რელიგიური ლიბელარიზმი და რელიგიური ფუნდამენტალიზმი

კახაბერ კურტანიძე

შესავალი

როგორი არასაინტერესოც არ უნდა იყოს ერთიდაიმავე თემების წინწამოწევა და მათზე მსჯელობა, არის საკითხები, რომლებიც სხვადასხვა გარემოებებისადაგამო უბრალოდ ვალდებული ვართ, რომ განმეორებითად განვიხილით. ამ სტატიის მიზანიც სწორედ ესაა. ანუ, კვლავ ვაპირებთ დავუბრუნდეთ ლიბერალიზმი-ფუნდამენტალიზმის გზაჯვარედინს და ვნახოთ თუ რის საფუძველზე/საფუძვლებზე მოხდა მათი გაყრა და დაპირისპირება. ეს, რა თქმა უნდა, ამოუწურავი თემაა, მაგრამ აქ ჩვენ ჩავუკვირდებით და შევეცდებით გამოვავლინოთ მხოლოდ რამოდენიმე ფილოსოფიური საკითხი, რომელმაც დიდი როლი ითამაშა ამ გზისგასაყარის წარმოშობაში - უფრო ზუსტად კი, დაახასიათებს ამ უკანასკნელს. ოღონდ, თავიდანვე უნდა ვიცოდეთ, რომ საუბარი იქნება პოსტმოდრნული ეპოქის სათვალთვალოდან მოდერნულ ეპოქის ხედვაზე. ანუ, ქვემოთ „გვერდიდან შევხედავთ" მოდერნულობის ხანას და, ამასთან ერთად, შევეცდებით გამოვავლინოთ მისი ერთგვარი შეზღუდულობა.


რელიგიურ-ლიბერალური ტრადიაცია აქცენტს აკეთებს საღვთოს იმანენტურობაზე[1] ტრანსცენდენტურის[2] საწინააღმდეგოდ/შემავსებლად. ანუ, მისთვის საღვთო გამოცხადება არ არის ღმერთის ძლევამოსილი შემოჭრა ადამიანურ კონტექსტში, არამედ ადამიანის მოღვაწეობის კორელატურია (თანაფარდულია, კავშირშია). ღმერთის გამოჩენა (გამოცხადება, ღმერთჩენობა) ადამიანურ სფეროსა და კონდიციებში (საშუალებებში) დაუსრულებელი პროცესია, ანუ მუდამ ვლინდება და დასტურდება ადამიანის აზროვნების კრიტიკულ და გამოცდილებით საქმიანობაში. ამ გაგებით, რელიგიური გამოცდილება განიხილება მეცნიერული კვლევის დარად, თუმცა ბიბლია (და ზოგადად კი საეკლესიო თუ რელიგიური ტრადიცია) მაინც მიიჩნევა რელიგიური გამოცდილების წყაროდ და, ამიტომ, მეცნიერულისაგან განსხვავებული და აღმატებული ავტორიტეტის მქონედ.[3]

რელიგიურ-კონსერვატორული (და ამდენად ფუნდემენტალისტურისაც) გაგებით ღმერთი თავისი ძლიერებით ერევა ბუნებასა და ადამიანურ სფეროში. ამასთან ერთად, ღმერთის გამოცხადება პირდაპირი ჩარევაა ადამიანის სიცოცხლეში, რომელსაც თანმოაქვს თავად ღმერთის, ადამიანის და სამყაროს შესახებ „უცთომელი" ინფორმაცია. ამდენად, ბიბლია (ტრადიცია/გარდამოცემაც მართმადიდებლობის შემთხვევაში) არის ღმერთის უშუალო გამოცხადება და იგი არის არა ადამიანის ბუნებრივი გამოცდილება, არამედ თეოლოგიური აზროვნებისათვის უპირობო „ზებუნებრივი" მონაცემი.

