თანამედროვე რელიგიურობის ფორმები

ირმა წერეთელი

ადამიანის ერთერთ ძირითად განსაზღვრულობას შეადგენს ის, რომ ადამიანი რელიგიური არსებაა. თანამედროვე ეპოქამ თავისი კვალი დააჩნია ადამიანის ცხოვრების თითქმის ყველა სფეროს. კაცობრიობის განვითარების პროცესის შესაბამისად იცვლება ადამიანთა საზოგადოების რელიგიური შეხედულებები და რელიგიურობის ფორმებიც. ბუნებრივია, მეცნიერები ცდილობენ თვალი მიადევნონ ამ პროცესს და გააკეთონ შესაბამისი დასკვნები.

ჩვენ შევეცდებით წარმოგიდგინოთ ის დებულებები, რომელთა საფუძველზე თეოლოგები თანამედროვე ადამიანის რელიგიურ ცხოვრებაში მომხდარ ცვლილებზე საუბრობენ. პირველ რიგში, მიანიშნებენ „რელიგიის“ ცნების განსაზღვრის სირთულეზე. გასათვალისწინებელია ისიც, რომ „რელიგიის“ ცნებაში, ხშირად, სპონტანურად ვგულისხმობთ იუდაურ-ქრისტიანულ რწმენას და გვავიწყდება, რომ 21-ე საუკუნის დასაწყისისათვის დასავლური სამყარო, ე.ი. ის სამყარო, რომლის ტრადიცია ძველი და ახალი აღთქმითაა განსაზღვრული, მსოფლიოს მოსახლეობის მხოლოდ ერთ მეოთხედს შეადგენს. დედამიწაზე მცხოვრები ექვსი მილიარდი ადამიანიდან 12%-ს შეადგენს ევროპელი მოსახლეობა, 13%-ს - ჩრდილო და სამხრეთ ამერიკელი, ხოლო 75% ე.წ. „მესამე სამყაროს“ მცხოვრებია, რომელთაც სულ სხვა რელიგიური ტრადიცია გააჩნიათ. მათგან აზიელები მსოფლიო მოსახლეობის 62%-ს შეადგენენ. აქედან, ერთი მილიარდი ინდუისტი ცხოვრობს ინდოეთში, 200 მილიონი შინტოისტი - იაპონიაში. ამას ემატება დაახლოებით ერთი მილიარდი მუსულმანი და ბოლოს აფრიკასა და სამხრეთ ამერიკაში მცხოვრები ანიმისტები და სხვადასხვა პოლითეისტური რელიგიის აღმსარებლები.

