წმიდა ნაწილების თაყვანისცემა

პროტოპრესვიტერი მიქაელ პომაზანსკი

ღმრთივსათნო ადამიანთა ზეცად მყოფი სულების თაყვანისცემასთან ერთად ეკლესია პატივს მიაგებს დედამიწაზე დარჩენილ მათ ნაწილებსა და სხეულს.

ძველ აღთქმაში არ არსებობდა მართალთა სხეულების თაყვანისცემა, რადგან თვითონ ისინი კიდევ ელოდნენ ჯოჯოხეთიდან დახსნას. თვით ხორცი მაშინ უწმიდურად ითვლებოდა.

ახალ აღთქმაში მაცხოვრის განკაცებით ამაღლდა ადამიანის ცნება ქრისტეში; და გარდა ამისა, სხეული სულიწმიდის სამკვიდრებლად იქნა მიჩნეული. თავად უფალი, სიტყვა ღვთისა, განხორციელდა და შეიმოსა კაცობრივი სხეულით. ქრისტიანები მოწოდებულნი არიან, რათა წმიდა ნათლისღებითა და ქრისტეს ყოვლადწმიდა ხორცთან და სისხლთან ზიარებით განწმედილი მათი სულები და ასევე სხეულები სულიწმიდის ჭეშმარიტ ტაძრებად აქციონ: „არა უწყითა, რამეთუ ხორცნი ეგე თქუენნი ტაძარნი თქუენ შორის სულისა წმიდისანი არიან“ (I კორ. 6,19). ამიტომ შეეფერება განსაკუთრებული პატივი და თაყვანისცემა იმ ქრისტიანთა სხეულებს, რომლებიც მართალი ცხოვრების ან მოწამეობრივი სიკვდილის ღვაწლით გახდნენ წმიდანები.

წმიდა გადმოცემის თანახმად, ეკლესია ყველა დროში მიაგებდა პატივს წმიდა ნაწილებს. ამისთვის იგი:

ა. როგორც ჯერ კიდევ II საუკუნის გადმოცემიდან და შემდგომი დროის მოწმობებიდან ცნობილია, კეთილკრძალულებით აგროვებდა და ინახავდა ღვთივსათნო ადამიანების ნაწილებს;

ბ. წმიდა ნაწილები საზეიმოდ ამოჰყავდა და გადაჰქონდა;

გ. მათზე აგებდა ტაძრებსა და საკურთხევლებს;

დ. ადგენდა მათი აღმოყვანებისა და გადასვენების ხსენების დღეებს;

ე. აწესებდა წმიდა საფლავების მომლოცველობასა და განაშვენებდა მათ;

ვ. ეკლესიის მუდმივი განაწესის თანახმად, საკურთხევლის საძირკველში ატანდნენ წმიდა მოწამეთა ნაწილებს და მათ აკერებდნენ წმიდა ოდიკებში (ანტიმინსიონი), რომლებზედაც ლიტურგია აღესრულება.

ეს სრულიად ბუნებრივი თაყვანისცემა ღმრთივსათნო ადამიანთა წმიდა ნაწილებისა და ნეშტებისა ემყარება უფლის კეთილ ნებას - მან განადიდა ისინი ურიცხვი სასწაულებითა და ნიშნებით, რასაც ადასტურებს ეკლესიის მთელი ისტორია.

ჯერ კიდევ ძველი აღთქმიდან ჩანს, რომ მიცვალებულ მართალთა სხეულებს ჰქონდათ სიწმინდის ნიშნები, თუმცა მაშინ წმიდანებს არ სცემდნენ განსაკუთრებულ თაყვანს და არც სიკვდილის შემდგომ განადიდებდნენ. მაგალითად: სამარეში ჩაგდებულ გარდაცვლილის სხეული ელისე წინასწარმეტყველის ძვლებთან შეხებისთანავე გაცოცხლდა და წამოდგა (4 მეფ. 13,21). წმ. ილია წინასწარმეტყველის სხეული ცოცხლად იქნა ატაცებული ზეცაში; მის მიერ ელისესადმი დატოვებული ხალენის შეხებით განიპო იორდანეს წყლები, როცა ეს უკანასკნელი მდინარეზე გადადიოდა.

