მართლმადიდებელი თეოლოგის მოსაზრება 17 მაისის მოვლენებზე

როგორც თეოლოგს, უამრავი რამის თქმა შემიძლია საქართველოს მართლმადიდებელ ეკლესიაში მიმდინარე პროცესების შესახებ, იმდენად მრავალმხრივ და საინტერესო ფორმაციასთან გავქვს საქმე. თუმცა, მოცემულ შემთხვევაში, უპრიანი იქნება, იმ პრობლემატიკაზე ვისაუბრო, რომლის ტექტონიკასაც უკვე რამდენიმე წელია ვიკვლევ, წარმოადგენს რა ჩემი სადოქტორო ნაშრომის ერთერთ მთავარ თემას. ეს გახლავთ საქართველოს საპატრიარქოს მიერ წარმოებული კულტურული მეხსიერების ხელახალი ფორმაციის პროცესი. 80­იანი წლების ბოლოდან, საქართველოში გასაქანი მიეცა სპეციფიკური ხასიათის ეთნორელიგიურ ნაციონალიზმს, რომელიც მესიანიზმს, ქართული ეთნოსის რჩეულობის იდეას ეფუძნებოდა და მიმდინარე პოლიტიკურ პროცესებსაც, აქედან გამომდინარე, ესქატოლოგიურ ჭრილში წარმოაჩენდა. იდეა შემდეგში მდგომარეობდა: ნატანჯ, მოწამეობრივ მდგომარეობაში მყოფ, ურჩხულთან (საბჭოთა კავშირთან) მეომარ ერს, უნდა მოეპოვებინა ნანატრი თავისუფლება, თუნდაც საამისოდ საკუთარი მოსახლეობის დიდი რაოდენობის სიცოცხლე გაეღო.

სწორედ ამ ესქატოლოგიური აქტის შემდეგ, დაიწყებდა საქართველო (რომელიც, სავარაუდოდ, სამეფო ან მსგავსი მოწყობის სახელმწიფო იქნებოდა) საკუთარი სულიერი მისიის განხორციელებას, დამოძღვრავდა დანარჩენ მსოფლიოს, ხოლო ექსპორტირებული ნაკელისა და მინერალური წყლის შედეგად შემოსული ფულით, ქვეყანა არნახული დოვლათით აღივსებოდა, ასე ვთქვათ, ნანატრი ოქროს ხანაც დადგებოდა. საინტერესო ის არის, რომ ეპისტემური (დროში განგრძობითად, მიჯრით დაგროვილი წარმოდგენებისა და ცოდნის) თვალსაზრისით, რჩეულობის ეს იდეა დიდად იყო გაჯერებული სტალინის მიერ შემუშავებული სპეციფიკური ნაციონალისტური იდეებით. ნაციონალისტური მოძრაობის ლიდერებისა და მესვეურების ნარატივები, ძირითადად, საქართველოს ისტორიაზე აპელირებდა, წარმოადგენდა რა მის თავისებურ, მიზნობრივ ინტერპრეტაციას. თუმცა, მათ ამ გზით პოლიტიკური კაპიტალის დაგროვების საქმეში ერთი მნიშვნელოვანი კონკურენტი ჰყავდათ – საქართველოს კათოლიკოს­პატრიარქი ილია II, რომელსაც საკუთარი თავი ასევე ისტორიის შემქმნელად და ქვეყნის მხსნელად წარმოედგინა.

ქართულ ეკლესიაში დღეს მიმდინარე პროცესების შესახებ

 ამ იმიჯის შექნას ის ადვილად ახერხებდა, ხელმძღვანელობდა რა ინსტიტუციას, რომელიც მართლაც წარმოადგენდა ისტორიული, ძველი საქართველოსგან შემორჩენილ ერთადერთ სოციალურ ორგანიზმს (ფორმალურად მაინც). ფაქტი, რომ სწორედ ეკლესიის წიაღში მართლაც შეიქმნა ქართული სულიერი და მატერიალური კულტურის არაერთი ძეგლი, აძლიერებდა ამ ინსტიტუციასთან მოქალაქეების ეროვნულ­მეხსიერებით კავშირს. შესაძლოა, სწორედ ზემოხსენებული კონკურენცია იყო დამატებითი მიზეზი, რის გამოც ეკლესიამ მესიანისტურ­ესქატოლოგიური ნაციონალიზმით საკუთარი წიაღის გაჯერება დაიწყო. სამწუხაროდ, მოვლენები სრულიად საპირისპიროდ წარიმართა, ნანატრმა თავისუფლებამ კეთილდღეობისა და ჰარმონიის ნაცვლად, “სისხლი და ცხედრები“ მოიტანა. ჩვენი ქვეყნის მოქალაქეების დიდმა ნაწილმა დაკარგა უახლოესი ადამიანები, სახლ­კარი, ქონება, მშობლიური მხარე. ქვეყანა სამოქალაქო ომმა, განუკითხაობამ და სიღატაკემ მოიცვა. თუმცა, საპატრიარქომ ამ სიტუაციის სათავისოდ გამოყენებაც მოახერხა. ბუნებრივად წარმოშობილ კითხვას: თუ რატომ მოგვივლინა ღმერთმა ამდენი უბედურება დაპირებული ოქროს ხანის ნაცვლად? პატრიარქმა პასუხად ძველი აღთქმისა და წარმართობის ელემენტებზე აგებული, ჯერ კიდევ მონღოლების დავალებით გამომუშავებული და სტალინის ეპოქაში აპრობირებული პოლიტიკურ­თეოლოგიური “ღვთის სასჯელის“ კონცეფცია დაახვედრა. სწორედ ეს კონცეფცია განსაზღვრავს დღეს საქართველოს საპატრიარქოს პოლიტიკურ და სოციალურ ხედვას, ხშირ შემთხვევაში თვით უშუალოდ რელიგიურ სწავლებას კი. იქმნებოდა ტექსტები და ნარატივები, რომელიც აფხაზეთის დაკარგვას, სამოქალაქო ომს და სხვა ტრაგიკულ მოვლენებს უფლის მიერ ჩვენივე ცოდვების სანაცვლოდ მოვლენილ სასჯელად ასაღებდა. ამ მხრივ, განსაკუთრებით საინტერესო აფხაზეთის თემატიკა აღმოჩნდა, რომელიც თითქოს მხოლოდ სექსუალური გარყვნილების ბუდე იყო და სწორედ ამიტომ წაართვა იგი ქართველებს ღმერთმა, რაც თეოლოგიურად, ბუნებრივია, სრული აბსურდია.

ისტორიული ხდომილების ამგვარი ინტერპრეტაცია წარმოადგენს კლასიკურ მაგალითს თანამედროვე მითის შექმნისა, რომელშიც ერთმანეთშია არეული ადამიანების დაშინება სექსუალური ეთიკით, მომხდარის გამართლება თვითდათრგუნვის ხარჯზე ოკუპანტი და სეპარატისტული ძალების სასარგებლოდ, მათი ღვთის ნების აღმსრულებლად გამოყვანა და ა. შ. საერთოდ, ხსენებულ ღვთის სასჯელის შესახებ მოძღვრებას მთელი რიგი ასპექტები გააჩნია, რომელთა კომპლექსური ანალიზიც შორს წაგვიყვანს, მაგრამ რამდენიმე მათგანს, სავარაუდოდ, ისევ მივუბრუნდებით. ამ ყველაფრის პარალელურად, მიმდინარეობდა ცნება „ქართველის“ განსაზღვრის პროცესი, რომლის დროსაც მოხდა ამ მისი მნიშვნელობის უაღრეს დონეზე დავიწროება. მას ახალი კონოტაცია მიენიჭა და იქცა წარსულის ეფემერული ფრაგმენტებიდან კონსტრუირებული, საბჭოთა დროს მხატვარ სოლიკო ვირსალაძის მიერ შექმნილ ჩოხაში გამოწყობილი, გამოგონილი, ნახევრად მითიური პერსონაჟის აღმნიშვნელ სიტყვად. თუმცა ამ იმაჯინარულ არსებას, მტკიცედ ჰქონდა განსაზღვრული ძირითადი მახასიათებლები: ეთნიკურად ქართველი, აღმსარებლობით მართლმადიდებელი, ჰეტერესოქსუალი და მიზოგინი მაჩო (მამაკაცის შემთხვევაში). ყველაფერ ამას თან დაერთო ქვეყნისათვის თავსდატეხილ უბედურებაში სხვა ქვეყნებისა და ეთნოსების დადანაშაულება. ამან, თავის მხრივ, აგრესიულ ქსენოფობიასა და რასიზმს დაუდო სათავე. შესაბამისად, ყველაფერმა ჩამოთვლილმა დღესდღეობით თავი მოიყარა შემდეგ სქემაში: ვინც არ აცხადებს თავს მითოსური ქართველობის დამცველად და წარმომადგენლად, არ არის ეთნიკურად ქართველი, მართლმადიდებელი და ჰეტეროსექსუალი – იგი ავტომატურად ხდება მიუღებელი, საძულველი, ცხადდება ქვეყნის მტრად, ჩვენს თავს დატეხილი უბედურების საბაბად. რჩეულობის იდეაზე მუდმივი აპელირების გამო, მოლოდინსა და არსებულ რეალობას შორის არსებული დიდი განსხვავება ბუნებრივად უქმნის მოქალაქეებს უკმაყოფილების გრძნობას ანთროპოლოგიურ დონეზე. 17 მაისი სწორედ ამ რთული სქემატური აღნაგობის მქონე, მრავალწახნაგოვანი სიძულვილისა და შიშების (ფობიების) დემონსტრირება იყო.

რა მოხდა 17 მაისს?

 უპირველეს ყოვლისა, საჭიროა, 17 მაისი არ განვიხილოთ კონტექსტიდან ამოგლეჯილ, ფრაგმენტულ მოვლენად (რასაც ხშირად აქვს ხოლმე ადგილი დასახელებული მოვლენების შეფასებით დისკურსში). ეს იყო საკვანძო მოვლენა, რომელმაც ნათლად და მკვეთრ ფერებში წარმოაჩინა ჩვენი საზოგადოების საგანგაშო მდგომარეობა. ჩემი აზრით, ეს იყო ერთგვარი “ზომბი აპოკალიფსი“, რომელმაც მოახდინა ქვეყნის შიგნით ჩამოყალიბების პროცესში მყოფი ეთნო­რელიგიური ფაშიზმის კიდევ ერთი, ფართომასშტაბიანი დემონსტრირება. დავიწყოთ თავად მომხდარის უბრალო დესკრიპციით. ადამიანთა ერთმა ჯგუფმა გადაწყვიტა საკუთარი კონსტიტუციური უფლებების და ამავე კონსტიტუციით მინიჭებული კუთვნილი საჯარო ადგილის დაკავება საჯარო სივრცეში. როგორც ეს საქართველოში ხშირად ხდება ხოლმე, ადამიანთა უფრო ფართო ჯგუფმა, საქართველოს საპატრიარქოს წინამძღოლობით, მათი დაჩაგვრითა და შევიწროვებით საკუთარი ძალმოსილების დემონსტრირება, მომხრეთა მობილიზება, საჯარო სივრცის ყოვლისმომცველ დონეზე შთანთქმის (აბსორბციის) მორიგი მცდელობის განხორციელება გადაწყვიტა. ის, თუ როგორც შემდგომ მოვლენები განვითარდა, იყო კიდევ ერთი დასტური იმისა, რომ მიუხედავად 23­წლიანი მცდელობისა, სამწუხაროდ, სახელმწიფოდ ვერ შევდექით. ნათლად წარმოჩინდა, რომ ჯერ კიდევ არქაული საზოგადოება ვართ, სადაც გადამწყვეტ მომენტში ძალადობის წინაშე პირისპირ ვრჩებით და საკუთარი სიცოცხლის დაცვა მხოლოდ ჩვენივე ფიზიკური შესაძლებლობებით უნდა შევძლოთ. ასევე დამტკიცდა, რომ არასაკუთარი კულტურული ფორმაციის პროცესიდან ამოზდრილი, უბრალოდ სხვათაგან დაკოპირებული საქართველოს კონსტიტუცია, მოსახლეობის უმეტესობისათვის მხოლოდ ქაღალდების უსარგებლო დასტაა და მეტი არაფერი.

საოცარი ისაა, რომ არათუ ჩვეულებრივი მოქალაქეების, არამედ ჩვენი ქვეყნის მთელი პოლიტიკური კლასის შეფასებები, პრემიერითა და პრეზიდენტით დაწყებული, უბრალოდ მოხელეებით დამთავრებული, იყო აბსოლუტურად ანტიკონსტიტუციური, რომ აღარაფერი ვთქვათ მათ ანტიჰუნარობასა და ანტიდემოკრატიულობაზე. განსხვავებით სხვა ქვეყნებისგან, ეს ყველაფერი

საქართველოში ყოვლისმომცველია. ესაა უმთავრესი განსხვავება, რომელსაც არ ესმება ხაზი სხვა ქვეყნებთან შედარებისას პრობლემის განხილვის დროს. მთელი საზოგადოება, პოლიტიკოსები, მედია სექტორი, რელიგიური ინსტიტუციები, თვით არასამთავრობო ორგანიზაციების დიდი ნაწილიც კი, აბსოლუტურად იზიარებს სექსუალური ნიშნით განსხვავებული ადამიანების ჩაგვრისა და მათზე ძალადობის მიზანშეწონილობის იდეას. სხვათა შორის, ეს აქცია მოულოდნელი არ იყო იმ ადამიანებისთვის, ვინც უკვე წლებია, იკვლევს და საუბრობს საქართველოში რელიგიური ფაშიზმის საფრთხეზე. თავს უფლებას მივცემ, ჩემი თავიც ამ ადამიანების რიცხვს მივაკუთვნო. უკვე 13 წელია, პირადად ვაკვირდები ამ საშიშ პროცესს. ძალიან ბევრი მკვლევარი და კომპეტენტური პიროვნება ცდილობდა, საკუთარი შეშფოთება დასაბუთებული სახით მიეტანა საზოგადოებამდე. თუმცა რა საოცრად პარადოქსულიც არ უნდა იყოს, თვით სამოქალაქო საზოგადოების წარმომადგენლებსაც და ექსპერტებსაც, ეს საფრთხე რეალური არ ეგონათ. ხშირად ასეთ შეფასებებს ზედმეტად რადიკალურად და პირადი კონფლიქტების შედეგად გამომუშავებულ დასკვნებად აფასებდნენ. ალბათ, სწორედ ამ ფენომენით ისარგებლა საპატრიარქომ და ადვილად მოახერხა იმ სასულიერო პირების გარიყვა, რომელთაც არ სურდათ რელიგიური ფაშიზმის დამყარებაში თანამონაწილეობა და პირიქით, თავიანთი საქმიანობით ეწინააღმდეგებოდნენ მას. ზუსტად ასევე ხდებოდა დაიგნორება იმ სამეცნიერო შრომების, კვლევების და ექსპერტული შეფასებებისა, რომლებიც საქართველოში მსგავსი პროცესების განვითარებას ვარაუდობდნენ. ცალკე საინტერესო თემაა საქართველოს საპატრიარქოს მიერ ორგანიზებული რელიგიური ექსტრემიზმის გამომხატველი აქციების უახლოესი ისტორია საქართველოში. მიტინგებისა და დემონსტრაციების მოყვარულ საქართველოში, შედარებით მცირე მოცულობის მასობრივი საეკლესიო აქციები პირველად 1998­99 წელს მოეწყო. მორწმუნეებმა ჯერ ამერიკის მუზეუმში გამოსაფენად ქართული განძეულის გატანა გააპროტესტეს, ხოლო შემდეგ – რომის პაპ იოანე პავლე მეორის ვიზიტი.