ცხადია, ეს ორი მიდგომა უკიდურესი პოლუსებია და სუფთა სახით ისინი რეალურ ცხოვრებაში არ ან ძნელად გვხვდებიან, მაგრამ, მაინც განსაზღვრავენ იმ დაძაბულობის ენერგიას, რომელიც „ხლეჩს" საზოგადოებას და ზოგჯერ მთლიან ადამიანურ ცივილიზაციას.

ქვემოთ განვიხილავთ სამ საკითხს: ეპისტემოლოგიურ[4], მეტაფიზიკურ[5] და ენის ფილოსოფიის[6] გავლენას ლიბერალურ-ტრადიციული მიდგომების წარმოქმნასა და განვითარებაში.

1. ეპისტემოლოგიური საფუძველი

მე-20 საუკუნის პირველ ნახეარში ლუდვიგ ვიტგენშტაიმნმა[7] აჩვენა, რომ არა წინადადებები და ფორმულირებები (მტკიცებულებები) განსაზღვრავენ ფილოსოფიურ შეხედულებებს, არამედ სურათები (ხატები) და მეტაფორები. თუ ამ მიდგომას გავიზიარებთ, მაშინ მოდერნულობის (თანამედროვეობის) თეოლოგიურ/რელიგიური აზროვნებისათვის ძალიან მნიშვნელოვანი უნდა ყოფილიყო რენე დეკარტეს ფილოსოფიაში გამოყენებული აზრობრივი სურათები. მან პირველმა გამოიყენა ცოდნის მეტაფორად შენობა:
„მართალია ჩვენ ვერ ვხედავთ, რომ ქალაქში ყველა სახლს ანგრევდნენ, რათა ქუჩები გახადონ უფრო ლამაზი, მაგრამ ჩვენ ვხედავთ, ბევრი ადამიანი არღვევს თავის სახლს, რათა ის გაახლოს, ხოლო ზოგჯერ იძულებულია ეს გააკეთოს თუ საფუძველი არამყარია და სახლი შეიძლება ჩამოიქცეს. [...] რაც შეეხება შეხედულებებს, რომლებიც მე მეპყრა გარკვეულ დრომდე, მე არ შემეძლო გამეკეთებინა უკეთესი თუ არა მომეშორებინა ისინი ერთხელ და სამუდამოდ, რათა შემეცვალა უმჯობესით ან იმავეთი, მაგრამ შეთანხმებულით გონებასთან. მე მტკიცედ ვირწმუნე, რომ ამ საშუალებით შევძლებდი გამეცხოვრა ჩემი სიცოცხლე უკეთესად, ვიდრე ისე, რომ ამეშენებინა ძველ საფუძვლებზე და დავფუძნებულიყავი მხოლოდ იმ საწყისებზე, რომელებიც ყრმობისას მივიღე და არ შევეჭვებულიყავი იყვნენ თუ არა ისინი ჭეშმარიტნი".[8]

მაშასადამე, ცოდნა არის შენობის მსგავსი, რომლის მდგრადობა ანუ სისწორე დამოკიდებულია მის ფუნდამენტზე. დეკარტეს შემდგომ ასეთი დამოკიდებულება, ანუ ასეთი მეტაფორა არა მხოლოდ განყენებული მსჯელობისას გახდა გამოყენებული, არამედ იგი შემოსულია ჩვენს ყოველღიურ მსჯელობებშიც. ჩვენ ხშირად გვესმის: „მჯელობა კარგად არაა დასაფუძვლებული", „დასკვნას არა აქვს საკმარისი საფუძველი", „ფაქტებზე არაა დამყარებული მისი შეხედულებები" და ასე შემდეგ.

ასეთმა „ხატობრივმა" მსჯელობამ რელიგიურ აზროვნებაზეც იქონია გავლენა. თეოლოგია უკვე გაიზარებოდა როგორც რამ შენობა, რომელსაც სჭირდებოდა მყარი ფუნდამენტი. ასეთი ფუნდამენტი შეიძლება ყოფილიყო ან ბიბლია (წმინდა მამების მიერ კომენტირებული მართმადდიდებლობის შემთხვევაში) ან ცოცხალი გამოცდილება. ადვილი მისახვედრია თუ საფუძვლად ვინ რომელი აირჩია: კონსერვატორულად განწყობილებმა - ბიბლია, ხოლო ლიბერალურებმა - გამოცდილება.

