ეკლესია, სახელმწიფო და კალენდარი

ნუგზარ პაპუაშვილი

დაიბადა 1954 წელს სოფელ კლდისუბანში (ამბროლაურის რაიონი) 1978 წელს დაამთავრა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ფილოლოგიის ფაკულტეტი კავკასიური ენების სპეციალობით. 1979 წლის თებერვლამდე მუშაობდა მასწავლებლად სოფელ ჭახათში (აჭარა), 1979-1994 წლებში - საქართველოს საპატრიარქოს საგამომცემლო განყოფილებაში სამეცნიერო და ლიტერატურულ რედაქტორად; 1989-1997 წლებში - საქართველოს პედაგოგთა კვალიფიკაციის ამაღლებისა და გადამზადების რესპუბლიკურ ინსტიტუტში რელიგიის თეორიისა და ისტორიის სწავლების მეთოდიკათა კათედრაზე, 1990-1991 წლებში - თსუ ახალციხის ფილიალში ძველი ქართული სასულიერო მწერლობის ლექტორად. 1983 წლიდან მუშაობს კ. კეკელიძის სახ. ხელნაწერთა ინსტიტუტში; 1998 წელს დაიცვა დისერტაცია თემაზე „კოდიკოლოგიური-არქეოგრაფიული ძიებანი გაზეთ „დროების“ მასალების მიხედვით“. იკვლევს ძველი ქართული ფილოლოგიის კულტუროლოგიის, ბიბლეისტიკის, საეკლესიო ისტორიის, რელიგიის სწავლების, თეორიისა და მეთოდიკის, ეკლესიისა და ღია საზოგადოების ურთიერთობის საკითხებს. არის 30 სამეცნიერო ნაშრომისა და ხუთი მონოგრაფიის ავტორი; საქართველოს ეკლესიის 1982 წლის კალენდრის, „საღვთისმეტყველო კრებულის“ ორი სპეციალიზებული ნომრის, ბიბლიური საზოგადოების ჟურნალ „სიტყვის“ (1998, №1) და თავისუფლების ინსტიტუტის ბიულეტენ „ადამიანის უფლებათა მიმოხილვის“ (2002-2003) რედაქტორი. ბოლო გამოცემა: „ამბროსი (ხელაია) რუსეთის საეკლესიო პოლიტიკის შესახებ აფხაზეთში“.

რას ფიქრობს კათოლიკოსი?

შეუსაბამობებსა და წინააღმდეგობებს შორის, რითაც ჩვენს ქვეყანაში მართლმადიდებლობის დამჩემებელი კოლექტივების ცხოვრებაა აღბეჭდილი, კალენდრის საკითხთან მის ძველ და ახალ, ე.ი.იულიუსისა და გრიგორიუსის სტილებთან დამოკიდებულებაში ერთ-ერთ პირველ ადგილზე დგას.

საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის საჭეთმპყრობელი, კათოლიკოს-პატრიარქი ილია IIეკლესიისა და მეცნიერების დაახლოებას გვიქადაგებს, აკადემიური მუშაობისკენ მოგვიწოდებს და საერთაშორისო სიმპოზიუმებსაც აკურთხებს, მაგრამ მის სულიერ მეუფებას შევრდომილი საერო და სასულიერო დასნი ლამის ცეცხლითა და მახვილით ებრძვიან ყველფერს, რაც თანამედროვე ცივილიზაციისა და მეცნიერების მონაპოვრად ითვლება. დიდი მეუფის პოზიცია ნათელი არ არის. არ ვიცით, მაგალითად რას ფიქრობს იგი კალენდარზე. მე, ამ სტრიქონების ავტორს, მახსოვს, რომ მან აღსაყდრებიდან რამდენიმე დღის შემდეგ პირად საუბარში აღნიშნა: ახალ სტილზე გადასვლის წინააღმდეგი არა ვარ და გადავდგამდი კიდეც ამ ნაბიჯს, მაგრამ ანგარიშს ვუწევთ რუსეთის ეკლესიას და ჩვენი ეკლესიის მნიშვნელოვანი ნაწილის განწყობილებასო. რა მოხდა მას შემდეგ? გამოიცვალა მან ამ საგნის მიმართ ტაქტიკა და სტრატეგია? ანდა, კიდევ უფრო საინტერესოა ვიცოდეთ: ესალბუნება მის გულს ის სულისკვეთება, ტონი და მენტალობა, რაც ამ და მსგავს საკითხებზე საქართველოს მართმადიდებელი ეკლესიის დიდ და აქტიურ ნაწილს დღითი დღე რომ ეძალება?

რას ნიშნავს ერისა

და ეკლესიის დაახლოება?

მისი უწმინდესობა აცხადებს: ერი და ეკლესია უნდა დაახლოვდნენ, მეტიც, უნდა გაერთიანდნენ! „ერში“ ცხადია, სეკულარული და სამოქალაქო (ღია) საზოგადოება იგულისხმება. სხვა შემთხვევაში გამოთქმა „ერისა და ეკლესიის დაახლოება, გაერთიანება“ ნონსენსია, რადგან „მორწმუნე ერი“, „ქრისტიანი ერი“ იგივე ეკლესიაა.

„საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია“ არის საქართველოს მორწმუნე (და მხოლოდ მორწმუნე) მართლმადიდებელი მოსახლეობის ერთიანობა ეროვნებათა განუსხვავებლად. „ქართველი ერი“, თუკი ამ ცნებას თანამედროვე და საერთაშორისო პოლიტიკის რეგისტრში გადავიყვანთ, საქართველოს ნებისმიერ ბინადარს აერთიანებს განურჩევლად ეროვნებისა (ეთნიკური კუთვნილებისა), ენისა და რელიგიისა. პირველი (საქართველოს ეკლესია) სარწმუნოებრივი ნიშნით ჩამყალიბებული რეალობაა, მეორე - მოქალაქეობის ნიშნით; პირველი მსოფლიო კათოლიკე ეკლესიის განუყოფელი ნაწილია, მეორე - მოცემული სახელმწიფოს ხალხი; წარმომავლობის მიხედვით, პირველი ზეციური არსებაა და, მაშსადამე, წუთისოფლის სტუმარი, მეორე - ამაქვეყნის წარმონაქმნი და, მაშასადამე, წუთისოფლის მკვიდრი; პირველი მარადიული კატეგორიაა, მეორე - დროებითი. ისინი ერთმანეთის მიმართ ჰეტეროგენულნი არიან და, ცხადია, ვერასდროს გაერთიანდებიან (თუკი ეკლესიას ეკლესიად დარჩენა სურს, თუკი იგი ეკლესიური შეფერილბის კომფორმიზმს არ მოუთაფლავს და არ დაუტყვევებია).

პაპი გრიგოლ XIII (1572-1585)

შესაძლებელია თუ არა ეკლესიისა და ერის დაახლოება, სიმფონია, მათ შორის მშვიდობა, ურთიერთ პატივისცემა და ურთიერთსიყვარული? შესაძლებელიცაა და სასურვილიც. ესაა იდეალი, საითკენაც როგორც ერი (სეკულარული საზოგადოება), ისე ეკლესია (მორწმუნე ერი და ბერი) უნდა მიისწრაფოდნენ.