აქციების შემდეგი სერია 2003 წელს, სახელმწიფო ვატიკანსა და საქართველოს შორის დიპლომატიური შეთანხმების შესაძლო გაფორმების შეჩერებას მიეძღვნა,  რომელსაც  საქართველოში  კათოლიკე  ეკლესიის სტატუსი უნდა განესაზღვრა და რომელიც  ამ  ზეწოლის  შემდეგ  ჩაიშალა.  უფრო  მინიმალური  სახის  აქციები  პერმანენტულად  იმართებოდა განათლების სამინისტროს წინ, ვარდების რევოლუციის შემდგომ. ასევე, საინტერესო იყო 2004 წლის დეკემბერში გამართული სტუდენების აქცია, რომლებიც საპატრიარქოს კრიტიკულად მოაზროვნე სასულიერო პირებისა და სემინარისტებისაგან იცავდა. ამის შემდეგ, მსგავსი აქციების ორგანიზება ახალ საფეხურზე ავიდა, მათ პერფორმატიული და თეატრალური სახე მიიღეს. სახელმწიფოს მხრიდან ემანსიპაციის მცდელობით გაღიზიანებულმა საპატრიარქომ დემონსტრაციების ახალი ტიპი და შესაბამისი კონცეფცია შექმნა. კონკრეტულად, იგი დაუკავშირა ასი ათასი მოწამის მეტაფორას. ყოველი წლის 11 ნოემბერს, მათი ხსენების დღეს, კათოლიკოსპატრიარქის წინამძღოლობით, მეტეხის ხიდზე იმართება კოსტიუმირებული, თეატრალური წყობის, პერფორმატიული ტიპის მსვლელობა – რიტუალი, სადაც ჩოხა­ახალუხში გამოწყობილი “მორწმუნე კაი ბიჭები“, ეროვნული ელემენტებით გაფორმებული ტანსაცმელით მოსილი მანდილოსნები და უბრალოდ სადად ჩაცმული “მორწმუნე მრევლი“ სასულიერო პირების ორგანიზებით იკრიბება. ყველანი ერთად იხსენებენ დღეს, როდესაც 100 000­მა ქართველმა “მართლმადიდებლობა“ დაიცვა. აი, სწორედ აქ ვხვდებით მთელ რიგ უცნაურობებს, რომელიც თანამედროვე ქართული ცნობიერების კონსტრუქციის ტიპურ მაგალითებს წარმოადგენს. პირველი – ესაა მოწამეთა რაოდენობის საკითხი. არათუ პროფესიონალმა ისტორიკოსმა, დილეტანტმა ადამიანმაც კი იცის, რომ მეცამეტე საუკუნის თბილისში ასი ათასი ადამიანი ვერანაირად ვერ იცხოვრებდა, ეგეც რომ არ იყოს, მათი თავის მოკვეთის პროცესი, იმდროინდელი ტექნიკური შესაძლებლობების გათვალისწინებით, ალბათ ერთ თვეს მაინც გასტანდა. სრულიად ცხადია, რომ როგორც ყველა ისტორიკოსი, ქართული ქრონიკის უცნობი ავტორიც მეტაფორებს იყენებს და მოვლენებს მძაფრად გადმოისცემს მათი მნიშვნელობის წარმოსაჩენად, თუმცა თავად ისიც კი, მხოლოდ ვარაუდის დონეზე ასახელებს ამ ციფრს:

„რომლისა აღრაცხვა შეუძლებელ არს სიმრავლისათვის, რამეთუ ვჰგონებ, ვითარმედ ათ ბევრ აღიწია

რიცხვი მოკლულთა“ (ჟამთააღმწერელი, ქართლის ცხოვრება, ტ.II, თბ.1959, გვ.178). თეოლოგიური თვალსაზრისით, მოწამეთა რიცხვს არანაირი მნიშვნელობა არ აქვს, იქ მხოლოდ 100 ადამიანიც რომ ყოფილიყო, მათი საქციელი – საკუთარი რწმენის, ფასეულობებისა და პრინციპებისათვის თავგანწირვა – ამით ოდნავადაც არ კნინდება, მაგრამ ციფრი უბრალოდ მნიშვნელოვანი გახდა მასობრივი მოძრაობის სიმბოლოს შესაქმნელად და სწორედ ამიტომ მიდის უმეცარი მტკიცება იმისა, რომ იქ მართლაც ამ რაოდენობის ადამიანი ეწამა. თუმცა, ეს ყველაფერი მხოლოდ შესავალია იმ უდიდესი პარადოქსისა, რომელიც ამ ისტორიული ფაქტის ქრისტიანულ მნიშვნელობას სრულიად შებრუნებული პერსპექტივით წარმოაჩენს. რა იყო უმთავრესი მოწამეების საქციელში? რაღა თქმა უნდა ის, რომ მათ უარი თქვეს ძალადობაზე, თუნდაც ძალადობისვე საპასუხოდ თავდაცვის მიზნით, მათ მიბაძეს ქრისტეს და აბსოლუტური არაძალადობის გზა აირჩიეს. მათ განახორციელეს პრინციპი ქრისტეს მიბაძვისა, რომელზედაც პავლე მოციქული საუბრობს: „შენთვის საკმარისია ჩემი მადლიც, რადგანაც ჩემი ძალა უფრო სრულად ვლინდება უძლურებაში. ამიტომაც მეტი ხალისით დავიქადი ჩემს უძლურებას, რათა ქრისტეს ძალა დამკვიდრდეს ჩემში“ (კორინთ II,129).

საოცარია, რომ ძალადობაზე უარის მთქმელი ადამიანები სწორედ მოძალადეობის სიმბოლოდ აქციეს. რაოდენ პარადოქსულიც არ უნდა იყოს, თითქმის ყველა ქვეყანაში რელიგიური შეუწყნარებლობა რეგიონულია და ამოზრდილია, ასე ვთქვათ, პერიფერიის მოსახლეობის კონსერვატორული მსოფლმხედველობიდან, თუმცა საქართველოში აქაც საპირისპირო სურათია, იგი ურბანული სახისაა, ის, არც მეტი და არც ნაკლები, ქვეყნის დედაქალაქ თბილისში გენერირდა. ქალაქი, რომელიც განსხვავებული რელიგიებისა და ეთნოსების მშვიდობიანი თანაცხოვრების მაგალითს წარმოადგენდა, ეთნორელიგიური შეუწყნარებლობისა და სიძულვილის კერად იქცა. პირველად შეუწყნარებლობის საჯარო პრაქტიცირება, განსხვავებული რწმენისა და შეხედულებების მქონე ადამიანების ჯგუფური სახით დარბევა, ცემა­ტყეპა დაიწყეს ბასილ მკალავიშვილმა და მისმა მიმდევრებმა. მკალავიშვილის დაპატიმრების შემდეგ, ეს ამოცანა ჯერ საპატრიარქოს რადიკალურმა ფრთამ აიღო საკუთარ თავზე საპატრიარქოსვე ფარული მხარდაჭერით, ხოლო 2013 წლის 17 მაისს საქართველოს საპატრიარქომ ღიად განაცხადა ერთპიროვნული ორგანიზატორობის შესახებ. ეს აქცია იყო რიტუალური, თეატრალურად გაფორმებული, კოსტიუმირებული პერფორმატიული ქმედება.

საინტერესოა, რომ ვირტუალური მტრის წინააღმდეგ აგრესიამ საპატრიარქოს ფრთებქვეშ ყველა რელიგიური ქვეჯგუფი გააერთიანა: მართლმადიდებელ მშობელთა კავშირი – რელიგიური გაერთიანება, რომელიც გეგმავს საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის “განწმენდას“ ეროვნული და კულტურული თავისებურებისაგან, ქართველი ფაშისტები – რომელთა ერთერთი ლიდერი 2004­-2005 საპატრიარქოში არსებულ კორუფციასა და ობსკურანტიზმს ებრძოდა, უცნაური რელიგიური თეორიების ავტორი ბესო მიქავა – რომელიც პატრიარქს ზვიად გამსახურდიას ღალატს ვერ პატიობს, რის გამოც იგი უღირსად მიაჩნია, და ბოლოს, ბასილ მკალავიშვილი – საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიიდან განკვეთილი, ყოფილი მღვდელი. მარბიელთა სიმბოლური იდენტიფიცირება სწორედ 100 000 მოწამესთან მოხდა. დამაგვირგვინებელ სიტყვაში, მეუფე იაკობმა, შემთხვევით როდი აღნიშნა, დღეს ასი ათასი ადამიანი შევიკრიბეთო. ზოგადად, ამგვარი პარალელური იდენტიფიცირება ბევრჯერ გაისმა 17 მაისის შემდეგ: ლევან ვასაძემ (რუსეთში მოღვაწე ბიზნესმენი) განაცხადა, ჩვენც მათსავით დავიცავთ მართლმადიდებლურ ფასეულობებსო, ასევე ერთ­ერთ სატელევიზიო გადაცემაში, კითხვაზე, რატომ ვართ გამორჩეული ერი, ერთერთი ახალგაზრდის პასუხი იყო: – იმიტომ, რომ ასი ათასი მოწამე მხოლოდ ჩვენ გვყავდაო. მეცხრე არხთან ინტერვიუში პროტოპრესვიტერმა გიორგი ზვიადაძემაც (სასულიერო სემინარიისა და აკადემიის რექტორი) იგივე დეფინიციით ისარგებლა: ჩვენ ვართ ასი ათასი მოწამის ერიო. არადა, ლოგიკურად რომ დავუფიქრდეთ, ჩვენ მეტწილად სწორედ იმ ადამიანების შთამომავლები ვართ, ვინც ხატებს ფეხი დააბიჯა და ცოცხალი გადარჩა. ისტორიის ამგვარი გაყალბება და მისგან პოლიტიკური ნარატივის გამოძერწვა, შეიძლება გადამწყვეტ მომენტში ძალიან საშიშ იარაღად იქცეს ადამიანებით მანიპულაციის სფეროში. სწორედ ამგვარი აზროვნებიდან იყო ამოზრდილი კიდევ ერთი ძალიან მნიშვნელოვანი სიგნალი,  რომელიც  ამ  აქციისას  გაჟღერდა,  უფრო  სწორედ  მის  დასაწყისში.  კადრებში,  სადაც  სასულიერო  პირები  შსს­ს  თანამშრომლებს  ემუქრებიან  ჯარის  გადაბირებითა  და  სისხლის  დაღვრით, თუ ისინი ლგბტ­თემის წარმომადგენლების  გამოჩენას არ აღკვეთავენ, ერთ­ერთი სასულიერო  პირი  მათ  ეკითხება,  რამდენად  არიან  ზვიად  გამსახურდიას შემდგომი მთავრობები ლეგიტიმური.  ვინც  იცის  საქართველოს  საპატრიარქოს  შიგნით  გამომუშავებული  პოლიტიკური  ამბიციები,  ადვილად  მიხვდება,  რაზე  მიანიშნებს  სასულიერო  პირის  ეს  სიტყვები:  თუ  რომელიმე  მთავრობა  აშკარად  განუდგება  საპატრიარქოს  და  მის  უსიტყვო  მორჩილებაზე  უარს  იტყვის,  მაშინ  იგი  საპასუხოდ  მიიღებს  დელეგიტიმაციას.  შეიძლება  ბევრმა  არ  დაიჯეროს  მთავრობის  ლეგიტიმაციის  ამ  შუასაუკუნეობრივი  სქემის  ქმედითუნარიანობა  საქართველოში, მაგრამ ფაქტები მის სინამდვილეს  მოწმობენ.  რადგან  ისევ  პოლიტიკას  მივადექით,  აუცილებლად უნდა აღვნიშნოთ, რომ 17 მაისის აქცია  ასევე  იყო  ლოკალური,  სიმბოლური  გათამაშება  საპატრიარქოს  მიერ  შემუშავებული,  მომავალი  თეოკრატიული  (უფრო სწორედ  იეროკრატიული)  მოწყობის საქართველოს მოდელისა.

თეოკრატია დემოკრატიის საფარველქვეშ

2013 წლის 17 მაისის მოვლენებმა ქართულ საზოგადოებაში ბევრი თემა გაააქტიურა. მათ შორის არის თეოკრატიულ სახელმწიფოდ გადაქცევის შიში და საპროტესტო აქცია „არა თეოკრატიას“. ბევრმა აქცია უადგილოდ ჩათვალა. რა ხდება სინამდვილეში? არსებობს თუ არა თეოკრატიის საფრთხეები, თუ საზოგადოების გარკვეული ნაწილის შიში უსაფუძვლოა? სინამდვილეში, ჩვენ უკვე დიდი ხანია ვცხოვრობთ თეოკრატიაში (კონფესიურ სახელმწიფოში) და უბრალოდ არ გვსურს ამის აღიარება. უფრო კონკრეტულად რომ განვსაზღვროთ, ეს არის სახელმწიფო, რომელიც დიდმნიშვნელოვნად რელიგიურად არის ლეგიტიმირებული. მიუხედავად იმისა, რომ 17 მაისის შემდეგ თეოკრატიის უამრავი უცნაური განმარტება მოვისმინეთ, კომპეტენტური ლექსიკონების მიხედვით, თეოკრატია (θεοκρατία) სწორედ რელიგიურად ლეგიტიმირებული რეჟიმია, რომელსაც შეიძლება სახელმწიფო მოწყობის ნებისმიერი: სამეფო, რესპუბლიკური ან სულაც დიქტატორული ფორმა ჰქონდეს.