2. მეტაფიზიკა

ისააკ ნიუტონიდან მოყოლებული ფილოსოფოსებმა და მეცნიერებმა დაიწყეს ფიქრი სამყაროზე როგორც გიგანტურ მექანიკურ საათზე. მათი წარმოდგენით მთელი/მთლიანი შედგება ნაწილებისაგან და ეს ნაწილები განსაზღვრავენ მთელს და არა პირიქით. ანუ, მთელი შეიძლება აიხსნას მისი ნაწილების თვისებების, ხასიათის და ქცევათა ჯამით. ეს, რა თქმა უნდა, უნევერსის უკვე მეტაფიზიკური ახსნაა. მაშასადამე, მთელი უნდა დაიყოს ნაწილებად და ამგვარად გაანალიზდეს. ესაა ანალიტიკური მეთოდი, რომელიც მოდერნული მეცნიერებისათვის და, შეიძლება ითქვას, გარკვეული აზრით მთელი აზროვნებისათვისაც ძირითადი მიდგომა გახდა. ამასთან ერთად, თავად მეცნიერებაც დაიყო იერარქიულად განლაგებულ მეცნიერებებად: ფიზიკა მოექცა ყველაზე დაბლა და შემდგომ, შესაბამისად, ქიმია და ბიოლოგია. მოგვიანებით მათ დაემატათ ინდივიდუალური ფსიქოლოგია და სოციოლოგია. ამრიგად, თუ ყველაფრის საფუძვლად მოექცა ფიზიკა თავის მკაცრად მიზეზებით დეტერმინირებული (განსაზღვრული, განპირობებული) კანონებით, მაშინ მთელი სამყარო გამოდის მკაცრად დეტერმინირებული რეალობა - ყველაფერი ემორჩილება მატერიის მკაცრ და გარდაუვალ კანონებს. ეს უკვე მეორე „სურათია", რომელმაც მტკიცედ შეიპყრო მოდერნული წარმოსახვა და აზროვნება. ასეთ შემთხვევაში თეოლოგებს უნდა გაეცათ პასუხი შეკითხვაზე: თუკი ყველაფერი მატერიის კანონებით არის განსაზღვრული, მაშინ როგორ ურთიერთმოქმედებენ ერთმანეთზე უმატერიო (უნივთო) სული და მატერილური სხეული? ასევე, როგორ მოქმედებს ღმერთი მატერიალური კანონებით განსაზღვრულ სამყაროში?
ცხადია, ამ კითხვებზე პასუხისას ლიბერალებმა და ტრადიციონალისტებმა აიღეს სხვადასხვა გეზი. ამ უკანასკნელთ მიაჩნდათ, რომ ღმერთი არღვევს ფიზიკურ კანონებს, როდესაც მას ეს სურს, და ამგვარად ძალმოსილად (თუ არა ძალმომრედ) ჩაერევა ადამიანის ცხოვრებაში. ამ პოზიციის ერთ-ერთი წარმომადგენელია მე-19 საუკუნის ამერიკელი კალვინისტი თეოლოგი ჩარლზ ჰოჯი. იგი ამბობდა
„ბიბლიიდან გამომდინარე პასუხია, რომ, პირველი, [ღმერთია] მათი (კანონების) ავტორი. სწორედ მან ჩანერგა მატერიაში ეს ძალები და მოაწყო ისე, რომ ისინი ყოფილიყვნენ თანაბარზომიერნი. მეორე, ის [ღმერთი] არის დამოუკიდებელი მათგან. მას შეუძლია შეცვალოს, გააქროს, ან შეაყოვნოს ისინი თავის სურვილისამებრ. მას შეუძლია იმოქმედოს მათ მიერ და მათ გარეშეც. ‘კანონის ხელმწიფება' არ შეიძლება იყოს იმგვარად შექმნილი, რომ გავრცელდეს მასზე [ღმერთზე] , ვინც შექმნა ეს კანონები. მესამე, ქვეყნიერების სტაბილურობა, კეთილმყოფობა, თავად ქმნილებების არსებობაც კი დამოკიდებულია ბუნების კნონების თანაბარზომიერებაზე და ღმერთი არასდროს უგულებელსყოფს მათ გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც მას სურს მიაღწიოს რაიმე უფრო მაღალ მიზანს. იგი [ღმერთი] განგებულების ჩვეულებრივ სადაგ მოქმედებისას იყენებს კანონებს, რომელიც დაადგინა. იგი მართავს მატერიალურ და მორალურ სამყაროებს კანონების მეშვეობით".[9]