„საქმენი მოციქულთას“ წიგნში ვკითხულობთ: „უძლურთაცა ზედა მიაქუნდა ოფლისა მისისაგან (პავლე მოციქულის სხეულისგან) ვარშამაგებითა და ოლარებითა, და განეყენებოდა მათ სენი იგი და სულები არა-წმიდაჲ განვიდოდა“ (საქმ. 19,12). ეკლესიის წმიდა მამები და მასწავლებლები მოგვითხრობენ იმ სასწაულებზე, რომლებსაც წმიდანთა ნაწილები ახდენდნენ და არცთუ იშვიათად ნაამბობის ჭეშმარიტების მოწმეებად თავიანთი თანამედროვენი მოჰყავდათ. მაგ., წმ. პროტასისა და წმ. გერვასის ნაწილების აღმოყვანებასთან დაკავშირებით წარმოთქმულ სიტყვაში წმ. ამბროსი მედიოლანელი ამბობს: „თქვენ იცანით და თავადაც ნახეთ დემონისგან გათავისუფლებული მრავალი ადამიანი. კიდევ უფრო მეტია ისინი, ვინც წმიდანთა სამოსთან მარტოოდენ ხელის შეხებით მაშინვე განიკურნა უძლურებისაგან. ძველი დროის სასწაულები მაშინ განახლდა, როცა უფალ იესო ქრისტეს მოსვლით გადმოიღვარა ქვეყანაზე მადლის სიუხვე. თქვენ ხედავთ მრავალს, განკურნებულს წმიდანთა ჩრდილებითაც კი. რამდენი თავშალი გადაეცემა ხელიდან ხელში! რამდენი სამოსი დაადეს უწმიდეს ნაწილებს და ერთი შეხებით შეიძინეს მათ კურნების უნარი. რამდენჯერ გამოითხოვენ მორწმუნეები ურთიერთისგან ამ სამოსს! ყველა ცდილობს, ოდნავ მაინც მიეკაროს მას და ვინც შეეხება, განიკურნება“. მსგავსი მოწმობების წაკითხვა შეიძლება წმ. გრიგოლ ღვთისმეტყველთან, ღირს ეფრემ ასურთან, წმ. იოანე ოქროპირთან, ნეტარ ავგუსტინესთან და სხვა.

უკვე II საუკუნის დასაწყისიდან არსებობს ცნობები ქრისტიანთაგან წმიდანთა ნაწილების თაყვანისცემის შესახებ. მაგ., ანტიოქიის ეპისკოპოს წმ. ეგნატე ღმერთშემოსილის მოწამებრივი აღსასრულის აღმწერი, ყოველივე ამის მოწმე გვაუწყებს: „მისი სხეულის ნარჩენებიდან (იგი ცირკში დააგლეჯინეს მხეცებს) მხოლოდ ყველაზე მყარი ნაწილები გადაასვენეს ანტიოქიაში და შეინახეს ტილოში, როგორც ეკლესიისთვის დატოვებული შეუფასებელი საგანძური, რომელიც მოწამეში დავანებული მადლის მატარებელია“. შემდგომში წმ. იოანე ოქროპირი ადასტურებდა, რომ მაშინდელი ქალაქების მცხოვრებნი, დაწყებული რომიდან, მემკვიდრეობით იღებდნენ და თავიანთი მხრებით ატარებდნენ ამ ნაწილებს: „აქ, ამ ქალაქამდე (ანტიოქია) აქებდნენ გვირგვინოსან გამარჯვებულსა და ადიდებდნენ მოღვაწეს“. ასევე სმირნის ეპისკოპოსის, წმ. პოლიკარპეს მოწამებრივი აღსასრულისა და ვიცე-კონსულის ბრძანებით მისი სხეულის დაწვის შემდგომ ქრისტიანებმა „შეაგროვეს წმ. პოლიკარპეს ძვლები, როგორც პატიოსან ქვებზე ძვირფასი და ოქროზე უწმიდესი საუნჯე და და დაასვენეს ისინი... მისი მოწამეობაში დაბადების დღის ზეიმით აღსანიშნავად და მომავალ ქრისტიანთა დასამოძღვრად და განსამტკიცებლად“.