საქართველოს ხელახალი დამოუკიდებლობის მოპოვების (1991) შემდეგ, ყველა მთავრობა მიმართავდა რელიგიურ თვითლეგიტიმაციას და სწორედ ამგვარი რელიგიურ­პოლიტიკური იდეოლოგიით ახდენდა საჭირო ელექტორატის მობილიზაციას. იმისათვის, რომ კარგად გავიგოთ, თუ როგორ მოვედით ამ მდგომარეობამდე, საჭიროა, თვალი გადავავლოთ ჩვენი სახელმწიფოებრიობის განვითარების გზას. ნებისმიერი სახელმწიფო ეფუძნება საზოგადოებრივი ხელშეკრულების (შეთანხმების) პრინციპს. ესაა მდგომარეობა, როდესაც ქვეყნის მოსახლეობის უმრავლესობა თანხმდება ფუნდამენტურ ღირებულებებსა და პრინციპებზე, ასევე ისტორიულ თუ მიმდინარე მოვლენათა შეფასებებზე. მეოცე საუკუნის მიწურულს, როდესაც საქართველოში სხვადასხვა ძალებმა საქართველოს დამოუკიდებლობის აღდგენაზე ფიქრი დაიწყეს, პოლიტიკური წრეები შეთანხმდნენ, რომ ეს უნდა ყოფილიყო თანამედროვე პრინციპებსა და სისტემებზე დაფუძნებული არა ახალი სახელმწიფოს შექმნა, არამედ ძველი საქართველოს რეკონსტრუქცია. საქართველოს ხელახალი პროექციის ამ მოდელებში კონფესიურ იდენტობაზე დაფუძნებულ ერთობას ძირითადი ნიშა ეჭირა. გია ჭანტურიას ირგვლივ გაერთიანებულ წრეებში ოფიციალური თეო­დემოკრატიის, ორპალატიანი პარლამენტის მოდელსაც კი განიხილავდნენ, რომლის შემთხვევაშიც, ზედა პალატაში, სრული სახით იქნებოდა წარმოდგენილი წმინდა სინოდი. ოდნავ განსხვავებული რაკურსით ხედავდა ამ საკითხს კოსტავა­გამსახურდიას წრე, მაგრამ პრინციპი იგივე იყო: საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის წამყვანი როლი სახელმწიფოში. ასე რომ, ახალი საქართველო, სადაც დღეს ჩვენც ვცხოვრობთ, თავიდანვე გენერირდა, როგორც თეოკრატიული ან, ყოველ შემთხვევაში, მასთან უაღრესად მიახლოებული კონფესიურ­პოლიტიკური წყობა.

საქართველოში გათამაშდა თომას ჰობსის მიერ შექმნილი თეორია, რომლის თანახმად, სახელმწიფოს საკუთარი თავის კანონიერად წარმოდგენისათვის რელიგიური ინსტრუმენტები ესაჭიროება. ამიტომაც, თანამედროვე სახელმწიფოს ფენომენის თანამედროვე განაზრებები ხშირად პოლიტიკურ თეოლოგიას ეფუძნება.

იგივე მისწრაფებით აიხსნება თავისებური სეკულარიზმიც, რომელიც სახელმწიფოს მხრიდან რელიგიისაგან თავისუფალ, ავტონომიურ სივრცეს კი არ ამკვიდრებს, არამედ პირიქით, იჭრება რელიგიის სფეროში (გინძბურგი კარლო, ნაკვალევები, მითები, მიკროისტორია, გვ.412). იცვლებოდა მთავრობები და პოლიტიკური რეალიები, თეოკრატიული მისწრაფებები კი გროვდებოდა და გეომეტრიული პროგრესიით იზრდებოდა. ზვიად გამსახურდიას დროს პოლიტიკური იდეოლოგიის ცენტრი ნაციონალიზმი იყო, მართლმადიდებლობა უფრო დამატებითი ელემენტად მოიაზრებოდა. მიუხედავად ამისა, ისტორიულად ამ დროს განხორციელდა კონფესიის ნაციონალიზაცია და პირიქით, ეროვნული იდენტობის უმთავრეს განმსაზღვრელად კონკრეტული ეკლესიის წევრობის დადგენა. ბევრი მკვლევარის შეფასებით, თავისი მიდრეკილებებისა და დოქტრინის მიხედვით, ზვიად გამსახურდია უფრო რელიგიური ლიდერი იყო, ვიდრე პოლიტიკური. რელიგიური რიტორიკა არც დამოუკიდებელი საქართველოს პირველი მთავრობის დამამხობელ ძალებს შეუწყვეტიათ. ცნობილი ფაქტია, რომ მხედრიონის წევრები წმინდა გიორგის მედალიონებს ატარებდნენ და თავიანთი საქმიანობაც “მართლმადიდებლურად“ მიაჩნდათ. ამავე პერიოდში, კონფესიურმა იდენტობამ საბოლოოდ შეითვისა კრიმინალური ცნობიერება და მსოფლმხედველობა, რომელიც ჯერ კიდევ კომუნისტების დროიდან მძლავრობდა ეკლესიის წიაღში. პოლიტიკის “გაეკლესიურების“ აშკარად ახალი ეტაპია საქართველოში ედუარდ შევარდნაძის დაბრუნება. მან ეროვნული მოძრაობის ლიდერების და მათ მიერ შემუშავებული ნარატივების დისკრედიტაცია მოახდინა, შესაბამისად, მთელი ასპარეზი პოლიტიკურ “მართლმადიდებლობას“ დაეთმო, სწორედ ამ ხერხით განახორციელა საკუთარი ლეგიტიმაცია. მან ამ მხრივ დაბრუნებისთანავე მკაფიო ნაბიჯი გადადგა – 1992 წელს სვეტიცხოველში მოინათლა და ეწოდა გიორგი. ახლად მონათლული პრეზიდენტის გარემოცვა და ძალოვანი სტრუქტურები დიდი მონდომებით ჩაერთვნენ განსხვავებული რელიგიური მრწამსის მქონე ადამიანებისა და ორგანიზაციების დევნის პროცესში. სწორედ ამ ერთგულების გამო იყო, რომ მრავალმნიშვნელოვანი პერფორმაციულ­პოლიტიკური აქტისას, პატრიარქმა ილია მეორემ მას მთელი ერის სახელით დაუჩოქა და სთხოვა, დარჩენილიყო, რადგან ბატონ პრეზიდენტს პოლიტიკიდან წასვლა ჰქონდა დაანონსებული.

1995 წელს კონსტიტუციაში ჩაიწერა სრულიად წინააღმდეგობრივი და ბუნდოვანი სახით ფორმულირებული მეცხრე მუხლი: “1. სახელმწიფო აცხადებს რწმენისა და აღმსარებლობის სრულ თავისუფლებას, ამასთან ერთად, აღიარებს საქართველოს სამოციქულო ავტოკეფალური მართლმადიდებელი ეკლესიის განსაკუთრებულ როლს საქართველოს ისტორიაში და მის დამოუკიდებლობას სახელმწიფოსაგან“. გარდა იურდიული ლაფსუსისა, რაც აღმსარებლობის თავისუფლებასა და ამავე დროს ერთი კონფესიის უპირატესობის მინიჭებაში მდგომარეობს, კონსტიტუციაში დღემდე არსებული ეს მუხლი ქართული კულტურის შექმნის პროცესში მეორეხარისხოვნად აცხადებს მუსლიმების, კათოლიკეების, სხვა აღმსარებლობის ადამიანებისა და მთიელი წარმართების მიერ შეტანილ წვლილს. კულტურა და ისტორია სწორედ პლურალური, მოზაიკური და ხშირად ურთიერთგამომრიცხავი პროცესის შედეგად შექმნილი პროდუქტია. შეუძლებელია, ისინი ერთმნიშვნელოვნად რომელიმე კონფესიას უკავშირდებოდეს, მით უფრო, ამ კონფესიის მხოლოდ ერთ კონკრეტულ ინსტიტუციას.

ამ მუხლის დაფიქსირება იყო საპატრიარქოს ახალი მისწრაფების დაწყების ათვლის წერტილი. მან მიზნად დაისახა საზოგადოებაში აზრის დამკვირდება, რომ ყველაფერი, “რამაც დღემდე მოგვიყვანა“, ეკლესიამ შექმნა. ეს მრუდე წარმოდგენა დღეს ნებისმიერ მოქალაქეს აქვს ძვალრბილში გამჯდარი და რელიგიური მოტივების საფუძველზე ჩადენილი ძალადობის გამამართლებელ არგუმენტადაც ხშირად ჟღერს. ქართული თეოკრატიის გაძლიერების ყველაზე მნიშვნელოვანი ეტაპი, რაოდენ გასაკვირიც არ უნდა იყოს, სწორედ XXI საუკუნეში დაიწყო. შევარდნაძის მთავრობაში მყოფმა ე.წ. რეფორმატორებმა, საქართველოს სახელმწიფოსა და საქართველოს სამოციქულო ავტოკეფალური მართლმადიდებელი ეკლესიის ურთიერთობის განმსაზღვრელი კონსტიტუციური შეთანხმება მოამზადეს. ამ დოკუმენტის – კონკორდატის უამრავი მუხლი აბსოლუტურად თეოკრატიული შინაარსისაა.

2003 წელს საქართველოს მთავრობამ, საპატრიარქოს ზეწოლის გამო, უარი თქვა სახელმწიფო ვატიკანთან შეთანხმების დადებაზე. ამავე წლის ნოემბერში, ვარდების რევოლუციის შედეგად, „რეფორმატორები“ მთავრობაში მოვიდნენ. დამტკიცდა თეოკრატიული შინაარსის სახელმწიფო დროშა და გერბი. თავისუფლების მოედანზე წმინდა გიორგის სკულპტურის აღმართვა ახალი მთავრობის პოლიტიკის გამომხატველი სიმბოლური აქტი იყო. თუ მანამდე საპატრიარქოს თეოკრატიულ მისწრაფებებს სპონტანური, გამოხდომითი ხასიათი ჰქონდა, ვარდების რევოლუციის შემდეგ მან სახელმწიფოებრივ დონეზე გამყარება და გაფორმება მოახერხა. წინა მთავრობის მიერ საპატრიარქოს დაფინანსების არნახულად გაზრდას, ბევრი ზოგადად ქვეყნის ეკონომიკის წინსვლის თანმდევ მოვლენად აღიქვამს, მაგრამ ეს ნამდვილად არ არის ასე. საქმე იმაშია, რომ ვარდების რევოლუციის შემდეგ, საპატრიარქომ უცებვე დაიწყო ახალი მთავრობის დემონიზირება. საეკლესიო სივრცეში ვრცელდებოდა მითები, რომ ახალი მთავრობა ქართულ ტრადიციებს ებრძვის, მართლმადიდებლობას გვართმევს, სურს საქართველოს გადაქცევა “ სექსუალურ ქვეყნად“ და ასე შემდეგ. თავის მხრივ, მთავრობამ სცადა ეკლესიის პოლიტიკური ამბიციების მოთოკვა, მაგრამ ამ ბრძოლაში დამარცხდა, ხოლო 2007 წლის ნოემბრის მოვლენებისა და ერთი წლის შემდეგ გადატანილი ომის გამო, მისთვის ეკლესიის მხარდაჭერა სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი პირობა გახდა. საინტერესო ისაა, რომ სახელმწიფოს მხრიდან არ არსებობს ოფიციალური რეგულაცია, თუ რის გამო ურიცხავს იგი საპატრიარქოს მილიონებს ბიუჯეტიდან საპასუხო ხარჯთაღრიცხვის წარდგენის გარეშე. არსებობს მხოლოდ ეკლესიის მხრიდან არსებული არაოფიციალური ნარატივი, რომ ესაა კომპენსაცია სახელმწიფოს მიმართ კომუნისტურ პერიოდში ეკლესიისადმი მიყენებული ზარალის სანაცვლოდ, მაგრამ რა თანხას შეადგენს ეს ზარალი, ან რომელ საუკუნემდე უნდა გაგრძელდეს მისი გადახდა, არავინ უწყის. მსოფლიოში არ არსებობს სხვა მსგავსი პრეცენდენტი, როდესაც საახელმწიფო ეკლესიას ფულს მხოლოდ თეოკრატიული მოსაზრებით უხდიდეს, ყოველგვარი იურიდიული საფუძვლის გარეშე. საფუძველს არ იქნება მოკლებული, თუ პირდაპირ ვიტყვით, რომ ეს თანხა არის სახელმწიფოს მხრიდან საპატრიაროსათვის მიცემული ქრთამი, ლეგიტიმაციის სანაცვლოდ. თავისთავად ცხადია, რომ წაგებული ომის შემდეგ მთავრობის დელეგიტმაცია ადვილია, ხოლო ამ კუთხით მხარდაჭერა კი თავისთავად ძვირდება:

იმ აურაცხელი ქმედების აღწერა, რომლითაც პრეზიდენტი სააკაშვილი და მისი მთავრობა ეკლესიის პოლიტიკურ ამბიციებს კვებავდა, მხოლოდ უფლებებისა და ლიბერალური დემოკრატიისთვის სხვა მნიშვნელოვანი ღირებულებების კატეგორიულ უარყოფა­შეჩვენებას გულისხმობდა. ამის ნაცვლად, მან დაიწყო დემოკრატიული შეფერილობის ცრუ ორეულების შექმნა, აითვისა შესაბამისი ლექსიკა და სათანადო დონეზე გამოშიგვნის შემდეგ, დაიწყო მათში ახალი შინაარსის ჩადება. სწორედ ამ სტრატეგიის უმნიშვნელოვანესი ნაწილი იყო საპატრიარქოს მხრიდან არასამთავრობო სექტორის გადმობირება და რელიგიურ­ექსტრემისტული დაჯგუფებების “ენჯეოებად“ გაფორმება. ის, რომ დღეს მრევლის ყველაზე ფუნდამენტალისტი ნაწილი ახალი პირადობის მოწმობებს სატანურად აცხადებს, მაგრამ მის ალტერნატივას ადამიანის უფლებებზე აპელირებით ითხოვს, არის სწორედ ხსენებული ახალი სტრატეგიის შედეგი. ასეთივე ფენომენს წარმოადგენს 17 მაისს განხორციელებული ძალადობის გამამართლებელი ნარატივები, რომელთა თანახმად, მომხდარი ვითომ ჰეტეროსექსუალების, ბავშვების ან სულაც სხვების რელიგიური უფლებების დარღვევაზე საპასუხო თავდაცვით ქმედებას წარმოადგენდა. სახეზე გვაქვს უცნაური, პარადოქსული მდგომარეობა.