თავის მხრივ, ლიბერალები დგანან იმანენტიზმის პოზიციაზე და ხაზს უსვამენ, რომ ღმერთი მოქმედებს ბუნებრივი პროცესებით და მათი საშუალებით. ღმერთი თანამყოფია სამყაროში და იგი მუდამ შემოქმედებითად და მიზნობრივად მოქმედებს ბუნებასა და ისტორიაში.[10] ამ მიდგომის მიხედვით, ევოლუციური და სოციალური პროგრესი არის ღმერთის მიზნის მანიფესტაცია. ეს მოდერნისტული ოპტიმიზმის ანარეკლია, ერთი მხრივ, და მეორე მხრივ, თავად ღმერთის შესახებ თეოლოგიური აზროვნების მოდერნულობის გამოვლინებაც. ანუ, ერთი მხრივ, ისტორია აუცილებად კაცობრიობის პროგრესული მსვლელობაა (ეს აზრი პოსტმოდერნიზმში უკვე გადაიხედა) და იგი საწყისშივე განსაზღვრულია ღმერთის კანონებით. მეორე მხრივ, თავად ღმერთი ვერ იქნებოდა ყოვლადბრძენი თუ მას დასჭირდებოდა თავის დადგენილი კანონების გზადაგზა სრულყოფა. მაგრამ, ასეთი გაგებაც არასრულყოფილია, რადგან იგი გამორიცხავს ყოველგვარ სასწაულს (რითაც სავსეა ბიბლიური ნარატივი) და ადამიანის თავისუფლებასაც.
ორივე ეს პოზიცია აჩვენებს მოდერნული მიდგომის ნაკლულევანებას და, ცხადია, იგი საჭიროებს გადახედვას. მაგალითისათვის, თუ მავანი რჩება ღმერთის უშუალო შემოჭრის პოზიციაზე მას შეუძლია აღიაროს, რომ ღმერთი შესაძლოა ჩაერიოს ადამიანის აზროვნებაშიც. სხვანაირად რომ ვთქვათ, გამოცხადება, რომელიც მოცემულია ბიბლიაში არის ღმერთის ერთერთი და არა ერთადერთი უშუალო და განგებულებითი მოქმედების გამოვლინება სამყაროში. ამგვარ პოზიციაზე იდგა მართმადიდებლური ტრადიცია და აღიარებდა გამოცხადების ისტორიაში განგრძობადობას. მაგრამ, შემდგომში ეს „ისტორია" შეზღუდა მხოლოდ „წმინდა მამათა ეპოქამდე" და ფაქტობრივად მივიღეთ ახალი „წმინდა წერილი" ანუ მამათა კომენტარები და ტექსტად, ხატად და მაგიურ-რიტუალად გაქვავებული „წმინდა ტრადიცია".

