წარმოსახვითი სულიერება მართლმადიდებლობის მიღმა

კახაბერ კურტანიძემ  დაამთავრა თბილისის პოლიტექნიკური ინსტიტუტი. თბილისის სასულიერო სემინარია.   1999–2005 წლებში სწავლობდა თეოლოგიას თესალონიკის არისტოტელეს უნივერსიტეტში (საბერძნეთი, მაგისტრის ხარისხი) სწავლობდა ბოსეის   თეოლოგიის ინსტიტუტში (ჟენევა, შვეიცარია) და წმ. ჯვრის თეოლოგიურ სემინარიაში (მართლმადიდებლურ კოლეჯი  (აშშ, ThM -ის ხარისხი). ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტში დაიცვა დისერტაცია წმ. მაქსიმე აღმსარებელზე. არის ფილოსოფიის მეცნიერებათა დოქტორი და ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის ქრისტიანული თეოლოგიის სამაგისტრო პროგრამის ხელმძღვანელი. დეკანოზი კახაბერი მრავალი საღვთისმეტყველო ნაშრომისა და სტატიის ავტორია

რა აზრს გამოხატავს სიტყვა „სულიერება“?

სულიერება შეიძლება დაიყვანებოდეს სპირიტუალიზმამდე („სპირიტ“ ხომ „სულს“ ნიშნავს) და, აქედან, რიტუალიზმსა და „ზებუნებრივი“ წეს-განგებისადმი მოკრძალებამდე.

ამასთან, სულიერებას შეიძლება იმდენად აბსტრაქტული მნიშვნელობა მიეცეს, რომ  კონკრეტიკაში მოუაზრებელი გახდეს. ან, სულაც პირიქით, ნებისმიერი სფეროს მასში მოთავსება შევძლოთ: მორალის, ხელოვნების, აზროვნების ზოგადად და მისი ყოველი გამოვლინების და, ბოლოს და ბოლოს, რელიგიის, კერძოდ კი მართლმადიდებლობის.

უფრო რასაც კი ვხედავთ ისაა, რომ ეს უკანასკნელი (მართლმადიდებლობა ჩვენში) თავის საკუთრებად აცხადებს სულიერებას და, ამგვარად, ცდილობს მოიცვას ქართველების  ცხოვრების ყოველი გამოვლინება. შეკითხვა იმის შესახებ, თუ რა არის „სულიერება“ და რაში მდგომარეობს ის, ჩვენში მართლმადიდებელ მესვეურთა მხრიდან აღიქმება  ღვთივდადგენილ წესწყობაში დაეჭვებად, თავხედობად და გმობად: „ამიტომ გეუბნებით თქვენ: ყოველი ცოდვა და გმობა მიეტევება ადამიანებს,მაგრამ სულის გმობა არ მიეტევება მათ. ვინც იტყვის სიტყვას კაცის ძის წინააღმდეგ,მიეტევება მას; მაგრამ ვინც იტყვის სიტყვას სული წმიდის წინააღმდეგ, არ მიეტევებამას, არც ამ წუთისოფლად და არც საუკუნო სოფლად“ (მათე 12:31-32). სულიერების შესახებ შეკითხვას აიგივებენ თავად წმინდა სულის, ანუ ღმერთის წინააღმდეგ დანაშაულთან, ჰუბირისთან (ὕβρις). ხოლო, რადგან „სულიერება“ არანაირად არაა კონკრეტული და იგი შეიძლება ყველაფერი იყოს, ყველაფერზევე იკრძალება კითხვის დასმა. სულიერება - სასულიერო ტაბუა --„დადუმდი და დაემორჩილე“!..

როგორც სჩანს, ამ ტაბუსადმი მოკრძალება და ძრწოლა ერთ-ერთი მთავარ შტრიხთაგანია თანამედროვე ქართველისათვის...

