ანტი-პატრიოტიზმის ავი და კარგი
წასულ წელს ევროპაში ორი სოციალისტური კონგრესი მოხდა. ერთი კონგრესი ნაციონალური – საფრანგეთში (ნანსი), მეორე – შტუდგარტში, ინტერნაციონალისტური. ამ კონგესებზე ძირითადი განსახილველი საგანი ეროვნული პრობლემა იყო. ნაცინალისტური პრობლემისადმი ინტერესი ფრიად გაიზარდა ევროპაში ამ ბოლო ხანებში. სოციალისტ-ანარქისტ-სინდიკატთა წრეებში ეროვნულ პრინციპს მკაცრი მოწინააღმდეგი აღმოუჩნდნენ. გაჩნდნენ ანტიმილიტარისტები და ანტიპარტიოტები, რომელნიც ჯარში ეწეოდნენ პროპაგანდას და უქადაგებდნენ ჯარისკაცებს, რომ თუ ვინიცობაა ევროპაში ომი გამოცხადდა, ჯარისკაცებმა უარი უნდა თქვან ომში გასვლაზე და უნდა აუჯანყდნენ იმ მთავრობას, რომელიც ჰგზავნის მათ ომშიო. ამ მოძრაობის ბელადი და იდეოლოგად გამოვიდა გუსტავ ერვე.
აღსანიშნავია, რომ გ. ერვეს სასტიკ მოწინააღმდეგებად ევროპის სოციალ-დრემოკრატია გამოვიდა. სოციალ-დემოკრატია მხურვალედ გამოესარჩლა ეროვნულ პრინციპს და აშკარად გამოამჟღავნა თავისი პატრიოტული გტძობანი .
გ. ერვეს მახვილი სწორედ ამ პატრიოტულ-სოციალისტების წინააღმდეგ იყო მიმართული. თავის წიგნში “სოციალიზმი და პატრიოტიზმი” მოჰყავს საყურადღებო ცნობები ევროპის სოც-დემოკრატების პოზიციის გამოსარკვევად. 9 ივნისს 1903 წელს საფრანგეთის მუშათა პარტიამ გამოაქვეყნა მანიფესტი, რომელშიც სხვათა შორის ნათქვამია “ინტერნაციონალიზმი არც სამშობლოს გაუქმებას მოასწავებს და არც მის უარყოფასო” ოთხი თვის შემდეგ ფრანგთა მუშათა პარტიის ნაციონალურ კონგრესზე აღიარეს “თუ საფრანგეთს მტერი დაესხა, იგი ჰპოვებს მხურვალე დამცველებს მუშათა პარტიის სოციალისტთა შორისო”. ჟორესმა 15 აპრილს 1905 წ შემდეგი სიტყვა წარმოთქვა პარლამენტში: “საფრანგეთის ხანგრძლივი ისტორია ისეთი მშვენიერი შეთანხმება-შეზავებაა გენისობისა, გმირობისა და კეთილშობიური ადამიანის გრძნობებისა, რომ მაშინაც კი, როდესაც მას შავი დღეები უნახავს, იგი შუქსა ჰფენდა. უარამ რომელმაც საფრანგეთის მკერდის ნაწილი დაზიანა და გული აუტირა, ვერ გამოაცალა ძალ-ღონე და მისი წინ სვლა ვერ შეაჩერა. ქვეყანაზე არავინ არ არი რომ, მის წინაშე წედი ან თავი მოიხაროსო”.
1891 წელს ლიბკნეხტმა გერმანიის ნაციონალურ კონგრესზე თქვა: “მე იმას მაყვედრებენ, რომ განვაცხადე, თუ გერმანიას სხვა სახელმწიფომ ომი გამოუცხადა, თუ მტრის მოსაგერიებლად ომი მოგვიხდა, ჩვენ დავიცავთ სამშობლოს -მეთქი. დიახ მე ესა ვთქვი, ბევრჯელ მითქვამს და კიდევაც ვიტყვი, თუ გერმანიის განსაცდელი მოევლინება – ჩვენ ყველანი, ახალგაზდა და მოხუცნი თოფს მხარზე წამოვიკიდებთ და მტერს შევესევით (მიუბრუნდა მემეარჯვენებს და განაგრძნობს). თქვენს საყურადღებოდ არ ვამბობ მაგას, არამედ ჩვენიანების საყურადრებოდ, რადგან ეს მიწა ჩვენი სამშობლოც არი, ჩვენი სამშობლო უფრო არი, ვიდრე თქვენი და ამის გულისთვის სულის უკანასკნელ ძგერამდე ვიბრძოლებთ. გაძლევთ ამაში სიტყვას. ამონაწერებით აღარ ავაჭრელებ ფურცლებს. ამგვარი განცხადებებით, რეზოლუტიებით სავსეა არა მარტო ორატორების სიტყვები, არამედ კონგრესებისა და მიტინგების დადგენილებანი…
აი თუნდაც მაგალითისთვის შარშან მომხდარი კონგრესის ანგარიშები გადასინჯეთ. ჟორესმა განაცხადა: “ნაცია და სამშობლო ჩემთვის იმგვარი ფაქტებია, რომელსაც სოციალისტური და ჰუმანური ღირებულება აქვს. განსაზღვრული ღირებულება ნაციას არც სოციალისტურ საზოგადეობაში ეკარგება”-ო. გედმა სთქვა “მუშათა კლასმა უნდა დაიცვას თავისი სამშობლო, რათა ამავე დროს დაიცვას ის აუარებელი სიმდიდირე, რომელიც რევოლუციის შემდეგ მის ხელში უნდა გადავიდესო. ნანტის კონგრესზე იონის რეზოლუცია, რომელიც იწვევდა სოციალისტებს აჯანყებისკენ მთავრობის წინააღმდეგ ომის გამოცხადების ჟამს უარყოფილი იქნა 251 ხმით წინააღმდეგ 41 ხმისა (12 უარი თქვა კეჭისყრაზე) აგრეთევე დამარცხდა შტუტგარტშიც, სადაც იმავე ხანებში გაიმართა ინტერნაციონალური კონგრესი.
