ელ გრეკოს მხატვრობა

“ელ გრეკო ძველი ოსტატია, რომელიც არ არის მხოლოდ თანამედროვე… ის ბევრად წინ არის და უკან ბრუნდება, რომ გზა გვიჩვენოს”.


როჯეფ ფრაი

ესპანური რენესანსის მხატვარი, მოქანდაკე და არქიტექტორი ელ გრეკო- დომენიკოს თეოტოკოპული (1541-1614) საბერძნეთში დაიბადა, იტალიასა და ესპანეთში კი თავისი ნიჭი სრულყო. მას ესპანელ მხატვარს უწოდებენ, რადგან ესპანური სკოლის ორგანული ნაწილია, თუმცა ელ გრეკოს არც საბერძნეთი თმობს. მხატვარი საკუთარ ნამუშევრებს ბერძნული ასოებით აწერდა ხელს სრული სახელით: დომენიკოს თეოტოკოპულოს (Δομήνικος Θεοτοκόπουλος), რითაც ხაზს უსვამდა მის ბერძნულ წარმოშობას.

თეოტოკოპულმა სახელი “ელ გრეკო” შეიძინა იტალიაში, სადაც ქვეყნის და ქალაქის წარმომავლობის მითითებით ადამიანის ამოცნობა ჩვეული პრაქტიკა იყო. საგულისხმოა, ფორმა EL არტიკლისა შეიძლება იყოს ვენეციური დიალექტიდან ან მეტი ალბათობით ესპანეთიდან. თუმცა ესპანურად მისი სახელი იქნებოდა ელ გრიეგო.

ეს უდიდესი მხატვარი საოცარი სიღრმით სწვდებოდა ადამიანის ფსიქოლოგიას, განსხვავებულად აღიქვამდა სამყაროს. მან ფერწერაში სრულიად ახალი მსოფლმხედველობა ჩამოაყალიბა.

ელ გრეკო თავის შემოქმედებაში დიდ მნიშვნელობას ანიჭებდა წმიდანთა ხატვას. ის ხშირად ხატავდა ქრისტეს ერთ-ერთ მოციქულს, პეტრეს. “წმიდა პეტრეს ცრემლები” საოცარია არა მხოლოდ რელიგიური ღირებულებებით, არამედ ფერწერული კუთხითაც. წმიდანი თითქოს მხოლოდ ცრემლის მიღმა ხედავს სამყაროს. მისი ჭაღარა თმა, წვერი ქმნის განცდას, რომ ამ ადამიანმა უამრავი ცხოვრებისეული გაჭირვება გადაიტანა. ტილოზე არსებული ხე და ყავისფერი სივრცე კი სიღრმის ეფეტს ქმნის. წმიდანის სამოსი ორ ფერშია გადაწყვეტილი. ამ ფერწერულ ტილოს სხვათა ცოდვების გამო მწუხარებით აღსავსე კაცის ამბავი მოაქვს ჩვენამდე.

“წმიდა პეტრე და პავლე მოციქულების” ხატვა ელ გრეკომ სიცოცხლის ბოლო წელს დაასრულა. მოციქულების ყვითელი და მოწითალო მოსასხამების ნაოჭებიდან სინათლე იფრქვევა. მათ თვალებში სიმშვიდე სუფევს. ხელები ემოციურ დატვირთვას ინაწილებენ, რაც უცხოა ელ გრეკოს პერიოდის სურათებისთვის. სურათის ცენტრში წმიდა პეტრეს თეთრი შუქით განათებული ხელი თითქოს კითხვის ნიშნად აზის ფერწერულ ტილოს. აქ საბოლოო ჯამში წმიდანთა ფიქრისა და განსჯის პროცესია დაფიქსირებული.

ელ გრეკო ხატავს წმიდა ოჯახის წევრების სულიერ სიმშივდეს.ღვთისმშობლის, ჩვილი იესოს, წმიდა ანასა და წმიდა იოსების გარდა, აქ კიდევ ერთი პატარა ბავშვია- იოანე, რომელიც მომავალში იესოს მონათლავს. მას ხელში ხილით სავსე ვაზა უჭირავს და სიდინჯით აწვდის ხილს წმიდა ოჯახს. იოანე ნათლისმცემელი სახარების თანახმად, იესო ქრისტეს უახლოესი წინამორბედი იყო. მან იწინასწარმეტყველა მესიის მოსვლა. იოანე ნათლისმცემელმა იესო მდინარე იორდანეში მონათლა.