ასევე, ლიბელარული აზროვნებისათვის, რომელიც ეჭვით უყურებს საღვთო გამოცხადების პირდაპირ და ძალმომრე ჩამრეველობას, საჭირო აღარ იქნებოდა მხოლოდ რეალობის ლიტონი ფაქტებით და ამ ფაქტებზე მხოლოდ რაციონალურ-რეალისტური რეფლექსია/გააზრებაზე შეჩერება და მისით დაკმაყოფილება, არამედ შესაძლებლობა ექნებოდა ეღიერებინა, რომ თითოეული ფაქტის უკან და ფაქტშივე არის ღმერთის უნიკალური მოქმედება და აზრი როგორც გამოცხადება. ანუ, ღმერთი შეიძლება ჩართული იყოს თავად ადამიანის აზროვნებაში და წარმართავდეს მას არა მხოლოდ ფიზიკურ-ფსიქოლოგიური კანონებით, არამედ ექსისტენციალურითაც. რაც იმას გულისხმობს, რომ არა მხოლოდ ფაქტების მოგროვება და მათი მეცნიერული ანალიზია საკმარისი, არამედ ადამიანის პიროვნული ნებისა და პოზიციის, განზრახვისა და შესაძლებლობის, ინტუიციისა და რისკის ფაქტორების (ანუ უნიკალურობის) გათვალისწინებაცაა აუცილებელი.

ასეა თუ ისე, ტრადიციონალისტური მიდგომა მიიჩნევს ბიბლიას უეჭველ თეოლოგიური ცოდნის საფუძვლად, ხოლო ლიბერალისტულ-იმანენტისტური აღიარებს რელიგიური გამოცდილების უპირატესობას, მაგრამ, ამასთან ერთად, ბიბლიას აღიქვამს როგორც ასეთი გამოცდილების საუკეთესო და უნიკალურ რესურსად (მხოლოდ, ეს რესურსი უნდა დადასტურდეს გამოცდილებითად). განმეორებით ვიტყვით, რომ ეს ორივე მიდგომა ნაკლულევანია და მისი გადალახვა არის საშური საქმე. ამის ერთგვარი საფუძველი შეიძლება იყოს იმის მიჩნევა, რომ თავად ბუნების კანონების ჩვენმიერი აღქმაც არის ადამიანური თავისუფლებით, ინტუიციით, შემოქმედებითობით განპირობებული. ანუ, ბუნების კანონები შეიძლება სულაც არ იყოს ღმერთის მიერ უშუალოდ დადგენილი, არამედ ადამიანის ღმერთთად დამოკიდებულების შედეგად „შექმნილი" და აღმოჩენილი „მოვლენები" - ისტორიული მოვლენები...

3. ენის ფილოსოფია

ჩვენ წარმოვიდგენთ ენას როგორც რეალურობის (სინამდვილის) სარკედ - „სარკობრივ სურათად". წინადადებაში „კაცი მიდის თბილისში" სიტყვა „კაცი" შეესაბამება კაცს, სიტყვა „თბილისი" ქალაქ თბილისს, თანდებული „ში/შინა" (ძველ ქართულში იქნებოდა „თბილისსა შინა"[11]) კი სივრცულ დამოკიდებულებას მათ შორის. ამრიგად, წინადადება აირეკლავს ფაქტობრივ რეალობას.

ენის სწორედ ეს „ხატობრივი" სახე განსაზღვრავს თანამედროვეობის ფილოსოფიას. მაგრამ, მიუხედავად ამისა, მიჩნეულია, რომ ეთიკისა და ესთეთიკის სფეროები არ აღიწერება ამგვარი სურათობრივი ფაქტუალობით. ეთიკურ მსჯელობებს არა აქვთ ფაქტუალური შინაარსი, არამედ მხოლოდ გამოხატავს მოსაუბრის (მთქმელის) პოზიციას ან მორალურ გრძნობებს. ესაა ენის გამომხატველობითი და არა „ხატ-სურათებრივი" (რეპრეზენტატიური) თეორია. ანუ, ვიმეორებთ, ამ თეორიის მიხედვით, ენას არა აქვს ფაქტუალურის შინაარსი, არამედ გამოხატავს მთქმელის პოზიციას, ინტენციას (განზრახვას) ან ემოციას.[12]
ადვილი მისახვედრია, რომ კონსერვატორები ენის რეპრეზენტატიურ თეორიას იყენებენ. ისინი ამტკიცებენ, რომ ენა გამოხატავს უხილავ სინამდვილეებსაც. მაგრამ აქ დგება მსგავსი პრობლემა, რომელიც ვნახეთ წინა თავში. კერძოდ, ვამბობდით, რომ თუ სამყაროს განსაზღვრავს მხოლოდ ფიზიკური კანონები, როგორღა გავიგოთ უნივთო სულისა თუ ღმერთის დამოკიდებულება მატერიასთან? აქაც გვაქვს იგივე: როგორ შეიძლება მატერიალური ენობრივ/დოქტრინალური წინადადებებით ზუსტად ავსახოთ უხილავი, ზებუნებრივი რეალიები? პასუხი, რა თქმა უნდა, იგივეა: ზებუნებრივი პირდაპირი ჩარევით. ანუ, ბიბლიის ენა, მისი ყოველი სიტყვა არის ჭეშმარიტება -იტყვის ტრადიციონალისტი.

