რა არის ეკლესია?

ზურაბ კიკნაძე

სულ მცირე ოთხი მნიშვნელობით გაისმის ჩვენს მეტყველებაში სიტყვა ეკლესია: 1) ეკლესიაში მივდივარ, კერძოდ, ანჩისხატში; ეკლესიას ვაშენებ; 2) ვწერ საქართველოს ეკლესიის ისტორიას,რომელიც მყოფობდა და მყოფობს თავისი იერარქიით ქვეყანაში, რომელსაც საქართველო ეწოდება; 3)ვეკუთვნი კათოლიკე სამოციქულო ეკლესიას, რომელიც მყოფობს ამ სოფელში. აქვს ეკლესიას ხილული სახე და აქვს უხილავი სახე; 4) შეიკრიბა ეკლესია.

სიტყვა ეკლესია (ბერძნ. έκκλЄσία) კლასიკური ბერძნულიდან გადავიდა ბიბლიურ (სეპტაგინტა), ხოლო ბიბლიურიდან ქრისტიანულ (ახალი აღთქმის წიგნები) ბერძნულში. წარმოდგება ზმნიდან έκ-καλЄω „მოვუწოდებ, მოვუხმობ“ ანუ ეკლესია არის ადამიანთა კრებული, რომელიც შედგება მოწოდებულ, მოწვეულ ქვეყნის თუ ქალაქის მოსახლეობიდან გამოხმობილ (ეს არის ზმნის έκκαλЄοშინაარსი: έκ-გან) ადამიანთაგან. ძველ საბერძნეთში ეკლესია პოლიტიკური სხეული იყო. ყოველ პოლისს ჰყავდა(!) თავისი ეკლესია, თავისუფალ მოქალაქეთა კრებული, სახალხო კრება, საკანონმდებლო ორგანო, რომელიც რეგულარულად იკრიბებოდა საშინაო და საგარეო პოლიტიკის წარსამართავად. რა მოუწოდებდა მათ, რა ეძახდა ერთად შესაკრებად? - ქვეყნის (პოლისის) ბედი. ეკლესიის, როგორც პოლიტიკური სხეულის, ფენომენი არსებობდა ყველგან, სადაც კი შეიძლება დემოკრატიული მმართველობა დავადასტუროდ. ძველ შუმერში, თავისუფალ, ბერძნული პოლისების ტიპის ქალაქ-სახელმწიფოთა პერიოდში არსებობდა „ეკლესია“, შუმ. უნქენ, რომელიც შედგებოდა უხუცესთა და მოყმეთა წარმომადგენლობისგან. მათი კრებული წყვეტდა ქვეყნის ცხოვრების საჭირბოროტო საკითხებს კრიზისულ ვითარებებში.

ძველ აღთქმაში ეკლესია (ებრ. kahal, შენაცვლებით: συναγωγή (სინაგოგა) ისრაელის უხუცესთა წარმომადგენლობითი კრებულია, რომელიც იკრიბება რელიგიური მიზნებით. ვინ მოუწოდებს მათ? - უფალი მოსეს პირით. ორი მხარე აქვს მას: იგი შეიძლება განვიხილით როგორც „უფლის ეკლესია“ (2 რჯლ. 23:2), სადაც მახვილი ძევს კრებულის აღმძვრელ სუბიექტზე - უფალზე, და როგორც „ისრაელის ეკლესია“ (2 ნეშტ. 6:3), სადაც მახვილი გადატანილია მოწოდებულთა ერთიანობასა და მთლიანობაზე.

ეკლესია ახალ აღთქმაშიც ინარჩუნებს თავის ადრინდელ სემანტიკას, ოღონდ ამ სიტყვით გამოხატული ცნების შინაარსი არსებითად განსხვავდება მისი ძველბერძნული და, თუნდაც, ძველაღთქმისეული მნიშვნელობისგან. ქრისტიანობის შემდგომი განშლა-განვითარების პროცესში ეკლესია იძენს იმ ადგილის, კერძოდ, სახლის მნიშვნელობას, სადაც იკრიბება კრებული. ეს უკანასკნელი მნიშვნელობა უცნობია ახალი აღთქმისათვის.

ახალი აღთქმის ეკლესიაც წოდებულთა, გამოხმობილთა კრებულია. დაწყებული პირველწოდებული ანდრიადან და მისი ძმა სიმონიდან უკანასკნელად წოდებულით დამთავრებული - ძირითადად თორმეტნი, რომლებიც თან ახლდნენ ქრისტეს მიწიერ ცხოვრებაში და მიმოდიოდნენ მასთან ერთად გალილეიდან იუდეამდე, ქრისტეს ამაღლების შემდგომ ქმნიან პირველ ეკლესიას.

ქრისტეა ის, ვინც მათ მოუწოდა, ვინც ისინი გამოიხმო ისრაელიანთაგან, რათა შეექმნა თავისი ეკლესია.