იმ აურაცხელი ქმედების აღწერა, რომლითაც პრეზიდენტი სააკაშვილი და მისი მთავრობა ეკლესიის პოლიტიკურ ამბიციებს კვებავდა, მხოლოდ ცალკე წიგნში თუ მოხერხდება.ძალიან მნიშვნელოვანი ფენომენი, რომელიც ამ დროიდან დამკვიდრდა, გახლავთ ის, რომ რელიგიურმა ფუნდამენტალიზმმა უარი თქვა სტრატეგიაზე, რომელიც ადამიანის უფლებებისა და ლიბერალური დემოკრატიისთვის სხვა მნიშვნელოვანი ღირებულებების კატეგორიულ უარყოფაშეჩვენებას გულისხმობდა. ამის ნაცვლად, მან დაიწყო დემოკრატიული შეფერილობის ცრუ ორეულების შექმნა, აითვისა შესაბამისი ლექსიკა და სათანადო დონეზე გამოშიგვნის შემდეგ, დაიწყო მათში ახალი შინაარსის ჩადება. სწორედ ამ სტრატეგიის უმნიშვნელოვანესი ნაწილი იყო საპატრიარქოს მხრიდან არასამთავრობო სექტორის გადმობირება და რელიგიურექსტრემისტული დაჯგუფებების “ენჯეოებად“ გაფორმება. ის, რომდღეს მრევლის ყველაზე ფუნდამენტალისტი ნაწილი ახალი პირადობის მოწმობებს სატანურად აცხადებს, მაგრამ მის ალტერნატივას ადამიანის უფლებებზე აპელირებით ითხოვს, არის სწორედ ხსენებული ახალი სტრატეგიის შედეგი. ასეთივე ფენომენს წარმოადგენს 17 მაისს განხორციელებული ძალადობის გამამართლებელი ნარატივები, რომელთა თანახმად, მომხდარი ვითომ ჰეტეროსექსუალების, ბავშვების ან სულაც სხვების რელიგიური უფლებების დარღვევაზე საპასუხო თავდაცვით ქმედებას წარმოადგენდა.

სახეზე გვაქვს უცნაური, პარადოქსული მდგომარეობა. არასამთავრობო ორგანიზაციათა დიდი ნაწილი, არათუ აქტიურად არ ეწინააღმდეგება რელიგიურ ძალადობას, არამედ ცდილობს, იგი უმრავლესობის უფლებების დაცვად გაასაღოს. რაოდენ ტრაგიკულია, რომ რელიგიური ექსტრემისტების ყველაზე აგრესიული წარმომადგენლები თავს უფლებადამცველებს უწოდებენ, ხოლო ქართული მედია უბრალოდ იმეორებს ამას. არ არსებობს იმაზე ცუდი ფორმა თეოკრატიისა, როდესაც ქვეყნის პარლამენტის ადამიანთა უფლებების დაცვის კომიტეტის თავმჯდომარე აცხადებს, რომ იგი პატრიარქის შეფასებებით ხელმძღვანელობს და საერთოდაც არ ესმის, რატომ არ უნდა ეტყობოდეს მის საქმიანობას, რომ იგი “მორწმუნე მრევლია“.

საქართველოში პოლიტიკური ფარისევლობის იმგვარი კულტურა ჩამოყალიბდა, რომ სახელმწიფოს პირველი პირები, ერთი მხრივ, საერთაშორისო საზოგადოებას საკუთარ დემოკრატობაში არწმუნებენ, მეორე მხრივ კი, რელიგიური ფუნდამენტალისტების შიშით, საშინლად ანტიდემოკრატიულ ნაბიჯებს დგამენ. მიუხედავად იმისა, რომ ისინი დადგენილ ფარგლებში კრიტიკული მოსაზრებების გამოთქმასაც კი ცდილობენ, მნიშვნელოვანი მოვლენების შეფასებებისას ვერ ბედავენ, შეეხონ უმთავრეს საკითხებს. ეს ცხადად გამოჩნდა 17 მაისის შეფასებისას პრეზიდენტისა და პრემიერ­მინისტრის მხრიდან. პირველმა უბრალოდ გაიმეორა პატრიარქის არგუმენტი – გლოვის დღე იყო და საკუთარ უფლებებზე უარი უნდა ეთქვათო, ხოლო პრემიერი უფრო შორს წავიდა, დაეთანხმა რა ფუნდამენტალისტების უმთავრეს ნარატივს საქართველოს წინააღმდეგ საერთაშორისო შეთქმულების შესახებ.

იმის ახსნა, თუ რატომ უწყობდა ხელს, აფინანსებდა და აძლიერებდა რელიგიურ ფუნდამენტალიზმს პრეზიდენტი სააკაშვილი და მისი მთავრობა, ცალსახად ალბათ შეუძლებელია. თუმცა, უმთავრესი მიზეზი ალბათ სასულიერო ფენის გულის მოგება და ამ გზით ელექტორატის შენარჩუნება იყო. ბედის ირონიით, წინა მთავრობა სწორედ ამ ელექტორატმა გადაირჩია ანტიეკლესიურობის „ბრალდებით“. შედეგად, მივიღეთ ის, რომ ჩამოვყალიბდით კონფესიურ სახელმწიფოდ, სადაც მთავრობები ახდენენ რელიგიური ნაციონალიზმის არა მარტო წახალისებას, არამედ მონაწილეობას იღებენ მის შექმნაში, შემდეგ მას ცვლის ახალი მთავრობა, რომელიც ახალი ძალით აგრძელებს იგივეს, ხოლო მათ შემდეგ კიდევ სხვა პოლიტიკური ძალა ცვლის და ასე დაუსრულებლად. ამასობაში კი ყველა მთავრობისაგან მხარდაჭერილ, დაფინანსებულ და გაძლიერებულ რელიგიურ ნაციონალიზმს საქართველოს საპატრიარქო აგროვებს და ახდენს სახელმწიფო სტრუქტურების მისით გაჯერებას. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, სახეზე გვაქვს განვითარებადი და მუდმივად გაძლიერებადი თეოკრატია. უბრალოდ, ქართული თეოკრატიული მოდელი არის ძალზე სპეციფიკური და თავისებური აგებულება გააჩნია. ფორმალური დემოკრატიის საფარველქვეშ მოქცევა მისი ახალი სტრატეგიაა. თუ კიდევ უფრო დავკონკრეტდებით, საქართველოში გავრცელებული თეოკრატია მის იეროკრატიულ, ანუ რელიგიურ მესვეურთა მმართველობის ხაზით ვითარდება. თავის მხრივ, ეს მოდელი ბიზანტიის იმპერიაში გაჩენილი და ჩამოყალიბებული ე.წ. სიმფონიის მოდელის ახლებურ რეკონსტრუქციას წარმოადგენს. თუმცა, ბიზანტიაში არასოდეს ყოფილა საერო და სასულიერო მმართველთა პარტნიორობა ჰარმონიულად სიმფონიური.

უფრო მეტიც ­ყოველთვის მიმდინარეობდა “ხალიჩის ქვეშ ბულდოგების ბრძოლა“, ეკლესია და სახელმწიფო რეალური ძალაუფლების ხელში ჩასაგდებად ერთმანეთს ეცილებოდნენ. სიმფონიის იგივე მოდელის გადათამაშება და რეკონსტრუქცია ხდება რუსეთში, თუმცა იქ ეკლესია უკვე საუკუნეების განმავლობაში აღიქვამს თავს სახელმწიფოს მსახურად, და გაწეული სამსახურის სანაცვლოდ იღებს კომპენსაციას: პრივილეგიებს, ფინანსებს, იმობილიურ რესურსებს (ქონებას), პოლიტიკურ მხარდაჭერას და სასამართლო სისტემის გამოყენების უფლებასაც (მაგალითად, როდესაც ასამართლებდნენ „პუსი რაიოტის“ წევრ გოგონებს, სახელმწიფო სასამართლო დაეყრდნო ტრულის საეკლესიო კრების განჩინებებს, რადგან მაშინ არ იყო კანონში შესაბამისი მუხლი). განსხვავებით ჩვენი დიდი მეზობლისაგან, რომელსაც სხვა ბევრი სფეროს მსგავსად, ნეობიზანტინიზმშიც ვბაძავთ, საქართველოს საეკლესიო წრეებში აქტუალურია პარადიგმა, რომელიც ქართველმა იერარქებმა ჯერ იდევ მეცხრე­მეთერთმეტე საუკუნეებში შეიმუშავეს და რომლის ყველაზე მკაფიო ფორმულირება შემდეგნაირად შეიძლება: თუ რომელიმე მთავრობას მორწმუნე საზოგადოება ჩათვლის მიუღებლად, ეკლესიას შეუძლია ჩაანაცვლოს იგი მთლიანად. შესაბამისად, სახეზე გვაქვს ისევ მუდმივად მზარდი პოლიტიკური ამბიციები, რომელთა საბოლოო მიზანს ეკლესიის მიერ სახელმწიფოს, როგორც ასეთის, შთანთქმა წარმოადგენს. ასევე, არ უნდა დავივიწყოთ ის ფაქტი, რომ რელიგიური იდეოლოგიების პოლიტიკაში გააქტიურება და ნეოფუნდამენტალიზმი არაა მხოლოდ ქართული, ლოკალური მოვლენა. 2001 წლის 11 სექტემბრის ტერაქტებისა და მასზე საპასუხო დასავლური ინტერვენციების შემდეგ, მსოფლიოს უამრავ რეგიონში ისევ დაბრუნდა რელიგიების პოლიტიკური ფუნქცია და ძალაუფლება. ავიღოთ თუნდაც ჩვენი მეორე მეზობელი სახელმწიფო – თურქეთი. ეს ქვეყანა არის ფორმალურად სეკულარული, მაგრამ პოლიტიკური და არსობრივი თვალსაზრისით ისლამისტურია. უბრალოდ, თურქეთი ვერ იქნება ირანის მსგავსად სრულიად თეოკრატიული სახელმწიფო, რადგან ნავთობით მდიდარი ირანისაგან განსხვავებით, მისი განვითარებისათვის არსობრივად მნიშვნელოვანია საერთაშორისო ინტეგრაცია, შესაბამისად, იზოლაციის შიში, რომელიც თან სდევს აგრესიულ ისლამიზმს, ჩვენს მეზობელ ქვეყანაში მის გავრცელებას აკავებს. ალბათ, სწორედ ამის გამო, იქაც ყალიბდება რელიგიით გაჯერებული პოლიტიკური წყობის ახალი, ჩვენთვის ნიშანდობლივი ფორმა. თურქეთი ცდილობს, ერთმანეთთან შეთავსებადი გახადოს ფარული ისლამისტური იდეოლოგია, დემოკრატიული სახელმწიფო მოწყობა და ევროინტეგრაცია. ამ კონცეპტის მთავარი ღერძი ოსმალური იმპერიის ახალი სახით რეკონსტრუქციის იდეაა. სწორედ რაღაც მსგავსი სურდა საქართველოს წინა, ვარდების რევოლუციის შედეგად მოსულ მთავრობასაც: საქართველოს გაერთიანება მის ისტორიულ საზღვრებში, ამ საქმეში მობილიზაციისთვის რელიგიური ფაშიზმის გამოყენება და ამავე დროს, ცივილიზებული დასავლეთის ნაწილად ყოფნა, ოღონდ საკუთარი “სინგაპურული“, სპეციფიკური მოდელით. თუმცა, ის რელიგიური აგრესიის რეგულაციას დაშინების, მოსყიდვის ან თავისებურად მიჩქმალვის გზით ახერხებდა. თუმცა, ამ მეთოდების გამოყენებამ რელიგიური ნაციონალიზმი უფრო მეტად გაახელა და გაააგრესიულა. შესაბამისად, წინა მთავრობის მორალური გაკოტრება და დემონიზაცია მოწინააღმდეგე პოლიტიკურმა ძალამ სწორედ ისევ რელიგიურ­პოლიტიკური ნარატივებით მოახდინა, გახადა რა მასიური იდეა, თითქოს პრეზიდენტი, ნაციონალური მოძრაობა ქართველობას და მართლმადიდებლობას ებრძოდა, უფრო სწორედ, გვართმევდა მას. საინტერესო ისაა, რომ ამ იდეების რეპრეზენტირებას არა მხოლოდ პოლიტიკოსები (მაგ. ზვიად ძიძიგური), არამედ თავად მაღალი რანგის საეკლესიო იერარქები ახდენდნენ. გაჩნდა ესქატოლოგიური მოლოდინი: მასონური მთავრობის გადაგდება, რომლის შემდეგ ახალ მთავრობას, დაპირებისამებრ, “მართლმადიდებლობა“ უნდა გაეძლიერებინა. სწორედ ამ მოლოდინის შედეგი იყო ის, რომ 2013 წლის ოქტომბრის არჩევნების შემდეგ, რელიგიურ­ნაციონალურმა ფუნდამენტალიზმმა ახალი ძალით იფეთქა და სახელმწიფო სივრცეების უზურპაცია მოინდომა. პირველი ნაბიჯები იყო მუსლიმი მოსახლეობის მიმართ განხორციელებული ძალადობა (რომელიც დღემდე გრძელდება), ხოლო მის კულმინაციას კი, უდავოდ, 17 მაისის დარბევა წარმოადგენდა.

მომხდარმა ბევრ მოქალაქეს გაუჩინა საფრთხის შეგრძნება, რომ ვყალიბდებით ირანის მსგავს თეოკრატიულ სახელმწიფოდ. თუმცა, ჩვენს ქვეყანაში არსებული მდგომარეობის ირანთან შედარებისას, აუცილებლად უნდა გავითვალისწინოთ რამდენიმე საკითხი. უპირველესად, უნდა გვახსოვდეს, რომ ირანის თეოკრატიული მოდელი დიდწილად ამოზრდილია თავად ისლამის კონცეფციიდან და ისტორიული გამოცდილებიდან. ეს რელიგია, დღიდან მისი დაარსებისა, მკაფიოდ არ განასხვავებს საერო და სასულიერო იერარქიას. უფრო მეტიც – ისლამი ცნობს საზოგადოების ტიპს, რომელიც რელიგიური პრინციპებითა და წესებითაა მოწყობილი. ირანში არსებული რეჟიმი არის სისტემა. ჩვენ კი, ორგანიზება და სისტემების შექმნა არ გვიყვარს. ამას გარდა, ოფიციალურად თეოკრატიული რეჟიმის დამყარება პოლიტიკურ პროცესებზე პასუხისმგებლობას ავტომატურად რელიგიურ ინსტიტუციას და მის იერარქებს აკისრებს. ბუნებრივია, საპატრიარქოს მსგავს წყობას აშკარად ურჩევნია ფორმალურად დემოკრატიულ საფარველქვეშ გაფორმებული რეალური ძალაუფლება. ამ ფენომენს აძლიერებს ჩვენი მოქალაქეების წინააღმდეგობრივი ხასიათი და დასავლური კულტურისადმი მათი გამომყენებლობითი დამოკიდებულება.

