ღმერთის ძიება აკაკი წერეთლის „სულიკოს“ მიხედვით

ქრისტინე მეძველია

აკაკი წერეთლის შემოქმედება ყოველთვის არაერთგვაროვნად განიხილებოდა. აკ. წერეთლის „სულიკო“, არც თუ უსაფუძვლოდ, დავის საგნად გადაიქცა. „აკაკის კრებული“, რომელიც 1999 წ. გამოიცა რამდენიმე საინტერესო მოსაზრებას გვაწვდის „სულიკოს“ ქრისტიანულ დოგმატებთან კავშირის შესახებ. დავით წერედიანი წერს: „სულიკოში არც სამშობლო, მით უმეტეს,
არც ქრისტიანული სამება არ უნდა იგულისხმებოდეს. ვარდ-ბულბულ-ვარსკვლავად სამების წარმოსახვა ღვთის განდიდებისკენ კი არა, უფრო მკრეხელობისკენ იზრდება. ამგვარი სიმბოლო ალეგორიები ბევრად გვიანდელი ხანის მოდაა, ურწმუნო საუკუნის ნაყოფია, მაშინდელ საქართველოში ყოვლად არააღთქმადი და ამდენად ყოვლად გაუმართლებელი, საერთოდ არ ვიცი, ამგვარ ალეგორიებს ან დღეს რა მხატვრული მიზანი და გამართლება შეიძლება ჰქონდეს“ (1,155-156). დავით წერედიანს ვერ დავეთანხმებით, რადგან ვარდი და ვარსკვლავი, ქრისტიანული სარწმუნოების სიმბოლიკასთან უშუალოდაა დაკავშირებული (2,65). სიმბოლო, როგორც ე. კვიტაიშვილი ამბობს თავის ნაშრომში, „უძველესი და ძირითადი ესთეტიკური კატეგორიაა“ (4,162). რომელიც „ფართოდ გამოიყენებოდა ჯერ კიდევ ანტიკურ მწერლობაში“ (4,163). აქედან გამომდინარე, დიდად გასაკვირი არ უნდა იყოს ზემოთ დასახელებული სიმბოლოებით სამების წარმოსახვა. საქმე ის კი არ არის, რა სიმბოლოებს იყენებს მრწამსის, სამების გამოსახატავად, არამედ ის, თუ როგორ აკეთებს პოეტი ამას, დოგმატების დაცვით, თუ თავისებური ინტერპრეტაციით. რაც შეეხება სიმბოლო-ალეგორიებს და მოდას, ამ საკითხის ასე წარმოდგენა ყოვლად დაუშვებლად მიგვაჩნია, რადგან სიმბოლოები სიწმინდეებთან იგივდება ხშირ შემთხვევაში, სიწმინდეები და მოდა კი ურთიერთგამომრიცხავი მცნებებია. სამების წარმოსახვის თავისებურებანი გაცილებით ძველია და სულაც არ არის „ურწმუნო საუკუნის ნაყოფი“, იმიტომ, რომ ამ საკითხებზე რამდენიმე ათეული წლის წინ არც არავინ საუბრობდა.

დავით წერედიანისაგან განსხვავებით, ლელა ხაჩიძე დარწმუნებულია, რომ „დაკარგული სატრფოს გამოვლინება სამი იერით, სამ ხატ-სიმბოლოს საშუალებით მოწმობს, რომ ღმერთი, რომლის ძიებასაც ეძღვნება აკაკის „სულიკო“, ქრისტიანული სამებაა... აკ. წერეთელს, ცხადია, მიზნად არ ჰქონია ქრისტიანული ტრაქტატის შექმნა. თვით სამების აქ გამოვლენილი სიმბოლოებიც პოეტური შეხმიანებაა სამების ჰიპოსტაზების საყოველთაოდ გავრცელებულ სიმბოლოებთან (1,305-306). ლ. ხაჩიძე ეყრდნობა აკ. ბაქრაძისა (3,114) და ე. კვიტაიშვილის მოსაზრებებს (4,162-182) ამავე საკითხთან დაკავშირებით.