ელ გრეკომ საოცრად გადმოსცა ქრისტეს ნათლისღების რელიგიური სწავლება, სურათში “ქრისტეს ნათლისღება”. ცალი მუხლით დაჩოქილი, თავმდაბალი იესო უფლის მორჩილებით ინათლება. ანგელოზები მას წითელ ტილოს გასამშრალებლად უმზადებენ. იოანე ნათლისმცემელი იესოს წყალს ნიჟარიდან ასხამს. წყალი სიმსუბუქით ეშვება მის თავზე. მტრედი-სულიწმიდა, იოანეს ხელისკენაა მიმართული. ის სხივებშია გახვეული. ტილოზე საოცრადაა გამოსახული შინაგანი და ზეციური სინათლის კონტრასტი.

“წმიდა იერონიმე” ხუთი წელი ცხოვრობდა სირიის ერთ-ერთ მონასტერში, წმიდა წერილზე მუშაობდა და ასკეტურად ცხოვრობდაა. მან ეკლესიას დაუტოვა მდიდარი მემკვიდრეობა: დოგმატურ-პოლემიკური და ზნეობრივ ასკეტური ნაშრომები, წმიდა წერილის განმარტებები, ისტორიული თხზულებები. წმიდა იერონიმემ დიდ ღვაწლში, ლოცვასა და მარხვაში გალია სიცოცხლე. ელ გრეკოს ტილოზე, ფიქრისა და ინტელექტუალური ცხოვრების კვალი იერონიმეს თვალებსა და შუბლზეა გადატანილი, გადაშვილი წიგნის ამავეს მიუთითებს.

გამორჩეულია ელ გრეკოს “ჯვარცმული ქრისტე და ორი დონატორი“. ორი დონატორი, ნახატის შემკვეთია. მათგან ერთი კათოლიკური ეკლესიის სასულიერო პირია, მეორე ესპანელი დიდებული. მათ სახეზე აღბეჭდილია მოკრძალება, რიდი, იმედი, გადარჩენის სურვილი. ჯვარცმული იესო კი ზეცისკენ იყურება და უფლის განჩინებას მოელის. იესოს არაამქვეყნიური სხივი ადგას. ამობურცული თვალის უპეები წამებაში განვლილ საათებზე მიუთითებს. ბაგეები კი მოკუმულია დათმენის უსასრულო შეგრძნებით. ტილოს ტრაგიზმს ელვასავით თვალისმომჭრელი იმედი ასხივოსნებს. როცა ეს ტილო იქმნებოდა, არაერთი მსგავსი სიუჟეტისა და თემატიკის ნამუშევრები დაუხატავთ. ზოგიერთ მათგანს მხოლოდ რელიგიური თვალსაზრისის ღირებულება შემორჩა, ელ გრეკოს “ჯვარცმული ქრისტე და ორი დონატორი” კი ყოველდღე ხელახლა შეიძლება შეიცნო და დაინახო. ლუვრში მის სანახავად უამრავი ხელოვნების მოყვარული ჩადის.

ტილოზე “ესპოლიო (ქრისტეს განმოსვა)” ჯვარცმის წინა წუთებია აღწერილი. აქ ჩანანან ადამიანები, რომლებიც ჯვარზე გასაკრავად ამზადებენ ქრისტეს. მის ირგვლივ თავმოყრილი დაკუნთული ადამიანები ფიზიკურად უსწორდებიან ქრისტეს. არც ერთი იმ ადამიანთაგანი, რომელიც ქრისტეს განმოსვას აპირებს ან ესწრება, ზეცისკენ არ იყურება. მხოლოდ ქრისტეს აღუპყრია თვალები ელვისაგან განათებული უსასრულობისკენ. მხოლოდ ის ხედავს კაცთა უგუნურების გამო მომავალ რისხვას. იესოს ცრემლიანი თვალები აქვს, მაგრამ სახეზე მაინც სიმშვიდე აქვს შენარჩუნებული. ტკივილი ხორციელი და სულიერი აქ განუყოფელია.

“ქრისტე ჯვარისმტვირთელში” ელ გრეკო გადმოსცემს ქრისტეს, რომელმაც არა მარტო პირდაპირი მნიშვნელობით აზიდა საკუთარი მხრებით ჯვარი გოლგოთაზე, არამედ კაცობრიობის ცოდვათა ჯვარიც იტვირთა. ტილოზე ის ზეცისკენ იყურება. ცრემლიანი თვალები სულაც არ უგულებელყოფს იმ სიმშვიდესა და მზაობას მსხვერპლას შეწირვის წინ, რომლითაც მაცხოვარი ჯვარს აცვეს. ქრისტეს ნათელი ადგას თავზე, რომელიც წაგრძელებული კუთხეებით ჯვრის ფორმის სინათლეს ქმნის. ჯვრის წვერი თითქოს არღვევს ცის ერთიან ფონს და ზეცაში იჭრება, იქ, სადაც ნათელი სუფევს. ქრისტეს სახე დიდი ოსტატობითაა შესრულებული, მისი ყოველი ნაკვთი, წვერის თმის ღერებიც კი, ძარღვები – მის ხელებზე.