ჩვენ გვმართებს ქედის მოხრა წმიდანთა წმიდა ცხოვრებისა და მათი მოწამებრივი სიკვდილის წინაშე, ამიტომ თაყვანს ვცემთ წმიდანთა ნაწილებს (ბერძნ: τα λειφανα ნარჩენი, ლათ. reliquiae - ვტოვებ) დამოუკიდებლად მათი უხრწნელობისა. ეს მით უფრო ჯეროვანია, როდესაც წმიდანებისადმი ლოცვითი მიმართვის შემდგომ აშკარა სა დამაჯერებლად გამოვლინდება კურნების ნიშნები. საეკლესიო კრებებმა არაერთგზის აკრძალეს მიცვალებულთა წმიდანებად მიჩნევა მარტოოდენ მათი სხეულების უხრწნელობის ნიშნით (მაგ., მოსკოვის კრება 1667 წ). თუმცა მართალთა სხეულების უხრწნელობა, რასაკვირველია მიცვალებულის სიწმიდის ერთ-ერთ ღვთიურ ნიშნად ითვლება.

აქვე შევნიშნავთ, რომ სლავური სიტყვა. „мощи“ მარტო წმიდანთა სხეულებს არ აღნიშნავს. საეკლესიო სლავურ ენაზე ამ სიტყვით საერთოდ მიცვალებულთა სხეული აღინიშნება. მაგ., დაკრძალვის თანმიმდევრობის შესახებ „კურთხევანში“ ვკითხულობთ: „აღვიღებთ მიცვალებულის სხეულს, მივდივართ ტაძარში... შემდგომ სხეულს დავასვენებთ კარიბჭესთან... აღვიღებთ სხეულსა და მივასვენებთ სამარესთან“ და ა.შ. ძველი სლავური სიტყვა „мощи“ (მისი ფესვია „мог“), ჩანს, ენათესავება სიტყვას „могила“. წმიდა ნაწილების თაყვანისცემისას ჩვენ გვწამა არა მათი „мощь“ თუ „могущество“ და არც თავად წმიდანთა ნაწილების თავისთავადი ძალისა, არამედ წმიდანთა მეოხებისა. მათი წმიდა ნაწილების ხილვა ჩვენს გულებში აღძრავს გრძნობას იმ ღმრთივსათნო ადამიანების სიახლოვისა, რომელთაც ოდესღაც ეს სხეულები ეკუთვნოდათ.