ჩვენი აზრით, აკ. წერეთლის „სულიკოს“ ქრისტიანულ საწყისებთან მიმართებით კვლევა ორივე შემთხვევაში გარკვეული კუთხით მნიშვნელოვანია, მაგრამ, ვფიქრობთ, საჭიროებს შემდგომ გაღრმავებას და ახალი დაკვირვებებით შევსებას. წყარო, რომელსაც ჩვენ ამ საკითხის შესწავლისას ვეყრდნობით, არის ბიბლია და წმიდა მამათა განმარტებანი. ლექსი „სულიკო“ შეიძლება ღმერთის ძიებად გავიაზროთ და შეიძლება ითქვას, ეს მისი მთავარი მხარეა. წმიდა იოანე დამასკელი წერს: „გვწამს ერთი მამა, ყოველივეს დასაბამი და მიზეზი, არათუ ვინმესგან შობილი, არამედ ის მხოლო უმიზეზოდ და უშობლად მყოფი, შემოქმედი ყოველივერი, მამა მარტოდენ მისი ერთი ბუნებითი ძისა, უფლისა ღვთისა და მაცხოვრისა ჩვენისა იესო ქრისტესა და გამომავლინებელი ყოვლადწმიდა სულისა. გვწამს ერთი ძე ღვთისა, მხოლოდშობილი, უფალი ჩვენი იესო ქრისტე, მამისგან შობილი, არა ქმნილი, თანაარსი მამისა, რომლისგანაც შეიქმნა ყოველივე. მას ვამბობთ ყველა საუკუნის უწინარესად, რითაც ცხადვყოფთ, რომ უჟამოა და დაუსაბამო მისი შობა. არათუ არსებობიდან არსებობაში შემოვიდა ძე ღვთისა, არამედ მარადჟამს იყო იგი მამასთან და მამაში, მარადიულად და დაუსაბამოდ მისგან ნაშობი, რამეთუ ძის გარეშე მამად წოდებულიც არ იქნებოდა იგი... (2,37). ძე შეწყვილების გარეშე უვნებოდ, უჟამოდ, წარუდინებლად და განუყოფლად არის ნაშობი მამისგან. ითქმის აგრეთვე ძედ და მამისეული გვამოვნების ხატად, რადგან სრულია გვამოვნებითა და ყოვლითურთ მსგავსია მამისა, უშობელობის გარდა, ითქმის მხოლოდშობილად, რადგან ის მხოლო, მხოლო, მამისაგან მხოლოობითად იშვა, რამეთუ არ ჰგავს სხვა შობა ღვთის ძის შობას, არ არსებობს რა ღვთის სხვა ძე“ (2,39-40).

აკ. წერეთელი ლექსში „სულიკო“ წერს: „სამად გაშლილა ის ერთი: ვარსკვლავად, ბულბულ, ვარდადო...“ მართლმადიდებელი სარწმუნოების კატეხიზმოს მიხედვით, „სამად გაშლილი“ სამება არ არსებობს, ეს დოგმატებთან შეუთავსებელია. კატეხიზმოს მიხედვით, სამება ერთიანი და განუყოფელია (5,12-79). ამასვე ადასტურებს დედის ლოცვა, რომელიც ერთიანი და განუყოფელი სამებისადმი ვედრებით იწყება: „ჰოი, სამებაო, ერთარსებაო და განუყოფელო, მამაო, ძეო და წმიდაო სულო!“ (6,1). აქედან გამომდინარე შეგვიძლია ვთქვათ, რომ სამების პოეტისეული წარმოსახვა მართლმადიდებლური სარწმუნოების დარღვევად უნდა ჩაითვალოს, ან უნდა ვივარაუდოთ, რომ აქ პოეტი სამებას სულაც არ გულისხმობდა. ამავე აზრს ავითარებს ლექსის ბოლო სტროფი: „ახლა კი ვიცი სადაც ხარ, სამგან გაქვს ბინა „სულიკო!“ სიტყვები „სამგან გაქვს ბინა“ და „სამად დაშლილა“, თითქმის ერთსა და იმავე შინაარსს მოიცავს. ისევე როგორც წინა სტროფში, აქაც „სამად განაწილებული“ სამება, მართლმადიდებლური სარწმუნოების დოგმატებს არ შეესაბამება. პოეტი არც აქ უნდა გულისხმობდეს სამებას.

