე მისცა ხუთი ქანქარი და რომელსამე ორი ქანქარი და რომელსმე ერთი, კაცად-კაცადსა მსგავსად ძალისა თუისისა. და მეყსეულად წარვიდა.

ხოლო წარვიდა, რომელმან იგი ხუთი ქანქარი მიიღო, აქმნია მას ზედა და შესძინა სხუაიღა ხუთი ტალანტი.

ეგრეთვე, რომელმან - იგი ორი მიიღო, შესძინა სხუაი ორი.

ხოლო რომელმან - იგი ერთი მიიღო, წარვიდა და მოთხარა და დაჰფლა ქუეყანასა ვეცხლი იგი უფლისა თუისისაი“ (მთ. 25. 14-18).

აქ მდიდარ კაცად იგულისხმება ღმერთი - ჩვენი დამბადებელი, მონებად კი - ჩვენ, ადამიანები.

„შემდგომად მრავლისა ჟამისა მოვიდა უფალი იგი მათ მონათაი და სიტყუაი ყო მონათა მათ თანა.

და წარმოდგა, რომელმან იგი ხუთი ქანქარი მიიღო, და მოართუა მას სხუაიღჱ ხუთი ქანქარი და ჰრქუა: უფალო, ხუთი ქანქარი მომეც მე, აჰა. ესერა სხუაიდჱ ხუთი ქანქარი შევსძინე.

ჰრქუა მას უფალმან მისმან: კეთილ, მონაო სახიერო და სარწმუნოო! მცირედსა ზედა სარწმუნო იქმენ, მრავალსა ზედა დაგადგინო შენ; შევედ სიხარულსა უფლისა შენისასა.

მოვიდა იგიცა, რომელსა ორი ქანქარი მიეღო, და ჰრქუა: უფალო, ორი ქანქარი მომეც მე, აჰა, სხუაი ორი ტალანტი შევსძინე.

ჰრქუა მას უფალმან მისმან: კეთილ, მონაო სახიერო და სარწმუნოო! მცირედსა ზედა სარწმუნო იქმენ, მრავალსა ზედა დაგადგინო შენ; შევედ სიხარულსა უფლისა შენისასა.

მოვიდა იგიცა, რომელსა ერთი ქანქარი მიეღო, და ჰრქუა: უფალო, უწყოდე, რამეთუ ფიცხელი კაცი ხარ შენ: მოიმკი, სადა არა დასთესი, და შეიკრიბი, სადა არა განგიბნევიედ.

და შემეშინა, წარვედ და დავმალე ქანქარი იგი შენი ქუეყანასა. აჰა, ესერა შენი შენ თანა არს.

მიუგო უფალმან მისმან და ჰრქუა მას: ბოროტო მონაო და მედგარო! უწყოდე, რამეთუ მოვიმკი, სადა არა დავთესი, და შევიკრიბი, სადა არა განიბნევიედ“ (მთ. 24. 19-28).

უფალმა მას ის ერთი ქანქარიც წაართვა.

არქიმანდრიტი რაფაელი ასე განმარტავს ამ იგავს: „ზოგიერთი ჩვენგანი სიამაყის სულით გაჟღენთილი, შეურაცხმყოფლად ღირსების შემლახავად აღიქვამს სიტყვას „მონა“. მაგრამ თუ კარგად დავფიქრდებით, ღმერთის მონობა დიდი პატივია: მონა ხომ თავის ბატონს ეკუთვნის; ჩვენთვის უდიდესი ბედნიერებაა, თუკი შევძლებთ მთელი გონებით, გულითა და სულით მივეკუთვნებოდეთ ღმერთს, მთელი ჩვენი სიცოცხლის განმავლობაში მას ვემსახუროთ. მხოლოდ ღმერთის მორჩილებაში თავისუფლდება ადამიანი საკუთარი ვნებების, სურვილების, ეგოიზმისა და ცოდვის მონობისაგან და ის, ვინც ამქვეყნად ღმერთის მონაა ჭეშმარიტად, ზეცათა სასუფეველში ღმერთის შვილი იქნება.“

ტალანტი ფულის ყველაზე დიდი ერთეულია. ათი ტალანტი, რომელიც მონამ დაახვედრა თავის ბატონს, დიდი ფული იყო. უფალმა კი ოჯახის წევრად მიიღო.