ეს სტატისტიკური ფაქტები მკვლევარებს ორგვარი დასკვნის გაკეთების შესაძლებლობას აძლევს: პირველი ის, რომ მეცნიერება უნივერსალური ფენომენია, რომელიც ადამიანთა საზოგადოების სტრუქტურას განსაზღვრავს და მეორე, რელიგიის „დასავლური“, „იუდაურ-ქრისტიანული“ ტრადიციით განსაზღვრული შეფასება კაცობრიობის რელიგიური გამოცდილების მხოლოდ ერთ, გარკვეულ ასპექტს წარმოადგენს (4, გვ.11). სტეფან მოზესი მიიჩნევს, რომ დასავლურ ცივილიზაციასა და არაევროპულ კულტურებს შორის არსებითი განსხვავება იმაში მდგომარეობს, რომ დასავლური კულტურა განმანათლებლობის ეპოქიდან მოყოლებული, გამუდმებით განიცდის სეკულარიზაციის პროცესს, რომელსაც რელიგიის კრიზისამდე მივყავართ, მაშინ როცა „მესამე სამყაროს“ დიდი ნაწილი (იქაც კი, სადაც სეკულარიზაციის გავლენა მეტია), ძირითადად ტრადიციაზეა ორიენტირებული. აქედან გამომდინარე, რელიგიის კრიზისის საკითხი დასავლური სამყაროსათვის უფრო მეტ აქტუალობას იძენს (4, გვ.12). სეკულარიზაცია უპირველესად, ქრისტიანული რწმენით განსაზღვრული სოციალური თანაცხოვრების ფორმებისაგან დაშორებას გულისხმობს. ამ პროცესს თან ერთვის რელიგიის უფრო და უფრო რადიკალური კრიტიკა, რომელიც გონების სახელით ხორციელდება და რომლის ისტორიული ფესვები განმანათლებლობის ეპოქაშია საძიებელი. ეს კრიტიკა მიმართულია რწმენის ირაციონალურ შინაარსზე და ეჭვქვეშ აყენებს ტრადიციისა და ავტორიტეტის ჭეშმარიტებას. ყოველივე ამას გონება ავტონომიური აზროვნების პოზიციებიდან ახდენს. ბევრი მკვლევარის აზრით, ერთ-ერთი მახასიათებელი თანამედროვე საზოგადოებისა სწორედ თავისუფალი აზროვნებაა და ის წარმოადგენს ჭეშმარიტების პირველწყაროსაც. კითხვა ისმის იმის შესახებ, თუ რამდენად შეთავსებადია ეს ქრისტიანული რწმენის საფუძვლებთან. როცა რელიგიის კრიზისზე ვსაუბრობთ, ალბათ, არ შეიძლება არ გავიხსენოთ მარქსი, ნიცშე და ფროიდი, რომელთა თვალსაზრისი ნათელი გამოხატულებაა რელიგიის წინააღმდეგ მიმართული კრიტიკისა. მარქსი რელიგიას მმართველი კლასების მხრივ ჩაგრულებზე ბატონობის შესანარჩუნებლად მიმარულ იარაღად წარმოიდგენდა, თავისთავად რელიგიას კი, მცდარ წარმოდგენათა სისტემად განსაზღვრავდა. თავის ნაშრომში „მორალის გენეალოგია“ ნიცშე ცდილობდა „ნიღაბი“ ჩამოეხსნა ქრისტიანობისათვის, რომელიც მისი აზრით, ერთგვარი დამამშვიდებელი ილუზია იყო, რომელიც უძლურებს, მდაბიოებს და ტანჯულებს შესაძლებლობას აძლევდა თავიანთი ცხოვრების სირთულესა და უფერულობაზე ამაღლებულიყვნენ. უფრო მოგვიანებით, კი ფროიდი რელიგიას „ერთ დიდ ილუზიას“ უწოდებს. იგი თვლიდა, რომ ღმერთის იდეა მამის ხატს წარმოადგენს, რომელსაც ჯერ კიდევ არასრულწლოვანი კაცობრიობა აბსოლუტში ხედავს.

რელიგიის კრიტიკისათვის ერთგვარ საყრდენს წარმოადგენდა ევოლუციის თეორიაზე დაფუძნებული ანთროპოლოგიური შეხედულებებიც. თანამედროვე მსოფლიოში არსებული ძალადობისა და უსამართლობის ფონზე კაცობრიობას უფრო და უფრო მეტად გაუჭირდა ერწმუნა ღმერთისა, რომელიც ყოველი ადამიანის და მთელი კაცობრიობის ბედს განსაზღვრავს. ადამიანთა ცნობიერება თვითგანამდვილებისა და თვითდამკვიდრებისაკენ სწრაფვამ მოიცვა. იმ სულიერ მდგომარეობას, რომელშიც კაცობრიობა იმყოფება, მარტინ ბუბერმა „ღმერთის დაბნელება“ („Gottesfinsternis“) უწოდა (4, გვ. 15).