ლიბერალებისათვის კი ღმერთის შესახებ ცოდნა გამომდინარეობს რელიგიური გამოცდილებიდან და ენის მთავარი საქმეა ადეკვატურად გამოხატოს ეს გამოცდილება. ფემინისტი თეოლოგი პატრიცია უილსონ-კასტნერი წერს:

„თეოლოგია და რელიგიური რწმენა არაა ერთი და იგივე. რელიგიური რწმენა პერსონის (პიროვნების) წმინდასთან (საღვთოსთან) ფუნდამენტური ურთიერთობაა. რწმენა შეიძლება გამოიხატოს მრავალგვარი - ფიზიკური, ემოციური, ან ინტელექტუალური საშუალებით, მაგრამ ყოველივე ეს გამომდინარეობს საღვთოს პირველადი და ზერაციონალური აღქმისაგან, რომელიც პიროვნების ბირთთვთან (self, თვითთან) უზენაესის თანდასწრებას/ყოფნას [კონკრეტული] გულისხმობს. თეოლოგია კი მავანის რწმენის რაციონალური გამოთქმა და განმარტებაა. სახეზეა მრავალი შესაძლო განმარტება თვით ერთი და იმავე პიროვნებისათვის და, ამდენად, მრავალგვარია თეოლოგიაც. თეოლოგია არის სუპერსტრუქტურა, რომელიც გამომდინარეობს რწმენისაგან და გამოხატავს ამ უკანასკნელს ერთი რომელიმე მნიშვნელოვანი, მაგრამ შეზღუდული სახით. [...] თუკი რწმენასთან შესადარებლად ვინმე მოიძიებდა სხვა ადამიანურ ქმედებებს, ვფიქრობ, საუკეთესო იქნებოდა ესთეთიკური გამოცდილება. აღქმა, ინტუიცია, შემოქმედებითობა და შეფასება/გაფორმება - ყოველ ამათგანს აქვს ანალოგია რწმენასთან, რომელიც შეიცნობს და გრძნობს საკუთარ თავს ღვთაებრივისაგან ატაცებულად (შეპყრობილად), ეძებს ახალ სიღრმეებს საკუთარ თავში და სხვებში, და ტკბება უზენაესის ნათელში მოქცეული მშვენიერებით. თეოლოგია ამ შემთხვევაში შეედრება ესთეთიკას, ან ხელოვნებას ან ლიტერატორულ კრიტიციზმს. ის არის შეზღუდული, თადაჭერილი (ზომიერი), ყოველთვის არაადეკვატური, მაგრამ აბსოლუტურად არსობრივი მცდელობა გონებრივად განმარტოს ის, რაც არის მშვენიერება, როგორ არის ის მოცემული ჩვენთვის და ჩვენში, და როგორ აღვიქვამთ მას ჩვენ. ამავე დროს, დაჟინება იმისა, რომ ესა თუ ის რწმენა ან თეოლოგია არის საბოლოო ან სრულიყოფილი პასუხი ისევე აბსურდულია, როგორც თითქოს ხელოვანმა სრულყოფილად შეიცნო ან გამოხატა მთლიანი მშვენიერება".[13]