ბევრ ისლამურ ქვეყანაში ადამიანები, რომლებიც დასავლეთს გმობენ, ამის გამო უარს აცხადებენ მასთან ურთიერთობაზე. ქართველების შემთხვევაში, პიროვნებები, რომლებიც დასავლეთს სატანის სამეუფოდ მიიჩნევენ, არა მარტო იქ შექმნილი ტექნიკას, ჩაცმას და ცხოვრების სტილს ითვისებენ, არამედ ხშირად სწორედ დასავლეთში ცხოვრობენ. იგივე ითქმის საქართველოს საპატრიარქოზეც. იგი წლების განმავლობაში ჩასჩიჩინებს მრევლს, რომ დასავლეთი “სატანურია“, იქ არ არის მადლი, ანტიქრისტე სწორედ იქ გამეფდება და ა.შ. ამ ფონზე კი, იერარქები, თავად კათოლიკოსპატრიარქის ჩათვლით, სამკურნალოდ სწორედ დასავლეთში დადიან, შვილებსა და შვილიშვილებს სასწავლებლად სწორედ იქ უშვებენ (მაშინ, როდესაც სხვებს მოუწოდებენ, არ წავიდნენ იქ), იქ ისვენებენ და ყველა სახის ტექნიკას იქ ყიდულობენ, მათ შორის უზარმაზარ და ძვირფას ავტომობილებს. ერთ­ერთი ასეთი პარადოქსია საპატრიარქოს მიერ გავრცელებული ნარატივი, რომ თითქოს დასავლეთში არა მარტო მრევლი, არამედ თავად ეკლესიაც, როგორც ინსტიტუცია, განიძარცვა რწმენისაგან. ამის არგუმენტად ხშირად მოჰყავთ ხოლმე თავად ტაძრებისა და სამრევლოების “კაპიტალისტური“

მოწყობა, რომ იქ არსებობს ღია საათები, ტაძრებში კონცერტებს მართავენ და ირგვლივ კაფეებია. სულ ცოტა ხნის წინ კი ცნობილი გახდა, რომ სამების საკათედრო ტაძრის ეზოში ლაღიძის წყლების კაფე გახსნეს. პრობლემა თავად კაფის გახსნაში კი არ არის (რაც პირიქით, კულტურულობის ნიშანიც კია), არამედ სწორედ იმ არნახულ წინააღმდეგობრიობასა და ფარისევლობაშია, რომლის ფონზეც ეს ყველაფერი ხდება. თუმცა, არც ირანული თეოკრატიაა სრულიად ჰომოგენური და რელიგიურ ინსტიტუციას ძალაუფლების გაყოფა იქაც უწევს სახელმწიფო მთავრობასთან, რომელიც უფრო და უფრო ცდილობს მისგან ემანსიპირებას. უფრო მეტიც, ხელისუფლება იმგვარ ქმედებებს ახორციელებს, რაც რელიგიური იერარქიისთვის არასასურველი, მაგრამ სახელმწიფოსათვის აუცილებელია. მაგალითად, ირანის სახელმწიფო თანხას უხდის სომხეთის სამოციქულო ეკლესიას, რათა მან საკუთარი ტაძრების გარემონტება შეძლოს. ამ მხრივ, ჩვენთან სრული კატასტროფაა. საქართველოს საპატრიარქომ მიისაკუთრა კათოლიკე და სომხეთის სამოციქულო ეკლესიის კუთვნილი რამდენიმე ტაძარი, რომელთა გამალებული გადაკეთება და იქ არსებული კულტურული კვალის წაშლა მიმდინარეობს, ხოლო დანარჩენი ტაძრები, მხოლოდ იმის გამო, რომ თავად ვერ დაისაკუთრა, განწირულნი არიან დასანგრევად. საპატრიარქო ეწინააღმდეგება ასეთი უსტატუსო ტაძრების შეკეთებას სახელმწიფოს ან თავად მისი მფლობელი კონფესიების ხარჯზე. სწორედ საპატრიარქოს ამ ამბიციის გამო, თბილისის ისტორიულ უბანში სომხური ტაძრები დაზიანდა, აქედან მოღნი მთლიანად, ხოლო სურბნშანის შესასვლელი ჩამონგრეულია. გამოდის, რომ ამ სფეროში ჩვენთან გაცილებით უარყოფითი სურათია, ვიდრე ოფიციალურ თეოკრატიაში. ირანთან მიმართებაში არსებობს კიდევ ერთი საკითხი, რომელიც ჩვენთვის ნიშანდობლივი შეიძლება იყოს – რა კონკრეტული საფუძვლიდან ჩამოყალიბდა იქ თეოკრატიული წყობა? ირანში პროდასავლურ პოლიტიკას წარმოადგენდა მონარქიული რეჟიმი, რომელიც უამრავი მოქალაქისათვის საშინლად მიუღებელი იყო, მაგრამ მეორე მხრივ, ასევე შიშის მომგვრელი იყო საბჭოთა კავშირის მიერ მხარდაჭერილი სოციალიზმი.

ამიტომაც, ისლამურმა რევოლუციამ რესპუბლიკური მმართველობის ფორმა აირჩია.

თავდაპირველად, მას დასავლელი მოაზროვნეები (ფუკო, დერიდა) ეპოქისთვის პარადიგმული მნიშვნელობის, ახალი, რელიგიური ტიპის დემოკრატიის მისაბაძ ნიმუშადაც კი განიხილავდნენ. მსგავსი ილუზიები მალევე შეიცვლა იმედგაცრუებით და რეალურად ეს არის მართლაც საშინელი პოლიტიკური რეჟიმი, რომელსაც, ბედის ირონიით, “ირანის ისლამური რესპუბლიკა“ ჰქვია, სადაც ადამიანებს სწორედ ღმერთის, ზნეობის, სიკეთის, სამართლიანობისა და რჩეულობის სახელით აწამებენ. თეოკრატიის ქართული მოდელი, რომელიც მთლიანად საქართველოს კათოლიკოს­პატრიარქის ილია მეორის წარმოდგენებს ეყრდნობა, სადღაც ირანსა და ბიზანტიურ­რუსულს შორის დგას. პროდასავლურობისა და ლიბერალური დემოკრატიის სახელით მოსული მთავრობის მორალურმა გაკოტრებამ ადამიანებში დასავლური ფასეულობების დისკრედიტაცია გამოიწვია, თეოკრატიულ მოდელების ლეგიტიმაციას კი ნოყიერი ნიადაგი შეუქმნა. მას შემდეგ, რაც პატრიარქის ინიციატივა მირონცხებულ მეფესთან დაკავშირებით რეალურად არ იქნა მხარდაჭერილი, გამორიცხული არაა მისი ალტერნატიული სქემა, უწმინდესის პროტექტორატობის ქვეშ მყოფი “მართლმადიდებელი“ პრემიერისა და პრეზიდენტის პროექტი განხორციელდეს. რელიგიური ფუნდამენტალიზმი და თეოკრატიისკენ სწრაფვა, სავარაუდოდ, ოქტომბრის თვეში დანიშნული საპრეზიდენტო არჩევნების მოახლოების პარალელურად, კიდევ უფრო გაძლიერდება. ამ ყველაფერს კი აპოკალიფსურ ელფერს შესძენს და გაამძაფრებს წინა მთავრობის მედია სკანდალებითა და ვიდეოჩანაწერებით დემონიზაციის სავარაუდო ახალი ტალღა. ამ კონტექსტში, საარჩევნო სივრცის ახალი კონფიგურაციაც არაა გამორიცხული, თუ გავითვალისწინებთ, რომ საპრეზიდენტო კანდიდატების მარათონს შესაძლოა ორი “საეკლესიო“ ფიგურა – პაატა ბურჭულაძე და ლევან ვასაძე შეემატოს. ამ უკანასკნელის მიერ გაზეთ „კვირის პალიტრაში“ გამოქვეყნებული, წმინდა სინოდის წევრებთან შეთანხმებული წინასაარჩევნო პროგრამა პირდაპირ გულისხმობს საქართველოში თეოკრატიის დამყარებას.

როდესაც საუბარი მიდის თეოკრატიის შესაძლო საფრთხეზე, მას ყველა სამოქალაქო პოზიციიდან აკრიტიკებს. მთელი არსებით ვუერთდები მათ ამ მოთხოვნას. ბუნებრივია, ისეთი მრავალფეროვანი ქვეყნისათვის, როგორიც საქართველოა, ჩემთვის სწორედ რელიგიური, საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის აღმსარებელი ადამიანის პოზიციიდან არის მიუღებელი. უპირველესი არგუმენტი თავად უფალი იესო ქრისტეს მიერ ჩვენდამი ნაქადაგები სახარებისეული მოძღვრება და მისი განკაცების მისტერიაა. ადამიანებთან მოსული, განკაცებული ღმერთი ვერ შეიცნეს, რადგან ელოდებოდნენ უკვე არა მხსნელს, მესიას, რომელსაც კაცობრიობა სულიერი წყვდიადიდან უნდა გამოეყვანა, არამედ პოლიტიკურ ლიდერს, მიწიერი ძალაუფლებით აღჭურვილ იმპერატორს, რომელიც განდევნიდა რომაელებს და საკუთარ ხალხს უძლეველ ზესახელმწიფოს შეუქმნიდა. როდესაც მათი „თეოკრატიული“ მოლოდინები არ გამართლდა, ძე ღვთისა, უფალი იესო ქრისტე, ჯვარს აცვეს. სახარებების ნორმალური, ძლიერი სახელმწიფოს შექმნა მეც მხოლოდ სეკულარული, რელიგიურად ნეიტრალური გზით წარმომიდგენია. თუმცა, არასეკულარული, თეოკრატიული სახელმწიფოს არსებობა ბევრ მონაკვეთში გადმოცემულია განკაცებული უფლის დამოკიდებულება სხვების თეოკრატიულ მისწრაფებებთან: „ჩემი მეფობა არ არის ამ სოფლისა. ჩემი მეფობა რომ ამ სოფლის ყოფილიყო, მაშინ ჩემი მხლებელნი იბრძოლებდნენ, რომ იუდეველებს ხელში არ ჩავვარდნოდი. არა, ჩემი მეფობა სააქაო არ არის“(იოანე 18 36). ამ ყველაზე ტიპურ ფრაზას წინ უძღვის მოკლე, მაგრამ მრავალმნიშვნელოვანი პასუხი კითხვაზე, როგორ უნდა მოიქცეს ჭეშმარიტი მორწმუნე სახელმწიფო კანონებთან მიმართებაში: „მიეცით კეისრისა კეისარსა და ღმრთისა ღმერთსა“ (მათე2221,რომ. 13 7). ბუნებრივია, აქ საუბარი არაა იმაზე, რომ ქრისტიანები სამოქალაქო ცხოვრებიდან აბსოლუტურად იზოლირებულნი და საჭიროების შემთხვევაშიც კი პოლიტიკურად აქტიურნი არ უნდა ყოფილიყვნენ. უბრალოდ, აქ ახსნილია, რომ ხშირად სახელმწიფო კანონები არ გვართმევს საშუალებას, ვემსახუროთ უფალს. საინტერესო ისაა, რომ სასულიერო პირებს საერო საქმიანობაში ჩარევას სწორედ ის კოდექსი – რჯულის კანონი უკრძალავს (მაგ: ქალკედონის III, VII,X, კართაგენის XVI), რომელზე აპელირებითაც ჩვენს ქვეყანაში ასეთი ”შეჭრები” ხორციელდება ხოლმე. ის, რომ სახარებისეული პრინციპები განყენებულ, არარეალურად იდეალისტურ მოწოდებად არ დარჩენილა და პირველმა ქრისტიანებმა მათი პრაქტიკაში განხორციელება შეძლეს, მოწმობს მეორე საუკუნის ბოლოს, უცნობი ავტორის მიერ შედგენილი წერილი დიოგნეტესადმი (Πρὸς Διόγνητον Ἐπιστολή). აი ის მრავლისმეტყველი მონაკვეთიც:      “ ქრისტიანები ელინთა  ქალაქებშიც მკვიდრობენ და ბარბაროსთა შორისაც,  შესაბამისად  თითოეულის წილხვედრისა. ადგილობრივ ჩვეულებებსაც იცავენ ისინი ტანსაცმლით,   ყოფით,  მთელი  დანარჩენი  ცხოვრებით,   თუმცა,   ამასთან  ერთად,  მოქალაქეობის საკვირველ და ჭეშმარიტად  უჩვეულო  წესსაც  ავლენენ:   თითქოს  საკუთარ  მამულებში  მკვიდრობენ,   მაგრამ მკვიდრობენ, როგორც უცხონი.  მოქალაქეთა მსგავსად ერთვებიან  ყოველ  საქმეში,   მაგრამ  დაითმენენ  ყოველივეს,  როგორც  სტუმარნი .   ყოველგვარი  უბედურება  მამულია  მათი  და  ყოველი  მამული  –   უბედურება.  იქორწინებენ,   როგორც  სხვები,   შვილებსაც  შობენ,  თუმცა  შობილთ  უპატრონოდ  როდი  ტოვებენ.  ტრაპეზს   ზიარად  დააგებენ,   მაგრამ  არათუ სარეცელსაც.   ხორციელნი  არიან,   თუმცა  ხორცის  მიხედვით  არ  ცხოვრობენ.   მიწაზე  მკვიდრობენ,  მაგრამ  ცასა  შინა  მოქალაქეობენ.   არ  ეურჩებიან  დადგენილ  კანონებს,   მაგრამ  მათივე  ცხოვრების  წესით  იმარჯვებენ  კანონებზე.   უყვართ  ყველანი  და  ყველასგან  იდევნებიან;  შეურაცხყოფენ  მათ,   სჯიან  და კლავენ, ისინი კი ძლიერდებიან; გლახაკნი არიან  და მრავალს განამდიდრებენ. ყველაფერი აკლიათ  და  უხვად  აქვთ  ყოველივე ;  უპატიო­ყოფენ  და  უპატიობათა წილ იდიდებიან; ბრალს დებენ მათ და  ისინი მართლდებიან; აძაგებენ,  ისინი კი აკურთხებენ;  შეურაცხყოფენ,   ისინი  კი  პატივს  მიაგებენ;  კეთილს  იქმან  და  ისჯებიან,   როგორც  ბოროტნი,  დასჯილნი  კი  იხარებენ,   ვით  ცოცხლადქმნილნი “.