ნიკეის მეორე კრებამ (787 წ) დაამტკიცა მოწამეთა ნაწილების თაყვანისცემა

წმინდა იოანე დამასკელი

მართლმადიდებელი სარწმუნოების ზედმიწევნითი გადმოცემა

 თავი ოთხმოცდამერვე

წმინდანთა და მათი ნაწილების პატივისცემის შესახებ

პატივი უნდა მივაგოთ წმინდანებს როგორც ქრისტეს მეგობრებს, როგორც ღვთის შვილებსა და მემკვიდრეებს, ღეთისმეტყველი მახარებლის თქმისებრ „ხოლო რომლებმაც მიიღეს იგი, მისცა მათ უფლებასმოსილება ღვთის შვილებად გახდომისა“ (იოანე 1,12). „ასე რომ, აღარ არიან ისინი მონები, არამედ - ძეები, ხოლო თუ ძეები არიან, - მემკვიდრეებიც; მემკვიდრეები - ღვთისა, თანამემკვიდრეები კი - ქრისტესი“ (გალატ. 4,7; რომ. 8,17). უფალიც ასე ეუბნება მოციქულებს წმინდა სახერებებში: „თქვენ მეგობრები ხართ ჩემი. აღარ გიწოდებთ თქვენ მონებს, რადგან მონამ არ იცის, რას აკეთებს მისი ბატონი“ (იოანე 15,14). თუკი ყოველთა შემოქმედი და უფალი „მეუფეთა მეუფედ“, „უფალთა უფლად“ და „ღმერთთა ღმერთად“ ითქმის, უეჭველია, რომ წმინდანებიც ღმერთები, უფალნი და მეუფენი არიან. მათ ღმერთად, უფლად და მეუფედ ითქმის და არის კიდეც ღმერთი. ასე ეუბნება იგი მოსეს: „მე ვარ ღმერთი აბრაამისა, ღმერთი ისააკისა და ღმერთი იაკობისა“ (გამოსვლ. 3,6). მოსეც ფარაონის ღმერთად გახადა ღმერთმა.

ამასთან, არათუ იმას ვამბობ, რომ ბუნებით არიან ისინი ღმერთები, მეუფეები და უფალნი, არამედ იმას, რომ ვნებათა მეუფენი და უფალნი არიან და - გაუკუღმართების გარეშე დამცველნი საღვთო ხატის მსგავსებისა, რის მიხედვითაც შეიქმნენ (რადგან მეუფედ ითქმის მეუფის ხატიც), აგრეთვე, - შეერთებულნი ღმერთთან არჩევანის მიხედვით, და შთანამკვიდრად¹ მიმღებნი ღვთისა, რომელთან წილმქონეობითაც მადლით ხდებიან ის, რაც თვით იგი ბუნებით არის.

ამიტომ, როგორ არ უნდა მივაგოთ პატივი მათ, რომლებიც ღვთის მსახურებად, მეგობრებად და ძეებად წარმოჩნდნენ? მართლაც, კეთილგონიერ თანამონათა მიმართ² პატივისცემა დასტურია საერთო მეუფისადმი კეთილგანწყობისა.

ისინი გახდნენ ღვთის განძთასაცავები და წმინდა სავანეები, რადგან ღმერთი ამბობს: „შთავმკვიდრდები და მიმოვივლი მათში და ვიქნები მათი ღმერთი“ (2 კორ. 6,16). საღვთო წერილი ამბობს, რომ „მართალთა სულები ღვთის ხელშია და არ შეეხება მათ სიკვდილი“ (სიბრძნ. 3,1), რადგან წმინდანთა სიკვდილი ძილი უფროა, ვიდრე სიკვდილი, რამეთუ „ისიხი დაშვრნენ ამ საუკუნეში და იცოცხლებენ ბოლოს“ (ფს. 48,10) და „საპატიოა უფლის წინაშე მის წმინდანთა სიკვდილი“ (ფს. 115,6). ამრიგად, რა არის ღვთის ხელში ყოფნაზე უფრო საპატიო? მართლაც, სიცოცხლეა და სინათლე ღმერთი, და ღვთის ხელში მყოფნი სიცოცხლეში და სინათლეში იმყოფებიან. ხოლო ის, რომ გონების მიერ მათ სხეულებშიც შთამკვიდრდა ღმერთი, ამას ამბობს საღვთო მოციქული. „არ იცით, რომ თქვენი სხეულები ტაძარია თქვენში შთამკვიდრებული სულიწმინდისა?“ (2 კორ. 6,19), „უფალი კი არის სული“ (2 კორ. 3,17) და „თუ ვინმე გახრწნის ღვთის ტაძარს, გახრწნის მას ღმერთი“ (1 კორ. 3,17). ამიტომ, როგორ არ არიან პატივმისაგებნი ღვთის განსულიერებული ტაძრები, ღვთის განსულიერებული სავანეები? ისინი, ცოცხალნი, გაბედულად წარუდგებიან ღმერთს.