მაგრამ მკვლევარები შენიშნავენ საპირისპირო ტენდენციასაც, რომელიც უფრო მეტად ისლამურ სამყაროში გამოვლინდა და ტრადიციისაკენ მიბრუნებას, რელიგიური ცხოვრების გამოცოცხლებას გულისხმობს. რა თქმა უნდა, ამგვარ პროცესებს ადგილი აქვს იუდაიზმსა და ქრისტიანობაშიც. თუმცა, ამან ისლამში უფრო მასიური ხასიათი მიიღო და გარკვეულ პოლიტიკურ-რევოლუციურ იდეებს დაუკავშირდა. დღეს ხშირად საუბრობენ ისლამურ ფუნდანტალიზმზე, რომელიც სწორედ რელიგიური და პოლიტიკური აქტივობის ნარევს წარმოადგენს. ამან ბევრ ისლამურ და არაბულ ქვეყანაში მოიკიდა ფეხი და კაცობრიობას უკვე შეუქმნა სერიოზული საფრთხე ფანატიზმამდე მისული რელიგიური შეხედულებებითა და ძალადობაზე დაფუძნებული პოლიტიკური ბრძოლის ფორმების გამოყენებით. ამგვარად განწყობილ ადამიანთა უმეტესობა მიუღებლად მიიჩნევს დასავლური ცხოვრების წესს და დასავლურ სამყაროში გაბატონებულ იდეალებსა და ღირებულებებს. ისლამის სამყაროში წარმოშობილ ყველა ახალ მოძრაობას აერთიანებს მიზანი: ისლამი ისევ მთელი ცხოვრების განმსაზღვრელად იქცეს და დასავლეთს, ყველა მიმართებით, დიდი ძალით დაუპირისპირდეს. ევროპული ცივილიზაცია ბევრი მუსულმანის მიერ აღარ აღიქმება, როგორც ფასეული. პირიქით, ამაში ისინი ხედავენ საფრთხეს, რომელიც ყველა რელიგიურ და ადამიანურ ღირებულებას განადგურებით ემუქრება (5, გვ.82).

ეს აგრესული ფუმდამენტალიზმი უნდა განვასხვაოთ მსოფლიოს უდიდეს რელიგიებში გამოვლენილი ტენდენციისაგან, რომელიც ასევე ტრადიციებისაკენ მიბრუნებას გულისხმობს, ეს არის პროტესტი პრაგმატულ ინტერესებს დაქვემდებარებული სამყაროსადმი და შიში ეროვნული თუ სარწმუნეობრივი ინდივიდუალობის დაკარგვის წინაშე. სწორედ ამგვარ პროცესებს ვხვდებით ორთოდოქსულ იუდაიზმთან მიმართებაში. ამან განსაკუთრებით მძაფრი ხასიათ მიიღო დასავლეთ ევროპაში მცხოვრებ იუდეველებს შორის, რადგან მათ მეტად ემუქრებათ ასიმილაციის საფრთხე. თავად ისრაელში კი, რელიგიისადმი მიბრუნების პროცესი სეკულარიზაციის და სულიერ ღირებულებათა ნიველირების წინააღმდეგ მიმართულ პროტესტს გულისხმობს. ამგვარი ორიენტაციის მქონე ადამიანთათვის მიუღებელია უსაზღვრო შინაგანი თავისუფლებისა, საზოგადოებრივი ლიბერალიზმისა და პოლიტიკური დემოკრატიის დასავლური იდეალები. მაგრამ ისლამური ფუნდამენტალიზმისაგან განსხვავებით, ულტრა ორთოდოქსული იუდაიზმი ცდილობს პოლიტიკურ და საკანონმდებლო კომპრომისებს მიაღწიოს და ამით გაუთავისუფლოს რელიგიურობას ადგილი სეკულარულ სახელმწიფოში.

ძველის ნგრევა იწვევს არა მარტო რელიგიის კრიზისს, არამედ გონების პოზიციების შესუსტებასაც. დასავლური კულტურის მოდელმა ეჭვქვეშ დააყენა გონების კლასიკური ცნება და გონების პრეტენზია ობიექტური და საყოველთაო ჭეშმარიტებაზე. აქ, ნიცშესა და ფროიდის გვერდით უნდა მივუთითოთ ბერგსონის მოძღვრებაზე, რომელიც მეცნიერების მიერ შემოთვაზებულ სამყაროს სურათს ჭეშმარიტი სინამდვილის მხოლოდ გარეგნულ გამოხატულებად მიიჩნევდა.