პირველ  ქრისტიანთა  ეპოქის  შემდეგ  მრავალმა  საუკუნემ  განვლო.  სახელმწიფოს  მისწრაფებამ ეკლესიის  საკუთარი  მიზნით  გამოყენებისაკენ  და  საპირისპიროდ,  ეკლესიის  სიმდიდრეძალაუფლებისკენ  დაუცხრომელმა  ლტოლვამ,  სამუდამოდ  დაამახინჯა  ქრისტიანთა  ცნობიერება.  ის,  რომ  სახარებისეული  პრინციპების  წინააღმდეგ  წასვლა  და  ეკლესიის  პოლიტიზაცია  ღვთისთვის  არასათნო, არაკეთილი საქმეა, კარგად ჩანს ჩვენს  მაგალითზეც.  საქართველოს  მართლმადიდებელი  ეკლესია  იმდენად  არის  პოლიტიზებული,  იმდენად  ყოველივე  მოიცვა  ამ  თემატიკამ,  რომ  მის  წიაღში  თავად წმინდა წყლის რელიგიური ფუნდამენტალიზმის  ადგილიც  კი  აღარ  დარჩა,  ჯანსაღ  ქრისტიანობაზე  რომ აღარაფერი ვთქვათ. ქადაგებების, საეკლესიო  პრესისა  და  ლიტერატურის,  საერთოდ  მსგავსი  ტიპის  აქტივობების  უმთავრესი  თემა  მხოლოდ  და  მხოლოდ  კვაზიპოლიტიკური  თემატიკაა.  სწორედ  ქრისტიანული  მოძღვრების  გაპოლიტიკურებამ  და  პოლიტიკის  ცრურელიგიურობით  გაჯერებამ  აქცია  თეოკრატია  საქართველოში  კულტურულ  და  იდეოლოგიურ  მოვლენად.  ყველა  ახალი  მოსული  მთავრობა  ცდილობს,  ამ  კულტურული  სიბნელის  დამცველად  წარმოაჩინოს  თავი,  ამიტომაც,  ჩვენს  საკანონმდებლო  ორგანოში  პრეზერვატივებზე,  მის  ბუსუსებზე,  კოცნების  მიხედვით  ჯარიმების  რაოდენობის  დადგენაზე  მსჯელობენ  და  არა  საზოგადოებაში  არსებულ  ნამდვილ  პრობლემებზე,  რომელთა  გადაჭრაც  მართლაც  იქნებოდა  ღვთისთვის  მოსაწონი  საქციელი.  რელიგიურ  ფუნდამენტალიზმსა  და  ძალადობაზე  აგებული  პოლიტიკური  იდეოლოგიის  აგრესიის  ერთ­ერთი  მთავარი ობიექტი, ყოველთვის არის პიროვნება, მისი  გონება,  სხეული  და  მისი  უინტიმურესი  უფლებები.  თუმცა, ეს უკვე მომდევნო საკითხის თემაა.

მართლმადიდებელი თეოლოგის მოსაზრებები 17 მაისის მოვლენებზე. ნაწილი II

„სახლში ჩაკეტილ ცოდვაზე” რიტორიკა სახლში ჩაკეტილი თავისუფლების შესახებ შეიძლება, ჩვენი პარადოქსული აზროვნებისა და არქაულობის გამოხატულებად მოგვეჩვენოს. დაახლოებით იმგვარად, როგორც მტაცებელი ცხოველები იქცევიან, როდესაც თავიანთ ტერიტორიას მოშარდვით საზღვრავენ და მათ დამრღვევს აგრესიით პასუხობენ ხოლმე. მაგრამ, თუ ამას ცოტა უფრო ღრმად, სხვა მსგავს ფენომენებთან კავშირში განვიხილავთ, მივხვდებით, რომ ეს ჩვენს ქვეყანაში არსებული “კულტურული ძალადობის“ გამოხატვა და მისი ერთ-ერთი უმთავრესი მექანიზმია. „სახლში ჩაკეტვის“ არგუმენტი წინასწარი დათქმა, საზოგადოებრივი შეთანხმება არის კონკრეტული ჯგუფის ადამიანების შესაზღუდად და საქართველოში მისი განვრცობა თითქმის ყველა უმცირესობის მიმართ ხდება, რომელიც საჯარო სივრცეში თვითდამკვიდრებას დააპირებს. მოცემულ მომენტში, ამ აგრესიის მთავარი ობიექტები ქალები არიან, რომლებიც მხოლოდ იმისთვის ისჯებიან, რომ სურთ, თანასწორუფლებიანი მდგომარეობა ჰქონდეთ და საჯარო სივრცეში საკუთარი ადგილი დაიმკვიდრონ. არგუმენტი, თითქოს ეს „ცოდვის ლეგალიზების“ წინააღმდეგ მიღებული ზომაა, თავიდანვე აბსურდულია. ის ქმედება, რომელსაც საეკლესიო ენაზე “ცოდვა“ ეწოდება, იმ პოლიტიკურ სივრცეში, სადაც ჩვენ ვიმყოფებით, 1991 წლიდან კანონით აკრძალული აღარ არის. აუკრძალო ვინმეს თვითგამოხატვა – იურიდიულად სრულიად გაუმართლებელი ქმედებაა. სწორედ ამიტომ, ამ ქმედების გამართლებას ცდილობენ ასევე აბსურდული ახსნით, თითქოს შეკრებისა და თვითგამოხატვის უფლების გამოყენება გარყვნილების პროპაგანდა

იყოს. ეს რიტორიკა ძალიან ჰგავს ნაცისტური გერმანიის დროს შემუშავებულ არგუმენტებს, როდესაც სწორედ, ვითომდა არაჯანსაღი ფასეულობების პროპაგანდის აღმოფხვრის მიზნით, სხვადასხვა ნიშნის მიხედვით უამრავ ადამიანს ანადგურებდნენ, რათა მათთვის არავის მიებაძა. თუ მთავარ საფრთხეს მათთვის კონკრეტულ ცოდვებზე ადამიანების წაქეზება წარმოადგენს, ამ ლოგიკით უამრავი პროდუქტის რეკლამირება უნდა აიკრძალოს: ალკოჰოლური სასმელების, აზარტული თამაშების, ტკბილეულისა და მადისაღმძვრელი საჭმელების, ლამაზი ტანსაცმლის და ა.შ. უფრო მეტიც: საშინლად უნდა დაირბეს სამორინეები, ბუტიკები, სასურსათო მაღაზიები. ზოგადად, ვგონებ, ძალიან დიდი სისულელეა, ამტკიცო, რომ ადამიანი საკუთარ სექსუალურ ორიენტაციას მხოლოდ იმიტომ იცვლის, რომ განსხვავებული ორიენტაციის მქონეთა არსებობის შესახებ შეიტყო. ეს კიდევ ერთხელ მეტყველებს იმას, თუ რამდენად ზედაპირულად უყურებენ ჩვენში ადამიანის შინაგან სამყაროს. სექსუალური ნიშნით ადამიანების დისკრიმინაცია ჩვენი კულტურისთვის უცხო მოვლენა არაა.

სიყვარულით დაკავების პროცესის (სექსის) აღმნიშვნელ ყველაზე პოპულარულ ზმნას სულხან-საბა ორბელიანი ასე განმარტავს: “კაცთგან დედაკაცის დამდაბლება“ (ხელნაწერი: CQDE). საინტერესოა იქნებოდა კვლევა საკითხისა, თუ რატომ დაიმახსოვრა ჩვენმა კულტურამ ფართო გამოყენებისათვის სწორედ ეს სიტყვა და არა სემიტურიდან შემოსული, ნეიტრალური, გაცილებით ღრმა და დახვეწილი დეფინიცია: “შეცნობა“(ידצ). იგივე ფენომენს წარმოადგენს ქართულენოვანი ლანძღვა-გინება, რომელიც ლექსიკურად სწორედ სექსს, უფრო სწორად, მის მოძალადოებრივ მოდელებს უკავშირდება. ფაქტი ერთია, რომ ჩვენი კულტურა აგრესიულია როგორც ქალის, ასევე ფემინური ბუნების კაცების მიმართ და ეს აგრესია უკვე ძალიან სახიფათო ფორმებს იღებს. 17 მაისის კონტრდემონსტრანტთა კიდევ ერთი „არგუმენტი“, ე.წ. „საკრალური ადგილების“ შებღალვაა, კონკრეტულად კი რუსთაველის გამზირისა, სადაც, ჯერ ერთი, მათივე თქმით, დაითხია ქართველ პოლიტიკურ მოწამეთა სისხლი და ამით იგი “წმინდა“ გახდა, და მეორეც – იქ მდებარეობს ქაშუეთის ტაძარი, სადაც იმ დღეებში ქართველი სამხედროების პანაშვიდი მიმდინარეობდა (ამგვარად ჟღერდა, მაგალითად, იმჟამინდელი პრეზიდენტის არგუმენტი). მაგრამ, არავინ სვამს კითხვას, რატომ იყვნენ ავღანეთში ჩვენი ქართველი ჯარისკაცები, რომლებიც სწორედ რელიგიური ფანატიზმისა და კულტურული იზოლაციონიზმის სახელით მოქმედი ტერორისტების ტყვიამ შეიწირა? რა ფასეულობებისთვის იბრძოდნენ ისინი იქ? პარადოქსია, მაგრამ ფაქტია, რომ ისინი სწორედ ადამიანის უფლებების, ლიბერალური დემოკრატიის და კულტურული მრავალფეროვნების ფასეულობათა დაცვის იდეას შეეწირნენ (მინიმუმ, დეკლარირებულ დონეზე).

მე პირადად, მათ ადგილას რომ აღმოვჩენილიყავი, ნამდვილად ვიამაყებდი, რომ სწორედ ჩემი გასვენების დღეს, ჩემს ქვეყანას სწორედაც იმ რეალობაში ვიხილავდი, რის დასამყარებლადაც მშვიდობიან მოსახლეობას შავბნელი ადამიანებისგან ვიცავდი. რაც შეეხება 9 აპრილის მოვლენების საკრალიზებას, აქაც იგივე პრობლემასთან გვაქვს საქმე; ნაკლებად ხდება ამ მოვლენის არსობრივი და კრიტიკული გააზრება. მით უმეტეს, კათოლიკოს-პატრიარქის მხრიდან, საკმაოდ ამორალურია იმ არგუმენტის მოყვანა, რომ 1989 წლის მიტინგზე,ძალოვანი სტრუქტურების თხოვნის საფუძველზე მივიდა  და ხალხს დაშლისკენ მოუწოდა, რაზეც უარი მიიღო. ბუნებრივია, არავის ევალება, თავი გასწიროს რამისთვის, მით უფრო, თუ „რაღაც“ მისთვის უმნიშვნელო ფასეულობაა, მაგრამ ასევე დაუშვებელია ამ ფასეულოებებით მანიპულირება. თუმცა, კიდევ ერთხელ აღვნიშნავ: ჩვენში უმთავრესი პრობლემა ყოფითი კულტურის ძალადობით გაჯერებაა, ანუ ძალადობის კულტურის ფორმად და ყოველდღიური ყოფის ძირეულ სქემად ქცევა. საინტერესო ისაა, რომ გამოხატულ და ფიქსირებად ძალადობაზე უფრო სახიფათო, სწორედ საზოგადოებაში ჩადუღაბებული ძალადობის კულტურაა, რომლის ნაყოფიცაა თითოეული კონკრეტული შემთხვევა.

ძალადობის სამკუთხედი – Gewalt, Krieg und deren Nachwirkungen Über sichtbare und unsichtbare Folgen der Gewalt

მონოთეისტური რელიგიების აღწერისას, კულტუროლოგი იან ასმანი ამბობს, რომ რელიგიური აგრესიის მთავარი წყარო ბიპოლარიზაციის ის პოტენციალია, რომელიც ყველა მონოთეისტურ რელიგიაშია ჩადებული. ეს ადამიანების ორ რადიკალურ ჯგუფად დაყოფის მექანიზმია. ბოლო 30 წელია, საქართველოში ყველაზე ინტენსიურად სწორედ ეს ხდება – ადამიანთა დაყოფა და ერთი ჯგუფის დემონიზება, ბოროტად წარმოჩენა, მათი მაქსიმალურად შეძულება. სხვათა შორის, ამგვარი დანაწევრება უმთავრესად პოლიტიკურ საფარველქვეშაა ხოლმე მოქცეული. თუ მედიაში განსხვავებული სექსუალური ორიენტაციის მქონე ადამიანების მიმართ სიძულვილის ანატომიას გადავხედავთ, შევამჩნევთ, რომ სიძულვილის ენით შექმნილი ძალიან ბევრი მასალა სწორედ პოლიტიკური კონოტაციის მქონეა. თუმცა, იგივე პოლიტიკურ კონტექსტში, ციხის მოვლენებთან დაკავშირებული ვიდეომასალების გავრცელების შემდეგ შექმნილმა აჟიოტაჟმა საზოგადოება ამ თემაზე სიღრმისეულად არ დააფიქრა. წესით, მომხდარს საზოგადოება უნდა გამოეფხიზლებინა: დაუშვებელია სექსუალური ნიშნით ადამიანების დამცირება – შევიწროება. მაგრამ, ჩვენ ვერ მივიღეთ გაკვეთილი, არ გაკეთებულა დასკვნა, რომ სექსუალური ნიშნით ადამიანის დემონიზაციის არსებული მექანიზმი უნდა აღმოიფხვრას, რადგან მისი მრავალმხრივ ბოროტად ინსტრუმენტალიზება ხდება. უფრო მეტიც: ნაცვლად იმისა, რომ მრავალფეროვანი საზოგადოების სიკეთე გავაანალიზოთ, არაჯანსაღი და აგრესიული დამოკიდებულება უფრო და უფრო ძლიერდება. გასაგებია, რომ პირადი გამოცდილების, იდენტობის გამოხატვას თან დელიკატურობა უნდა ახლდეს, მაგრამ დაუშვებელია, გვსურდეს, რომ ადამიანები იტყუებოდნენ, თავს გვაჩვენებდნენ იმად, რაც სინამდვილეში არ არიან. მით უმეტეს, წარმოუდგენელია, ქრისტიანობის სახელით ამას ვესწრაფვოდეთ, რომელიც პირველ რიგში სწორედ მოჩვენებითობასა და ფარისევლობას გმობს.