მაშასადამე, ლიბერალებისათვის მთავარი ისევ რელიგიური გამოცდილებაა (შდრ. „აღქმა, ინტუიცია, შემოქმედებითობა და შეფასება/გაფორმება") და ადამიანი უნდა ეცადოს გამოხატოს იგი განსხვავებულად, ვიდრე ფიზიკური სამყაროს გამოცდილება. სავარაუდოდ ასეთი ენაა სიმბოლურ/მეტაფორული (ან რიტუალურიც), მაგრამ ლიბერალიზმს არ შეეძლო ამის სათანადო გაცნობიერება და იგი მაინც ახალი კონცეპტებით ცდილობდა ძველის ჩანაცვლებას. ხოლო რაც შეეხება სიმბოლურ/რიტუალურ ენას, იგი საბოლოოდ მიუღწეველი რჩება, რაც, ვფიქრობთ, წარმოადგენს კიდეც თანამედროვეობის ლიბერალური თეოლოგიის პრობლემას. ამასთან, ჩვენ შეგვიძლია თავისუფლად მივიჩნიოთ, რომ პოეტურ/სიმბოლურ/რიტუალური ენა მართმადიდებლურ ტრადიციას უკვე აქვს ათვისებული, ოღონდ, სამწუხაროდ, მართმადიდებლური ეკლესიები თავისი ტრადიციის მხოლოდ რიტუალურ-მაგიურ ასპექტზე ამახვილებენ ყურადღებას და პოეტურ-შემოქმედებითი მხარე მხედველობიდან აქვთ გამოტოვებული...

შეჯამება

ლიბერალური პოზიცია შეგვიძლია დავახასიათოთ კლაუდე ველჩის ზემოგანხილული სიტყვებით:
„[ლიბერალიზმი] აქცენტირებს (ემფაზირებს) საღვთო იმანენტურობას როგორც ლათინურის [რომან-კათოლიკური თეოლოგიის] მიერ ტრანსცენდენტურის ზეემფაზირების შემასწორებელს... და, ამრიგად, ხაზს უსვამს ბუნებრივ და ისტორიულ პროცესთან ღმერთის [კონსერვატორულისაგან] განსხვავებულ ურთიერთობას. [...ლიბერალიზმი ასევე წინწამოსწევს] გამოცხადების ისეთ გაგებას, რომლის მიხედვითაც არა [‘ზეგარდამო'] ჩამრეველობაა მხოლოდ განმსაზღვრელი, არამედ ადამიანის აღმომომჩენლობა/შემოქმედებითობას როგორც კრიტიკისა და ექპერიმენტის პროცესის შემასწორებელს. [მისთვის] რელიგიური გამოცდილება არის შემოწმებას დაქვემდებარებადი მონაცემი - მსგავსად მეცნიერული მოცემულობისა. [ასევე] ბიბლია არის რელიგიური გამოცდილების დოკუმენტი და, ამდენად, განსხვავებული ხარისხის ავტორიტეტი".[14]

ამის საპირისპიროდ, კონსერვატორული თეოლოგია ხაზს უსვამს, პირველი, ღმერთის ძალმოსილების ჩამრეველობას ბუნებისა და ადამიანის სფეროში. მეორე, გამოცხადებას როგორც ადამიანის ცხოვრებაში უშუალი შემოჭრას, რომელსაც თანმოაქვს ღმერთისა და ღმერთის სამყაროსთან ურთიერთობის შესახებ ინფორმაცია (ბიბლიის ავტორიტეტი სწორედ ასეთ გამოცხადებაზეა დაფუძნებული). მესამე, მხოლოდ ბიბლიაა (და მისი წმინდა მამათა მიერი განმარტება მართმადიდებლობის შემთხვევაში) და არა გამოცდილება თეოლოგიის საფუძველი. დაბოლოს, გამოცხადება, როგორც საღვთოს შესახებ ინფორმაცია, ნიშნავს კონსერვატორების მიერ რელიგიური ენის რეპრეზენტატულობის თეორიის ერთადერთობის აღიარებას.