სარწმუნოებისა და მეცნიერების (რაციონალური ცოდნის) ურთიერთობა შინაარსით და ეკლესიის ურთიერთობის ანალოგიურია. ერი და ეკლესია ანუ, რაც იგივეა -ცხოვრების სეკულარული და სარწმუნოებრივი ფორმები არსობრივად და რეალურად რომ დაახლოვდნენ, გნებავთ, ურთიერთგანიმსჭვალონ, პირველ რიგში, მეცნიერებისა და ღვთისმეტყველების ჰარმონია უნდა მოხდეს. წინააღმდეგ შემთხვევაში ან ერთი (ეკლესია) შთანთქავს მეორეს (ერს), ან მეორე - პირველს; ან სარწმუნოება განდევნის მეცნიერებას, ან მეცნიერება ჩაკლავს სარწმუნოებას.

ერისა და ეკლესიის, მეცნიერებისა და სარწმუნოების დაახლოება მხოლოდ და მხოლოდ იმ სფეროშია შესაძლებელი, რაც საერთოა, სადაც მათი პრაქტიკული ინტერესები თნხვდება. ეს სფერო, ხატოვნად რომ ვთქვათ, არის ცეცხლი, ნავთი და ასანთი ანუ ყველაფერი, რაც ცივილიზაციის - კულტურისა და მეცნიერების - მონაპოვარია.

ცივილიზაცია არ არის ეკლესიის მონაპოვარი.

ის ამა სოფლის, წუთისოფლის მონაპოვარია. ეკლესია, ისე როგორც მის თავსაკიდური ლოდი - იესო ქრისტე - არ არის წუთისოფლის შვილი (იოანე 15, 18-19). იგი ღვთის წყალობა და საბოძვარია წუთისოფელში; ამიტომ ცხოვრობს, თუმცა დროებით, წუთისოფელში, ეხმარება წუთისოფელს, ხელს უწყობს კულტურისა და მეცნიერების დახვეწა-განვითარებას და სარგებლობას (მისი მიწიერი სხეული)ცეცხლით, ნავთით და ასანთით ანუ ყველაფრით, რაც წუთისოფელს გონების აქტივობით მუპოვებია და რაც პოტენციურად სიკეთეა, რაც უტილიტარულია (გამოყენებითია) და რაც ამ ქვეყნიური ცხოვრების გაადვილებისთვისაა შექმნილი.

კალენდარი ანუ დროის აღრიცხვის სისტემა ცივილიზაციის - კულტურისა და მეცნიერების - მონაპოვარია. მაშასადამე, იგი ამქვეყნიური მოვლენაა და მას უტილიტარული დანიშნულება აქვს. კალენდარი (და ეს ჩვენი თემისთვის არსებითია) გამოგონილია პროფანული (ამქვეყნიური, არასაკრალური) პრაქტიკისათვის, ყოფითი ცხოვრების წესისა და რიგის მიხედვით მოწყობისათვის. ამდენად კალენდარი სხვა არაფერია, თუ არა ტექნიკური ქრონოლოგია.

ვიმეორებთ: კალენდარი არ არის ეკლესიური მოვლენა, საკრალური ცნება; მისი ფესვები ეკლესიის წიაღში არ დგას; იგი მხოლოდ და მხოლოდ რაციონალური ცოდნის და მეცნიერების ნაყოფია.

„საეკლესიო კალენდარი“

გამოთქმა „საეკლესიო კალენდარი“ პირობითი ცნებაა და მიგვანიშნებს, რომ ეკლესია და ზოგადად, რელიგია იყენებს კალენდარს და ამსახურებს მას.

მკაფიოდ უნდა ითქვას შემდეგი: იმას, რასაც ჩვენ „საეკლესიო კალენდარს“ ვუწოდებთ, დროის აღნუსხვის სისტემასთან ანუ ტექნიკურ ქრონოლოგიასთან გენეტიკური კავშირი არ აქვს. „საეკლესიო კალენდარში“ საეკლესიო ლიტურგიული დღეებისა და დღესასწაულების განაწესი იგულისხმება და არავითარი მნიშვნელობა არა აქვს, რომელი სისტემის, რომელი ეპოქის, რომელი ყაიდის (მზის, მთვარის, ვარსკვლავის თუ რაღაც სხვა) კალენდარულ თარგზე არანჟირდება საღვთისმსახურო წელიწადი (დღესასწაულთა გუნდი). შესაძლებელია, რომ ეკლესია ნებისმიერი კალენდრით ისარგებლოს და დაიცვას ის პრინციპები, რომელთა დაცვას ტიბიკონი (ორდო, განაწესი) მოითხოვს. მაგალითად, აღდგომა ბუნიობამდე უნდა ვიდღესასწაულოთ თუ ბუნების შემდეგ - კალენდარ-თან, ე.ი. დროის აღნუსხვასათან, სტილთან კავშირი არა აქვს. სწორედ ამ მიზეზით არ მიუნიჭებია ეკლესიას კალენდრისთვის საკრალური მნიშვნელობა; უცვალებელ კატეგორიად არასოდეს წარმოუჩენია და მისი რეფორმა არ აუკრძალავს. არც საღვთო წერილი, არც ეკლესიის ისტორია და არც ტრადიცია კალენდრის გაიდეალების ფაქტს არ იცნობს და არც შეიძლება იცნობდეს. კალენდარი, ვიმეორებთ, ამქვეყნიური ცოდნისა და მეცნიერების პროდუქტია და როგორ გააიდეალებს ეკლესია მას, რაც ამ ქვეყნიურია?

რა ვითარებაა ჩვენში, საქართველოში?

კალენდარი

„საღვთო გამოცხადებაა“?

ობსკურანტიზმი და რეტროგრადობა, ზოგადად, ლოგიკური აზროვნების დეფიციტი, რაც ჩვენს სინამდვილეში მართლმადიდებლობით შეფერადებული სივრცითაა ნიშანდობლივი, კალენდრის საკითხზე მსჯელობის დროს მთელი თავისი ატრიბუტიკით იჩენს თავს. იულიუსის კალენდარი ანუ, უფრო სწორად, მისი ძველი სტილი, რითაც მართლმადიდებელი ეკლესია რამოდენიმე სხვა ადგილობრივი ეკლესიასთან ერთად სარგებლობს, ლამის სიწმინდის რანგშია აყვანილი და დოგმატს მიახლოვებული. ქადაგებენ: ეს სისტემა იმ ზომამდეა სრულყოფილი, რომ იგი რედაქტირებას არამც და არამც არ საჭიროებს. უკეთესი ვარიანტის თაობაზე ხმის ამოღება ცოდვად და ანტიმართლმადიდებლობადაა შერაცხული. ავიწყდებათ, საღვთო მოძღვრების თანახმად, სრულყოფილი მხოლოდ და მხოლოდ გამოცხადებაა. იულიუსის კალენდარი საღვთო გამოცხადებაა?