პირველი და უკანასკნელი (და ერთადერთი) ხსენება ამ სიტყვისა სახარებების ტექსტში (ახალი აღთქმის ხსენებათა უმეტესი წილი პავლეს ეპისტოლეებზე მოდის) ქრისტეს ეკუთვნის, და ეს მისგან პირველი და ერადერთი ხსენება ფუძემდებლურია. როცა ქრისტემ პეტრესგან მისდამი რწმენის აღიარება და ერთადერთი სწორი პასუხი მოისმინა მოძღვრის კითხვაზე: „ვინ ვარ მე“? „შენ ხარ ქრისტე, ძე ღვთისა ცხოველისა“ (მ. 16:17), - იგი ამბობს ისტორიულად ფუძემდებლურ (და ამასთანავე მარადიულ) სიტყვებს:

„შენ ხარ პეტრე (πέτροζ) და ამ კლდეზე (έπί τή πέτρα) დავაშენებ ჩემს ეკლესიას და ჯოჯოხეთის ბჭენი ვერ შემუსრავს მას“ (მ. 16:18). შესაძლოა, მოციქულის სიმტკიცე არ დადასტურდა რამდენიმე ხნის შემდეგ, მისი ადამიანური სისუსტე ამხილა მამლის ყივილმა, მაგრამ პერსპექტივაში, რასაც ქრისტე განჭვრეტს, სიმონს ნამდვილად შეეფერება მეტსახელად πέτρα (კლდე) მისი მამრობითი ფორმით -πέτρα. ქრისტე მოციქულის კლდისებურ მტკიცე რწმენაზე აფუძნებს ეკლესიას. ეს რწმენაა, რომელიც ქმნის ეკლესიას - მორწმუნეთა კრებულს. ეკლესიას აფუძნებს ძე ღვთისა და, ამდენად, ეკლესია ღვთიური და არა ადამიანური წარმოშობისაა, მაგრამ ის რამდენადაც რწმენაზეა დამყარებული (რწმენა კი მხოლოდ ადამიანური შეიძლება იყოს), ადამიანური საწყისი არსებითად მონაწილეობს მასში. ამდენად ქრისტეს მიერ ადამიანთა რწმენაზე დაფუძნებული ეკლესია ღმერთკაცებრივი დაწესებულებაა.

ამ ფუძემდებლურ ფრაზას ვიღებთ როგორც დოგმატს, როგორც ჭეშმარიტებას ეკლესიის წარმოშობაზე, მაგრამ მას ესაჭიროება განშლა-გაცხადება, როგორც საიდუმლოს.

ეკლესია საიდუმლოა. ეფესელთა მიმართ ეპისტოლეში პავლე ამბობს: „დიდია ეს საიდუმლო, მე ვამბობ ქრისტეზე და ეკლესიაზე“ (ეფეს. 5:32). ანუ, მოციქული ამბობს, რომ ქრისტე და ეკლესია ერთი საიდუმლოა. ანუ, თუ ვიცით ქრისტე, ვიცით ეკლესიაც. მაგრამ დებულება არ გულისხმობს მათ იგივეობას. ცხადია, მათი (ეკლესიისა და ქრისტეს) სიღრმეები არ ფარავენ ერთმანეთს, მაგრამ მაინც მათ შორის კავშირი სიღრმისეულია და არსობრივი. მოციქული პავლე ცდილობს ამ კავშირის ჩვენებას ყოფით მაგალითზე, რომელიც შემდგომ მისი წყალობით მისტიურ განზომილებას იძენს. მისთვის ქრისტე და ეკლესია ჭეშმარიტ და წრფელ ცოლ-ქმრულ ურთიერთობაში ანუ ქორწინებაში პოულობს ასახვას. იქმნება შთაბეჭდილება, რომ მოციქული ეკლესიის სახეს ხედავს მამაკაცისა და დედაკაცის ურთიერთობაში, რომელიც ჯერ კიდევ სამოთხეში იქნა ღვთის მიერ დაწესებული, სახელდობრ: „მიატოვებს კაცი თავის მამას და თავის დედას და მიეკრობა თავის ცოლს, და ორივენი ერთ ხორცად იქნებიან“ (დაბ. 2:24). მამაკაცი ქრისტეს სახეს გვიმხელს, დედაკაცი - ეკლესიისას. ქრისტე სიძეა, ეკლესია - სძალი.

საიდუმლოა ცალკე ქრისტე, ცალკე ეკლესია, და საიდუმლოა მათი ურთიერთობა. პავლე განმარტავს ამ ურთიერთობის საიდუმლოს, რომელიც განმარტების შემდეგაც კვლავ საიდუმლოდ რჩება, დაქორწინებულთა გასაგებ ენაზე, კვლავ ცოლ-ქმრობის მაგალითზე: „როგორც ეკლესია ემორჩილება ქრისტეს, ასევე ცოლებიც - თავიანთ ქმრებს ყველაფერში“ (ეფეს. 5:24). ანუ - რა გამოდის? ეკლესია ემორჩილება ქრისტეს, როგორც ცოლი ქმარს - ასეთია მათი ურთიერთობა. მაგრამ მამაკაცი და დედაკაცი ამ ქორწინების, ერთობის, წყვილი ხომ საერთო ბუნებისაა (დედაკაცი მამაკაცის ფერდის სიღრმიდან არის გამოღებული), ასევე ეკლესია ქრისტეს ბუნების თანაზიარია. აქ გავიმეორებთ: თუ ვიცით ქრისტე, ვიცით ეკლესიაც.

რადგან ეკლესია ქრისტეს მოძღვრებას შეიცავს, იგი ისევე ორბუნებოვანია, როგორც ქრისტე. ერთი მთლიანი ეკლესია არის ღვთიური და კაცებრივი, უხილავი და ხილული, უჟამო და ჟამიერი, უცვლელი და ცვალებადი, მეტაფიზიკური და ემპირიული... ეკლესია ამ ორი მხარის წონასწორობაა. გადახრა ან ერთი (ღვთიური) ან მეორე (ადამიანური) მხარისკენ ბადებს ქრისტოლოგიური მწვალებლობის ანალოგიურ ეკლესიოლოგიურ ერესს.

