ქრისტიანობა და წმინდა წიგნი

ლევან აბაშიძე

ეკლესიის ერთ-ერთი უდიდესი მასწავლებელი წმინდა იოანე ოქროპირი, როგორც მოგეხსენებათ, პირველ ყოვლისა მქადაგებელი იყო. წმიდა წერილის მისი კომენტარები წარმოთქმული სიტყვაა, რომელსაც სხვები იწერდნენ. ანტიოქიის ეკლესიაში იოანე მათეს სახარებას განმარტავდა. წარმოვიდგინოთ პირველი ქადაგება: იოანე გამოდის მრავალრიცხოვანი მრევლის წინ, მას ხელში სახარება უჭირავს, რომელზეც უნდა ისაუბროს და განმარტოს. პირველი წინადადება, რომელსაც ის ამბობს, უთუოდ შოკში ჩააგდებდა მსმენელს. მოვიყვან ექვთიმესეულ თარგმანს:

„ჯერ იყო ჩვენდა ძმანო, რაითაცა არა გვეხმარებოდა წერილთამიერი შეწევნაი“... ანუ, სხვა სიტყვებით, ყველაფერი საღვთო რიგს რომ მისდევდეს, ეს წიგნი საერთოდ არ უნდა გვჭირდებოდეს! მსგავსი დასაწყისი, მსგავსი აზრი სრულიად გამორიცხულია როგორც იუდაიზმში თორას კომენტირებისას, ისევე ისლამში ყურანის კომენტირებისას. ამ საკითხში ქრისტიანობას განსაკუთრებული ხედვა აქვს და სწორედ ამაზე გვექნება ჩვენ საუბარი.

ისევ იოანე ოქროპირს მივუბრუნდეთ. ის აგრძელებს: „ჩვენთვის ძმებო, ყველაფერი წესრიგში რომ იყოს, არამედ სიწმინდითა და ღვთის სათნოებით სავსე ცხოვრება რომ გვქონდეს, არ დაგვჭირდებოდა წიგნის დახმარება, ვინაიდან თვით სულიწმინდა განანათლებდა ჩვენს სულებს.“ შემდეგ მას მოჰყავს მაგალითები იმ ეპოქიდან, როდესაც არ იყო წმინდა წერილი. მაგალითად, აბრაამს უშუალოდ ღმერთი ასწავლის. ის, რაც იოანე ოქროპირმა გამოიყენა არ არის ნოვაცია. ის ეყრდნობა ეკლესიის ტრადიციასა და წმინდა წერილს. ის ახსენებს პავლე მოციქულს და აკეთებს მისი სიტყვების ციტირებას. კორინთელებთან მიმართვისას პავლე ამბობს: „თქვენი ცხოვრებით აჩვენებთ, რომ ქრისტეს წერილი ხართ, დაწერილი არა მელნით, არამედ ცოცხალი ღვთის სულით და არა ქვის დაფებზე, არამედ ხორციელ დაფებზე თქვენი გულისა.“ მნიშვნელოვანია, რომ პავლე მოციქული განათლებითა და წარმომავლობით ფარისეველია, მწიგნობარია. მას ბავშვობიდან ასწავლიდნენ, რომ საღვთო წერილის თითოეული ასო საკრალურია და უშუალოდ ღვთისაგან მოდის. და სწორედ ის ამბობს ასეთ სიტყვებს! პავლესთვის ჭეშმარიტი ტექსტი არის არა მელნით დაწერილი, არამედ ტექსტი, რომელიც დაწერილია ჩვენს გულებში. სხვა ადგილას იგივე პავლე მოციქული ამბობს: „მან შეგვაძლებინა ვყოფილიყავით მსახურნი ახალი აღთქმისა, არა ასოებისა, არამედ სულისა, ვინაიდან ასო კლავს, ხოლო სული აცოცხლებს“ (2 კორ. 3:6), ანუ ასო დაწერილი კლავს, ხოლო სული აცოცხლებს. სწორედ ეს არის ძალიან საინტერესო. ეს ტერმინი შესულია ძალიან ბევრ ენაში. მაგ.: როდესაც ჩვენ რუსულად ვამბობთ: «буква и дух закона», სწორედ პავლე მოციქულის სიტყვები იგულისხმება.

როგორია ეკლესიის დამოკიდებულება წმიდა წერილთან, წმინდა წიგნთან?