ორი ტალანტის მფლობელმა მონამ უფალს ოთხი მიართვა. მანაც დაიმსახურა სრული ნეტარება და ზეცათა სასუფეველი.

მესამე მონა კი სულზე არ ფიქრობდა, მას არ უყვარდა ღმერთი. ამიტომაც მას წაერთვა უფლისგან მინიჭებული მადლი, წაერთვა ყველაფერი და განიდევნა ზეცათა სასუფევლიდან.

ქანქარების იგავი გვასწავლის, რომ ყოველი ჩვენგანი უნდა ეშურებოდეს ქველისმოქმედებას. დილით, როცა ადგებით, იფიქრეთ, რა სიკეთის გაკეთება შეგიძლიათ. როცა ვიძინებთ, ვიფიქროთ, რომ შეიძლება ეს ღამე ჩვენთვის უკანასკნელი იყოს. იოანე ოქროპირი გვასწავლის: თუკი ოქრო არ გვაქვს, სპილენძის მონეტა გაეცი. გახსოვდეს ქვრივის მოკრძალებული წვლილი მდიდრის განძზე მეტი აღმოჩნდა (იხ. მკ. 12. 21-44).

დრო, რომელიც სიქველის მოქმედებისათვის მოგვეცა, მსწრაფლწარმავალია. იგი უზარმაზარ მდინარეს ჰგავს, უჩუმრად რომ მიედინება. მისი ტალღები ჩვენი ცხოვრების წუთებსა და საათებს მოჰგავს. ისინი მიედინებიან და მარადისობის ოკეანეს უერთდებიან. მუდამ უნდა გვახსოვდეს დროისა და სიკვდილის არსებობა. ყოველთვის უნდა გვახსოვდეს, რომ ჩვენი სხეული მიწაში ჩაესვენება, ხოლო სული კი წარსდგება უფლის წინაშე.

მოწყალების მცნება ძალზე ფართოა, ის ხელმისაწვდომია ყველასათვის, ოღონდ უნდა გვახსოვდეს, რომ სიკეთის ქმნას თავის მოწონება, მოჩვენებითობა, ხმამაღლა გაცხადება არ უნდა ახლდეს თან. ამგვარ სიკეთეს ფასი ეკარგება და იგი ჩვენი ამპარტავნების საკვები ხდება. იესო ქრისტე გვასწავლის, რომ ქველი საქმე ფარულად უნდა ვაკეთოთ.

სახარების საბოლოო და მთავარი სწავლება ხსნას ეხება, რადგან ადამიანისათვის ამაზე დიდი და ერთადერთი და ჭეშმარიტად ღირებული მიზანი არ არსებობს.

რაგვარია ცხონების შესახებ გადმოცემა, თუკი ძე ღვთისას ღვთაებრივი ბუნება არის მიუწვდომელი კაცობრივი გონებისათვის და აზრს მოკლებულია იმ სახელზე ფიქრი, რომელიც მის არსსა და რაობას დაიტევს. თუკი სული ადამიანისა არის იმდენად ღირებული, რომ მისი შეფასება აღემატება წუთისოფლის კრიტერიუმებსა და ჩვენი გონების კატეგორიებს, მაშინ ცხონება ანუ სასუფევლის მოპოვება, სულიწმიდის მოხვეჭა არის ის, რასაც ვერანაირ ერთეულებში ვერ გაზომავ და ვერანაირი კანონით ვერ დაიკანონებ, მიუხედავად იმისა, რომ მორწმუნე ადამიანის ცხოვრება მკაცრად დაკანონებულია, თითქოს აქაც მივდივართ ზემოხსენებულ შეუთავსებლობამდე. ერთის მხრივ, მკაცრად ზღვარდადებული და ჩარჩოებგანსაზღვრული წესი ცხოვრებისა, რომელმაც შედეგად ცხონება უნდა მოგვიტანოს და, მეორეს მხრივ ის, რომ არ არსებობს საზომი, კრიტერიუმი, რომლითაც ცხონებისათვის საჭირო ღვაწლი შეფასდება და გაიზომება.