ეკლესიას განვიხილავთ დოგმატური თვალსაზრისით ქრისტესთან მიმართებაში და ემპირიულად ადამიანებთან მიმართებაში, რომელთა მეშვეობით ეკლესია ენათესავება სოფელს. მისტიკურად ეკლესია ატარებს ქრისტეს წარუშლელ ნიშნებს, ემპირიულად კი - იმ ადამიანთა ნიშნებს, რომლებიც შედიან მასში. როგორც ქრისტე არის ზეისტორიული და, იმავდროულად, ისტორიული ანუ, „უჟამო ჟამიერი“ (ანუ გარკვეულ ჟამს, კერძოდ, იმპერატორ ავგუსტუსის ხანაში განხორციელებული), ასევე ეკლესია არის ზედროულ-დროულის სინთეზი. მარადიული ზეისტორიული ეკლესია შემოდის წარმავალ სოფელში ანუ ისტორიის მსვლელობაში და, გარკვეულწილად, ისტორიის სუბიექტი ხდება და ექვემდებარება მის ცვალებადობას.

მაგრამ არსებობს, შეიძლება ითქვას, პროვიდენციული დაპირისპირება, ერთგვარი დაძაბულობა ეკლესიასა და სოფელს შორის, სადაც მყოფობს იგი. წუთისოფლის ბნელში ეკლესია ატარებს ქრისტეს ნათელს და მასზე შეიძლება გავრცელდეს იოანეს სახარების სიტყვები:

„იყო ნათელი ჭეშმარიტი, რომელი განანათლებს ყოველსა კაცსა, მომავალსა სოფლად. სოფელსა შინა იყო და სოფელი მის მიერ შეიქმნა და სოფელმან იგი ვერ იცნა. თვისთა თანა მოვიდა და თვისთა იგი არა შეიწყნარეს. ხოლო რაოდენთა-იგი შეიწყნარეს, მოსცა მათ ხელმწიფება შვილ-ღმრთისა ყოფად, რომელთა ჰრწამს სახელი მისი“ (ი. 1:9-12).

ამ პასაჟში ლაპარაკია განხორციელებულ ლოგოსზე ანუ ქრისტეზე, ღვთის ძეზე, რომელიც მის მორწმუნეთ ღვთის-შვილობას აღუთქვამს, მაგრამ ღვთის- შვილად დაბადება ხორციელდება არა სოფელში, არამედ სოფელში მყოფ ეკლესიაში, რომელსაც არ იწყნარებს სოფელი. ამის დასტურია ადრეული დევნილებანი და უკანასკნელ საუკუნეთა გულგრილობა მის მიმართ, რაც, შესაძლოა, მტრულ დამოკიდებულებაზე უარესიც იყოს.

„სოფელი მის მიერ შეიქმნა“ ქრისტე-ლოგოსზე ნათქვამი ეს სიტყვები როგორ მივუსადაგოდ ეკლესიას? მხოლოდ სახეობრივად, როგორც ეს წარმოდგენილია ადრექრისტიანულ აპოკრიფულ დოკუმენტში (ჰერმას „მწყემსი“, II ს.). ჰერმას ხილვაში ეკლესია მოხუცი ქალის სახით ეცხადება და აძლევს წიგნს. რატომ მოხუცის? ანგელოზი პასუხობს: „რადგან ის შეიქმნა უწინარეს ყოველთა, ამიტომ არის ისმოხუცი. და მისთვის არის შექმნილი სოფელი“ (ხილვა II, 1,4). ანუ: ეკლესია სოფელში ისტორიული განვითარების შედეგი კი არ არის, არამედ წინ უსწრებს სოფელს. ის არის მოხუცი სძალი, რადგან არსებობს უწინარეს საუკუნეთა.

სოფელი ლოგოსის მიერ შეიქმნა, ხოლო ეკლესია სოფლისთვის შეიქმნა უწინარეს ყოველთა საუკუნეთა. ეკლესია ლოგოსში იყო იმთავითვე და ატარებს მის სახეს ანუ, შეიძლება ითქვას, რომ იგი მის ხატად და მსგავსებად შეიქმნა. ეკლესია არის სოფლის საზრისი, რომელსაც ატარებს ის სოფელში შემოსვლისას, მაგრამ ის შემოდის მასში როგორც უცხო ანუ სოფელი უცხოობს მას და არ იღებს, და ეკლესიას უხდება მსხემობა, უარეს შემთხვევაში დევნილება (მსხემობის გაძლიერებული სახე). სწორედ მსხემად და უცხოდ წარმოედგინათ საკუთარი თავი ადრექრისტიანულ ხანაში ეკლესიის შვილებს. ეკლესიის მსხემობა და უცხოობა დაღს ასვამს მის შვილებსაც. „ქრისტიანები, ვკითხულობთ „დიოგნეტესადმი ეპისტოლეში“, თავიანთ სამშობლოში ცხოვრობენ როგორც მწირნი... მათთვის ყოველი უცხო ქვეყანა სამშობლოა და ყოველი სამშობლო - უცხო ქვეყანა... მყოფობენ დედამიწაზე, მაგრამ ცის მოქალაქენი არიან“.