მაგრამ, მოდით, საერთოდ არ შევეხოთ ამ ტაბუს (არც დავუპირისპირდეთ და არც უგულვებელვყოთ, უბრალოდ გვერდი ავუაროთ) და ისე დავსვათ კითხვა სულიერების შესახებ. მაგალითად, ასეთნაირად: რაგვარი ან რა შეიძლება იყოს სულიერება რელიგიის გარეშე? ანუ, რა შეიძლება იყოს სულიერება თუ მას არ განვიხილავთ ტაბუსთან მიმართებაში? დავსვათ ეს კითხვა და შევეცადოთ გავცეთ პასუხი, იმ მილიარდ პასუხთაგანი, რომელიც ამ კითხვას მოსდევს.

მოდით, დავუშვათ სხვისი განსხვავებული დაშვებები და ვიმსჯელოთ მავანის ასევე განსხვავებული მსჯელობები!..

მაშ ასე, ვიწყებთ:

სულიერების საკითხები მატერიალურის (მოხვეჭადი ქონებისა და სიძლიერის) საპირისპიროა. სულიერება საკრალური გამოცდილების მოპოვებისათვის ძალისხმევაა. საკრალური არ გულისხმობს აუცილებლად რელიგიურსა და ზებუნებრივს და არც მორალურ მაქსიმებსა თუ წესებს, ადათებსა და ჩვეულებებს. სულიერება არის მოგზაურობა თუნდაც ფანტაზიური რეალურობისაკენ (მათ შორის საკრალურისაკენ) და მასში ადგილის პოვნისა და განხორციელებისაკენ. ფაქტობრივად მოგზაურობაა საბოლოო პუნქტის გარეშე... ავანტიურაც კი შეიძლება ეწოდოს...

(ცხადია, დღევანდელ ქართულ რეალობაში არავითარი ზედმეტი ფანტაზირება და წარმოსახვა საჭირო არაა. ჩვენ ზუსტად ვიცით საიდან მოვდივართ და საით მივემართებით! ჩვენ ვფლობთ ხელშესახებ რეალობას, რომელიცაა კათოლიკოს-პატრიარქ ილია მეორეში განსახიერებული ღვთაებრივი. ეს თითქოს იგივეა რაც იოანე მახარობელმა დაწერა: ‘[იესო ქრისტე] რომელიც ვისმინეთ და ჩვენი თვალით ვიხილეთ, რომელსაც ვჭვრეტდით და ჩვენი ხელით ვეხებოდით სიცოცხლის სიტყვას’ (1იოანე 1:1). ჩვენც შეგვიძლია განსხეულებულ ღვთაებრივ სიწმინდეს, წმინდა გაბრიელის ძვლებს შევეხოთ...)

განვაგრძოთ წარმოსახვა და ფანტაზიურის მსჯელობა.

სულიერება ადამიანის მისწრაფებაა საზრისისაკენ (თუნდაც წარმოსახვითის) და ამდენად ის მოიცავს მთელს ადამიანს -- სრულად ჩაირთავს ადამიანს და ტრანსფორმირებს, ანუ გარდაქმნის კონკრეტულ ცხოვრებად მთლიანი სამყაროს სიცოცხლეში. ცხადია, როდესაც ვსაუბრობთ რეალობაზე (თუნდაც ფანტასმაგორულ) ეს რეალობა მოიცავს სამყაროს, რადგან ეს უკანასკნელი (სამყარო) მთლიანობის, ანუ რეალობის ნაწილია. ამგვარად, როდესაც ადამიანი წარმოისახავს რეალობას იგი წარმოისახავს ამ რეალობაში მოქცეულ სამყაროს და თავად სწორედ ამ სამყაროში თავსდება...

თავად ფილოსოფიაც, რომელიც თითქოს ან თითქმის მხოლოდ გონების სფეროს განეკუთვნება, ბერძნულ-რომაულ, ინდურ, ჩინურ და თავად შუასაუკუნეებშიც კი სულიერი დისციპლინა იყო. ცხადია ის ვერ განიხილებოდა როგორც აკადემიური საგანი და არც როგორც კამათში გამარჯვებისათვის  გაწაფულობა. მაგალითად, არისტოტელესათვის ფილოსოფოსობა იყო „ღმერთისადმი მსახურება და ხედვა/თეორია“. ანუ, საკუთარ თავში, ჩვენში და სამყაროში ღვთიურის დანახვა და პატივცემა (სასუფეველი ღმრთისაჲ შორის თქუენსა არს’ (ლუკა 17:21)). ფილოსოფია მისთვის იყო ბედნიერების ძიება ინტელექტუალური მშვენიერების წვდომისას. ფილოსოფია გონიერი სულიერებაა თავად მოდერნულობისთვისაც კი. ის ცხოვრების წესია და განსაზღვრულია ყოველდღიურობისათვის (პოლიტიკისაც მათ შორის)...