გარდა ამისა, ხელოვნებასთან მიმართებაში საუბრობენ დადგენილი კანონებისა და ფორმების რღვევაზე და ერთგვარ „შოკის ესთეტიკაზე”(ვალტერ ბენიამინი). „ის, რაც მახასიათებელია ჩვენი პოსტმოდერნული სულიერი მდგომარეობისათვის, არის სკეპსისი ყოველგვარი აბსოლუტური და საბოლოოდ განსაზღვრული იდეოლოგიის მიმართ“ (4,გვ.20). ფსიქოანალიზის, ლინგვისტიკისა და ანთროპოლოგიის საფუძველზე ყალიბდება სამყაროს რელატივისტური ხედვა, რომელიც შეარყევს გონების სრულ ბატონობას და სინამდვილის კომპლექსურობის ცნობიერებიდან გამომდინარე, სამყაროს წარმოდგენაში მოიაზრებს შემთხვევითს, არაპროგნოზირებადს.

მაგრამ, სრულიად სამართლიანად აღნიშნავს ს. მოზესი, რომ უძველესი ეპოქიდან დღემდე რელიგიური წარმოდგენების გარეშე არ არსებულა ადამიანთა არცერთი საზოგადოება. ის მტკიცება, თითქოს რელიგიას გაქრობა ემუქრებოდა, დღემდე არ დასტურდება და „თუნდაც სამართლიანი იყოს ფროიდის ვარაუდი, რომ რელიგია „ერთი დიდი ილუზიაა“, როგორც ჩანს კაცობრიობას ამ ილუზიის გარეშე სიცოცხლე არ შეუძლია“ (4, გვ. 21). შედარებითი თეოლოგიისა და ანთროპოლოგიის მონაცემები აძლევს მეცნიერებს იმის მტკიცების უფლებას, „რომ რელიგიური ქცევის გარკვეული ფორმები საერთოა სხვადასხვა საზოგადოებისათვის. გამოყოფენ სამ უნივერსალურ ასპექტს ადამიანური გამოცდილებისა: რწმენა, რიტუალი და კოსმიური რელიგიურობის გრძნობა (4, 51 გვ.21). თუ მოვახდენთ განყენებას რწმენის ყოველგვარი შინაარსისაგან და მას სუბიექტური დარწმუნებულობის ფორმად განვიხილავთ, ვერ ვიპოვნით ადამიანს, რომელიც კონკრეტულ ინდივიდუალობაზე მაღლა მდგომ რაიმე პრინციპს არ აღიარებდეს, იქნება ეს ღმერთი, მეცნიერება, ბუნების ძალა, შემთხვევითობა, განგება, ვარსკვლავები, თუ სხვა რამ. ადამიანი განუწყვეტლივ ეძიებს მასზე აღმატებულ ძალას, რომელიც მის არსებობას აზრს და ორიენტაციას მისცემდა. აქედან გამომდინარე, მკვლევარები საუბრობენ რწმენაზე, როგორც უნივერსალურ ადამიანურ ფენომენზე. შემდეგი ელემენტი რელიგიური გამოცდილებისა არის რიტუალი, რომელიც გააფორმებს და აწესრიგებს ადამიანის რელიგიურ ცხოვრებას. ბიბლიურ რიტუალთან განუწყვეტელი კავშირის მაგალითად წლებისა და თვეების ათვლის სისტემას, კვირის სტრუქტურას ასახელებენ. კვირის დაყოფა სამუშაო და დასვენების დღეებად, ბიბლიიდან მომდინარე უქმე დღეების დადგენის ანალოგია. მესამე უნივერსალურ ელემენტს, კი, წარმოადგენს იმის შეგრძნება, რომ სამყარო გარკვეული აზრის მატარებელია და ადამიანს ეს აზრი იმისათვის ეძლევა, რომ მოხდეს რაღაც დონეზე მისი გაშიფვრა (4, გვ.22).