მისთვის არსად მყარი ადგილი არ არის. ვერსად შეხვდებით იმ ადგილს, სადაც მას შეეძლება დამკვიდრება. მისი უცხო წარმოშობის აღიარების დასტურია, რომ ძველი ქრისტიანების შეგნებაში არსებობდა არა რომელიმე ადგილის ეკლესია (რომის, კორინთოს...), არამედ ეკლესია, რომელიც მსხემობს აქა და იქ, როგორც, მაგალითისთვის, კლიმენტი რომაელი ეპისკოპოსი (I ს-ის II ნახ.), რომელიც ამგვარად იწყებს თავის ეპისტოლეს კორინთელ ქრისტიანთა მიმართ: „ეკლესია, რომელიც მსხემობს (ბერძნ. παρουκουσα) რომში, ღვთის ეკლესიას, რომელიც მსხემობს კორინთოში...“ ანუ არსებითი აზრით, ეკლესია არ შეიძლება იყოს კორინთოსი, რომის, საქართველოსი, სერბიის და ა.შ., არამედ ის არის, როგორც პავლე მოციქულის მეტყველებამ დაამკვიდრა, „ღვთის ეკლესია“ (1 კორ. 1:2 და ბევრგან მის ეპისტოლეებში) და „ქრისტეს ეკლესია“ (რომ. 16:16) ან ორივესი ერთად: „მამა ღვთისა და იესო ქრისტეს ეკლესია“ (1თეს. 1:1).

როგორც სული არ ეკუთვნის სხეულს, არამედ შთაბერილია მასში, ასევე ღვთისა და ქრისტეს ეკლესია არ ეკუთვნის რომელიმე ადგილს, ქალაქს თუ ქვეყანას, არამედ მადლით მყოფობს მასში, როგორც სტუმარი („სტუმარი ღვთისაა“), თუკი იქ ჰპოვებს წმიდებს (άγία), როგორც ქრისტეს მორწმუნეები იწოდებოდნენ ქრისტიანობის გენეზისში, რადგან ეკლესია, მის მიწიერ განზომილებაში „წმიდათა ეკლესიაა“ (1კორ. 14:23).

ქრისტეს ეკლესია არის ყველა წმიდის თავშესაფარი ამ სოფელში, როგორც ნოეს კიდობანი, რომელმაც შეიფარა ისინი, ვინც უნდა გადარჩენილიყვნენ, როგორი ცხოვრებაც მათ აირჩიეს („მხოლოდ ნოეს ეპოვა მადლი უფლის თვალში“, „მართალი, სრული კაცი იყო ნოე თავის თაობაში“, დაბ. 6:8-9). ის ხომალდია, რომელიც დასცურავს წუთისოფლის მღელვარე და აბობოქრებულ ზღვაში, ამაოებაში, და იფარებს თავის წიაღში მორწმუნეებს, რომელთაც თავისუფალი ნებით აირჩიეს თავიანთი ხვედრი, რომ ასულიყვნენ ხომალდში. ამიტომაც ადრექრისტიანული წარმოდგენით, ეკლესიის შენობის არსის განმსაზღვრელი ტიპი ბაზილიკაა, რომელსაც გემის ფორმა აქვს იმის ნიშნად, რომ ის მიაპობს ამაოების ტალღებს. არსად ის არ მკვიდრობს, მისი მკვიდრობა მხოლოდ გზაშია, და გზას აქვს მიზანი - ღვთის სასუფეველი და თავად არის, საბოლოო აზრით, თვითმიზანი (რადგან ის დაუსრულებელია, გრძელდება სასუფეველშიც, როგორც ამას ასწავლიდა გრიგოლ ნოსელი), როგორც ქრისტე ამბობს, რომ „მე ვარ გზა“ (და გზა ეწოდებოდა ქრისტიანობას მის საწყის ხანაში).

თუ ეკლესია სადმე მკვიდრობს, ეს არის ცა, მაგრამ მას, ცის მკვიდრს, სოფელშიც ჰყავს თავისი შვილები (ავგუსტინეს პრეფიგურატივით: აბელი კაენიანთა შორის). ამ აზრით, „ეკლესია არის მიწიერი ცა, სადაც ზეციერი ღმერთი მყოფობს და მოძრაობს“ (გერმანე კონსტანტინოპოლელი). ცაში მკვიდრობის ამ იდეას გამოხატავს ცენტრალურგუმბათოვანი ეკლესიები, რომელთა გუმბათი მდგრადობის, უძრაობის, ციური გუმბათის მიწაზე გარდამოსვლის და მასზე დავანების განცდას ბადებს. VI საუკუნიდან ბაზილიკების გუმბათებით დაგვირგვინებამ თითქოს შეაჩერა ბაზილიკა-ხომალდის სვლა და მყარად დაამკვიდრა ერთ ადგილზე. ამით აღინიშნა დევნილებისგან თავდაღწეული და გამარჯვებული ეკლესიის სტატუსი, რაც არანაირად არ აუქმებს ეკლესიის, როგორც წუთისოფელში მსვლელი ხომალდის და მასთან დაკავშირებული საგნების (აფრა, ღუზა, ნიჩაბი, შუქურა) იდეას. ის საძირკვლიანი სახლიც არის და ხომალდიც. თუმცა ხომალდის ცურვას თავისი საბოლოო მიზანი აქვს - სასუფეველი, რასაც ძველქრისტიანულ სიმბოლიკაში ღუზა გამოხატავს.