თავად თვითწარმოცალიერების (κένωσις ) მსგავსი საქციელი – coming out , არსობრივად იგივე აქტია, რასაც პირველი ქრისტიანები მათი დევნის საუკუნეებში აკეთებდნენ, როდესაც თავიანთი რელიგიური ორიენტაციის შესახებ შეუპოვრად აცხადებდნენ. ვარაუდობენ, რომ მილანის ქრისტიანულ თემში ძველად პრაქტიკა არსებობდა, რომელსაც საჯარო აღსარებას ეძახიან. გულწრფელი თვითგამოხატვა უაღრესად ქრისტიანული საქციელი და დიდი სიქველეა. ეკლესია ადამიანებს ფარისევლობისკენ არ უნდა მოუწოდებდეს და ნამდვილი სახის საგულდაგულოდ დამალვისკენ არ უბიძგებდეს. ჩვენ ყველანი ცოდვილები ვართ, შინაც და გარეთაც.

„სოდომის ცოდვის“ თეოლოგიური პარადიგმები ვინაიდან ჩვენში ამ საკითხის გარშემო ძალიან დიდი ბუნდოვანებაა, ცოტა ვრცლად განვიხილავ ამ საკითხს. მართლმადიდებელი ეკლესია (ისევე, როგორც რომის კათოლიკე ეკლესია), რჯულის სწავლების საკითხში უმაღლეს ავტორიტეტად არა ცალკე აღებულ წმინდა წერილს მიიჩნევს, არამედ, თავად ეკლესიის წიაღში, მთელი კრებულის მიერ მსჯელობისა და ინტელექტუალური დისკუსიის შედეგად, ამა თუ იმ საკითხზე გამომუშავებულ მოსაზრებებს, რომელიც, თავის მხრივ, წმინდა წერილთან თანხმობაშია. მაცხოვრის შესახებ ქრისტიანული რწმენა, ღვთის მიმართ რწმენაა, როგორადაც ის ჩვენთვის იესო ქრისტეში განცხადდა (განკაცდა). შესაბამისად, ჩვენი რწმენის უპირველესი საფუძველი (1 კორინთ 3,11), განკაცებული ღმერთია და არა – ბიბლია. თუმცა, ბიბლიის გარეშე, ჩვენ იესოს შესახებ საკმარისად არ გვეცოდინებოდა. ამიტომაც, მას შეუცვლელი მნიშვნელობა ენიჭება. ის მხოლოდ ისტორიული მნიშვნელობის მქონე წიგნი არ არის. მასში მოცემულია სულიწმინდის შთაგონებით გადმოცემული რჯულის სწავლება და მოწმობა იესო ქრისტეს შესახებ. რწმენის ქრისტოცენტრულობიდან გამომდინარე, ბიბლიაში, ასე ვთქვათ, “ძირეული“ მნიშვნელობის მონაკვეთები არსებობს, ხოლო ბევრი სხვა მონაკვეთი ქრისტეზე სწორების პერსპექტივიდან უნდა განიმარტოს და შეფასდეს, რადგან ისინი იმ კულტურული, სოციალური და რელიგიური შეხედულებების გავლენათაგან, რომლებიც მათი შექმნის დროს იყო წამყვანი, ზედროულნი და დაცლილნი არ არიან. შესაბამისად, მათი კრიტიკული გააზრება იმისდა მიხედვით უნდა მოხდეს, თუ რამდენად თანხვედრაში მოდიან ისინი ღვთისა და მოყვასის სიყვარულთან. ბიბლიასთან ამგვარი დამოკიდებულება, წესით ძალიან დადებითი მოვლენაა, რადგან, ამ შემთხვევაში, დაცულნი ვართ ევანგელიკალიზაციისაგან – მოვლენისაგან, როდესაც რელიგიური ჯგუფები წმინდა წერილის მონაკვეთებს სიტყვა-სიტყვით იგებენ და საზოგადოების სხვადასხვა ჯგუფების მიმართ მათ მიერ შექმნილ აგრესიულ რიტორიკას ამ სახით ამართლებენ.

არსებობს ბიბლიის ადგილები, რომელიც დროში შეზღუდული პარადიგმის ნიშნით არის დაწერილი და მხოლოდ ისტორიული მნიშვნელობა ენიჭება. მაგალითად, მათ რიცხვს მიეკუთვნება უამრავი აკრძალვა და წესი, რომელთაც თავად ის რადიკალი ადამიანებიც არ იცავენ, რომლებიც ბიბლიას უმაღლეს ავტორიტეტად აცხადებენ. ასეთებია, მაგალითად: უქმე დღეებში მუშაობისთვის სიკვდილით დასჯა (გამოსვლა 35,2), საკუთარი ქალიშვილის მონად გაყიდვა (გამოსვლა 21,7), უფლის სახელით სხვების დახოცვა (ლევიანები 26,7), ღორის ხორცისა და მოლუსკების საჭმელად გამოყენების აკრძალვა (ლევიანები 11,10), მონების ყოლის ნებადართულობა (ლევიანები 25,44), იმ გოგონების ჩაქოლვა, რომელთაც სექსუალური ცხოვრება დაქორწინებამდე აქვთ (მეორე რჯული 22), თმისა და წვერის კიდის შეკრეჭის აკრძალვა (ლევიანები 19,27), დაფიცების შესახებ სწავლება (მათე 5,33-35), ღვთისმსახურებისას ქალებისთვის თავშლის სავალდებულო ტარება (1 კორ,11, 7-16).

ისევე, როგორც ბიბლიის ტექსტი, არც მისგან ამოზრდილი ბიბლიური ეთიკაა გაყინულ მითითებათა ერთობლიობა, ჩაკირული ქცევის კოდექსი. პირიქით, უპირველესად, ეს არის გზა სულის ხსნისა, რომელიც, ამავე დროს, თავის თავში უამრავი საკითხის ახლიდან შეფასებისა და ხელახალი გააზრების შესაძლებლობას მოიცავს, როგორც ეს იუდაური და წარმართული შეხედულებების ახლიდან შეფასების შემთხვევაში მოხდა. იგი არა ტექსტის ფორმალურ ავტორიტეტს, არამედ მისი შინაარსის რაციონალურ მიზანშეწონილობას ეყრდნობა, რომელიც აუცილებლად კონტრარგუმენტაციასა და მეცნიერულ მიღწევებთან ურთიერთმიმართებაში უნდა შეფასდეს, უმჯობესად საზოგადო დისკუსიის ფორმატში. მთელ ამ პროცესში ორიენტირს ბიბლიური ფასეულობები წარმოადგენს: სამართლიანობა, სიყვარული, ადამიანის ღირსება, ღვთის ხატება და მსგავსება. გადავიდეთ უშუალოდ ბიბლიის ტექსტზე. თითქმის 200-წლიანი ბიბლეისტური სამეცნიერო სამუშაოების საფუძველზე დაყრდნობით შეგვიძლია, აღვნიშნოთ, რომ ძველი აღთქმის ტექსტებმა კომპლექსური გადამუშავების რამდენიმე ფაზა განიცადა. თავდაპირველი წყაროები და ზეპირი გადმოცემები ძვ. წელთაღრიცხვის II საუკუნესა და 950 წელს შორის უნდა დამუშავებულიყო. ამ ფაზას იაჰვისტური დამუშავების ხანას უწოდებენ.

დაახლოებით 200 წლის შემდეგ, მას ელოჰისტის ნიშნის ქვეშ განხორციელებული რედაქტირების პროცესი უნდა მოჰყოლოდა. ტექსტების ყველაზე ბოლო, მასშტაბური გადამუშავება კი, რჯულის მოძღვართა მიერ, ბაბილონის ტყვეობის შემდეგ, ძველი წელთაღრიცხვის 538-450 წლებს შორის პერიოდში უნდა მომხდარიყო. ძველი აღთქმის, კონკრეტულად კი დაბადების წიგნში, მოცემულია ტექსტები, რომელსაც ე.წ. მამათა გადმოცემებს უწოდებენ. ესაა ისრაელპალესტინის ტერიტორიაზე არსებულ ადგილებთან დაკავშირებული ბიბლიური ამბები. ეს გადმოცემები ბიბლიის პერსონაჟებზე მოგვითხრობს, რომლებიც ჯერ კიდევ ნომადურად ცხოვრობდნენ და დიდწილად მაშინდელ წარმოდგენებს ირეკლავდნენ. მათი გარკვეული ნაწილი ეთოლოგიურ თხრობას წარმოადგენს, რომელთა თავდაპირველი მიზანი ლოკალური კულტებისა და წარმოდგენების ახსნა და მათთვის მორალური საზრისის მინიჭება იყო. თავდაპირველად, ეს დამოუკიდებელი ეპიზოდები იყო და მთლიანი თხრობის ნაწილად მხოლოდ მოგვიანებით, ზემოთხსენებული რედაქტირების პროცესში იქცა.

სოდომ-გომორას ამბავიც ერთ-ერთი ამგვარი ეთოლოგიური თხრობაა. იგი ისტორიულად დადასტურებულ ხდომილებას არ უნდა აღწერდეს. ყოველ შემთხვევაში, იმ ფორმით, როგორითაც ეს აღწერილია, ისტორიულად დადასტურებული საფუძველი არ გააჩნია. გეოლოგიური დასკვნებიდან გამომდინარე, ზუსტად ვიცით, რომ მკვდარი ზღვა გაცილებით ადრე წარმოიშვა, ვიდრე ამას ბიბლიური თხრობა აღწერს. ასევე, საინტერესოა ამ კონტექსტში მარილის სვეტის არსებობა. ბიბლეისტების აზრით, ავტორის შთაგონების წყარო შეიძლება, მკვდარი ზღვის მიდამოებში, იმ დროისთვის უხვად მყოფი კლდის ფორმები ყოფილიყო, ადამიანის ზომის სტალაგმიტი (მაგალითად, იოსებ ფლავიუსი თავის „სიძველენიში“ მოიხსენიებს, რომ ამგვარი წარმონაქმნი უნახავს). შესაძლოა, ეს ამბავი ბუნებრივი კატასტროფის შედეგების გამოძახილს ირეკლავდეს. ტექტონიკურ ძვრებს მკვდარი ზღვის სანაპიროზე უხვად არსებული გოგირდის დანალექის, ნავთობის და გაზის დეტონირება და მასშტაბური აფეთქების გამოწვევა შეეძლო. უნდა გავითვალისწინოთ, რომ ბიბლიის პირველი ტექსტები მძაფრი კულტურული დაპირისპირების ნიშნით იქმნებოდა. შემოქმედთა ამოცანას, სხვა ბევრთან ერთად, დაპირისპირებული ერებისაგან კულტურული გამიჯვნის უზრუნველყოფა და ამ ყველაფრის რაც შეიძლება მძაფრი არგუმენტებით გამყარება წარმოადგენდა.

ასე მაგალითად, რადგან ეგვიპტელები კატას ღმერთად მიიჩნევდნენ, ბიბლიაში ეს ცხოველი საერთოდ მოხსენიებული არაა. დაახლოებით ამგვარ ფენომენთან გავქვს საქმე ჰომოსექსუალურ ურთიერთობათა შეფასებებთან დაკავშირებით. ადგილობრივ ქანაანალებში, ბაალისა და ასტარტეს – ნაყოფიერების ღვთაებების კულტის ძლიერი გავლენა არსებობდა. სექსუალური ქცევების მაქსიმალური თავისუფლება და ორგიული რიტუალები, რომელთა ნაწილსაც ხშირად წარმოადგენდა საჯარო ჰომოსექსუალური აქტი, მკაცრად პატრიარქალური ტრადიციებისა და აკრძალვების მიმდევარი ებრაელებისათვის კატეგორიულად მიუღებელი იყო. შესაბამისად, თხრობას სოდომისა და გომორის შესახებ უნდა შთაეგონებინა და დაეშინებინა ადამიანები, არ მიებაძათ თავიანთი მტრებისათვის, რათა თავიდან აერიდებინათ ღვთის რისხვა. საინტერესო ისაა, რომ სოდომ-გომორის ეპიზოდი ყოველთვის არ იყო სექსუალური თავშეუკავებლობის გამო ღვთის სასჯელის სიმბოლო. წინასწარმეტყველ ესაიასთან ის პირიქით, გაუკუღმართებული მსხვერპლშეწირვით უფლის მიმართ არასწორი მსახურების გამო გაპარტახების მეტაფორაა (ესაია 1, 9-11; 3,9.). იერემიასთან, იგი მატყუარობას, უსინანულობისა და მეუღლის ღალატთან ასოცირდება (იერემია 23,14). ჩვენთვის განსაკუთრებით საინტერესო კი ამ ეპიზოდის წინასწარმეტყველი ეზეკიელისეული სიმბოლური განაზრებაა:  “აჰა, ეს იყო შენი დის, სოდომის, დანაშაული: ამპარტავნობა, ღორმუცელობა და უდარდელობა მისი და მისი ასულებისა; ღარიბღატაკს ხელს არ უმართავდნენ (ეზეკ, 16: 49)“.
ეს ციტატა თუ ვინმეს გაგვახსენებს ქართული რეალობიდან, ალბათ, უპირველესად, ჩვენი სამღვდელოების მუქთახორა ნაწილს. ასე, რომ სოდომ-გომორას მეტაფორა ყველაფერ იმას გულისხმობს, რაც უფალს არ ესათნოება და მხოლოდ კონკრეტულ საქციელს არ ესადაგება. თუმცა, ჩვენი საზოგადოების მოძალადე ნაწილმა, სოდომ-გომორა შიშსა და სასჯელზე დაფუძნებული აზროვნების სიმბოლოდ აქცია; თითქოს, დედამიწაზე ცოდვა მხოლოდ იგივე სქესისადმი სიყვარული და ლტოლვა იყოს. წარმოდგენა იმის შესახებ, თითქოს თუ ჩვენში ცოდვილნი გამრავლდებიან, უფალი ცეცხლსა და წუნწუბას მოუვლენს თავის წილხვედრ საქართველოს, სრულიად ანტიქრისტიანულია. მით უმეტეს, თეოლოგიურად კატეგორიულად მიუღებელია კოლექტიური მტრის ხატის შექმნა.