არქიმანდრიტი რაფაელი (კარელინი), რომელიც ჩვენში ამგვარი აზროვნების ფუძემდებელი და კატალიზატორია, მრავალრიცხოვან სტატიებში ასეთ აზრებს გვთავაზობს: იულიუსის კალენდარი არის „კოსმიური პულსის კოდი“, იგი კოსმიურ რიტმებს ითვალისწინებს, ეხება და ასახავს მათ; „ეკლესიის პულსი - კალენდარი უნდა იყოს ვარსკვლავიერი და არა მზიური, კოსმოცენტრული და არა ჰელიოცენტრული“; „ეკლესიის მოქმედების სფერო არა გეო არამედ ჰელიოცენტრული უნდა იყოს, არამედ - მეტაკოსმოსური“. იულიუსისა და გრიგორიუსი სისტემები, არქიმანდრიტის თქმით, ერთმანეთს ასე ეფარდება: პირველი ორიენტირებულია მზეზეც, მთვარეზეც და ვარსკვლავებზეც, მეორე - მხოლოდ მზეზე; პირველი პლერომაა (სისავსე), მეორე - სქემა და უსახურობა; პირველი „კოსმიური პოემაა“, მეორე - ბუჰღალტერია; პირველი „კოსმიური აკორდების ნოტებია“, მეორე - მშრალი ციფრები; პირველი ფილოსოფიურია, მეორე - უტილიტარული; პირველი სიმფონიაა, მეორე - როკი და სმოკი; პირველი კრეაციული თეორიის ნაყფია, მეორე - ევოლუციურის. პირველის ავტორი სოზიგენე არის დიდი კომპოზიტორი“, „დროის სწორუპოვარი სიმფონიის შემქმნელი“; იგი, თურმე, „ბიბლიურ სწავლებას“, „მისტიკური ჭვრეტის უნარს“ ფლობდა და თვით „საღვთო გამოცხადებას არ უნდა ყოფილიყო მოკლებული“. მეორის ავტორი პაპა გრიგოლ XII, ერთი მხრივ, როგორც არქიმანდრიტი წერს, „გამოჩენილი იერარქი და პირად ცხოვრებაში ასკეტი იყო“, მეორე მხრივ კი - „მის ზნებრივ პრინციპებში შედიოდა ძალადობა სიკეთის სახელით“ (არქიმანდ. რაფაელი, საეკლესიო კალენდრისათვის. - „ივერია ექსპრესი“, 1995, XII, №62, 63).

თუკი ბოლო პუნქტს არ მივიღებთ მხედველობაში, ცოტა წინააღმდეგობრივია (გამოჩენილი იერარქი - ერთდროულად ასკეტი და მოძალადე?!), მსჯელობა დეკლარაციული ხასიათისაა. დებულებები აქ იგივე არგუმენტებია და პირიქით: ავტორისეულ არგუმენტებს დებულებების პრეტენზია მექანიკურად აქვთ მინიჭებული. ეს დებულება-არგუმენტები წარმოდგენილია აქსიომური ჭეშმარიტების პათოსით, იარლიყით და პრეტენზიით. იქმნება ილუზია, თითქოს ყველაფერი, რასაც არქიმანდრიტი ავტორი ამბობს, საყოველთაოდაა ცნობილი და აპრობირებული; მისი აზრები და წარმოდგენები თითქოს კათოლიკე ეკლესიის დოქტრინები და პოსტულატებია; თითქოს წმ. მამები და მადლმოსილი კრებებიც ანალოგიურად მეტყველებენ.

თამამად და მკაფიოდ უნდა ითქვას, რომ ეს დეკლარაციები და „ჭეშმარიტებანი“ უცნაური და გაურკვეველია, თანაც - სწორედ ეკლესიის პოზიციიდან. საკითხავია: რომელმა გამოცხადებამ, რომელმა მოციქულმა, რომელმა მამამ და რომელმა კრებამ უწოდა კალენდარს - ან იულიუსისას, ან გრიგორიუსისას - სულიერი მოვლენა, პოემა, სიმფონია, სამყაროს პულსი? ვინ მიანიჭა მას (ძველ სტილს) მსოფლმხედველობისა და იდეოლოგიის სტატუსი და ვინ შემოსა იგი საკრამენტის ღირსებით? საკვირველია, მაგრამ ფაქტია, რომ არქიმანდრიტის მსჯელობა ტიპიური საერო პოზიციაა; ეკლესიის სააზროვნო და სამეტყველო ენას იქ ვერც კი ვგრძნობთ; წმინდანებისა და სასულიერო მწერლების სახელებს თითქმის ვერ ვხვდებით. სამაგიეროდ ვკითხულობთ: „პასტერნაკი წერს: აკორდები არის დღიური“; „ბალმონტი წერს: ტირილი ცოტაა საჭიროა მწყობრი ჰარმონიული ქვითინი“; „ცვეტაევა წერს: მუსიკა ბუნტია“...

საკრალიზაციის ახალი ფაზა

ბოლო დროს შეინიშნება მცდელობა, რომ იულიუსის კალენდარის, ე.ი. ძველი სტილის, საკრალიზაცია როგორმე თეოლოგიური აქსესუარებით შემოსონ, ეკლესიის მამათა გამონათქვამებით გაასურნელონ და მეცნიერული შეფერილობით წარმოაჩინონ. ამ მისიითა ნასაზრდოები მღვდელ ბიძინა გუნიასმოხსენება „იულიუსის კალენდრის საკითხისათვის“ რომელიც მან 2005 წლის 24 ნოემბერს საერთაშორისო სამეცნიერო ფორუმზე გამოიტანა, გამოაქვეყნა და საქართველოს საპატრიარქოს ინტერნეტგვერდზეც განათავსა (II სამეცნიერო სიმპოზიუმი: ქრისტიანობა ჩვენს ცხოვრებაში: წარსული აწმყო, მომავალი. მოხსენებათა მოკლე შინაარსები, თბ., 2005, გვ.23-25; „საპატრიარქოს უწყებანი“, 2005, 15-21.XII, №43; 22-28.XII, №44).

სტატია პოლემიკური ხასიათისაა, მაგრამ მისამართი გამოკვეთილი არ არაა. გვრჩება შთაბეჭდილება, რომ ავტორი ირიბად ჩვენც გვეკამათება, როდესაც ამბობს: „ბოლო ათასწლეულის განმავლობაში საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის მისამართით არაერთგზის გაისმა მოწოდებები „იულიუსის კალენდრის“ შეცვლისა... რის დროსაც სხვადასხვა მცდარ არგუმენტებს იშველიებენ და... ...ანგარიშს არ უწევენ მორწმუნე, მართლმადიდებელი ადამიანის შეხედულებებსა და მსოფლმხედველობას...“ რა მოწოდებებს ან ვის მოწოდებებს გულისხმობს ავტორი, ბუნდოვანია.

საეკლესიო კალენდრის შესახებ ექვსი წერილი გამოვაქვეყნე (ეს მეშვიდეა), ამავე თემას ჩემს წიგნებშიც ვეხები და სხვათა პუბლიკაციებსაც ყურადღებით ვადევნებ თვალს. არც მე და არც ჩემს კოლეგებს კალენდარული რეფორმის ჩატარების თაობაზე მოწოდება არც ერთხელ არ გაგვიკეთებია (შეადარეთ, მაგალითად, ზ. კიკნაძის „ეკლესია გუშინ, ეკლესია ხვალ“, თბ., 2002, გვ. 145-153). სტატიები, რომლებიც ავტორს, ალბათ, მხედველობაში აქვს, საგანმანათლებლო-შემეცნებითი ხასიათისაა და მოცემულ დარგში მკითხველთა ფართო წრის გათვითცნობიერებას ისახავს მიზნად ყოველგვარი მოწოდებების გარეშე. ასეთი მუშაობის სტიმულს, ერთი მხრივ, აზრისა და პოზიციის თავისუფლად გამოხატვის ბუნებითი უფლება გვაძლევს, მეორე მხრივ კი - კათოლიკე და სამოციქულო ეკლესია, მისი წარსული და აწმყო, მისი მწყემსმთავრების ლოცვა-კურთხევა.