ამ მსჯელობით, ერთი შეხედვით, თითქოს აბსურდამდე მივდივართ; მაშინ რა აზრი აქვს ნებისმიერ სარწმუნოებრივ ჩარჩოებში მოქცევას, კანონებისა და დოგმების მორჩილებასა და აღსრულებას?..

ამ ურთულეს საკითხს, რომელიც ლოგიკური მსჯელობით დასკვნის გამოტანის საშუალებას არ იძლევა, ისევ ტრანსცენდენტური ყოვლისმომცველობით წყვეტს მაცხოვრის ერთი იგავი, რომელიც მეორედ მოსვლისა და საშინელი სამსჯავროს ამბის ალეგორიულ გადმოცემას წარმოადგენს.

„ხოლო რაჟამს მოვიდეს ძე კაცისაი დიდებითა თუისითა, და ყოველნი ანგელოზნი მისნი მის თანა, მაშინ დაჯდეს საყდართა დიდებისა თუისათა და შეკრბენ წინაშე მისა ყოველნი ნათესავნი და განარჩინეს იგინი ურთიერთას, ვითარცა-იგი მწყემსმან რაი განარჩინოს ცხოვარნი თიკანთაგან, და დაადგინნეს ცხოვარნი მარჯუენით მისა და თიკანნი - მარცხენით. მაშინ ჰრქუას მეუფემან მარჯვენითა მათ მისთა: მოვედით, კურთხეულნო მამისა ჩემისანო, და დაიმკვიდრეთ განმზადებული თქუენთვის სასუფეველი დასაბამითგან სოფლისაით. რამეთუ მშიოდა და მეცით მე ჭამადი; მწყუროდა, და მასუთ მე; უცხო ვიყავ და შემიწყნარეთ მე;

შიშუელ ვიყავ და შემმოსეთ მე; სნეულ ვიყავ და მომხედეთ მე;
საპყრობილესა ვიყავ და მოხუედით ჩემდა.

მაშინ მიუგონ მას მართალთა მათ და ჰრქუან: უფალო, ოდეს გიხილეთ შენ მშიერი და გამოგზარდეთ? ანუ წყურიელი და გასუთ შენ?

ოდეს გიხილეთ შენ უძლური ანუ საპყრობილესა და მოვედით შენდა?

და მიუგოს მეუფემან მან და ჰრქუას მათ: ამენ გეტყუი თქუენ: რაოდენი უყავთ ერთსა ამას მცირეთაგანსა ძმათა ჩემთასა, იგი მე მიყავით.

მაშინ ჰრქუას მარცხენითა მათცა: წარვედით ჩემგან, წყეულნო, ცეცხლსა მას საუკუნესა, რომელი განმზადებულ არს ეშმაკთათუის და ანგელოზთა მისთათუის, რამეთუ მშიოდა და არა მეცით მე ჭამადი; მწყუროდა, და არა მასუთ მე; უცხო ვიყავ და არ შემიწყნარეთ მე; შიშუელ ვიყავ და არა შემმოსეთ მე; უძლურ ვიყავ და საპყრობილესა, და არა მოხუედით ჩემდა.

მაშინ მიუგონ მათცა და ჰრქუან: უფალო, ოდეს გიხილეთ შენ მშიერი ანუ წყურიელი, ანუ უცხოებასა, ანუ შიშუელოებასა, ანუ საპყრობილესა და არა გმსახურეთ შენ?

მაშინ მიუგოს მან და ჰრქუას მათ: ამენ გეტყუი თქუენ: რაოდენი არა უყავთ ერთსა ამას მცირეთაგანსა, მე არა მიყავით და წარვიდეს ესენი სატანჯველსა საუკუნესა, ხოლო მართლნი - ცხორებასა საუკუნესა“ (მთ. 25, 31-46).

წმიდა მამები ეგზეგეტიკურ ნაშრომებში ასე განმარტავენ ამ იგავს. მართალთა ცხვრებად წოდება, ხოლო ცოდვილთა თიკნებად მოხსენიება თავის სიმბოლურ დატვირთვას ატარებს. ცხვარი უკვე ზრდადასრულებულ ცხოველს ჰქვია, ხოლო თიკანი - თხას, რომელიც ჯერ კიდევ არ არის ჩამოყალიბებული თავისი ფიზიკური განვითარების პროცესში. ეს ალეგორია მიუთითებს მართალი ადამიანის იმგვარ პიროვნულ შტრიხზე, რომელიც სულიერად, ზნეობრივად ზრდასრული ადამიანის სახეს ატარებს, ხოლო ცოდვილი თავისი უკეთური ცხოვრების გამო ინფანტილურია ანუ ჩამოუყალიბებელია თავისი მორალური იერითა და პიროვნებით.