ეკლესიამ იმთავითვე მიიღო წმინდა წიგნის (კანონის) იუდაური ტრადიცია. მეტიც, მან მიიღო თვითონ წიგნის იდეა. წიგნი, რომელიც ზეციდან მოდის და არ არის მარტოოდენ ადამიანის მიერ შექმნილი. მთასა ზედა ქადაგებაში, თავად იესო ამბობს ასეთ სიტყვებს: „არც ერთი იოტა და არც ერთი წერტილი არ გადაივლის სჯულისა, ვიდრე ყოველივე არ აღსრულდება“. ასევე პეტრე მოციქულის ეპისტოლეში ვკითხულობთ: „წერილის არავითარი წინასწარმეტყველება თავისით არ განიმარტება, ვინაიდან წინასწარმეტყველება არასოდეს არ წარმოთქმულა ადამიანის მიერ“. ეს არის ერთი თეზისი. მაგრამ არის ასევე ანტითეზისი. როდესაც იესო ამბობს, „ძველად ნათქვამია ეს, მე კი გეტყვით შემდეგს“. მათეს სახარებაში იესოს ეკითხებიან, შეიძლება თუ არა განქორწინება და იესო უარით პასუხობს, ისინი ეკითხებიან, კი მაგრამ, ხომ წერია მეორე სჯულისაში, რომ მოსემ მისცა ამის უფლება. იესო ამაზე პასუხობს: „მოსემ თქვენი გულქვაობის გამო მოგცათ გაყრის უფლება.“ აქ ნათქვამია, რომ წმინდა წერილის ამ ადგილას არის არა უშუალოდ ღვთის ნება, არამედ ადამიანისეული მისადაგება სიტუაციისადმი. მოსეს მიერ პრაქტიკული ნაბიჯის გადადგმა, რაც აისახა საღვთო წერილში.

ამ თეზისსა და ანტითეზისს შორის, ერთი შეხედვით, გადაულახავი წინააღმდეგობაა.

მაგრამ ამგვარი წინააღმდეგობები ბუნებრივია. ისინი მოწმობენ, რომ ქრისტიანთა რწმენა რეალობაა, და როდესაც ამ რეალობის გააზრება გვინდა მკაცრი ლოგიკური მსჯელობით, ვიღებთ ერთ ან მეორე სურათს, რომლებიც ერთმანეთთან არ თანხმდება ისევე, როგორც ორგანზომილებიანი ნახატები სრულად ვერ გადმოსცემენ სამგანზომილებიან რეალობას.

როდესაც ვამბობთ, რომ ქრისტიანობა წიგნის რელიგიაა იუდეველობასა და ისლამთან ერთად, ვგულისხმობთ, რომ აქ კონკრეტულ ტექსტს განსაკუთრებული ადგილი უჭირავს. მაგალითად, ისლამში არის სწავლება, რომ თვით წიგნი - თორა და ყურანი, წინ უსწრებს ქვეყნიერების შექმნას. წიგნი დაუსაბამოა დროში. ისლამში წიგნი წინ უსწრებს პირველი ისლამური თემის ჩამოყალიბებას. ჯერ ჩნდება წიგნი და შემდეგ - მუსულმანთა თემი, იქმნება კრებული, თუ გინდათ, ეკლესია დავარქვათ. ქრისტიანობაში კი ასე არ არის. ეკლესია ათწლეულობით არსებობდა საკუთარი წიგნის - დაწერილი სახარების გარეშე! ახალი აღთქმის კანონი, ანუ იმ წიგნების ნუსხა, რომელიც ბიბლიაში შევა, საბოლოოდ მხოლოდ მეხუთე საუკუნეში დადგინდა.

ის ადგილი, რომელიც იუდაურ და ისლამურ რელიგიაში წიგნს უჭირავს, ქრისტიანობაში უკავია ღვთის სიტყვას, ლოგოსს, ღვთის ძეს, რომელიც არის დაუსაბამო, დაბადებული უწინარეს ყოველთა საუკუნეთა. მასთან შედარებით ტექსტი მეორე პლანზე გადადის. სამივე რელიგია გამოცხადებითია, ანუ ყველაფერი, რაც მათშია მოცემული, არის არა ადამიანის მოგონილი, არამედ ღმერთის მიერ ნათქვამი. თუ იუდეველობასა და ისლამში ეს გამოცხადება ემთხვევა დაწერილ ტექსტს, ქრისტიანობაში ასე არ არის. მასში უმთავრესია თვით ლოგოსი, რომელიც განკაცდა და ვიხილეთ. ანუ ხატი, რომელიც ხილულია და ადამიანი შეიძლება ეზიაროს, ერთ შემთხვევაში არის წიგნი, ქრისტიანობაში - თვით იესო ქრისტე, ანუ ლოგოსი, რომელიც გახდა კაცი და შეიძლება მე ის უშუალოდ არ მიხილავს, მაგრამ, როგორც ამბობენ, დადიოდა ჩვენს ქუჩებში და ჩემს წინაპარს შეეძლო ეხილა იგი.

ეს, რასაკვირველია, არ უნდა გავიგოთ თითქოს წმიდა წერილს, ბიბლიის ტექსტს უდიდესი მნიშვნელობა არ ენიჭებოდეს ქრისტიანობაში. აქ საუბარია აქცენტებზე, ამ ტექსტის რაობის გაგებაზე და მის ადგილზე ქრისტიანულ მოძღვრებასა და ეკლესიის გადმოცემაში.