ამ პროცესების პარალელურად ადგილი აქვს ახალ ღირებულებათა ძიების პროცესს. თუმცა, როგორც მკვლევარები აღნიშნავენ, ამ ძიებას ყოველთვის ოფიციალურ ეკლესიასთან კავშირებამდე არ მივყავართ. ხდება რელიგიურობის ახალი ფორმების წარმოქმნა, ჩნდება უამრავი ახალი რელიგიური გაერთიანება. მაგალითად, იაუდაიზმში ხშირად ვხვდებით ულტრა-ორთოდოქსულ გაერთიანებებს, რომლებიც ბიბლიის, თალმუდის და ძველბიბლიური ტექსტების შესწავლით არიან დაინტერესებულნი. იზრდება ახალგაზრდების დაინტერესება ირაციონალურის სფეროთი და ერთგვარი ეგზოტიკური აზროვნებით.

რელიგიური პლურალიზმი უკვე რეალობად იქცა ცალკეულ ეკლესიათა ფარგლებშიც. კათოლიკურ ეკლესიაში გამოჰყოფენ ხუთ სექტორს: პირველი - ეს არის ფუნდამენტალისტური ფრთა, რომელიც ეკლესიისაკენ დაბრუნებისაკენ სწრაფვას გამოხატავს. ეს ადამიანები თავიანთ რელიგიაში ეძებენ აბსოლუტურ სიმყარეს, ქაოსისაგან დაცვის ერთგვარ გარანტს. მეორე სექტორს ქმნიან კათოლიკეთა ჯგუფები, რომლებიც რეგულარულად ესწრებიან საკვირაო ღვთისმსახურებას და უშუალო კონტაქტი აქვთ ეკლესიასთან და მის მსახურებთან. ისინი გარკვეულ ღირებულებებზე ორიენტირებული ცხოვრების წესით გამოირჩევიან და ექსპლიციტური კათოლიკობის მატარებლებად გვევლინებიან. თუმცა, ამ ჯგუფის ასაკობრივი შემადგენლობა მათი არასახარბიელო მდგომარეობის მაუწყებელია. კათოლიკების უმეტესობა, სამოც წლამდე ასაკის ადამიანების მესამე სექტორს ქმნის. მათ ეკლესიასთან კავშირი აქვთ მხოლოდ ისეთი მნიშვნელობის ცხოვრებისეული მოვლენებისას, როგორიცაა დაბადება, ქორწინება, სიკვდილი და წლის უდიდესი საეკლესიო დღესასწაულები. ისინი შეიძლება იმპლიციტური კათოლიკობის მქონედ დავახასიათოთ. ეს მორწმუნეები უარყოფენ ეკლესიის ჩარევას მათი ცხოვრების წესის განსაზღვრაში. მეოთხე სექტორს ქმნიან ეკლესიასთან შრომითი ხელშეკრულებით დაკავშირებული ადამიანები. გერმანიაში მათი რიცხვი მილიონს აღწევს. და ბოლო, მეხუთე სექტორი განისაზღვრება, როგორც „მოძრაობის სექტორი“. ისინი რწმენას და ცხოვრებას ერთიანობაში განიხილავენ და ამ სექტორს დღეს მნიშვნელობა ენიჭება, როგორც ახალი ერთობისა და რელიგიური იდენტობის წარმოქმნის ველს, რომლის ფარგლები ეკლესიის მიღმაც ვრცელდება (2, გვ.199-200).