იგავში საუბარია საშინელი სამსჯავროს შესახებ და ნათქვამია, თუ რას მოჰკითხავს უფალი მართლებს და ცოდვილებს, - ერთსა და იმავეს, რაზეც პირველთ სანაცვლოდ ნეტარება და მარადიული სუფევა მიეზღვევათ, ხოლო უკანასკნელთ - ტანჯვა და მარადიული „გეჰენა“. მაცხოვარი აჯილდოვებს მართალთ იმ მოწყალებისათვის, რომელსაც თავისი ცხოვრების მანძილზე უშურველად გასცემენ, ხოლო ცოდვილებს სჯის იმიტომ, რომ მოწყალებისათვის არაფერი ემეტებოდათ.

როგორც აღვნიშნეთ, სახარებას აქვს ორმაგი პლანი, ხილული ანუ შეგრძნების ორგანოთათვის მისაწვდომი, აღსაქმელად შესაძლებელი, და უხილავი, რომელიც დაიწერა სულიწმიდის მეშვეობით და აღიქმება ასევე სულიწმიდის მადლით, სწორედ ამიტომ არა აქვს ჩვეულებრივ მოკვდავს იმის უფლება, რომ საკუთარი გონებით დაიწყოს ამ მიღმური შინაარსის ძიება და გამოკვლევა. ეს მხოლოდ წმიდა მამების და ღვთივგაბრძნობილი ადამიანების პრეროგატივაა.

მოწყალება, რომელზეც ამ იგავშია საუბარი, წარმოჩენილია მოწყალების იმ გარეგნული ფორმებით, რომელნიც მორწმუნე ადამიანის ცხოვრების წესის ნაწილია; თუმცა, ამ იგავის სიღრმე მხოლოდ მოწყალების ამ რამდენიმე ფორმის გარდაუვალობის აღიარებაში არ მდგომარეობს. ის უფრო მასშტაბურ დატვირთვას ატარებს.

როგორც აღვნიშნეთ, აქ მოთხრობილია განკითხვის დღის შესახებ. მაშასადამე, მთელი კაცობრიობის განსჯის შესახებ და, ერთის მხრივ, თითქოს ადამიანური ლოგიკისათვის უცნაურია მართალთა განმართლების გამო, რომ ისინი მოწყალენი იყვნენ და ცოდვილთა დასჯა იმიტომ, ისინი მოწყალენი არ იყვნენ. ამ დროს ადამიანური ლოგიკისათვის დამახასიათებელი საკმაოდ ლოგიკური კითხვა ჩნდება: ნუთუ სხვა არაფერია ადამიანის სარწმუნოებრივ ცხოვრებაში, რის გამოც ღმერთი ცხონებას უწყალობებს? ნუთუ ის ადამიანი, რომელიც ეკლესიის საიდუმლოებებში იღებდა მონაწილეობას და მცნებების არსრულებით ცხოვრობდა, იმისათვის არ დაიმკვიდრებს ცათა სასუფეველს და თუ ასეა, მაშინ რატომ არ არის ეს იგავში აღნიშნული? ამის პასუხი სწორედ სახარების მეტყველების ესთეტიკაშია. ის ხომ არასდროს საუბრობს ტრანსცენდენტურ და კაცობრივი შემეცნებით მიუწვდომელ თემებზე ისე, რომ ამას ლოგიკური გამართლება ჰქონდეს, რადგან ტრანსცენდენტური, მიღმური სიბრძნე, „ფილოსოფოსთა სულელად გამომაჩინებელია“, ხოლო „სიბრძნეი იგი ამა სოფლისაი, სიცოფე არს წინაშე ღმრთისა“, როგორც თქვა მოციქულმა პავლემ.