მეუფე ქრისტემ მაცხოვნებელ წყაროებად მოგვმადლა ჩვენ წმინდანთა ნაწილები, რომლებიც მრავალგვარად გვიწყაროებენ ქველმოქმედებებს და კეთილსურნელების მირონს უშურველობენ. ნურავინ იქნება ურწმუნო, რადგან თუ ღვთის განზრახვამ უდაბნოში პიტალო კლდიდან გადმოადინა წყალი, მწყურვალი სამსონისთვის კი - ვირის ყბისგან, განა დაუჯერებელია, რომ მოწამეობრიე ნაწილთაგან კეთილსურნელოვანი მირონი ამოღვაროს მან? არანაირად არ არის ეს დაუჯერებელი, მათთვის მაინც, რომლებმაც უწყიან ღვთის ძალა და ის პატივი, რაც მისგან აქვთ წმინდანებს.

რჯულის მიხედვით უწმინდურად წარმოჩნდებოდა ყველა ის, ვინც მკვდარს შეეხებოდა, მაგრამ ესენი³ მკვდრები არ არიან, რადგან მას შემდეგ, რაც მკვდართა შორის შეირაცხა ის, ვინც არის თვითსიცოცხლე და მიზეზი სიცოცხლისა, მკვდრებად აღარ ვუწოდებთ მათ, რომლებიც აღდგომისეული სასოებითა და ღვთისადმი სარწმუნოებით არიან დაძინებულნი. მართლაც, როგორ ძალუძს საკვირველთმოქმედება მკვდარ სხეულს? როგორ ხდება, რომ მათ მიერ⁴ განიდევნებიან ეშმაკები, განიკურნებიან უძლურნი, თვალებს ახელენ ბრმები, განიწმინდებიან კეთროვნები, განქარდება განსაცდელი და მწუხარება, გადმოდის ყოველი კეთილი მოსაცემელი ნათელთა მამისგან ამ სხეულთა მიერ მათზე, რომლებიც დაუეჭვებელი რწმენით არიან მთხოვნელნი? რამდენს უნდა ეცადო, რომ იპოვო ვინმე ქომაგი, ვინც მოკვდავ მეფესთან წარგადგენს შენ და შენს გამო სიტყვას ეტყვის მას? ამიტომ, როგორ არ უნდა ვცემდეთ პატივს მთელი ჩვენი მოდგმის მეოხთ, რომლებიც ჩვენს გამო ევედრებიან ღმერთს? დიახ, პატივს უნდა ვცემდეთ მათ, ამასთან მათ სახელზე ტაძრებსაც უნდა ვუგებდეთ ღმერთს, ძღვენსაც შევწირავდეთ და მათ ხსენებასაც აღვასრულებდეთ, ხოლო ხსენებათა ჟამს სულიერად განვიხარებდეთ, რომ ეს სიხარული მაწვეველთა⁵ საკადრისი იყოს, რათა არ მოხდეს ისე, რომ მათი მომადლიერების მცდელობისას პირიქით, განვარისხოთ ისინი, რადგან, რითაც ღმერთი მოიმადლიერება, იმით მისი მსახურნიც განიხარებენ, მაგრამ რაც ანაწყენებს ღმერთს, ის ღვთის აბჯროსანთა განმანაწყენებელიცაა. ამიტომ, მორწმუნენო, მოვიმადლიეროთ წმინდანები „სულიერი ფსალმუნებით, ჰიმნებითა და საგალობლებით“ (ეფეს. 5,19), ასევე, ლმობიერებითა და გაჭირვებულთა შეწყალებით, რითაც ყველაზე მეტად მოიმადლიერება, აგრეთვე, ღმერთი. სტელები⁶ აღვუმართოთ მათ და ხილული ხატები, თვით ჩვენ კი მათი განსულიერებული სტელები და ხატები გავხდეთ მათეულ სათნოებათა ბაძვით.