როგორც წმ. იოანე დამასკელი წერს: „სულიწმიდაა გამოსული მამის არსებისგან, არა შობილი, არამედ გამომავალი... ძე მამისგან იშვა და არა მამა ძისაგან... მამა ბუნებითად არის მიზეზი ძისა, ისევე, როგორც ვამბობთ, არა სინათლისაგან ცეცხლის გამოსვლას, არამედ უმალ ცეცხლისაგან სანთლისას… როგორც არ ვამბობთ, რომ სხვა არსებისაა ცეცხლი, სხვისა კი სინათლე, ამგვარადვე შეუძლებელია ითქვას, რომ სხვა არსებისაა მამა, სხვისა კი ძე, არამედ ერთი და იმავესი“ (2,41). „რავდენსა იგი მამაჲ იქმს, მას ძე ეგრეთვე მსგავსად იქმს“ (7; იოან. 5.19).

წმიდა იოანე დამასკელი მამასთან და ძესთან ერთად განიხილავს სულიწმიდას: „მსგავსადვე გვწამს ერთი სულიწმიდა, უფალი და ცხოველმყოფელი, მამისგან გამომავალი და ძეში დავანებული, როგორც თანაარსი და თანამარადიული, ღვთისაგან, სული, წრფელი, მეწინამძღვრობითი წყარო სიბრძნისა, სიცოცხლისა და განწმენდისა, მამასთან და ძესთან ერთად ღმერთად არსებული და სახელდებული... ყოვლითურთ მსგავსი მამისა და ძისა, მამისგან გამომავალი და მის მიერ წილბოძებული. განუყოფელი და განუყრელი მამისა და ძისგან, ყოველივეს მქონე, რაც კი აქვს მამას და ძეს, გარდა უშობელობისა და შობილობისა“ (2,41-42).

წმიდა იოანე დამასკელს სამება განხილული აქვს, როგორც ერთიანი და განუყოფელი, აკ. წერეთლის ლექსში „სულიკო“ კი დოგმატები დარღვეულია. თუ პოეტი „სულიკოს“ ბოლო სტროფებში „სამად დაშლილსა“ და „სამად განაწილებულში“ სამებას გულისხმობს, ქრისტიანულ-მართლმადიდებლური სწავლებით ეს მკრეხელობაა. სწორედ ამიტომ ვვარაუდობთ, რომ აკ. წერეთელი ლექსში „სულიკო“ ბულბულში, ვარსკვლავსა და ვარდში სამებას არ უნდა გულისხმობდეს.

ლექსი „სულიკო“ ბიბლიურ საფუძვლებს ემყარება, მაგრამ, ლ. ხაჩიძისაგან განსხვავებით, ჩვენ სხვა კუთხით დავინახეთ აკ. წერეთლის „სულიკოს“ კავშირი წმიდა წერილთან. პოეტი ეძებს ღმერთს, ამ ფაქტს ყურადღებას ლ. ხაჩიძეც აქცევს. სიახლე ისაა, რომ ჩვენ აკ. წერეთლის ღმერთის ძიება დავუკავშირეთ სოლომონ ბრძენის ღმერთის ძიებას და აშკარად დავინახეთ მათი საერთო საფუძველი.

„ქებათა ქებაში“ ვკითხულობთ: „სარეცელსა ჩემსა ზედა ღამესა შინა ვეძიებდ რომელი შეიყუარა სულმან ჩემმან, ვეძიებ მას და არა ვპოვე იგი. ვხარობდე მას და არა მისმინა მე. აღვდგე უკუჱ და მოველ ქალაქსა შინა სავაჭროთა ზედა და უბანთა ზედა და მოვიძიო რომელი შეიყუარა სულმან ჩემმან, ვეძიებდე მას და არა ვპოვე იგი, ვხარობდე მას და არა მისმინა მე, მპოვეს მე მცველთა, რომელნი მოვლიდეს ქალაქსა შინა, იხილეთ თუ რომელი შეიყუარა სულმან ჩემმან“ (8; ქებათა ქება 3.1-4). „ვეძიებ მას და არა ვპოვე იგი, უჴმობ მას და არა მისმინა მე“ (8; ქებათა ქება 5.6). გაფუცებ თქუჱნ ასულნო იერუსალიმისანო, უკეთუ ჰპოოთ ძმისწული ჩემი უთხარით, მას, რამეთუ წყლული ვარ მე სიყუარულითა“ (8; ქებათა ქება, 5.8).