იძულებული ვარ, ჩვენს პატივცემულ ავტორს და ძველი სტილის ბევრ სხვა მეხოტბეს წყრომით სავსე კითხვა დავუსვა: გავიწყდებათ, რომ მართლმადიდებელი ეკლესიის დიდ ნაწილში ახალი სტილი (გრიგორის კალენდარი) შობისა და სხვა უძრავი დღესასწაულებისათვის უკვე დამკვიდრებულია? იცით თუ არა, რომ ფინეთის მართლმადიდებელი ეკლესია მთლიანად (პასქალიითურთ) ახალი სტილის კალენდარზეა გადასული? თუ იცით, რატომ გერიდებათ ამის აღნიშვნა? რატომ შეგყავთ შეცდომაში საზოგადოება და განსაკუთრებით გულუბრყვილო ჟურნალისტები? რა მიზნით ავრცელებთ ხმებს და ნერგავთ აზრს, რომ ახალი სტილი თითქოს კათოლიკური სტილიაკათოლიკობის ერთ-ერთი ნიშანი, 25 დეკემბერს დამდგარი შობა კათოლიკური შობაა? ასეთი მანიპულაციით და ეშმაკობით, თუკი ვიკადრებთ, ძველი სტილიც წარმართული, უკეთ -კერპთაყვანისმცემლური სტილი არ გამოვა?

გავიხსენოთ მართლმადიდებლური ეკლესიის სულისა და გულის - კონსტანტინეპოლის (ბიზანტიონის) - 1923 წლის კრება, რომელიც წარმომადგენლობის ხარისხით და მაშტაბით მსოფლიო საეკლესიო კრებას ეთანასწორებოდა, ყოვლადწმინდა ბასილი III-ის 1927 წლის 7 თებერვლის საყოველთაო ეპიტოლე: საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის დროებითი მმართველობის 1923 წლის გადაწყვეტილება, ამავე ეკლესიის IVკრების (1927, 21-27.IV) დადგენილება და მოწოდება ლიტურგიკული პრაკტიკის ახალი სტილის კვალდაკვალ გამართვის შესახებ. ამას დავუმატოდ სრულიათ საქართველოს საკათალიკო სინოდის 1928 წლის 28 სექტემბრის განჩინება, რომელმაც „მღვდელმთავრებს, მღვდლებს და შეგნებულ“, ე.ი. საგანში გათვიცნობიერებულ, პიროვნებებს დაავალა, „განუმარტონ მორწმუნეთ ახალ კალენდრის მთლიანად (ე.ი. როგორც მოძრავ, ისე უძრავ დღესასწაულთათვის, ნ.პ.) შემოღების მიზანშეწონილობა და აუცილებლობა საეკლესიო ცხოვრებაში“ (საქართველოს ეკლესიის კალენდარი 1929 წლისათვის, გვ 33).

პიროვნება, რომელმაც ჩვენს დროში კათოლიკოს-პატრიარქ ილია II-ს ახალ სტილზე გადასვლის იდეა შესთავაზა, გახლდათ საქართველოს ეკლესიის უხუცესი წევრი ბაბო დადიანი („ლიტერატურული საქართველო“, 1993, 17. XII, №51). ვვარაუდობ, რომ მამა ბიძინას ორიოდე სიტყვა მაინც სმენია საქართველოს მარლთმადიდებლური ეკლესიის წინაშე ამ ერთობ დამსახურებული ქალბატონის შესახებ. მან გამოიარა დევნილობის ხანა, იწვნია ანტირელიგიური რეჟიმის მარწუხი, გადასახლება და საპყრობილე; იყო კათოლიკოსების - წმ. ამბროსისა და კალისტრატეს - თანამოსაგრე; ახსოვდა იმ მოღვაწე მარლთმადიდებელთა პოზიციები და ღონისძიებათა დეტალები, რომელთა მიზანი ეკლესიაში კანონიკური ნორმების საფუძველზე ახალი სტილის შემოღება გახლდათ. ქ-ნი ბაბო დადიანი ის მორწმუნე მართლმადიდებელია, რომელიც საქართველოს ეკლესიის საჭეთმპყრობელმა 1982 წლის 19 აგვისტოს წმ. გიორგის პირველი ხარისხის ორდენით დააჯილდოვა (გარდაიცვალა 1999 წელს).

ნუთუ ვერ ხვდება სახარების მოძღვარი, რომ მისი ზემოციტირებული სიტყვები არის შეურაძყოფა არა ერთი და ორი ღრმად მორწმუნე მართლმადიდებლისა, მათ შორის წმინდანებისა - ამბროსი აღმსარებლისა (ხელაიასი) და მღვდელმოწამე გრიგოლ ფერაძისა. მათგან პირველი თეორიულად და პიროვნულად ახალი სტილის მომხრე იყო და 1923-1925 წლებში, პატიმრობის დრო, მარხვები ამ სტილის მიხედვით დაიჭირა, ხოლო მერე, როგორც მღვდელმთავარი. იმ ეკლესიას ეკუთვნოდა, რომლის ლიტურგიული რიტმი უკვე ახალი სტილის მაჯისცემით იმართებოდა. პენტარქიის დროინდელი საპატრიარქოებიდან დღეს ახალ სტილზე გადასულია ოთხი (იერუსალიმის გამოკლებით). რის თქმა სურს მოძღვარს? ის მართლმადიდებლები მართლმადიდებელი ეკლესიები, რომელთა ლიტურგიული წელიწადის პულსი ახალი სტილია, მართლმადიდებლურ „შეხედულებებსა და მსოფლმხედველობას“ მოკლებულნი არიან? იქნებ დაფიქრდეს მოძღვარი: ამ მართლმადიდებელ მორწმუნეებთან და მათ ეკლესიებთან მიმართების თვალსაზრისით თავის თავს და იმ ეკლესიას, რომელსაც თავად ეკუთვნის, სქიზმის მდგომარეობაში ხომ არ აყენებს? ეკადრება მას, პატიოსან მღვდელს, ასეთი უპატივცემულობა და უდიერება რწმენისმიერ ძმათა და დათა, რომლებიც ახალი სტილის კვალდაკვალ მსახურებენ უფალს, ანდა ამ სტილის მხარეზე იდგნენ და დღესაც დგანან საქართველოსა თუ მის საზღვრებს გარეთ?