დასავლეთ ევროპაში დღეს უფრო გაძლიერებულად არიან წარმოდგენილი მართლმადიდებელი ქრისტიანები, რომლებიც ცამეტ სხვადასხვა ეკლესიაში არიან გაერთიანებული და მილიონამდე მორწმუნეს ითვლიან. ამას ემატება დიდ ეკლესიებს მოწყვეტილი სხვადასხვა მცირერიცხოვანი დაჯგუფებანი. მიგრაციის პროცესის საფუძველზე ევროპაში თითქმის გაორმაგდა იუდაიზმის აღმსარებელთა რიცხვი. გერმანიაში მათი რაოდენობა 70000-ს აღწევს. მესამე მრავალრიცხოვან გაერთიანებას ევროპაში ქმნიან მუსულმანები. ასევე მრავლად არიან ბუდისტები. მაგრამ, რელიგიური პლურალიზმი ამ დიდი რელიგიებით არ ამოიწურება. ე. წ. კლასიკური სექტების გარდა, როგორებიცაა „ახალი სამოციქულო ეკლესია“, „იეღოვას მოწმეები“ თუ „მორმონები“, გახშირდა ანთროპოსოფიური და თეოსოფიური მიმართულების მქონე გაერთიანებანი („ჰარი კრიშნას მოძრაობა“, „ღმერთის სიყვარულის ოჯახი“, რომლებიც მანამდე „ღვთის შვილებად“ იწოდებოდნენ). საყურადღებო მაგალითს წარმოადგენს „საიენტოლოგიური ეკლესიაც“. სოციალურ და სამართლებრივ სტატუსს მოითხოვენ ის ჯგუფებიც, რომლებიც კომერციულ ინტერესზე დაფუძნებულ ფსიქოლოგიურ პრაქტიკას სთავაზობენ ახალგაზრდებს. გახშირდა ახალგაზრდების ოკულტიზმით დაინტერესება. საუბრობენ ე. წ. „დიდი ქალაქების რელიგიებზე“ (Cityreligion), რომელთაც კარგი შემოსავლის მქონე ახალგაზრდები მიეკუთვნებიან. ხდება სასიყვარულო ურთიერთობების საკრალიზება, იცვლება რელიგიური გრძნობის ინტენსიობაც, ის უფრო ძლიერ მოთხოვნილებასა და განცდაზე იღებს ორიენტაციას. სიმპტომატურია სუბიექტის საკრალიზების ტენდენციაც. ჰეინრიხ ბარცი გთავაზობს ამ მრწამსის ძირითად პრინციპებს:

„მე მწამს: 
საკუთარი თავის, 
მხოლოდ ბუნებრივის, 
ღმერთის და სატანის, რომელიც ჩემში და კოსმოსში ვლინდებიან, 
ექსპერიმენტალური მეცნიერების, 
პარანორმალური მოვლენების, 
მეორედ დაბადების, 
იმის, რომ უნდა გავთავისუფლდე ტრადიციებისაგან, რათა ვიპოვნო საკუთარი 
თავი, 
რომ ყოველი რელიგია ჭეშმარიტი და არაჭეშმარიტია და თითოეულმა 
აკუთარი რელიგია უნდა შექმნას, 
მხოლოდ მაშინ თუ მე ამისაგან რაიმეს ვიღებ“ (1,გვ.115).

ადამიანებს უჩნდებათ საკუთარი ყოვლადძლიერების ილუზია. ეს მრწამსი სამყაროს დაპყრობის და მასზე აბსოლუტური ძალაუფლების მოპოვების იდეის მოდერნისტული ვარიანტია.

ფართოდაა გავრცელებული რელიგიური მოძრაობა, რომელიც “New Age” (ახალი საუკუნის)-ის სახელითაა ცნობილი. ეს მიმართულება დაინტერესებულია ოკულტიზმით და ეზოთერიზმით. თანამედროვე ეპოქა აქ გაგებულია, როგორც კოსმიური გარდატეხის ხანა, სადაც საბოლოო ბრძოლა გაიმართება ნათელსა და ბნელს შორის. „ახალი საუკუნის“ პრაქტიკულ მიზანს წარმოადგენს ცალკეული ადამიანისა და მთელი სამყაროს რადიკალური გარდაქმნა კაცობრიობის სპირიტუალიზების მიზნით (3, გვ.754).