მოწყალება, რომელიც იგავშია ჩამოთვლილი, აქ კონკრეტული ხასიათისაა, მაგრამ უსაზღვროა ის შინაარსი, რომელსაც ეს კონკრეტული ფორმა გულისხმობს. უსაზღვროა, რადგან მისი საფასურიც, მისი სამაგიეროც უსაზღვრო და მარადიულია. ის არ გაიზომება, არ აიწონება, არ განისაზღვრება, რადგან მისი არც საზღაური გაიზომება, აიწონება, განისაზღვრება. საუბარია იმ ღვაწლზე, რომელიც მართალმა უნდა გასწიოს ცხონებისათვის და იმ საფასურზე, რომელიც ღმერთმა მართალს უნდა უწყალობოს ამ ღვაწლისათვის. რატომ არის ეს ღვაწლი ერთი სიტყვით მოხსენიებული და გადმოცემული მხოლოდ მოწყალების ფორმებით. იმიტომ, რომ მთელი ღვაწლი ადამიანისა არის მოწყალება; მოწყალება ანუ საქმე, რომლის საფასურიც არაფერია. მართლაც მოწყალებას ვუწოდებთ ისეთ „გაცემას“, რომელიც სამაგიეროზე კი არ არის ორიენტირებული, არამედ იმაზე, რომ გასცე. იგავში სწორედ ამაზეა ყურადღება გამახვილებული. კეთილი საქმეები - გლახაკთა დაპურება, სნეულთა და პყრობილთა მოკითხვა-მონახულება, შიშველთა შემოსვა და უცხოთა შეფარება განიხილება როგორც ღვთისათვის ჩადენილი საქმეები - ეს კი მართლაც ასეა. განა მორწმუნემ, რომელიც ეკლესიაში ეზიარება, იცის, რომ ის ამისთვის ცხონდება, ან ადამიანი, რომელიც ცოდვებს ინანიებს, დარწმუნებულია, რომ სასუფეველს დაიმკვიდრებს? ან მლოცველმა იცის, რომ უფლის წინაშე მისი ლოცვა წარიმართება? მან ეს არ იცის, არამედ სწამს და, მაშასადამე, ის ამას ყველაფერს აკეთებს არა მატერიალური ანგარებით, არამედ ღვთისათვის, სწორედ იმ ღვთისათვის, რომელიც კი არ იცის, არამედ სწამს. თუ მორწმუნეს სწამს, რომ თავისი ღვაწლისათვის სამაგიეროს მიიღებს, მოიხვეჭს და მოიპოვებს სასუფეველს, ეს არ არის ანგარება, რადგან მას სწამს, მაგრამ არ იცის და ამ ორ სიტყვას შორის ისეთივე განსხვავებაა, როგორც ხილულ და უხილავ სამყაროს შორის, ანუ ისინი მსგავსნი არიან, მაგრამ ერთი ხილულია, მეორე კი - უხილავი, ერთი მატერიალურია და მეორე - სულიერი. ამიტომ, როცა ადამიანი იხარჯება, კეთილ საქმეებს აკეთებს, აკეთებს ღმერთის სიყვარულისათვის - ეს არის მოწყალება და ამიტომ ის მოწყალებას იმსახურებს და არა ცხონებას, რადგან ცხონება „შეუძლებელ არს კაცთათვის და შესაძლებელია ღვთისათვის“.

იგავის არსი მოიცავს უზომო შინაარსს, დუმილს ანუ განუსაზღვრელობას, მაგრამ არა როგორც ქაოსს, არამედ როგორც იმგვარ წესრიგს, რომლის კანონსა და „ჩარჩოებში“ კაცობრივი გონება ვერასდროს გაირკვევა.

ოთხთავის ესთეტიკის საბოლოო ფორმულირებას სახარებაშივე ვხვდებით, სადაც ნათქვამია: „და არიან სხუანიცა მრავალი, რომელ ქმნა იესუ, რომელნი თუმცა დაიწერებოდეს თითოეულად, არცაღა ვჰგონებ, ვითარმცა სოფელმან ამან დაიტია აღწერილი წიგნები“ (ინ. 21. 25).