ბიბლიისა და „სულიკოს“ ტექსტებს შორის კავშირი ახალ ქართულში უფრო აშკარად შეიმჩნევა. „ვეძებე ღამით ჩემს სარეცელზე ჩემი სულის შეყვარებული, ვეძებე იგი და ვერ ვიპოვე. ავდგები-მეთქი და მოვივლი ქალაქის ქუჩებსა და მოედნებს, მოვძებნი-მეთქი ჩემი სულის შეყვარებულს, ვეძებე იგი და ვერ ვპოვე. შემომხვდნენ მცველნი ქალაქის შემომვლელნი, ხომ არ გინახავთ ჩემი სულის შეყვარებული. ოდენ განვშორდი ვიპოვე ჩემი სულის შეძვარებული, დავიჭირე იგი და აღარ გავუშვი...“ (9; ქებათა ქება 3.1-4). „ვეძიებდი მას და ვერ ვპოულობდი, ვუხმობდი მას და არ მესიტყვებოდა“(9; ქებათა ქება 5.6). „გაფიცებთ თქვენ ასულნო იერუსალიმისა თუ ჰპოვოთ მეტრფე ჩემი რას ეტყვით მას? უთხარით დავსნეულდი სიყვარულისგან“ (9; ქებათა ქება 5.8).

ვფიქრობთ, ბიბლიის ამ მუხლების სიახლოვე „სულიკოს“ ძირითად ნაწილთან აშკარაა. ზემოთ მოყვანილი აზრი კიდეთ უფრო გასაგები რომ გახდეს, მინდა მოვიყვანო ბიბლიაში მოცემული ანალოგიათაგან ერთ-ერთი: „იყიეთ უფალი და ჰპოოთ რაჲ მოხადეთ, ხოლო რაჟამს მოგეახლოს ვქუჱნ (8; ესაია 55.6) ანუ „ეძებეთ უფალი, როცა შეიძლება მისი პოვნა, მოუხმეთ მას, როცა ახლოს არის იგი“ (9; ესაია 55.6). თუკი ამ მუხლში საუბარია ღმერთის ძიებაზე და იგი „ქებათა ქების“ ზემოთ მოყვანილი მუხლის (ქებათა ქება 3.1) ანალოგიად ითვლება, ე.ი სატრფოს ძიება, ღმერთის ძიებასთან იგივდება სულიერი თვალსაზრისით, სულიერი დატვირთვით.

ყურადღებას იქცევს კიდევ ერთი ფაქტი. სოლომონ მეფე სატრფოს ანუ ღმერთს უწოდებს „სულის შეყვარებულს“ („რომელი შეიყუარა სულმან ჩემმან“), რომელსაც იგი ეძებს. აკ. წერეთელი კი ეძებს სულიკოს, რომელიც პოეტის თქმით, მისი სატრფოა („სადა ხარ, ჩემო სულიკო?“; „შენ ხომ არა ხარ სულიკო?“). სულიკო - ქართველთათვის არატრადიციული სახელია. რატომ არ აირჩია პოეტმა სატრფოსთვის სხვა სახელი, რატომ მაინცდამაინც სულიკო? იმიტომ, რომ „სულიკო“ უფრო ახლოსაა „სულის შეყვარებულთან“, გარდა ამისა, მათ ერთი და იგივე შინაარსობრივი დატვირთვა აქვთ. აღსანიშნავია ისიც, რომ „ქებათა ქება სოლომონისა“ ბიბლიის კანონიკურ წიგნთა რიცხვს მიეკუთვნება, ეს კი ჩვენთვის მნიშვნელოვანია, რადგან სწორედ ამ წიგნთანაა დაკავშირებული ჩვენი კვლევის საგანი.

აკ. წერეთლის „სულიკოს“ და „ქებათა ქებას“ ერთმანეთთან აკავშირებს ის ფაქტი, რომ ღმერთი ორივემ იპოვა. სოლომონ მეფე წერს: „რამეთუ კნინ ოდენ წარვლე მათგან, ვიდრემდის ვპოვე, რომელი შეიყუარა სულმან ჩემმან, შევიპყარი იგი და არა განუტევე იგი“ (8; ქებათა ქება 3.4) ანუ „ოდენ განვშორდი ვიპოვე ჩემი სულის შეყვარებული, დავიჭირე იგი და აღარ გავუშვი...“ (9; ქებათა ქება 3.4).