პატივი მივაგოთ ღვთისმშობელს როგორც საკუთრივად და ჭეშმარიტად დედას ღვთისას, აგრეთვე - წინასწარმეტყველ იოანეს როგორც წინამორბედსა და ნათლისმცემელს, როგორც მოციქულსა და მარტვილს, რადგან უფლის თქმით, „ქალთაგან ნაშობთა შორის არავინ წარმომდგარა იოანეზე უფრო დიდი“ (მათე 11,11), რომელიც გახდა პირველი ქადაგი სასუფევლისა; კიდევ - მოციქულებს როგორც უფლის ძმებს, მის თვითმხილველებსა და მის ვნებულებათა მსახურებს, რომლებიც ღმერთმა და მამამ „წინასწარ იცნო და წინასწარ განსაზღვრა თანახატებად თავისი ძის ხატისა“ (რომ. 8,29), „პირველად - მოციქულები, მეორედ - წინასწარმეტყველები, მესამედ - მწყემსები და მასწავლებლები“ (1 კორ. 12,28), აგრეთვე - უფლის მოწამეები, ყველა ამ მწყობრისგან გამოკრებილნი, როგორც ქრისტეს მხედრები, რომლებმაც შესვეს მისი სასმელი და ნათელიღეს მისი ცხოველმყოფელი სიკვდილის ნათლისღებით, როგორც აგრეთვე მოზიარენი მისეული ენებულებებისა და დიდებისა, რომელთა მხედართმთავარია ქრისტეს პირველდიაკონი, მოციქული და პირველმოწამე სტეფანე; [პატივს ვცემდეთ], აგრეთვე, ჩვვნს წმინდა მამებს, ღმერთშემოსილ ასკეტებს, რომლებმაც სინდისის უფრო ხანგრძლივი და უფრო სამძიმო მარტვილობა მოიღვაწეს, რომლებიც „მიმოდიოდნენ ხალენებით“⁷ და თხის ტყავებით, არასმქონენი, შეჭირვებულნი, გატანჯულნი, უდაბნოებში, მთებში, გამოქვაბულებში და მიწის ნაპრალებში მოხეტიალენი, რომელთა ღირსიც არ იყო ქვეყნიერება“ (ებრ. 11,37-38), [პატივს ვცემდეთ] იმათ, რომლებიც მადლის უწინარეს⁸ იყვნენ: წინასწარმეტყველთ, მამათმთავართ, მართალთ, რომლებმაც წინასწარ გააცხადეს უფლის მოსვლა. განვჭვრიტოთ ყველა მათგანის მოღვაწეობა და ვეშურვოთ მათეულ სარწმუნოებას, სიყვარულს, სასოებას, მოშურნეობას, ცხოვრებას, ვნებულებათა გამძლეობას და მოთმინებას ვიდრე სისხლის დანთხევამდე, რომ დიდების გვირგვინთა მოზიარენიც ვიყოთ მათთან.

1. ე.ი. მათში მოსახლედ, მათში დამკვიდრებულად, ჩანამკვიდრად, მათში მყოფად (ბერძ. ένοικος).

2. ე.ი. წმინდანთა მიმართ.

3. ე.ი. წმინდანები.

4. წმინდანთა ნაწილების მიერ.

5. ე.ი. წმინდანთა, რომლებიც საკუთარ ხსენებათა დღესასწაულზე გვიწვევენ, გვიხმობენ და შემოგვკრებენ ჩვენ.

6. სტელა - ბერძნ. ή στήλη (სვეტი, ბოძი) - აქ იგულისხმება საფლავის სტელა. შდრ. ლათ. statua, ძვ. ქართ. „ძეგლი“ (ეფრემი: „ძეგლებსა უკუე აღუმართებდეთ მათ“, 123,1; არსენი: „ძეგლთა აღუმართებდეთ მათ“, 96,1).

7. ე.ი. ცხვრის ტყავებით.

8. ე.ი. მაცხოვრის, მაცხოვნებელი მადლის მოსვლამდე.

თემის განხილვა

 http://church.ge/index.php?showtopic=1038 

https://www.facebook.com/sergo.parulava/posts

Please Share it! :)