იოანეს ეს სიტყვები მთელ ოთხთავს ეპილოგად ემსახურება. იოანესთან კი ეს არის მისი სახარების პირველი ხუთი მუხლის ლოგიკური გაგრძელება და იკვრება წრე არა მარტო მისი, არამედ მთელი ოთხთავის მეტყველების, რომელიც ღაღადებს: ღვთაებრივ სიტყვას კაცობრივი სიტყვა ვერ დაიტევს, ოთხთავმა დაიტია ტრანსცენდენტური შინაარსი და ეს მოხდა არა კაცობრივი სიტყვით, არამედ იმ ღვთაებრივი სიტყვით, რომლითაც უფალმა ხორციელად შობის შემდეგ ზეცის საიდუმლო გამოგვიცხადა.

ოთხთავის იგავური მეტყველება იძლევა საშუალებას ყურადღება გავამახვილოთ მის სიმბოლურ ენაზე. ამით თავად მხატვრული ლიტერატურა, თავად იგავთმეტყველება მაღლდება სახარებამდე.

დამოწმებული ლიტერატურა: 1. ახალი აღთქუმაი უფლისა ჩუენისა იესო ქრისტესი, საქართველოს საპატრიარქოს გამომცემლობა. თბ. 1995 წ. 2. არქიმანდრიტ რაფაელის ქადაგებები, ჯორჯიან-თაიმსი, 2005წ. 5.VIII. 3. ბასილი დიდის „ექუსთა დღეთათუის“ და „კაცისა აგებულებისათუის“, ძველი ქართული თარგმანები, გამოსცა ილ. აბულაძემ, თბ. 1964 წ. 4. რ. ბარამიძე, ნარკვევები ქართული მწერლობის ისტორიიდან, თბ. 1990 წ. ზ. გამსახურდია, ვეფხისტყაოსნის სახისმეტყველება, თბ. 1991 წ. 6. იგავნი იესო ქრისტესნი, თბ. 1990 წ. 7. კ. კეკელიძე, ძველი ქართული ლიტერატურის ისტორია, ტ. I, თბ. 1980 წ. 8. კ. კეკელიძე, თარგმანებაი ეკლესიასტისაი, ეტიუდები XI, თბ. 1980 წ. 9. გ. კუჭუხიძე, უფლის კვართის სიმბოლიკისათვის, „ცისკარი“, №3, 1998 წ. 10. ფ. მეტრეველი, აგიოგრაფიული სიტყვა და ლოგოსი, თბ. 2000 წ. 11. რ. სირაძე, სიმბოლურ-ალეგორიული გამოხატვისათვის ძვ. ქართულ მწერლობაში, „მნათობი“, №12, 1968 წ. 12.რ.სირაძე, წმიდა ნინოს ცხოვრება და დასაწყისი ქართული მწერლობისა, თბ. 1997 წ. 13. რ. სირაძე,ლიტერატურულ-ესთეტიკური ნარკვევები, თბ. 1987 წ. 14. რ. სირაძე, ქართული აგიოგრაფია, თბ. 1987 წ. 15. ნ. სულავა, გრიგოლ ხანძთელისა და აშოტ კურაპალატის სახისმეტყველებისათვის, კრ. ხანძთა სულიერად მშობელი ქართველთა, თბ. 2002 წ. 16. ნ. სულავა, შიო მღვიმელი დემეტრე მეფის პოეზიაში, ლიტერატურული ძიებანი, XXI, თბ. 2000 წ 17. ჰაგიოგრაფიის ღვთისმეტყველება, საქართველოს საპატრიარქოს გამომცემლობა, თბ. 1997 წ. 18. Библейская энциклопедия, изд. Арх. Никифора, М. 1990 г. 19. Толковая Библия, М. 1987 г. 20.В.Коплинский, Словарь символов, М. 1999 г.

Manana Asatiani

On Fables in Gospels

A fable is a wise puzzle expressed in an ambiguous way. Symbol plays an important role in it. Fable consciousness means that any phenomenon in the universe has its image. The purpose of the gospel aesthetic is to represent the spiritual beauty and the word „poetic „ means the expression of the aesthetic in different literary ways and images.

The article discusses several fables and their meanings. The fable speech gives a chance to pay attention to its symbolic language. Consequently, the fables reach the level of the gospel.

მანანა ასათიანი


წყარო

Please Share it! :)