ეკლესიოლოგია, რომელიც ჩანასახოვან მდგომარეობაშია თვით პავლე მოციქულის ეპისტოლეებშიც კი, IV საუკუნის დოგმატშემოქმედებით ხანაში ოთხი არსებითი ნიშნით ყალიბდება. ეს ოთხი ნიშანი ნიკეა-კონსტანტინოპოლის მრწამსის სიმბოლოშია გაცხადებული.

ესენია: 1) ერთი, 2) წმიდა, 3) კათოლიკე და 4) სამოციქულო.

ეკლესიის რა რეალობას აცხადებს თითოეული მათგანი?

1) ერთი. (ბერძნ.-:μια ლათ. una). ქრისტემ შექმნა მხოლოდ ერთხელ ერთი ეკლესია, ეს ეკლესია, რაზეც ლაპარაკობს მრწამსი. კიდევ სხვა, მეორე ეკლესია ქრისტეს არ შეუქმნია. როგორც ერთია ღმერთი, როგორც ერთია ძე ღვთისა ქრისტე, ქრისტეს ერთი სხეული, ასევე ერთია ეკლესია.

2) წმიდა. რაკი ეკლესია ქრისტეს დაფუძნებულია მისდამი რწმენაზე და ის არის მისი სხეული, იგი წმიდაა. ის წუთისოფელშია, მაგრამ განრიდებულია მისგან (წმიდის - qadosh - ძველაღთქმისეული მნიშვნელობით). ეკლესია ყოველი სიწმიდის წყაროა. ეკლესია წუთისოფელშია, მაგრამ წუთისოფლის სიბილწე არ ეხება მას. ეკლესია წმიდაა არა იმიტომ, რომ მისი წევრები არიან წმიდები, თუმცა ძველი ქრისტიანები წმიდებად იწოდებოდნენ, არამედ იმ აზრით, რომ ისინი სიწმიდის გზაზე არიან შემდგარნი, ანუ განრიდებულნი არიან წუთისოფელს (ანალოგია: ადამიანი არ შეიძლება იყოს ბრძენიρόφος, არამედ მხოლოდ სიბრძნის მოყვარული - φιλοσόφος. ეს არის განღმრთობის პროცესი, რომელიც ეკლესიაში ხორციელდება. ეკლესიის ამოცანაა, განწმიდოს თავისი წევრები - შვილები და შეიყვანოს ღვთის სასუფეველში. ამ აზრით, ეკლესიის შვილები სამშობლოშიც (ეკლესიაში) არიან და გზაშიც. Inpatria et in via. ყველანი წმიდებიც და ცოდვილებიც ღვთის უსასრულო სიწმიდის წინაშე. თავად ეკლესიაც ამბობს, როგორც ქრისტე: მე ვარ გზა. მგზავრების მხსნელი, როგორც ნოეს კიდობანი, ღვთის სასუფეველში გადამყვანი. ქრისტიანთა სიწმიდე ტრანსცენდენტურობის, წუთისოფლისგან მიღმურობის აზრით დამოწმებულია ქრისტეს სიტყვებით თავის მოწაფეთა მიმართ: „...არ ხართ სოფლისანი, არამედ მე გამოგარჩიეთ სოფლიდან...“ (ი. 15:19), „ისინი სოფლისანი არ არიან, როგორც მე არა ვარ სოფლისა“ (ი. 17:16).

შეგვიძლია ეკლესიაზე იგივე გავიმეოროთ, რაც სიტყვა-ლოგოსზეა ნათქვამი იოანეს სახარების დასაწყისში: „ნათელი ბნელში ანათებს და ბნელი ვერ მისწვდა მას“ (ი. 1:5). ეს არის ეკლესიის სიწმიდე.

1) კათოლიკე. ბერძნ. καθολική „მთლიანი“, „მრთელი“. იგი შეიქმნა და არსებობს როგორც მთლიანი, დაუნაწევრებელი, როგორც ქრისტეს სხეულია მთლიანი. ყოველი მისი ნაწილი ადგილობრივი (ხილული) ეკლესიების სახით მთლიანია. ჯერ მთელი, მერეღა ნაწილები. ის ერთი ყველა ცალკეულ ეკლესიაშია მთლიანად, არა ფრაგმენტულად, არა დანაწილებულად. ცალკეული ეკლესია არა უბრალოდ ეკუთვნის მთლიანს, არამედ გაერთიანებულია მთლიანში, თავად არის მთლიანი. ამ მთლიანობის მანიფესტაციაა ყოველი ადგილობრივი ეკლესია. ეკლესია, რომელიც მსხემობს ადგილობრივ, მთლიანი რომ არ იყოს, მის წიაღში ვერ შესრულდებოდა საღვთო ლიტურგია და ვერ შედგებოდა ევქარისტიული აქტი - ეკლესიის მიზანი ამ სოფელში. არსით, მადლის ქმედითობით არ არის განსხვავება ადგილობრივ ეკლესიებს შორის, სად სრულდება ლიტურგია, სად ინათლება სული - სვეტიცხოველში თუ, სადმე სოფლის „მიყრუებულ“ საყდარში, რადგან სადაც ქრისტე და მისი ნათელია, სადაც ითქმის, „ესე არ ხორცი ჩემი და ესე არს სისხლი ჩემი“, იქ არის ხსნა და სამყაროს შუაგული.