სულიკოში ვკითხულობთ: „შენ ხომ არა ხარ სულიკო?!“/„ჩაიკვნეს-ჩაიჭიკჭიკა,/თითქოს თქვა: დიახ, დიახო!“//„დასტური მომცა ციმციმით,/სხივები გადმომაყარა...“//„ეგ არის რასაც ეყებდი,/მორჩი და მოისვენეო,/დღე დაიღამე აწ ტკბილად,/და ღამე გაითენეო!“ აკ. წერეთელმა ყველაზე მთავარი იპოვა ამ ქვეყნად - ღმერთი, შემოქმედი ყოველივესი. ამქვეყნის სრულყოფილებას ნეტარებით აღიქვამს პოეტი, იგი სულიერად დამშვიდებულია: „ბულბულს ყურს ვუგდებ, ვარდს ვყნოსავ,/ვარსკვლავს შევყურებ ლხენითა/და რასაცა ვგრძნობ მე იმ დროს/ვერ გაითქმის ენითა!“ - ასეთია აკ. წერეთლის მისტიკურ სფეროებში დავანებული სულიერი განწყობილება.

მინდა ისევ დავუბრუნდე „სულიკოს“ სადავო წერტილს, სამების გამოხატვას სამ ხატ-სიმბოლოდ. სამება ანუ სამი ჰიპოსტაზი, მამა ღმერთი, ძე ღმერთი და სულიწმიდა, თანასწორუფლებიანი და განუყოფელი ანუ ერთარსია. წმიდა იოანე დამასკელი წერს: „სამი გვამოვნების მიერ შეუდგენლობას და შეურევლობას ვცნობთ, ხოლო გვამოვნებათა ერთარსების, ურთიერთში მათი არსებობის, აგრეთვე მათი ნების, მოქმედების, ძალის, ხელმწიფობის და, ასე ვთქვათ, მოძრაობის იგივეობის მიერ - მათ განუყოფლობასა და ერთი ღმერთის არსებობას. ჭეშმარიტად ერთია ღმერთი - ღმერთი, მისი სიტყვა და სული“ (2,42-43). თუ ვამბობთ, რომ აკ. წერეთლის „სულიკო“ ღმერთის ძიებას ეძღვნება და ღმერთი სამპიროვანია, ე.ი პოეტი ეძებს სამებას, რადგან ღმერთი მოიცავს სამებას, ისევე როგორც სამება ღმერთს.

აკ. წერეთლის „სულიკო“ თვალნათლივ არ გამოხატავს სამებას, არ გადმოგვცემს მას სიმბოლოების საშუალებით, მაგრამ ეს იმას არ ნიშნავს, რომ იგი არ ეძღვნება სამებას. მაშინ ისმის კითხვა: რას უნდა გულისხმობდეს პოეტი სიტყვებში: „ახლა კი ვიცი სადაც ხარ, / სამგან გაქვს ბინა სულიკო!“//„სამად გაშლილა ის ერთი: ვარსკვლავად, ბულბულ - ვარდადო“. ჩვენ გავარკვიეთ, რომ სულიკო - ღმერთია, ე.ი აკ. წერეთელი ღმერთის სამ ბინაზე, სამ სამყოფელზე საუბრობს. ქრისტიანულ-მართლმადიდებლური სწავლებით თუ ვიხელმძღვანელებთ, ეს სამი ბინა - გული (სხეული), გონება (გრძნობა) და სამშვინველი (სული) უნდა იყოს, რადგან სწორედ ამ სამი უმთავრესი ელემენტის გაერთიანებითაა შესაძლებელი ღმერთის შეცნობა, პოვნა და განდიდება მისი. მაგრამ ეს მხოლოდ ერთი მხარეა. აკ. წერეთელი მისტიკურ სივრცეებში, გადასული დამარხულ სამშობლოს ეძებს და ამით ის ღრმა პატრიოტიზმს რელიგიურ შეფერილობას აძლევს. ძის მთელი მოღვაწეობის მანძილზე გატაცებით შთააგონებდა მკითხველს ქვეყნის - სამშობლოს აყვავება-აღორძინებას, რომლის პოეტური განსახიერება მან სხვადასხვა ალეგორიებსა და სიმბოლოებში ჰპოვა. სხვათა შორის, სათაყვანებელ სატრფოში. და ეს სატრფო არახორციელი, უსულო, მაგრამ ხორციელზე უფრო მგრძნობიარე, უფრო ძლიერი და საყვარელი, სულიერზე უფრო მძლავრი და მაღალია“, - წერს მიხ. ზანდუკელი (10,363). ასეთივე აზრს ავითარებს ბ-ნ ე. კვიტაიშვილი თავის ნაშრომში „სიმბოლო და ალეგორია აკაკის პოეზიაში“: - „საყვარლის ანუ სატრფოს სახეში ღმერთის, ქრისტეს ადგილი სამშობლოს უჭირავს“.