რუანის კალენდარი 1500 წელი

რაც შეეხება კვალიფიკაციას, რასაც ბიძინა გუნია მისთვის არასასურველ არგუმენტებს ანიჭებს - „მცდარი არგუმენტებია“, აქ ერთობ უცნაური და მძიმე რეალობის წინაშე ვდგევართ. მღვდელი, რომელსაც სწავლულობაზე პრეტენზია აქვს, ნებსით თუ უნებლიეთ, უგულებულყოფს, აბუნდოვანებს, ანდა არაფრად აგდებს იმ მთავარ არგუმენტს, რომელთა გათვალისწინებამ საეკლესიო დღესასწაულების ახალი სტილის კალენდარზე გადატანა განაპირობა. ეს არგუმენტები ეკლესიის წიაღში აღმოცენდა და დღესასწაულთა გვირგვინების - შობისა და აღდგომის - ლიტურგიკული თარიღები საბოლოოდ მათი მეშვეობით გაირკვა. შეგვიძლია მეტიც ვთქვათ: დავა-კამათი, დღე-ღამეთა წელიწადისეულ ჯაჭვში თუ სადაა ხსენებული დღესასწაულების უცილოებელი ადგილები, II-IV სს-ის ეკლესიის დიდმა მოსაგრეებმა ასტრონომიულ ფაქტორებზე მითითებით და მათი გათვალისწინებით მოაგვარეს. ასე ჩამოყალიბდა პრინციპი, რომელიც ორ მთავარი საზეიმო დღის თარიღების წელიწადის სეზონთა მიჯნებსა და ორიენტირებთან მიახლოებას გულისხმობს. ლაპარაკია ზამთრის მზებუდობასა და გაზაფხულის ბუნიაობაზე. ამ მიმართულებაზე ყველაზე თვალსაჩინო სიტყვა ეკლესიის ორმა დიდმა მნათობმა იოანე ოქროპირმა და გრიგოლ ნოსელმა თქვა. მათი ნააზრევი კეთილმოსურნე მეფეიუსტინიანემ შეაჯამა და გადმოსცა ტრაქტატში, რომელიც სამეცნიერო ლიტერატურაში კარგადაა ცნობილი და რასაც ახალი სტილის მომხრეები ემხრობიან.

მარლთმადიდებელი ეკლესიის ამ სამმა თვალშეუდგამმა წმინდანმა უდიდესი საეკლესიო დღესასწაულების აღნიშვნის წელიწადის დროებს, სეზონებს დაუკავშირეს. მათ უკან ძველი და დასაბამიერი საეკლესიო ტრადიცია იდგა. თავზარდამცემია, მაგრამ ფაქტია, რომ ქართველი მარლთმადიდებელი მღვდელი სწორედ ამ ტრადიციას უპირისპირდება, როდესაც აცხადებს: „საეკლესიო კალენდრის სეზონებთან დაკავშირება მის გამიწიერებაზე მიუთითებს, რაც მიუღებელია მართლმადიდებლური ცნობიერებისათვისო“. გეკითხებით, პატიოსანო მამაო, იოანე ოქროპირი და გრიგოლ ნოსელი მართლმადიდებლები არ იყვნენ? იოანე ოქროპირი სეზონთა მიჯნებს - ზამთარისა და ზაფხულის მზებუდობებს - უკავშირდება როგორც ქრისტეს შობას, ისე იოანე ნათლისმცემლის დაბადების დღეს (25 დეკემბერი და 25 ივნისი) და ამბობდა: შემთხვევითობა არ არის ის, რომ იოანე ნათლისმცემლის შობა „დღეთა მოკლებასა“ აღესრულა, ისე ქრისტესი კი - „დღეთა შემატებასა“. აი, რას ამბობს გრიგოლ ნოსელი და რარიგ ახასიათებს იგი წელიწადის იმ დღეს, როდესაც იესო ქრისტე იშვა: „ნათელსა და დღესა შეემატების და ღამესა მოაკლდების და ამითცა ჩანს, ვითარმე შობა ქრისტესი 25 დეკემბერსა არს“. პირდაპირ გაუგონარი ამპარტავნებაა, რასაც მღვდელი გუნია წმ. იოანე ოქროპირისა და სხვა წმ. მამების წინაშე სჩადის. როგორ მოვიქცეთ: გავყვეთ მის კვალს და ხაზი გადავუსვათ წმ. მამების დღესასწაულთმეტყველებას იმის გამო, რომ სეზონების მხრივ დედამიწის ჩრდილოეთსა და სამხრეთში საპირისპირო ვითარებაა?

აცკეტების კალენდარი

მამა ბიძინა იმოწმებს იოანე ოქროპირს. ციტატებს, რომლებიც მას მოჰყავს, ხშირ შემთხვევაში კალენდართან არავითარი კავშირი არა აქვს. იქ მოცემულია მოწოდება, რომლის ზოგადი აზრი იმაში მდგომარეობს, რომ მორწმუნეებმა დღესასწაულები თანადროულად უნდა აღნიშნონ. კეთილი და პატიოსანი! მაგრამ რა ფასი აქვს ამ დიდი მამისა და მასწავლებლის სიტყვების გახსენებას, თუკი არ გვაწუხებს ფაქტი, რომ დღესასწაულებლები მართლმადიდებლურ ეკლესიებში, მაგალითად, კონსტანტინეპოლსა და მცხეთაში, ანდა პარიზის წმ. ნინოს ქართულ ეკლესიასა და იმავე ქალაქის მეორე ქართულ სამრევლოში სხვადასხვა დროს აღინიშნება? და ეს ხდება მაშინ, როდესაც საქართველოს ეკლესიას მეახალსტილე ეკლესიებთან ევქარისტიული კავშირი აქვს და ისინი ერთი და იმავე კათოლიკე და სამოციქულო ეკლესიის ნაწილები არიან.

აღდგომა სულიერი

გაზაფხულის დღესასწაულია!

იოანე ოქროპირს, როდესაც იგი ეკლესიათა ერთიანობაზე ლაპარაკობს და რასაც მამა ბიძინა იმოწმებს, მხედველობაში აქვს საყოველთაოდ ცნობილი საეკლესიო განაწესი პასექის ანუ აღდგომის იუდეველთაგან დამოუკიდებლად აღნიშვნის შესახებ. ვიმეორებ და ქვემოთ კიდევ ერთხელ გავიმეორებ, რომ ამ განაწესს კალენდართან - არც იულიუსისთან, არც გრიგორიუსისთან და არც სხვასთან - არავითარი კავშირი არა აქვს. აქ მღვდელი ბიძინა გუნია ისეთ რამეს ამბობს, რომ თავდაყირა აყენებს კათოლიკე და სამოციქულო ეკლესიის მთელ ეორტალოგიურ მოძღვრებას. მისი თქმით, თურმე, „მცდარია ის შეხედულებაც, რომლის მიხედვითაც, ქრისტეანული პასექი ასტრონომიული გაზაფხულის დღესასწაულად არის მიჩნეული“. გვინდა ვიფიქროთ, რომ ამ შემთხვევაში საქმე გააზრებულ დემაგოგიასთან არა გვაქვს და ავტორი ღია კარის მტვრევას არ მიმართავს (სად შეხვდა პატიოსანი მამა ისეთ ანიმისტებასა და პანთეისტებს, რომლებიც „ასტრონომიულ გაზაფხულს“ დღესასწაულობენ?). იძულებული ვართ ვკითხოთ მას, მამა ბიძინას და მის თანამოაზროვნეებს: თუკი ეკლესიის მამებისა და კრებებისათვის ასტრონომიულს-ბუნებისეულ ფაქტორებს (სეზონებს) არსებითი მნიშვნელობა არ ჰქონდა, დიდ საეკლესიო-საუფლო დღესასწაულთა კალენდარულ ადგილს რატომ უკავშირდებოდნენ ისინი ასე მკაფიოდ და მეტყველად ბუნებრივ ასტრონომიულ მოვლენებს - სეზონთა ორიენტირებს? როდესაც გრიგოლ ნოსელი შობისა და აღდგომის შესახებ იმ სიტყვებს წარმოთქვამს, რაც საპოლემიკო სტატიებშიცაა მოხმობილი, რა აზრი აქვს ხაზგასმას, რომ, მაგალითად, „დღესწორობამ“, ე.ი. გაზაფხულის ბუნიობამ, „შეიწყნარა სააღდგომო დღესასწაული“. ამ დროს კეთილი და ბოროტი თითქოს „თანაბრად ერკინება ერთმანეთს“ და საბოლოოდ იმარჯვებს კეთილი, რადგან უკვე „აღარ მოხდება გადასვლა საპირისპირო მდგომარეობაში, არამედ იმძლავრებს ნათელი ცხოვრება…“ ვიმეორებთ, რა აზრი აქვს გაზაფხულის ბუნიაობისა და შემდეგი დღეების სიმბოლურ და მისტიკური ასერიგად აღნიშვნას (და, შესაბამისად, ციტირებას), თუკი დღესასწაულთა გვირგვინებს - შობას და აღდგომას - სეზონთა ორიენტირებთან კალენდარულად არ დავაკავშირებთ? თუკი „ზედმეტი დროის“ დახვავება იულიუსის კალენდრისათვის დამახასითაებელი ტემპით გაგრძელდა, ერთ მშვენიერ დღეს შობა გაზაფხულზე დადგება, აღდგომა - ზაფხულზე; ეკლესიის მამათა დღესასწაულთმეტყველება და მასზე დაფუძვნებული უმდიდრესი ჰიმნოგრაფიულ-ეორტალოგიური ლიტერატურა ჰაერში გამოეკიდება; ბევრი რამ, რასაც კომნტარი არ სჭირდება, საკომენტარო გახდება.