ეს არის კათოლიკეს ერთი მნიშვნელობა.

მეორე მნიშვნელობა: საყოველთაო, უნივერსალური. ის აერთებს ყველა ქრისტიანს, მთელს მსოფლიოში გაფანტულთ; ყველა წმიდანს და ყველა განსვენებულს, განურჩევლად ეთნიურ-ენობრივი, კულტურული, სოციალური კუთვნილებისა.

„აურაცხელია რიცხვი ადამიანთა - მამაკაცთა და დედაკაცთა, რომლებიც ძალზე განსხვავდებიან ერთმანეთისგან წარმოშობით და შესახედაობით, ეროვნებით და ენით, ცხოვრების წესით და ასაკით, ჩვეულებებით, თვისებებით, უნარებითა და მდგომარეობით საზოგადოებაში, ასევე ბედითა და ხასიათით. მაგრამ როცა ეკლესიაში ხვდებიან, ისინი გარდაიქმნებიან სულიერად. ეკლესია ანიჭებს მათ ყველას თანაბრად ერთ ღვთიურ სახეს და სახელწოდებას - ყველანი ქრისტიანებად იწოდებიან...“ (მაქსიმე აღმსარებელი, „მისტაგოგია“ II)

ეკლესიის კათოლიკეობას (როგორც მთლიანობის, ისე საყოველთაობის აზრით) უპირისპირდება ე.წ. ფილეტურობა ანუ ეკლესიის გააზრება ეთნიური ან, თუნდაც, სახელმწოფოებრივი პრინციპით. ფილეტიზმი უგულებელყოფს პავლე მოციქულის თეზისს: „უკვე აღარ არსებობს არც იუდეველი და არც ბერძენი....თქვენ ყველანი ერთნი ხართ ქრისტე იესოში“ (გალ. 3:28; აგრ. კოლ. 3:11). ამ აზრით, როგორც საბოლოო საზრისით, არ არსებობს იუდეველთა ეკლესია, ბერძენთა ეკლესია, ქართველთა ეკლესია, რუსების ეკლესია და ა.შ. ეთნიური-ფილეტური დაყოფით, არამედ ქრისტეს ეკლესია თავის უნივერსალურ მთლიანობაში, ყველა მოდგმისათვის ერთნაირად განტეხილ-დათხეული, მაგრამ მაინც მთლიანი ხორცით და სისხლით.

რაიმე ზიანი თუ მიადგა კაცობრივი პოლიტიკით ეკლესიას, ეს ფილეტური ზიანია. სამწუხაროდ, დღეს ქრისტიანები სხვაგვარად ვერ იაზრებენ ქრისტიანობას, თუ არა ფილეტურად; სხვაგვარად, თუ არა ფილეტურად, ვერ ერთიანდებიან. კათოლიკურობა ეთნიურ საზღვრებში ექცევა. ასეთია ხილული ეკლესიის სახე.

1) სამოციქულო. აქაც ორი მნიშვნელობაა: პირველი ნიშნავს, რომ ეკლესიის სათავეში ისტორიულად მოციქულები დგანან. ანუ პირველ ეკლესიას მოციქულები შეადგენდნენ. ისინი ალაპარაკდნენ სხვადასხვა ენებზე სულთმოფენობისას (აღდგომიდან ორმოცდამეათე დღეს) და მათი ერთობლივი სათქმელი გამოხატა პეტრე მოციქულმა, როდესაც მიმართა იერუსალიმში შეკრებილ ხალხს „კაცნო ჰურიანო“ და მისი მსმენელნი, სხვადასხვა მხრიდან ამოსულნი, იქ გარდაიქმნენ ერთ სამოციქულო ეკლესიად.

მეორე: ეს გულისხმობს, რომ ეკლესიაში არსებობს განუწყვეტელი მოდენილობა მოციქულთაგან, როგორც მოძღვრებაში, ისე ხელდასხმაში. ეკლესიის მოძღვრება ქრისტეს მოძღვრებაა, როგორც ის გადმოსცეს მოციქულებმა: „ისინი გამუდმებით მოციქულთა მოძღვრებაში... იყვნენ“ (საქმე, 2:42). მოციქულებიდან ქრისტემდე მივდივართ. სამოციქულო ხელდასხმის სათავეში თავად ქრისტეა - თავი ეკლესიისა. ფიქრობენ, განსაკუთრებით ჩვენში, თითქოს ეკლესიასთან მიმართებაში სამოციქულო ამა თუ იმ ხალხის (ქვეყნის) მოქცევაში ისტორიულად მოციქულის მონაწილეობას ნიშნავს, მაგალითად, ჩვენში გარდა ანდრიას და სიმონ კანანელისა, დამატებით ბართლომეს და კიდევ სხვის (მატათას?) მისიონერობას. ეს ძირშივე მცდარი წარმოდგენაა. სამოციქულოა ყოველი ადგილობრივი ეკლესია არა რომელიმე მოციქულის წილით მის დაარსებაში, არამედ სულთმოფენობის დღიდან ყველასათვის მომდინარე მადლით.

ეკლესიის მოწოდება ხსნაა.