ძალზე საინტერესოა კლენმარის კვლევითი ცენტრის მონაცემები, რომელიც ამერიკის შეერთებული შტატების რელიგიურ რუკას გვთავაზობს. 2001 წლისათვის მოსახლეობის 25% შეადგენენ კათოლიკები, 51%-ს პროტესტანტები. ბოლო ათწლეულის განმავლობაში თითქმის 20%-ით გაიზარდა მორმონების რიცხვი, რომლებიც მოსახლეობის 1%-ს შეადგენენ (6, გვ.92). გამოკითხვის შედეგების მიხედვით მოქალაქეთა 95% მორწმუნეა, შეერთებული შტატები რელიგიურ ნაგებობათა მაღალი რიცხვით პირველია მსოფლიოში, აქ დაახლოებით 865 ადამიანზე ერთი ღვთის სახლი მოდის. „ღმერთის შიმშილი“- ასე აღწერენ მკვლევარები გამოკითხვის შედეგებს. ევროპისაგან განსხვავებით ამერიკისათვის თანამედროვეობას უღმერთობა არ მოუტანია, ყოველი მეორე ამერიკელი თავს ვალდებულად თვლის, კვირაში ერთხელ მაინც მივიდეს ეკლესიაში, მაშინ როცა დასავლეთ ევროპაში ტაძარში რეგულარულად დადის მოსახლეობის 20%, აღმოსავლეთ ევროპაში კი - 14% (6, გვ.95). ამერიკაში კათოლიკური ეკლესია წევრთა ყველაზე მეტ რაოდენობას ითვლის (62 მილიონი ადამიანი), მაგრამ ამერიკას კათოლიკურ ქვეყანად მაინც არ ახასიათებენ. სოციოლოგები შენიშნავენ, რომ ლიბერალური პროტესტანტული გაერთიანებანი (ლუთერანები, პრესბიტერიანელები და მეთოდისტები) კარგავენ წევრებს და პირიქით, იზრდება კონსერვატულად განწყობილ ეკლესიათა და რელიგიურ გაერთიანებათა შემადგენლობა.

ამ მონაცემების საფუძველზე მეცნიერები შესაბამის დასკვნებს აკეთებენ. ბევრი მკვლევარის აზრით, ეკლესიის მონოპოლია საგრძნობლად შესუსტდა და შეიძლება ითქვას, რომ რელიგიის საზღვრები, გარკვეულწილად წაიშალა. რელიგიას დღეს ვხვდებით იქ, სადაც ადრე არაფერი ესაქმებოდა. მეორე მხრივ, აღარ არსებობს გარკვეულ სიმბოლოთა კომპლექსი, რომელიც რელიგიის კლასიკურ ფუნქციებს თავის თავში გააერთიანებდა. როგორც თომას ლუკმანი აღნიშნავს, რელიგიის ველის დახასიათებისას უფრო ადვილია აღვწეროთ, რა არ არის იგი, ვიდრე ის, თუ რას მოიცავს ის (2, გვ.205). ქსავიერ კაუფმანი აღნიშნავს, რომ რელიგია, როგორც ყველაფერზე მაღლა მდგომი ყოვლისმომცველი და უეჭველი ღირებულების მქონე ინსტანცია, აღარ არსებობს (2, გვ. 197). მოდერნის გავლენით ხდება რელიგიური ცხოვრების დაცლა სასწაულებრივი შინაარსისაგან, ადგილი აქვს რწმენითი პოზიციების რელატივიზმს, გამომდინარე გლობალური პლურალიზმიდან. თუმცა, ამ პროცესებს მხოლოდ უარყოფითი გავლენა არ გააჩნია. ხდება სამართლიანობისა და სოლიდარობის ღირებულებთა ეკლესიის საქმიანობაში წინა პლანზე წამოწევა. უკანასკნელ წლებში მოსახლეობის თვალში ეკლესიები წარმოადგენენ ყველაზე კომპეტენტურ ინსტიტუტებს განვითარებისაკენ მიმართული საქმიანობის თვალსაზრისით. ეკლესია ქმნის თავისუფლებისა და ავტონომიის მოპოვების საშუალებასაც. აქ იციან, რომ ცალკეულის, როგორც სუბიექტის აღიარება, მხოლოდ სხვების აღიარებასთან კავშირში მიიღწევა. ზოგიერთი მეცნიერი მიიჩნევს, რომ აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნებში ტოტალიტარული რეჟიმის პირობებში ეკლესია იყო თავისუფლების დაცვის გარანტი, მან შეძლო თავი დაეცვა ამ რეჟიმისაგან. თუმცა, მას უფრო მეტად გაუჭირდა წინ აღდგომოდა სტრუქტურულ და კულტურულ პლურალიზმს და დაკარგა თავისუფლების გარანტის ფუნქცია. ქრისტიანული რწმენის ერთ-ერთ უმთავრეს მიმართულებად რჩება სოლიდარობისათვის ბრძოლა და გასჭირში მყოფთა ფიზიკური, ფსიქიკური და სოციალური არსებობის დაცვა, რამდენადაც ღმერთი საკუთარი თავის იდენტიფიცირებას გასაჭირში მყოფ ადამიანთან ახდენს (2, გვ.220)