ელ გრეკოს ფასი ერთეულებმა იცოდნენ. დიდი ოსტატი გარდაიცვალა ტოლედოში, ფაქტობრივად, ფუნჯით ხელში. თანამედროვეებმა დავიწყებას მისცეს მისი შემოქმედება. ელ გრეკოს არ ჰყოლია წინამორბედი და არ დაუტოვებია ღირსეული მიმდევრებიც.

წყარო

The Annunciation 1597-1600. El Greco

THE ADORATION OF THE SHEPHERDS. El Greco

The Adoration of the Name of Jesus, El Greco

The Adoration of the Name of Jesus, El Greco

The Adoration of the Name of Jesus, El Greco

St. Veronica. El Greco

St. Anthony of Padua. El Greco

Saint Jerome as a Cardinal

Portrait of a Cardinal. El Greco

Penance of Mary Magdalene. El Greco

El Greco

El Greco

El Greco. 1588

1585-90. El Greco

1590-95. El Greco

crucifixion. El Greco

Christ Driving the Traders from the Temple. El Greco

Assumption by El Greco

1580 Baptism of Christ. El Greco

1776-78 Magdalena.El Greco

1610, Laokoön (detail). El Greco

1610, Laocoon. El Greco

1608-14. Die Taufe Christi,

1606, Apostol St Symon

1606, Apostol St Peter

1606, Apostol St. Mateusz

1606, Apostol St. jakub

1606, Apostol St. jakuba

1606, Apostol St. Bartlome

1606, Apostol St. AndrzeI

1604-1614 El Greco

1604-1614. El Greco

1604-14, The Saviour, El Greco

1603-1605. El Greco

1603-05, El Greco

1600. Saints John the Evangelist and Francis, El Greco

1600, El Greco

1600-1610. Porträt des Papst Pius V. El Greco

1600-1605. Portrait of Jorge Manuel Theotocopoulos. El Greco

1600-1605, Christ Carrying the Cross. El Greco

1600-10. Holy Family & Ste Anne. El Greco

1600-06, St Francis. El Greco

1600-05, St. Francis. El Greco

1597-1600. El Greco

1597-99. Madonna and Child with St. Martina and St. Agnes. El Greco

1597-99, St. Martin and the Beggar. El Greco

1596–1600, View of Toledo. El Greco

1596-1600. El Greco

1595. St. Andrzei, St. Franciszek. El Greco

1595, St Franciszek. El Greco

1595, El Greco

1595, Agony in the Garden

1595-1600, Annunciation

1594, Antonio Covarrubias. El Greco

1594-1604. Holy Family (The Virgin of the Good Milk). El Greco

1594-1604. El Greco. Maria Panna. El Greco

1594-1601, Portrait of a Lady. El Greco

1592-95, St Louis, King of France, with a Page. El Greco

1590-1600. Poet Ercilla Zuniga. El Greco

1589-92. Allegory, Boy Lighting Candle in Company of Ape and Fool. El Greco

1587-97. El Greco, Pietà

1587-92, Apostles Peter and Paul. El Greco

1586. The Burial of the Count of Orgaz. El Greco

1586-88. The Burial of the Count of Orgaz. El Greco

1585. El Greco

1584-94. Resurrection. El Greco

1584-94. Resurrection. El Greco

1584-94. Resurrection. El Greco

1580. Christ on the Cross Adored by Two Donors. El Greco

1580, St. Sebastian. El Greco

1579. The Disrobing of Christ (El Espolio). El Greco

1577–1579. The Holy Trinity. El Greco

1577–1579. The Assumption of the Virgin. El Greco

1577-79, El Greco

1577-79, St. Franc, stygmaty. El Greco

1577-78. Lady in a Fur Wrap. El Greco

1575, The Miracle of Christ Healing the Blind. El Greco

1571-1576 ”Pietà”. El Greco

1571-76. El Greco

1570. Portrait of Giorgio Giulio Clovio, El Greco

1570-72. Mount Sinai. El Greco

1570-72, St Francis Receiving the Stigmata. El Greco

1570-72, Boy Blowing on an Ember to Light a Candle (Soplón). El Greco

1569-70. The Annunciation. El Greco

El Greco

El Greco

El Greco

El Greco

Please Share it! :)