ხსნა რისგან? იოანე ღვთისმეტყველი ამბობს საუკუნო სიტყვებს: „ყოველი სოფელი ბოროტსა ზედა დგას“ (1 იოან. 5:19). ეკლესიის მიზანია ადამიანის და სოფლის ხსნა ბოროტისგან, რომელსაც დაემორჩილა ადამი და რომელმაც დაიმორჩილა სოფელი. პირველმა ურჩობამ ადამი დაამორჩილა ბოროტს, სოფლის თავადს. ეს იყო მისი არჩევანის შედეგი. მეორე არჩევანმა, რომელმაც მას გზა გაუხსნა ქრისტეში, უნდა გააუქმოს ურჩობით გამოხატული არჩევანის შედეგი. ანუ მან უნდა სძლიოს სოფელს. „რამეთუ ყოველი, რომელი შობილ იყო ღმრთისაგან, სძლევს სოფელსა. და ესე არს ძლევა, რომლითა სძლევს სოფელსა სარწმუნოება ჩვენი“ (1 იოან. 5:4).

აქ ორი მომენტია: ერთი, ღმრთის შვილად გახდომა და, მეორე, რწმენა, რომელიც შეაძლებინებს დაცემულ ადამს სოფლის ძლევას ანუ იმ შედეგების მოხსნას, რაც აკრძალულის ხის ნაყოფის ჭამამ გამოიწვია. სხვანაირად ეკლესია აღუთქვამს დაცემულ ადამს, რომ აგემებინებს იმ ხის ნაყოფს, რომლის გემება ვერ მოასწრო. ქრისტე არის კარი და ეს არის ეკლესიის კარი ამ ხისკენ გამავალი, რომელსაც აღარ დარაჯობს ქერუბიმი ცეცხლოვანი მახვილით ხელში. ის გაღებულია ყოველი მორწმუნის წინაშე.

იმ სიცოცხლის ხეს, რომელიც სამოთხის შუაგულში იყო დარგული, დღეს წარმოადგენს ეკლესია, ხოლო ნაყოფს მისას - სიცოცხლის მომნიჭებელი ხორცი და სისხლი ქრისტესი. როგორც სიცოცხლის ხე იყო დაკარგული სამოთხის შუაგული, ასევე ეკლესიას აქვს თავისი შუაგული - ეს არის ევქარისტია, რომელიც ლიტურგიის საზრისი და მიზანია. მას ადამი გადაჰყავს სიკვდილიდან, რომელიც მოიმკო, სიცოცხლეში, რომელიც დაკარგა. „მე ვარ პური სიცოცხლისა“ (ი. 6:35), „ცხორებაჲ საუკუნოჲ მომცა ჩუენ ღმერთმან და ეს ესე ცხორებაჲ ძისა მისისა თანა არს. რომელსა აქუნდეს ძე, აქუს ცხორებაჲცა...“ (1იოან. 5:11-12). ეკლესია არის ტრაპეზი, სადაც ადამი ეზიარება ქრისტეს სხეულს და ამ გზით აღწევს ღვთის-შვილობას და შედის ქრისტეს სიცოცხლეში, სადაც წარიხოცება ყოველი ცოდვა და, უფრო მეტიც: „ყოველი, რომელი შობილ არს ღმრთისაგან, მან ცოდვაჲ არა ქმნეს... და ვერ ჴელეწიფების ცოდვად, რამეთუ ღმრთისა მიერ შობილ არს“ (1იოან. 3:9). პირველმა ადამმა სცოდა, რადგან არ შეეძლო არ შეეცოდა; მეორე ადამი არ შესცოდავს, რადგან არ შეუძლია, რომ სცოდოს, რადგან ის ეკლესიაშია, ეკლესია კი ქრისტეს სხეულია. „თქუენ ხართ ჴორცნი ქრისტესნი და ასონი ასოთა მისთაგანნი“ (1კორ. 12:27). „რამეთუ ერთ პურ და ერთ ჴორც ჩუენ მრავალნი ესე ვართ, რამეთუ ყოველთა ერთისა მისგან პურისა მოგუაქუს“ (1კორ. 10:17). ევქარისტია, მადლობით ზიარება ქრისტეს ხორცისა და სისხლისა, მისი მთლიანი სხეულისა, თუმცა ის ნაწილდება ეკლესიის შვილებს შორის (და მაინც ინარჩუნებს მთლიანობას, როგორც კათოლიკე ეკლესია), არის თავი და ბოლო ქრისტიანული ღვთისმსახურებისა.

მაგრამ ევქარისტიის საიდუმლო ეკლესიის წევრებს აზიარებს არა მხოლოდ ქრისტეს სხეულს, არამედ - ერთმანეთთანაც სიყვარულით აკავშირებს, რადგან ყველანი ქრისტეს სხეულის ასონი ხდებიან. ეს არის ეკლესიის, ერთი მამის შვილობა, რაც ჭეშმარიტ უანგარო სიყვარულზეა დაფუძნებული.

რამდენადაც ეკლესია რწმენის საგანია („მწამს ერთი წმიდა...“), ამდენად ხსნაც რწმენაზეა დამოკიდებული. ხსნა არ არის ობიექტურად, ადამიანის გარეშე არსებული რაღაც საშუალება. ხსნა არსებობს რწმენის პერსპექტივაში. ქრისტე ეუბნება ბრმებს, რომელთაც სურთ თვალის ახელა: „გრწამსა, ვითარმედ ძალმიც ესე ყოფად“ და პასუხი: „ჰე, უფალო“ (მ. 9:28). ვისაც სწამს, ის იხილავს, ის უკვე თვალხილულია.