უმეცრება თუ დემაგოგია?

ორიოდე სიტყვა ხსენებულ განაწესის პრინციპსა და ისტორიაზეც უნდა ვთქვათ.

აღდგომიდან მალე მისი სადღესასწაულო გახსენების ორი ურთიერთსაპირისპირო ტრადიცია ჩამოყალიბდა: 1) ცალკე (დამოუკიდებლად) აღნიშნავდა და 2) ჯვარცმისა და აღდგომის ერთი და იმავე დღესასწაულის ფარგლებში გახსენება; თეოლოგიური შინაარსით ამ ორ ფაქტის - ჯვარცმისა და აღდგომის - ერთსა და იმავე მოვლენად გააზრება, გაიგივება. პირველს სამოციქულო ტრადიციასვუწოდებთ, რადგან მისი საფუძველი მოციქულთა მე-7 კანონი, რომლის თანახმად, ეს დღესასწაული არც გაზაფხულის ბუნიაობამდე (ე.ი. 21 მარტამდე) და არც ებრაელებთან ერთად უნდა აღინიშნოს. მეორეს ეწოდა იუდეური დღესასწაული, რადგან იგი იუდეველთა პასექის თანახმად აღინიშნებოდა. ამ ტრადიციას აპოსტოლური გამართლება არ ჰქონია. მას საფუძვლად თავისებური შეხედულება ედო - სოტეროლოგიური (მაცხოვრებითი, გამომსყიდველობითი) ასპექტით ჯვარცმისა და აღდგომის ერთსა და იმავე მოცემულობად გააზრება.

აღდგომის ებრაული პასექის თანადროულად აღნიშვნის, უფრო სწორად, მისი ვნების პარასკევს დაწყების ტრადიციამ გავრცელება აღმოსავლეთში, მეტადრე იერუსალიმსა და მცირე აზიაში პოვა. იქმნებოდა საცდური იმისა, რომ ებრაული პასექი და აღდგომა არსით და შინაარსით ერთი და ერთი და იგივე მოვლენებია. ასეთმა აზროვნებამ და პრაქტიკამ II ს-ის 90-იან წლებში ერთობ მასშტაბური ხასიათი მიიღო, რის გამოც მათ წინააღმდეგეპისტოლეები. განსაკუთრებით აქტიურობდა რომის პაპი ბიქტორი, რომელიც აღმოსავლეთის „მეიუდეველე“ ეპისკოპოსებს განკვეთით ემუქრებოდა. წმ. ირინეოს ლიონელი მას ამ სიტყვებით ამშვიდებდა: „საწესჩვეულებო სხვაობათა გამო არ ღირს ეკლესიათა ერთიანობის დარღვევა!“

საკითხი, რომელიც, როგორც ვხედავთ, მარტო საწესჩვეულებო ხასიათს არ ატარებდა, უფრო ავტორიტეტულად ნიკეისა (325) და ანტიოქიის (341) კრებებზე განიხილეს და დაადგინეს: ვნება (ჯვარცმა) და აღდგომა ქრისტეს გამომსყიდველ მისიაში სხვადასხვა მოვლენაა და ერთ დღესასწაულად მათი მოაზრება მძიმე საღვთის მეტყველო შეცდომაა. ამიტომ აღდგომა ანუ აღვსება უნდა ვიდღესასწაულოდ ისე, რომ იგი ებრაულ პასექს არ დაემთხვეს და არც წინ უსწრებდეს. მოკლედ, კანონის, ანტიოქია 1-ელის შინაარსი ასეთია: ვიდღესასწაულოდ აღდგომა უსათუოდ კვირადღეს და კონკრეტულად გაზაფხულის პირველ სავსემთვარის შესაბამის, ანდა მომდევნო კვირადღეს. იგი არ უნდა დაემთვეს ებრაელთა პასექს. თუკი მთვარე აღივსება კვირა დღეს, ე.ი. დადგება ებრაელთა პასექი, აღდგომას ვიზეიმებთ შემდეგ კვირადღეს.

მას შემდეგ, რაც აღდგომის ჰურიათებრ აღნიშვნის პრაქტიკა საეკლესიო კრებების დონეზე უარყვეს, ვითარება გამოსწორდა; ვნება-აღვნების ანუ ჯვარცმა-აღდგომის ლიტურგიკულეორტალოგიური იგივეობა წარსულს ჩაბარდა, რის გამოც შესაბამისმა კანონებმა აქტუალობა დაკარგა. დღეს ისინი მხოლოდ ისტორიკოს-არქეოლოგებს და იმ მეძველისტილე მართლმადიდებლებს ახსოვთ, რომლებიც ახალი სტილის მაკომპრომიტირებელ მასალებს ეძებენ და რადგან მყარად ხელჩასავლებს ვერ პოულობენ, გაუთვითცნობიერებულ ხალხს ისტერიული ხმით მიმართავენ: ახალი სტილი რჯულის კანონს ეწინააღმდეგება!