რამდენიმე მაგალითს მოვიყვან. წმინდა ავგუსტინე ამბობს: „მე მწამს სახარების, ვინაიდან მისი ჭეშმარიტების შესახებ თავდებში მიდგება ეკლესია“. ვინაიდან ეკლესია ადებს თავის დასტურს, ამიტომ ავგუსტინეს სწამს საღვთო წერილის. ყველა სიტყვას უნდა სწორი გაგება. შეიძლება, მკითხველს ასეთი გაუჩნდეს აზრი, რომ ავგუსტინეს ჰყავს მოძღვარი, რომელიც განასახიერებს ეკლესიას და რომელიც ადასტურებს, რომ სახარება სანდოა. რასაკვირველია, ავგუსტინე ამას არ გულისხმობს. აქ ლაპარაკია ეკლესიაზე, როგორც ავტორიტეტზე, მაგრამ არა ამ გაგებით. აქ საუბარია იმ ცოცხალ ეკლესიაზე, რომელიც პირველადია, რომლის წიაღშიც იქმნება საღვთო წერილი და მოწმდება ყველაფერი.

ერთ-ერთი დავა, რომელიც იყო დასავლეთის ეკლესიებში, მოყოლებული მეთექვსმეტე საუკუნიდან, იყო კამათი კათოლიკეებსა და პროტესტანტებს შორის იმაზე, თუ რა არის საჭირო ცხონებისთვის. პროტესტანტები, ლუთერიდან მოყოლებული, ამბობდნენ: „ოდენ წერილი“ (sola scriptura). ანუ, წერილი არის თვითკმარი იმისათვის, რომ ვიწამოთ და ვცხონდეთ. სწორედ პროტესტანტულ წიაღში ეთმობოდა უდიდესი მნიშვნელობა საღვთო წერილში ჩაღრმავებას და ამ წიაღში განვითარდა ბიბლიის მეცნიერული შესწავლა. ერთ-ერთი შედეგი, სადამდეც მივიდა თანამედროვე ბიბლეისტიკა, არის ის, რომ ახალი აღთქმა არის პროდუქტი პირველი ეკლესიისა - მისი ტრადიციის ტექსტუალური გადმოცემა. დავუბრუნდეთ ნეტარ ავგუსტინეს. რისი თქმა უნდა მას? რატომ სწამს მას სახარების და რომელი სახარებისა სწამს? მას სწამს იმიტომ, რომ თავდებში უდგება ის ცოცხალი ეკლესია, რომელიც მის გარშემოა, ის წმინდანები, მორწმუნეები, მოწამეები, რომლებთანაც მას შეხება აქვს, თავის გულებში ატარებენ ამ დაწერელ წიგნს. ასეთი გაგება იყო ეკლესიაში და არის დღემდე.

მეორე მაგალითი გვაჩვენებს, თუ როგორ უდგება ეკლესია თვით სახარებისეულ ტექსტებს. ერთ-ერთი უადრესი ცნობა, რომელიც ჩვენ გვაქვს სახარების დაწერის შესახებ, არის პაპიას ჰიერაპოლისის ცნობები. ის შემონახულია ევსები კესარიელის „ეკლესიის ისტორიაში“. პაპიასი წერს დაახლოებით 130 წელს, სულ 100 წელია გასული ქრისტეს ჯვარცმიდან: „მე ბავშვობიდან ვეძებდი ამ ცნობებს მოციქულთაგან, თუ როგორ მოხდა ეს ამბები და მათი ჩაწერა, ვეკითხებოდი იმ ადამიანებს, რომლებიც უშუალოდ მოციქულებს იცნობდნენ.“ მარკოზის სახარების შესახებ პაპიასი ასეთ ცნობას გვაწვდის: „მარკოზი იყო პეტრესთან ერთად და თარგმანებას ეწეოდა. (პირველ ეკლესიაში იყო თარგმნის, ანუ განმმარტებელის ინსტიტუტი და მარკოზი თარგმანებას უწევდა პეტრეს). ხოლო პეტრე ყვებოდა ამ ცნობებს ქრისტეს შესახებ, იმის მიხედვით, თუ რაზე ჩამოვარდებოდა ლაპარაკი. ერთ შემთხვევაში ერთს მოყვებოდა, მეორეში - მეორეს. ამას იმახსოვრებდა და წერდა მარკოზი. რასაც ის გადმოგვცემს, სწორია, თუმცა ქრონოლოგია დარღვეულია.“ ეს თანამედროვე, სკეპტიკურად განწყობილი ადამიანის მსჯელობას ჰგავს. ეს მაგალითი გვეუბნება, თუ როგორ უდგებოდა ეკლესია სახარებას: არა ისე, როგორც ისლამში, სადაც სწამთ, რომ ხდება თითოეული სიტყვისა და ასოს ღვთის მიერ კარნახი.

ეს არის ინსპირაციის, ანუ ღვთივსულიერების საკითხი. წმინდა წერილი ღვთის მიერ არის ინსპირირებული, ის ღვთივსულიერია. მაგრამ, როგორ გვესმის ჩვენ ინსპირაცია. სულიწმიდა სიტყვასიტყვით კარნახობს მახარებელს სახარების ტექსტს, როგორც გაბრიელ ანგელოსი ყურანს? რასაკვირველია არა. წიგნს წერს ეკლესია (მოციქული და მახარებელი ხომ ეკლესიას წარმოადგენს). ეკლესია წერს იმას, რაც იცის. ხოლო ის რაც მან იცის, სულიწმიდისაგანაა.

Please Share it! :)