სულიერი ცხოვრების შემდეგი მხარეები შეგვიძლია გამოვყოთ: (1) ტკივილი, (2) თანაგრძნობა, (3) სულგრძელობა, (4) მიმტევებლობა, (5) პატივცემა, (6) სიხარული.

(1) ტკივილი/ტანჯვა მეტია ვიდრე ფიზიკური ან ემოციური განცდა. ზღვრული ტანჯვისას ადამიანი კარგავს უნარს რაიმე იღონოს. ამ უუნარობის თუ ღონემიხდილობის სახეა იესოს ჯვარზე ღაღადი: „ღმერთო ჩემო, ღმერთო ჩემო რატომმიმატოვე?!. ტკივილი თითქმის ან სრულად აუცილებელია ადამიანისათვის, რადგან ტანჯვის გარეშე შეუძლებელი იქნებოდა საკუთარი საზღვრულობის და ჩვენი არსებობის სხვაზე (რაიმესა თუ ვინმეზე) დამოკიდებულობის გააზრება. ხოლო, ამ შებოჭილობისა და უუნარობის გაცნობიერების გარეშე არც ჩვენი ცხოვრების გზის შესწორების აუცილებლობა დაგვიდგებოდა როგორც ამოცანა. ტანჯვის გაცნობიერებასთან ერთად ჩვენივე მოწყვლადობასა და მოკვდავობას ვიაზრებთ. სიკვდილი სამყაროს სიცოცხლის შემადგენელია და არის ჩვენი, როგორც ადამიანების, საერთო ხვედრი.

(2) ამ გაგებიდან იბადება თანაგრძნობა (თანალმობა -- „ლმობა“ ე.ი. „ტკივილი“ ძველქართულად). სიცოცხლეც და ტანჯვაც (ხოლო სიკვდილი ტანჯვის ზღვრული სახეა) მასში საერთოა. ყველანი ვართ პასუხისმგებლები ამ ვითარების, რადგან სამყაროს სიცოცხლე ჩვენს გარეშე არაა და ჩვენი ქცევა სამყაროს სიცოცხლის ნაწილია. ჩვენ ჩართულები ვართ და იერს ვაძლევთ ერთმანეთის არსებობას სამყაროში. ჩვენ ვართ ერთმანეთის სიცოცხლისა და ტანჯვა/სიკვდილის პასუხიმგებლები. ჩვენ ვართ ერთმანეთის თანამგრძნობელი თანა-მოარსებენი. ამრიგად, თანაგრძნობა არის ვალდებულება თავად მეგობრობისა და ერთმანეთისადმი ემოციური კეთილგანწყობის მიღმაც. ამ ვითარების ამსახველია სახარებისეული მცნება „გიყვარდეს მტერი შენი“. პატიებაც ამგვარი თანაგრძნობისაა.

(4) უპირობო მიმტევებლობა სამყაროს სიცოცხლის სიკვდილის კანონის საპირისპიროა. ამგვარი მიმტევებლობის გარეშე შურისძიება და ტკივილი მძლავრობს თავად სიცოცხლეზე. ხოლო, სიკვდილი და დესტრუქცია რომ არაა სამყაროს სიცოცხლის ერთადერთი განზმილება, ამას თითოეული ჩვენგანი გრძნობს ან უგვრძნია მაინც. სიკეთე თუ კეთილობა სამყაროსი არის ჩვენი ცხოვრების გამოცდილების უთუო ნაწილი.