სამშობლო უწმინდესია აკ. წერეთლისთვის. საქართველოს სიყვარულს იგი თითოეულ სიტყვაში, თითოეულ სტროფში ხატავს, მაგრამ არსებობს მცნებები, რომლებიც სულიერ ასპექტში უფრო მაღლა დგას. აქედან გამომდინარე, შეგვიძლია ვთქვათ, რომ პოეტი ლექსში „სულიკო“ დატყვევებულ, დამარხულ, დაკარგულ საქარველოს ეძებს, მაგრამ ლექსის ძირითადი ნაწილი არ გვაძლევს საშუალებას ვთქვათ, რომ ქრისტეს ადგილი სამშობლოს უჭირავს. პოეტი ქრისტესა და სამშობლოს სიყვარულს არ აიგივებს, მაგრამ არც მიჯნავს ერთმანეთისაგან, რადგან სამშობლოს სიყვარულის გარეშე, რწმენა, ანუ ღმერთის სიყვარული, წარმოუდგენელია, ისევე როგორც რწმენით გარეშე წარმოუდგენელია სიყვარულის გაგება. ხშირ შემთხვევაში ეს ორი მცნება მოიცავს ერთმანეთს, სიყვარული და რწმენა ერთიანდება, მაგრამ არ იგივდება.

საქართველოს სამი უმთავრესი სიწმინდე, ენა, მამული, სარწმუნოება, სიცოცხლეშივე სახალხო მგოსნად აღიარებული აკაკი წერეთლისათვის სისხლხორცეულია. „სულიკოში“ თვალნათლივ ჩანს სარწმუნოებისადმი პოეტის დამოკიდებულება, რაც აკ. წერეთლის შინაგან სამყაროს კვეთს და თავისი ერის, თავისი სარწმუნოების პატრიოტ მწერლად გვევლინება.

დამოწმებული ლიტერატურა: 1. აკაკის კრებული, თბ., 1999 წ. 2. წმ. იოანე დამასკელი, მართლმადიდებლური სარწმუნოების ზედმიწევნითი გადმოცემა, თბ., 2000 წ. 3. აკ. ბაქრაძე, „აკაკი წერეთელი“, ჟურნ. განთიადი, 1992 წ., №11-12. 4. ემზ. კვიტაიშვილი, სიმბოლო და ალეგორია აკაკის პოეზიაში, ლიტერატურა და ხელოვნება, თბ., 1991 წ., 1. 5. სახელმძღვანელო მართლმადიდებელი ეკლესიის კატეხიზმოს შესასწავლად, თბ., 1990 წ. 6. დედის ლოცვა, გაზ. „კვალი ნათელი“, თბ., 1997 წ., № 5. 7. ბიბლია, ახალი აღთქუმაჲ უფლისა ჩუენისა იესო ქრისტესი, საქართველოს საპატრიარქოს გამომცემლობა, თბ., 1995 წ. 8. ბიბლია, ძველი აღთქმა, დაიბეჭდა საქართველო-იმრეთის უწმინდესის სინოდის კანტორის განკარგულებით, ტფ., ე. ხელაძის სტამბა, 1884 წ., ნაწ.II 9. ბიბლია, საპატრიარქოს გამოცემა, თბ., 1989 წ. 10. მიხ. ზანდუკელი, თხზულებანი, ტ. II, თბ., 1976 წ.

Krustune Medzvelia

Searching for God by Akaki Tsereteli's „Suliko“

No one research dedicated to „Suliko“ essential thematics. Our goal was to deeping them and cpmpleting with new researches, to show the connection of „Suliko“ to bible, to Saint fothers' works, to perform the spiritual feels, independence to orthodox religion's dogmas, deep patriotism, to show those verities, which is characteristic for creation of Akaki Tsereteli and is novelty to today's stage of modern philological Georgian development.

Please Share it! :)