არსებობს თუ არა იმის შანსი, რომ ქართულ ეკლესიაში ლგბტ ადამიანი აღიქმებოდეს არა როგორც დამნაშავე და ავადმყოფი, რომელიც „გამოსწორებას“ ექვემდებარება, არამედ როგორც ჩვეულებრივი, რიგითი მორწმუნე? დავიწყოთ იმით, რომ არც ერთი ადამიანის სტიგმატიზება და მისთვის იარლიყის მიკერება არ შეიძლება, მით უმეტეს, ეკლესიის მხრიდან და ისიც ასეთი ბოროტი ზრახვით. რაც შეეხება „გამოსწორებას“, ალბათ ამაში იგულისხმება მდგომარეობა, როდესაც ადამიანს აიძულებენ, მოირგოს კონკრეტული თავსმოხვეული ყალიბი, და იცხოვროს ისე, როგორც მას არ სურს – დისჰარმონიაში. ეკლესიის უმთავრესი დანიშნულება ადამიანთათვის სულის ხსნისთვის საჭირო გზის ხარებაა (სხვათა შორის ქრისტიანობას თავდაპირველად სწორედ გზა (ებრ. ალახა) ერქვა. ქრისტიანობაში, როგორც ყველა სხვა რელიგიაში, არსებობს მთელი რიგი მორალური აკრძალვები და მოწოდებები. ასევე, არსებობს ცოდვის გაგება და მისი კატეგორიზაციაც. ქრისტიანული მორალური სწავლება ცოდვად მიიჩნევს ჰომოსექსულურ (ისევე, როგორც ქორწინებისგარე ჰეტეროსექსუალურ) ურთიერთობას. თუმცა, აქ კომპლექსური მიდგომაა საჭირო. მართლმადიდებელი თეოლოგიის ამოსავალი პუნქტი, ადამიანების ცოდვიანობასთან მიმართებაში, ყველაზე მოკლედ გამოიხატება ერთი ლოცვის მონაკვეთში, რომელიც ყოველი წირვისას იკითხება: “არა არს კაცი, რომელი ცხონდეს და არა სცოდოს“. თანამედროვე სიტყვებით რომ ვთქვათ, ყველა ადამიანი, რომელიც ცოცხლობდა, ცოდვილია, და მხოლოდ უფალია უცოდველი. აქედან გამომდინარე, ადამის მოდგმის ასე რადიკალურად დაყოფა ცოდვილებად და უცოდველებად, ძირისძირობაშივე ეწინააღმდეგება ქრისტიანულ მიდგომას. ეკლესიას აქვს უფლება, ხმამაღლა გამოხატოს თავისი დამოკიდებულება ნებისმიერი რამის მიმართ (სასურველია, ბრძნულად და კორექტულად), შეაფასოს შესაბამისი ლექსიკით. უამრავი რამ, რაც კანონით არაა აკრძალული, ეკლესიისთვის არის ცოდვა, მაგრამ ეკლესიას ცოდვასთან “ბრძოლის“ ერთადერთი გზა აქვს: მოწოდება გონების მუდმივი ამაღლებისა (μετάνοια) და თვითგანწმენდისკენ.

ცოდვის მიტევება მთლიანად არის უფლის მრავალმოწყალების ნაყოფი, რომელსაც თანაბრად ამოჰყავს მზე კეთილთა და ბოროტთა თავს, წვიმას მართლებსაც უგზავნის და უსამართლოებსაც (მათე 5,45). ეკლესია სწორედ ცოდვილთა, მაშვრალთა და ტვირთმძიმეთა ქრისტესთან შეხვედრის ადგილია (მათე 11,28). იესო ქრისტეს არ წაუყენებია მასთან ერთად ჯვარზე გაკრული ავაზაკისთვის წინაპირობები, რაღაც ფორმალობები აღასრულე და შემდეგ მოგიტევებო. ვინმეს წარმოუდგენია ქრისტე, რომელიც დუჟმორეული, დედის გინებით მისდევს მისი აზრით ლესბოსელ ქალს, იჭერს მას, ურტყამს წიხლებს და შემდეგ საგულდაგულოდ დაკბენს, ხოლო მოგვიანებით, საკუთარი ქმედების გასასამართლებლად ამბობს, რომ წყალობა და ხსნა სურდა მისი, სიყვარულით აღტყინებული მოქმედებდა? მაშ, როგორ მოიქცეოდა ქრისტე 2013 წლის 17 მაისს თბილისში? პირველ რიგში, ის ძალადობრივად არ გაარღვევდა პოლიციის კორდონს, შორ გზას გაივლიდა, რომ შეკრებილებთან მისულიყო. მათთან მივიდოდა, ყველას სათითაოდ ჩაეხუტებოდა და ეტყოდა, რომ უფალს უყვარს ის, როგორც ადამიანი, პიროვნება, ის ხსნილია და ეცადოს აღარ სცოდოს. ჩემი აზრით, ასევე უნდა მოქცეულიყო ნებისმიერი მღვდელი, რომელიც თავს ქრისტიანულ კრებულს (ეკლესიას) მიაკუთვნებს.

მართლაც, ძალიან მკაცრად სურდა ერეკლე მეფეს ჰომოსექსუალების დასჯა, მაგრამ რატომ არავინ კითხულობს, იყო კი ეს ქრისტიანული ქმედება? დაუშვებელია ზოგიერთი ისტორიული ქცევისა და ნარატივის ასლად გადმოღება დღევანდელ დღეს. ასე მაგალითად, შუასაუკუნეებში ქართველები დემონების აღსანიშნად იყენებდნენ ეპითეტებს “შავი ინდოელები“ და “ეთიოპები“ (A ფონდის ხელნაწერი #1076); იმ დროს, ზემოთხსენებულ ერებს დემონთა განსხეულებად მიიჩნევდნენ. დღეს ვიცით, ეთიოპიელები და ინდოეთის სამხრეთში მცხოვრებნი საერთოდაც უძველესი ქრისტიანული კულტურებს განეკუთვნებიან. ხომ ვერ ავდგებით და ხელოვნურად ხომ ვერ გავაცოცხლებთ შუასაუკუნეობრივ ლექსიკასა და აზროვნებას ამ საკითხებთან მიმართებაში? სახარებისეულ ჭეშმარიტებები, ადამიანებმა დაუბრკოლებლად ვერ შეიცნეს, ძალიან რთული აღმოჩნდა კულტურული და ეთნიკური ბარიერების გადალახვა ამ ჭეშმარიტების შესაცნობად. თუმცა, მათ გამოიყენეს ღვთითბოძებული ნიჭი და დააგროვეს ცოდნა ღვთის მიერ შექმნილი სამყაროს შესახებ, როგორც ეს ფსალმუნში ხატოვნად წერია: „დაფარული სიბრძნისანი გამომიცხადენ მე“. ამ ცოდნამ კი საშუალება მოგვცა, ჩავწვდომოდით ჭეშმარიტებას: ღვთისთვის, ყველა ადამიანი არის ფასეული. მაგრამ, ჰომოფობიასთან მიმართებაში, აქ არის კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორი, რომელიც გვაფიქრებინებს, რომ სიმძიმის ცენტრი მხოლოდ ეკლესიაზე არ ძევს. ჰომოფობიური განწყობებისა და წარმოდგენების მქონე ადამიანები ნებისმიერ საზოგადოებაში არსებობენ.

საკითხავია, რა წინაპირობების გამო ჩნდება კოლექტიური ხასიათის პანიკური შიში განსხვავებული სექსუალური ორიენტაციის მქონე ადამიანთა მიმართ? ყველაზე ხშირად, ამ მოვლენას სოციალური და ისტორიული ხასიათის მქონე ფაქტორებს ვუკავშირებთ ხოლმე, არადა ჰომოფობია გაცილებით სახიფათო ხარისხში ადის, თუ იგი სახელმწიფო მართვისა და ქვეყნის პოლიტიკური მოწყობის ნაწილი ხდება. ლგბტ თემის დასავლური ცივილიზაციის სიმბოლურ სახედ მიჩნევა და მისი დემონიზაცია, დიდი ხნის მანძილზე მიმდინარეობდა ეკლესიის შიგნით, ძირითადად რადიკალური დაჯგუფებების მხრიდან. თუმცა, იგი ყოვლისმომცველი მაშინ გახდა, როდესაც სახელმწიფოს პოლიტიკურმა კლასმა ამ თემით ოპერირება დაიწყო. რა უნდა მოვთხოვოთ რიგით მოქალაქეებს, როდესაც ქვეყნის პარლამენტის ვიცესპიკერი საჯაროდ აცხადებს, რომ მისთვის მიუღებელია ყველა მოქალაქის თანასწორუფლებიანობა, რადგან სწორედ ლგბტ ადამიანების თანასწორუფლებიანობა მიაჩია მას “მართლმადიდებლობასთან შეუთავსებლად“? მსგავსი თვისობრივი მაგალითის მოყვანა დაუსრულებლად შეიძლება.

სწორედ ეს პოლიტიკური ხელშეწყობა აფერხებს ეკლესიას, მოახდინოს ლგბტ თემატიკის გააზრება თეოლოგიური თუ სამეცნიერო თვალსაზრისით. რადგან ჩვენი კრიტიკა უმთავრესად მთავარ აქტორზე – საქართველოს მართლმადიდებელ ეკლესიაზეა მიმართული, ნაკლები ანალიზი არსებობს იმასთანა დაკავშირებით, თუ როგორ უყურებენ ლგბტ თემატიკასა და ადამიანებს სხვა კონფესიები და რელიგიური გაერთიანებები საქართველოში. დარწმუნებული ვარ, ვინმე თუ განახორციელებს უბრალო ჟურნალისტურ მოკვლევას მაინც, არა მგონია, განსხვავებული მდგომარეობა აღმოაჩინოს. უფრო მეტიც: ბევრ რელიგიურ თემში, მართლმადიდებელ ეკლესიაზე ბევრად რადიკალური პოზიციები დომინირებს. გამონაკლისს წარმოადგენს ევანგელურ-ბაპტისტური ეკლესიის (ძირითადი ფრთის) იერარქია, რომელიც ავითარებს ქრისტიანულ თეოლოგიურ დისკურსს არამარტო სექსუალურ, არამედ ზოგადად ყველა სახის უმცირესობებთან დაკავშირებით. თუმცა, გარდა თეოლოგიური მიდგომებისა, საინტერესოა, ამ შეკითხვასთან მიმართებაში გავითვალისწინოთ ასე ვთქვათ ეკლესიის პრაქტიკული ცხოვრების მხარეც, რადგან “ორთოპრაქსია“ ყოველთვის არ შეესაბამება “ორთოდოქსიას“.

მართლმადიდებელი ეკლესიის უმთავრესი პუნქტი პასტორალურ სფეროში არის არა თავად სამრევლო თემი, არამედ – ინდივიდი. უფრო მეტი სიცხადისათვის, ერთ მაგალითს მოვიყვან: თუ დასავლეთში რომელიმე კათოლიკეს კითხავთ, არის თუ არა აღმსარებელი, დადებითი პასუხის შემდეგ ასევე დაგისახელებთ იმ ტაძრის სამრევლოს, რომელსაც ეკუთვნის. მართლმადიდებლის შემთხვევაში კი ამგვარი ბმის ობიექტს მოძღვარი, კონკრეტული პიროვნება წარმოადგენს. თუ დასავლეთში სისტემა ინდივიდის თვითგამოხატვის სივრცის თავისუფლებას უზრუნველყოფს, აღმოსავლეთში ასეთი რესურსი სწორედ ზემოთხსენებულ ინდივიდუალურ სოციალიზაციაში შეიძლება მოიძებნოს.

არამართლმადიდებელ სამოძღვრო პრაქტიკაში არსებობს თითოეული ადამიანის მიმართ ინდივიდუალური მიდგომის, მისი ტკივილის თუ აღფრთოვანების მაქსიმალური სიყვარულით აღქმის ტრადიცია. ეს პრაქტიკა, სამწუხაროდ, დღითიდღე ნაკლებად გვხვდება საქართველოს მართლმადიდებელ ეკლესიაში, მაგრამ მაინც არსებობს სამრევლო დონეზე და ჯერჯერობით საკმაოდ თვითმყოფადიცაა. ამ დამოკიდებულების საღვთისმეტყველო საფუძველს კი წარმოადგენს ე.წ. იკონომიალური, ანუ, როგორც ძველქართულად უწოდებდნენ, საღვთო განგებულების თეოლოგია.

რომ განვმარტოთ, ესაა საღვთისმეტყველო პოზიცია, როდესაც ღვთისმსახური საკუთარ თავს სულთა განმკარგველად და მათ დამხარისხებლად კი არ მიიჩნევს, არამედ მათ ხელშემწყობად, შემგონებლად გვევლინება, რადგან ღვთის განგებულება გაცილებით დიდია, ვიდრე ჩვენი ყოველგვარი წარმოდგენები სამართლიანობაზე, მოწყალებაზე, ცოდვასა და მადლზე. რამდენიმე წლის წინ, ტრანსგენდერი გოგონას ინტერვიუს მოვუსმინე. მან თქვა, რომ ჰყავს მოძღვარი, რომელმაც იგი მიიღო, როგორც ქალი და მოუწოდა, ეცხოვრა სათნოდ, როგორც ქალს. ამ მღვდლისთვის, მისი შეცვლილი სქესი და გადაწყვეტილება არ აღმოჩნდა პრობლემური. იგივე ტიპის ჟესტი იყო ახლახან მოკლული ტრანსგენდერი საბი ბერიანისათვის მოძღვრის მიერ წესის აგება. ასეთი, ასე ვთქვათ არაოფიციალური “შემწყნარებლობის“ მაგალითების მოყვანისას, რუსული ეკლესიის მკვლევარი ნიკოლაი მიტროხინი კიდევ უფრო შორს მიდის. მისი ინფორმაციით, რუსეთის მართლმადიდებელ ეკლესიაში ადგილი ჰქონდა და დღემდე აქვს იდენტური სქესის მქონე ადამიანების საეკლესიო შეუღლების შემთხვევებს. იგი განმარტავს, რომ საამისოდ გამოიყენება ხოლმე რიტუალი, რომელსაც ჩვენთან “ძმებად“ ან “დებად“ კურთხევის სახელით ვიცნობთ. რუსეთში იგი საუკუნეების განმავლობაში არ გამოიყენებოდა, მხოლოდ მეოცე საუკუნის დასაწყისში გააცოცხლა ცნობილმა მართლმადიდებელმა თეოლოგმა და მღვდელმა პაველ ფლორენსკიმ, რომელსაც ახალგაზრდობისას თავადაც უნდა ჰქონოდა ჰომოსექსუალური ურთიერთობა. ეს რიტუალი ასევე აქტუალურია ამერიკის მართლმადიდებელი ეკლესიის სივრცეში, სადაც ასევე მრავლადაა ლგბტ ორთოდოქსი. ნაკლებად სავარაუდოა, რომ ეს პრეცედენტული პრაქტიკა, საქართველოს მართლმადიდებელ ეკლესიაშიც დამკვიდრდეს ერთსქესიანი წყვილების შესაუღლებლად, მაგრამ იმედი მაქვს, რომ მოხდება ეკლესიის ხელახალი მოქცევა, იგი დაუბრუნდება ქრისტიანულ პოზიციებს და ამ შემთხვევაში, მის წიაღში მყოფი ყველა ადამიანი, მათ შორის ლგბტ პირიც, ყოველგვარი სტიგმატიზაციისგან იქნება დაცული.

ავტორი: მირიან გამრეკელაშვილი ©

წყარო:  theologymg

Please Share it! :)