პატიოსანი მკითხველი, იმედი მაქვს, დამეთანხმება, რომ ნიკეა-ანტიოქიის საპასექო დადგენილებასა და კანონს კალენდართან, როგორც ასეთთან, კავშირი არა აქვს. ეს საკითხი კონსტანტინეპოლის „პატრიატქულ და სონოდალურ ეპისტოლეში“ ცხადზე უცხადესადაა განმარტებული:

„წმიდა პირველ მსოფლიო კრებას არ გამოუტანია გადაწყვეტილება კალენდრის ხელშეუხებლობისა. მისი კანონი მიეკუთვნება მხოლოდ წმ. პასექის დღესასწაულობას და დადგენილება, რომელიც ამას შეეხება, ემყარება არა რომელიმე კალენდარს, არამედ ასტრონომიული გაზაფხულის დღე და ღამის თანასწორობას, რომლის უფრო სისწორით განსაზღვროს კომპეტენცია ეკუთვნის მეცნიერებას. ეს დადგენილება წმინდა კრებისა სულ მცირედაც არ ეხებოდა კალენდრის რეფორმას... კანონიკური აკრძალვა შეეხება არა თვით კალენდარს, არამედ ჰგულისხმობს დაცვას იმ კანონიკურ დადგენილებათა, რომელნიც შეეხებიან პასექს“ (საქართველოს ეკლესიის კალენდარი 1928 წლისთვის, გვ. 36-37).

ამის მიუხედავად, დღეს საქართველოში გაშლილია პროპაგანდა: აღდგომის თარიღს თუ ახალი სტილის მიხედვით გამოვიანგარიშებთ (ე.ი. ორიენტირად ახალი სტილის 21 მარტს ავიღებთ), „დაირღვევა პირველი მსოფლიო კრების უმნიშვნელოვანესი დადგენილება, რომელიც აუცილებლად მთელი მართლმადიდებელი ეკლესიისთვის...“ (არქიმანდ. რაფაელი). გამოდის, რომ პირველი მსოფლიო კრების საპასექო დადგენილების შესრულება-არშესრულება დამოკიდებულია კალენდრის სტილზე: იულიუსის მიხედვით იგი არ ირღვევა, გრიგორიუსით - ირღევა; თურმე I-IV სს-ში აღდგომის უმართებულად აღნიშვნის მიზეზი უკუღმართი კალენდარული სისტემა ყოფილა, რომელიც 1582 წელს პაპი გრიგორის ლოცვა-კურთხევით აღორძინებულა.

პოსტსაბჭოურ საქართველოში ასეთ პროპაგანდას მოისმენთ ყველგან, ეკლესიაშიც და მასმედიაში, წარმოთქმულს რიხით, ექსპრესიითა და პრეტენზიით, და საგოდებელია, რომ მსმენელთაგან არავინ სვამს კითხვას: თუკი ამ ცდომილების მიზეზი მახინჯი კალენდარი იყო, რომელია ეს კალენდარი? გრიგორიუსის? - სად იყო მაშინ გრიგორიუსის ანდა იულიუსის სისტემა საყოველთაოდ გავრცელებული (მით უმეტეს - ეკლესიაში), როდესაც პასექი „ჰურიათა თანა“ და „ჰურიათათებრ“ დღესასწაულობის საცდურმა ლამის წალეკა ქრისტიანული აღმოსავლეთი? ვინ არჩევდა მაშინ, პირველ საუკუნეში, ძველსა და ახალ სტილს?

თუკი რომელიმე მეძველსტილე მეცნიერი აკადემიკურად და მშვიდად აგვიხსნის, თუ რა კავშირი აქვს დროის აღნუსხვის იმ სისტემებთან იმ ეორტალოგიურ-ასტრონომიული პრინციპის დაცვა-დარღვევას, რითაც არქიმანდრიტი რაფაელი და მისი სტილით მოაზროვნე სხვა მამები თუ ერისკაცები ჩვენს ეპოქაში ასერიგად სპეკულირებენ, მადლობელი ვიქნებით.

პტოლემეოსი. შუა საუკუნეების ნახატი

საკითხავია: ებრაელებმა დღეს ასტრონომიულ კალენდართან მიმართებაში წესისამებრ ანგარიშობენ თავიანთ პასექს? (1) თუკი წესისამებრ ანგარიშობენ ანუ ამ დღესასწაულს ასტრონომიული პირველ სავსემთვარის პირველსავე დღეს იწყებენ, ქრისტიანთა პასექი მათ პასექს შეიძლება დაემთხვას, მაგრამ როგორ დაასწრებს? თუკი არსებობენ დღეს ისეთი ქრისტიანები, რომლებიც აღდგომას, ძველი მცირეაზიელი მეიუდეველების მსგავსად, წითელ პარასკევს იწყებენ, იქნებ მოგვაწოდონ ამის თაობაზე იმფორმაცია ჩვენზე კომპეტენტურმა მეცნიერებმა? ასეთი ქრისტიანები ჩვენ მარგინალიაშიც კი არ გვეგულებიან. (2) ხოლო თუ აღმოჩნდება, რომ ისინი, იუდეველნი, ასტრონომიული გაზაფხულის დადგომას ანუ დღისა და ღამის გათანაბრებას ვეღარ ამჩნევენ, ანდა ამ ფაქტს ანგარიშს აღარ უწევენ და, ამდენად, პასექის (ფესახის) გადახდის მამაპაპეულ წესს თვითონვე არღვევენ, მათი ტრადიციაშერყეული დღესასწაულის თარიღს რატომ უნდა გავუწიოთ ანგარიში? რატომ უნდა გავაფეტიშოთ მათი მათი ცდომილება და რატომ უნდა დავარღვიოთ აღდგომის სადღესასწაულო აღნიშვნის კანონიკური წესი? ანდა სწორედ მოციქულთა და ძველი კრების დადგენილებები არ ირღვევა, როდესაც აღდგომის თარიღი ძველი სტილის კვალზე გამოგვყავს და როდესაც (ხშირად და ძალიან ხშოირად) გაზაფხულის ბუნიობის სადაგი სავსე მთვარე უკვე ერთი თვისა და კიდევ მეტი ხნის გარდასულია?

ვინც აღდგომას ახალი სტილით 21 მარტიდან ითვლის, ფიქრობს, რომ დღეს, როდესაც ეკლესია ვნება-აღდგომის კომბინირებული დღესასწაულისგან თავისუფალია და მსგავსი მოვლენის აღორძინების საშიშროებაც აღარ არსებობს, ნიკეა-ანტიოქიის ზემოაღნიშნული ვერდიქტის გათვალისწინებას აზრი აღარ აქვს. არ არის სწორი ეს შეხედულება? არის აუცილებლობა აღნიშნული ვერდიქტის დაცვისა ჩვენ დროშიც, ანუ კვლავ საჭიროა ძველი კანონებით და წესებით ცხოვრება? - ვიცხოვროთ,

ე.ი. დავიცვათ ძველი კანონები და წესები, სანამ ანაქრონიზმი მეტისმეტად არ შეგვაწუხებს! მაგრამ აქ კალენდარი რა შუაშია? და ამ ოპერაციის ჩატარება ნებისმიერი კალენდრის, მათ შორის გრიგორიუსის პირობებშიც შეიძლება.

დაისმის კითხვა: „მსაეკლესიო კალენდარი“ რომელ ასტრონომიულ კალენდარს უფრო ესაბამება? ანუ იმ ასტრონომიულ-კალენდარულსა და სეზონისეულ ნიშნულებს (დღეებს), რომლებიც საეკლესიო ტრადიციამ დღესასწაულებისათვის დათქვა, რომელი კალენდრის - იულიუსისა თუ გრიგოლიუსის - ნიშნულები (დღეები) მეტად ესატყვისება?