ეკლესია ხილული და უხილავია. ხილულია ყველაფერი ის, რასაც ვხედავთ, დაწყებული ეკლესიის შენობიდან მასში შეკრებილი ადამიანებით - სამღვდელოებით და მრევლით, ბარძიმით, რომელშიც არის ქრისტეს ხორცად და სისხლად გარდაქმნილი პური და ღვინო, ხატებითა და ფრესკებით, გალობის ხმებითა და სხვა, რასაც მატერიალური გამოხატულება აქვს. გარეშე თვალისთვის ეკლესია მხოლოდ ამით ამოიწურება. მაგრამ მხოლოდ ეს რომ იყოს ეკლესიის შინაარსი, იგი საერო დაწესებულებას დაემსგავსებოდა (ამის საშიშროება არსებობს არა მხოლოდ წარმოდგენაში, არამედ რეალურადაც).

უხილავი არ ჩანს. ვერ ვხედავთ მადლს, რომელსაც სულიწმიდა აგზავნის ეკლესიაში; ვხედავთ პურსა და ღვინოს, მაგრამ ვერ ვხედავთ ქრისტეს ხორცსა და სისხლს, რომელსაც ვეზიარებით; ვერ ვხედავთ ანგელოზებს და წმიდანებს, და „სასოებით მკვდრეთით აღდგომასა და საუკუნო ცხოვრებასა ზედა გარდაცვალებულთ“, ვინც ცოცხლებთან ერთად მონაწილეობენ საღვთო ლიტურგიაში.

ევქარისტია არის თავი და ბოლო საეკლესიო მსახურების, ეკლესიის საზრისი. ის შემოვიდა ამ სახით - ელემენტარულად: პურის განტეხით და სასმისის კურთხევით - სოფელში ადამიანისთვის, ადამის დაკარგული მთლიანობის აღსადგენად და ადრინდელზე უფრო მაღალ საფეხურზე ასაყვანად, იმგვარი სიყვარულით და ზრუნვით შესამოსავად, როგორითაც კეთილმა მწყემსმა ასიდან ის ერთი დაკარგული და მერე ნაპოვნი ბატკანი შემოსა, ან როგორც მამამ - უძღები შვილი. ყველა სხვა ფუნქცია, რაც მან გახანგრძლივებული ისტორიის პროცესში შეიძინა, მეორეული და მესამეულია. ეს არის ქერქი, რომელიც აკრავს მის სხეულს წარმავალი წუთისოფლიდან, რასაც დეკ. ნიკოლოზ აფანასიევი „გაეკლესიურებულ ემპირიულ ფაქტორებს“ უწოდებს (იხ. მისი Церковь Духа Святого, Рига, 1994); ის წერს, რომ ისტორიულმა პროცესმა ჩაითრია ეკლესია (ლაპარაკია ხილულზე), შეიჭრა მის ცხოვრებაში და თანდათან წარმოქმნა ნალექი, რომელმაც თითქმის გადაფარა, და ქერქი, რომელიც ბოჭავს საეკლესიო თავისუფალ სულიერ ცხოვრებას. „სიცოცხლის პურს“ („მე ვარ პური ცხოვრებისა“, ი. 6:35) ენაცვლება ძღომის პური; სულიერ ცხოვრებას - კეთილდღეობა. ხილული ეკლესია ეფლობა სოციალურ და პოლიტიკურ ამოცანებში, რისთვისაც მას ხარიზმა არ მისცემია.

სოფელში ეკლესიის შემოსვლამდე და მერეც მოციქულნი და მოწაფენი, რომლებიც შეადგენდნენ პირველ ეკლესიას, მეორედ მოსვლის, უკანასკნელი განკითხვის და სოფლის დასასრულის მუდმივ მოლოდინში იყვნენ, და ამან განსაზღვრა ეკლესიის სახე და მათი ქცევა. მახარებელი ლუკა ასე ამთავრებს სახარებას: იესოს ამაღლების შემდეგ მოციქულნი „მოიქცეს იერუსალემდ სიხარულითა დიდითა და იყოფოდეს ტაძარსა მას შინა მარადის, აქებდეს და აკურთხევდეს ღმერთსა“ (ლ. 24:52-53), და იგივე ლუკა მსგავსადვე აღწერს მოციქულთა ქცევას მას შემდეგ, რაც პეტრემ სულთმოფენობის დღეს ეკლესიის საფუძველმდები სიტყვები წარმოთქვა: „და რომელთა-იგი სიხარულით შეიწყნარეს სიტყუაი მისი, ნათელ-იღეს. და შეეძინნეს მას დღესა შინა სულნი ვითარ სამ ათასნი ოდენ. და იყვნეს განკრძალულ მოძღურებასა მას მოციქულთასა და ზიარებასა და განტეხასა პურისასა და ლოცვასა“ (საქმე, 2:41-42).

პავლესეული ძლიერი, დღე დღეზე მოლოდინის (άποκαπαδοκία) პერიოდი გავიდა, მაგრამ მოლოდინი განაგრძობს ფეთქვას - ის დღე მოდის როგორც მპარავი, რომელსაც ქრისტიანი ეკლესიაში, ქრისტეში ეგებება. ეკლესია იკრიბება ესქატოლოგიური განცდით, რომ ეს დღე უკანასკნელია.

Please Share it! :)