(3) სიკეთე სიცოცხლის სულგრძელობა და ხელგაშლილობაა. სიცოცხლის ფერხულში ჩაბმა, ხელებგაშლილი ცეკვაა -- მზაობა მოეხვიოს და გულში ჩაიკრას, შეიტკბოს სამყაროს სიცოცხლე და ამ სიცოცხლით მცხოვრებნი. თავად ჩვენი სიცოცხლე არის საჩუქარი, როგორც ტალანტი და ნიჭი, ერთი წყაროდან მიღებული და განკუთვნილი ერთმანეთისათვის გასაზიარებლად, რომ ამ გაზიარებით დაუბრუნდეს იგივე წყაროსთვალს, საიდანც ის (ნიჭი/საჩუქარი) დასაწყისში მივიღეთ და ამოვხაპავთ მას ნიადაგ. თანაგრძნობა და ერთმანეთის სიცოცხლით ცხოვრებისათვის მზაობა ხელგაშლილობით გამოიხატება. ქართულ სიტყვა ‘გაღებას’ ხომ ორგვარი მნიშვნელობა აქვს. ერთი მხრივ, გახსნის, ანუ საკუთარი თავის სხვისთვის/სხვებისათვის ღიაობის. ხოლო, მეორე მხრივ, რაიმეს გაღების, ანუ გაცემის. გაღება ნიშნავს, მიიღო და გასცე, მიიღო და მიღებულ იქნა -- ჩვენ ხომ სამყაროს ერთ სიცოცხლეს ვცხოვრობთ ნებისმიერ შემთხვევაში! ხელგაშლილობა სულგრძელობის სახეა, პატიებისა და პირიქით, პატიებაა ხელგაშლილობის სახე. სულგრძელობა უდიდესი ბოროტების ჩამდენსაც ან მონაწილესაც გადაწვდება. სამყარო უთუოდ მოიცავს დესტრუქციას და სიკვდილს, ტანჯვასა და ულმობელობას. მსხვერპლიც და ჯალათიც ამ დესტრუქციულობის ერთი პირის ორი სახეა, გამომეტყველებაა. ულმობელობის ენერგია მხოლოდ გაიზრდება სულმოკლეობისა და შურისმეძიებლობით. დესტრუქციულობის ენერგიის სიმბოლოა ადამის პირველქმნილი ცოდვა. ჯვარზე ხელგაშლილი მეორე ადამი, იესო არის შემწყნარებლობისა და შერიგების დესტრუქციულობისადმი დაპირისპირებული ძალის სიმბოლო. იესოს გვერდზე, ნეკნებშორის იარა იესოს წიაღში შეღწევისათვისაა გაღებული, ადამის უცოდველობაში დაბრუნების ხელახლა გახსნილი კარია. ამ იარიდან გადმოსული სისხლი კი ევქარისტიული ზიარებაა იესოს, ანუ სამყაროს ცოდვისა და სიკვდილისაგან გაწმენდილ სიცოცხლეში. იესოს მსხვერპლი (მსხვერპლ-გაღებ-ულობა) არის სამყაროს სიცოცხლეში შერიგების სიმბოლო. ჯალათის, როგორც ასევე მსხვერპლის, პატიების შესაძლებლობა და ვალდებულება იესოს მსხვერპლგაღებულობის სიმბოლოთი აღიწერება.

შესაძლოა ეს მხოლოდ სიმბოლოებია, მაგრამ იგი ნამდვილად აღწერს ჩვენს განუყრელ ერთიანობას და ურთიერდამოკიდებულობას - ჩვენ ხომ ჩვენივე ტანჯვა/ტკივილი გვაჩვენებს, რომ დამოკიდებული ვართ უფრო მეტზე, ვიდრე თითოეული ჩვენგანის ერთი იზოლირებული ინდივიდია?!