ნუ გავართულებთ საკითხს ხელოვნურად. სწორი პასუხისათვის საკმარისია, პასუხი ორად ორ კითხვას გავცეთ:

1) ზამთრის მზებუდობა ახალი სტილის 21 დეკემბერს მოდის თუ ძველი სტილის 21 დეკემბერს (ანუ ახალი სტილის 7 იანვარს)?

2) გაზაფხულის ბუნიაობა ახალი სტილის 21 მარტს მოდის თუ ძველი სტილის 21 მარტს (ანუ ახალი სტილის 3 აპრილს)?

„მიზეზებად

მიზეზთა ცოდვისათვის“

აუცილებელია თუ არა კალენდრის რეფორმა საქართველოს მართლმადიდებელ ეკლესიაში?

ვერ ვიტყვით, რომ აუცილებელია. ეკლესიამ, ისე როგორც ქვეყანამ და სახელმწიფომ, შეიძლება საერთო კალენდრით ისარგებლოს და ეს არაა უბედურება. უბედურება არა ძველი სტილის შენარჩუნებაა, არამედ ის არგუმენტები, პათოსი და ისტორიაა, რასაც არქიმანდრიტი რაფაელი და მისი სულიერი შვილები გეგმაზომიერად ავრცელებენ. გაბედულად და მკაფიოდ უნდა ითქვას, რომ ასეთი აზროვნება საზოგადოებას ობსკურანტიზმისა და ცრუმორწმუნეობის ჭაობში მიაქანებს.

კალენდრის რეფორმა საქართველოს მართლმადიდებელ ეკლესიაში სასურველია!

ამ რეფორმის საჭიროებას დღის წესრიგში თანამედროვე ცხოვრება აყენებს. საქართველო და მთელი მისი მოსახლეობა ახალი სტილის კალენდრით სარგებლობს. საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიაც ფაქტობრივათ და რეალურად ახალი სტილის კალენდარზეა გადასული. კათოლიკოს-პატრიარქი და მისი კანცელარია, პრესცენტრის ყოველკვირეული გამოცემა, რომელშიც მღვდელი გუნიას ძველი სტილის აპოლოგიაა წარმოდგენილი, ახალი სტილით მიაბიჯებს. არქიმანდრიტ რაფაელს ანდა რომელიმე რომელიმე მის სულიერ შვილს რომ შევეკითხოთ: დღეს რა რიცხვია? როგორ პასუხს მოვისმენთ - ძველმესტილურს?... კათოლიკოსი ჯერ ახალწელს გვილოცავს (პირველ იანვარს), შემდეგ - შობას, რომლის კალენდრული თარიღი 25 დეკემბერია, მაგრამ ძველი სტილის 25 დეკემბერი დეკემბერი ახალი წლის შემდეგ დგება (7 იანვარს). მართებულად შენიშნა ბაბო დადიანმა: „... ჩვენთან არაფერი არ აღინიშნება ძველი სტილით - არც დაბადება, არც აღსასრული, ჟურნალ-გაზეთებიც ახალი სტილით გამოდის და ყველა დაწესებულებებში მუშაობა მიმდინარეობს ახალი სტილით“. დავძენთ, მუშაობა მართლმადიდებელ ეკლესიაში ახალი სტილით მიმდინარეობს და სხვანაირად წარმოუდგენელია, რადგან ამ ეკლესიის წევრები იმ ქვეყნის მოქალაქეები არიან, სადაც ახალი სტილი მოქმედებს. ეს ეკლესია დღეს სწორედ თავის თავს უპირისპირდება. დავაკვირდეთ და გავითვალისწინოთ შემდეგ: საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის ეგიდით გამოდის კალენდები, რომლებში თარიღები მოცემულია არა ტრადიციისამებრ, ესე იგი, არა ისე, როგორც ეს ლიტურგიკულ წიგნებშია აღნიშნული, არამედ ახალი სტილით, მაგრამ უკუღმართად: შობა - 7 იანვარი, ნათლისღება - 19 იანვარი, ნინოობა - 27 იანვარი და ა.შ.

ერთი სიტყვით, ვითარება პარადოქსული და კურიოზულია.

ეს პარადოქსი და კურიოზი საბჭოთა ხელისუფლების პირობებში სახელმწიფოს და სამოქალაქო საზოგადოებას პრობლემებს არ უქმნიდა. მაშინ ეკლესია სახელმწიფოსგან გამოყოფილი იყო და მისი წევრების რიცხვი რამოდენიმე ათასს არ აღემატებოდა. დღეს კი მართლმადიდებელი ეკლესია საქართველოში ფაქტობრივად და რეალურად სახელმწიფო ინსტანციაა. მეტიც: სახეზეა ტენდენცია იმისა, რომ ეკლესიამ სახელმწიფო და ღია საზგადოება დაიმორჩილოს. კონსტიტუციური შეთანხმების ძალით, ქვეყნის მთელს ტერიტორიაზე დიდი საეკლესიო დღესასწაულები დასვენების დღეებად ცხადდება (1,6). ანალოგიური ვითარებაა იმ ქვეყნებში, რომლებიც საქართველოს პარტნიორებად მოიაზრებიან და რომლებთანაც ჩვენ მოქალაქეებს საქმიანი კონტაქტები აქვთ. განსხვავება კალენდრის სტილშია. შობა, მაგალითად, დასავლეთ ევროპაში, მათ შორის მართლმადიდებლურ ტრადიციის ქვეყნებში (სერბეთის გამოკლებით) ახალი სტილის 25 დეკემბერს აღინიშნება, აღმოსავლეთ ევროპასა და საქართველოში კი - 7 იანვარს. აქ თავს იჩენს უხერხულობა, რასაც, პირველ რიგში, ის დაწესებულებები და პიროვნებები განიცდიან, რომლებიც დასავლეთის პოლიტიკურ სივრცესთან სასწავლო პროცესი ან სამსახური აკავშირებთ. ერთი სიტყვით, საერთო დღესასწაულების (შობის, აღდგომის) სხვადასხვა დღეებში აღნიშვნა დემოკრატიულ სამყაროსთან ჩვენი ინტეგრაციის გზაზე წინააღმდეგობებს ქმნის.

ახალს არაფერს ვამბობ. ეჭვი არაა, რომ აღნიშნული წინააღმდეგობის რეალურობა და ქმედუნარიანობა მეძველსტილეობის იდეოლოგიებს კარგად აქვთ გაცნობიერებული და გათვლილი. ძველი სტილის ისტორიული ქომაგობა, ნებსით თუ უნებლიეთ, არის ნიღაბი, რომლის მიღმაც ანტიდასავლური კამპანია დგას. ეს კამპანია, ცხადია, იმ ფორმით და მეთოდით მიმდინარეობს, რომ მიზანი და დანიშნულება ხალხთა სიმრავლისთვის შეუმჩნეველი დარჩეს. ნიღაბი ოსტატურადაა მორგებული და თანაც ისე, რომ გულუბრყვილო მორწმუნეთათვის მიმზიდველიც იყოს. ამისთვისაა გამოგონილი მითი ძველი სტილის (იულიუსის კალენდრის) ბუნებით მართლმადიდებლობის შესახებ.

ეს ის შემთხვევაა, რის გამოც წინასწარმეტყველი დავითი ამბობდა: მიზეზებად მიზეზთა ცოდვისათა კაცთა თანა, რომელნი იქმიან უშჯულოებასა (140,4).

Please Share it! :)