ხოლო, ყოველივე ეს მიგვითითებს იმაზე, რომ ორივე თეოლოგიური მიდგომა ნაკლულია, რადგან, ერთი მხრივ, ლიბერალიზმის შემთხვევაში, ბიბლიისა და მთლიანად ტრადიციის როლი ანიჰილიზირებადი თუ არა ბუნდოვანი მაინცაა. მეორე მხრივ, კონსერვატიზმის შემთხვევაში, ადამიანის აქტიურობა თავისუფალი შემოქმედებითობა ანიჰილიზირებული თუ არა მიმიმუმამდეა დაყვანილი.

დაბოლოს. ეს ორმხრივი ნაკლულევანება უკიდურესი ფორმით ვლინდება ლიბერალების უპრინციპობასა და დამყოლობაში - მათ შეუძლიათ მუდამ გადახედონ თავიანთ პოზიციებს კონიუქტურისა და „რელაპოლიტიკის" შესაბამისად - და ტრადიციონალისტების განსხვავებული გამოცდილების შეუწყნარებლობასა და ფუნდამენტალისტურ აგრესიაში.

[1] იმანენტური- საგნის, მოვლენის შინაგანად დამახასიათებელი, მისთვის ნიშანდობლივი, მისი ბუნებიდან გამომდინარე (იმანენტური).
[2] ტრანსცენდენტური [ლათ. transcendens] რაც საზღვარს სცილდება]- შესაძლო ცდის ფარგლებს გარეთ არსებული, შემეცნებისათვის მიუღწეველი  (ტრანსცენდენტური)
[3] Claude Welch, Protestant Thought in the Nineteenth Century, vol.2, New Haven: Yale University Press, USA 1985, 232
[4] ეპისტემოლოგია (ბერძ. επιστήμη- ცოდნა და λόγος- სიტყვა, სწავლა), გნოსეოლოგია (ბერძ. γνώσις- ცოდნა)ფილოსოფიის განშტოებაა, რომელიც შემეცნების თეორიას, მის საფუძვლებს შეისწავლის. ისტორიულად ეს ყველაზე მეტად გამოკვლეული და საკამათო თემაა ფილოსოფიაში. ტერმინი გნოსეოლოგია შემოვიდა და აქტიურად გამოიყენებოდა გერმანულ ფილოსოფიაში მე-19 საუკუნეში, ხოლო ტერმინი "ეპისტემოლოგია" ანგლო-ამერიკულ ფილოსოფიაში დამკვიდრდა მე-20 საუკუნიდან.
[5] მეტაფიზიკა ბერძნულად ბუნების მიღმა მყოფ საგნებს აღნიშნავს. იგი შეისწავლის ზოგადად რეალობას, როგორცკახაბერ კურტანიძემ დაამთავრა თბილისის პოლიტექნიკური ინსტიტუტი. თბილისის სასულიერო სემინარია.   1999–2005 წლებში სწავლობდა თეოლოგიას თესალონიკის არისტოტელეს უნივერსიტეტში (საბერძნეთი, მაგისტრის ხარისხი) სწავლობდა ბოსეის   თეოლოგიის ინსტიტუტში (ჟენევა, შვეიცარია) და წმ. ჯვრის თეოლოგიურ სემინარიაში (მართლმადიდებლურ კოლეჯი  (აშშ, ThM -ის ხარისხი). ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტში დაიცვა დისერტაცია წმ. მაქსიმე აღმსარებელზე. არის ფილოსოფიის მეცნიერებათა დოქტორი და ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის ქრისტიანული თეოლოგიის სამაგისტრო პროგრამის ხელმძღვანელი. დეკანოზი კახაბერი მრავალი საღვთისმეტყველო ნაშრომისა და სტატიის ავტორია



წყარო

Please Share it! :)