(5) მაშასადამე, რეალობა, სამყაროს სიცოცხლე მეტია, ვიდრე თითოეული ჩვენგანი. ეს აღძრავს მოწიწებასა და პატივცემას. სამყარო მეტია ვიდრე ჩვენ და მის კეთილობაში მოქცეულია ადამიანის გარდა სხვა არსებებიც (არსებობა ‘ხილულთა ყოველთა და არახილულთა’). მაგრამ, სამყარო მეტია ვიდრე ყველა არსება ერთად, რადგან ისაა ამ ყოვლიერების სიცოცხლე, ერთიანი ორგანიზმი. გვამში ყველა ორგანო ადგილზეა, მაგრამ ის უკვე აღარაა ორგანიზმი, რადგან ორგანოების თანაარსებობას ორგანიზმად შეკრავს სიცოცხლე - ორგანიზმის/სხეულის სიცოხლე ის დანამატია, რის გარეშეც ორგანოების თანწყობა ვერ ითქმება სხეულად. ეს დიდებული ორგანიზმი მეტია ვიდრე ‘მე/ეგო’ და მას შეიძლება ეწოდოს ღმერთი, ან ჭეშმარიტება, ან სილამაზე ან მრავალი სხვა რამ. მე მისი ერთი უჯრედი, აღსავსე მოწიწებით, ჩემი ცხოვრების მასთან შეუსატყვისობის (ცოდვის, რელიგიურ ენაზე) განცდითაც ვარ მოცული. სამყაროს სიცოცხლის შემადგენელ სიკვდილთან თანაზიარობის განცდაა ამგვარი შეუსატყვისობის განცდა, რადგან ყოველთვის არ ვარ სიცოცხლისაკენ მიდრეკილი ჩემი არსებით (აზრით, ქმდებით, ნებით). მაგრამ, ამ სიკვდილში ვარ ჩართული ჩემი მიდრეკილებებით მხოლოდ იმიტომ, რომ ვმონაწილეობ სიცოცხლეში, რომელიც ჩემზე მეტია. სიცოცხლე არააა მიღმიერი და განშორებული მაშინაც კი, როცა მას ზურგს ვაქცევ დესტრუქციისაკენ მიდრეკილი -- ის აქაა, ის ჩემშია, ის მე ვარ. ზუსტად ამგვარადვე, ეს სიცოცხლე სხვაცაა და ეს სხვაც ჩემშია და მე მასში: ‘სასუფეველითქვენშია - ამბობს იესო - და მე თქვენში და თქვენ ჩემში’.

(6) ამ ყოველივეს განცდა, ამის გააზრება არის სიხარული. ღიაობის, ხელგაშლილობის, მიმტევებლობის სწრაფვა არის სულიერი მოგზაურობა, რომლის კულმინაციაა სიხარული, ანუ გაგება იმისა, რომ ჩემი ნამდვილი "მე" უფრო მეტია, უფრო ღრმადაა, ვიდრე მე ვარ ცალკე აღებული ინდივიდი. ოღონდ, გიხაროდეს ეს სიხარული არაა მხოლოდ ერთჯერადი სურვილი ან ემოციური დაძაბულობა. ის მუდმივი წადილია, სწრაფვაა, გონიერი-სულიერების მუდმივი ან ნიადაგ განმეორებადი ძალისხმევაა, რომლის გვირგვინადაც შეიძლება აღმოცენდეს, ან მოგვენიჭოს როგორც საჩუქარი, ეს სიხარული. ამგვარად გაგებული და განცდილი სიხარული არის - თანამდევია და შედეგია, როგორც საჩუქარი - გონიერი სულიერების ძალისხმევისა: ’სასუფეველი ცათაი იიძულების, და რომელნი აიძულებდენ მათ მიიტაცონ იგი’ (მათე 11:12).

მოკლედ კი ასე ითქმებოდა, შეიძლება არსებობდეს წვდომა ტანჯვიდან სიხარულისაკენ თანაგრძნობის, მიმტევებლობის, სულგრძელობა/ხელგაშლილობის, სიკეთის გზაზე მსვლელობისას.

P.S. როგორც მღვდელმა გელასი აროშვილმა ამ ტექსტის წაკითხვის შემდეგ მიანიშნა, ეს წვდომა, ანუ გზა შეიძლება იყოს ემაოსის გზა, როდესაც მკვდრეთით ამღსდგარი იესო ქრისტე გაურკვევლობაში მყოფ მოსაუბრე, ანუ მაძიებელ ორ ადამიანს დაემგზავრა და აუხილა გულისთვალი (ლუკა 24: 13-32). 



liberali

Please Share it! :)