მართლაც, უაზრობა იქნებოდა გვეცადა რელიგიის მომავლის წინასწარმეტყველება. როგორც ს. მოზესი აღნიშნავს, მთავარია რწმენის პრაქტიკული ღირებულების კრიტერიუმს წარმოადგენდეს მისი შესაბამისობა უნივერსალური ეთიკის პრინციპებთან. კითხვა ისმის ასე: რელიგიის ეს გამოცოცხლება, რომელიც ახალ ღირებულებათა ძიებისა და ტრადიციისაკენ მიბრუნების გზით გაგრძელდება, პროგრესული ხასიათის იქნება თუ უნივერსალური ეთიკის პრინციპების დათმობის ხარჯზე მოხდება?

ეს მსჯელობა და სოციოლოგიური მონაცემები გვაძლევს იმ დასკვნის საფუძველს, რომ რელიგია ყოველთვის დარჩება ადამიანური ექსისტენცის ერთ-ერთ განმსაზღვრელ ასპექტად. ალბათ, რელიგიის და ეკლესიის ფუნქცია მხოლოდ განვითარებისაკენ მიმართული საქმიანობით და გაჭირვებაში მყოფთა ხვედრის შემსუბუქებით არ ამოიწურება. თუმცა, ეს მის ერთ-ერთ ძირითად მიმართულებას უნდა შეადგენდეს. ადამიანები ყოველთვის განიცდიან „სულიერ შიმშილს“ და ღმერთის ძიების მოთხოვნილებას, რაც რელიგიას უფრო მეტ დატვირთვას აძლევს და თანაბრად მნიშვნელოვანს ხდის ყველა საზოგადოებისა და სოციალური მდგომარეობის მქონე ადამიანისათვის.

მითითებული ლიტერატურა:

1.Barz H., “Postmoderne Religion am Beispiel der jungen Generationin den alten Bundesländern”, Opladen 1992.

2. Gabriel K., “Formen heutigen Religiosität im Umbruch der Moderne”- Religiosität am Ende der Moderne(Hg. H. Schmidinger), Tyrolia-Verlag.Insbruck-Wien 1999

3.Gasper,Müller,Valentin, “Lexikon der Sekten, Sondergruppen und Weltanschauungen”, Herder Verl. Freiburg-Basel-Wien, 2001

4. Moses S., Fragen zur Zukunft der religion in 21. Jahrhundert“- Religiosität am Ende der Moderne(Hg. H. Schmidinger), Tyrolia -Verlag.Insbruck-Wien 1999

5.Reader S. , “Der Islam und das Christentum”, Neukirchener, 2001

6. Woodward B., ”Krieg aus Nächstenliebe”, der Spiegel, N.8, 2003

Please Share it! :)