ვინ არის მართალი და ვინ მტყუანი, ერვე თუ მისი მოწინააღმდეგნი? ერვეს აზრების გაცნობა ხელს შეგვიწყობს უფრო ღრმათ ჩაუფიქრდეთ საგანს და გამოვაშკარავოთ ნამდვილი ხასიათი ეროვნებისა.
თავდაპირველად უნდა გვახსოვდეს, ბატ გ. ერვე საუბედუროდ მარტოოდენ ევროპელთა საქმეებს ეხება. მას ევროპელთა სახელმწიფონი და ერნი ყავს მხედველობაში და ეს საკმარისი არ არი ეროვნული პრობლემის სავსებით გადაწყვეტისა. ევროპის შესახებ კი ის ამნაირად სჯის.
იქ დღეს დაახლოებით ყველგან ერთნაირი პირობები დამყარდა. კაპიტალი მთელ ევროპას მოეფინა და მთელს ევროპაში მსგავსი ეკონომიური პირობები შეიქმნა. ევროპის სახელმწიფოთა პოლიტიკური ევოლუციაც ერთ კალაპოტშია ჩაყენებული. ყველგან არსებობს ის მინიმუმი თავისუფლებისა, რომელიც საჭიროა კაპიტალისტური წყობილების განვითარებისთვის. მსგავს სოციალურ-პოლიტიკურ პირობებს შესამჩნევი ცვლილება უნდა მოეხდინა ევროპელთა აზროვნებაში. ერთმა სახელმწიფომ რომ გაიმარჯვოს კიდევაც მცირე სახელმწიფოზე, დამარცხებული სახელმწიფოს ერი შესამჩნევად არაფერს დაკარგავს. ვთქვათ გერმანიამ ერთხელ აჯობა საფრანგეთს და წაგლიჯა რომელიმე პროვინცია. რას დაკარგავს ფრანგები, რისი უნდა ეშინოდეთ მათ? აშკარაა მათ არავინ ამოწყვიტავს. ის დრო წავიდა, როდესაც დაპყრობილებს ხოცავდენენ, ან კიდევ მონებად ჰყიდიდნენ, ან იქნება ქონებას დაკარგავენ? არც ამის შიში უნდა ქონდეთ. ელზას ლორენი დაიპყრეს გერმანელებმა, მაგრმ გამარჯვებულებს ქონების კონფისკაცია არ მოუხდენიათ. ენა უნდა დაკარგონ? თუ მოინდომეს არ დაკარგავენ. კანადა ორი საუკუნეა რაც ინგლისელებს ეკუთვნის, მაგრამ იქაურ ფრანგებს ფრანგული არ დავიწყებიათ. დამარცხებულნი მაშინ კარგავენ ენას, ამბობს შეუფერებელ აზრს ერვე, როდესაც საერთო ენის დაკარგვა ან როდესაც სამშობლო ენის დაკარგვა მათთვის სასარგებლოაო. ხოლო ამისთვის რამოდენიმე საუკუნეა საჭირო და თუნდაც დაკარგოს ხალხმა თავისი ენა. მდიდიარი და მეტყველი, იმის ნაცვლად ხომ შეიძენს იგი სხვას, რა ნაკლებ მდიდიარსა და მეტყველ ენას, ასე რომ არც ეს გარემოებაა ასე ტრაგიკული…
…კი, მაგრამ ნაციონალური ტემპერამენტი და ხასიათი? მათ ხომ მოელის განსაცდელი? საფრანგეთმა რომ შემოიერთოს გერმანის პროვინციები, გერმანელებს ტემპერამენტი და ხასიათი მით არ დაეკარგება. არც ფრანგებს მოუვა ამგვარი :უბედურება გერმანელებს რომ ჩაუვარდნენ ხელში. და რომ დაჰკარგონ კიდევაც, პირველი და უკანასკნელი არ იქნება, ვერც ერთი ერი ვერ დაიკვეხნის “სუფთა” და შეურეველ რასიულ თვისებების პატრონი ვარო. დარჩა პოლიტიკური ფორმა. საფრანგეთში რესპუბლიკაა, გერმანიაში კონსტიტიციური მონარქია, მაგრამ ევროპის პოლიტიკური, განურჩეველად რესპუბლიკაა იგი თუ კონსტიტუციონალური მონარქია, ზედაპირულად ჰფარავს მთელ ევროპის საზოგადოების ერთგვარ უკუღმართ ეკონომიურ ორგანიზაციას. ასე რომ რესპუბლიკის მნიშვნელობის გაზვიადებას მაინც და მინც დიდი გასავალი არ უნდა ჰქონდესო.
საკვირველი ამბავია, ფიქრობს გ. ერვე. სოციალისტები აღიარებენ იმ აზრს, რომ თვითეულ ქვეყანაში შემაძრწუნებელი და საშინელი კლასთა ბრძოლა წარმოებს, ამავე დროს ეს სოციალისტები მზად არიან სისხლი დაათხიონ ამ კლასთა ბრძოლაში კი არა, იმ ბრძოლაში რომელიც ჩნდება ერთი ქვეყნის გაერთიანებული კლასებისა მეორე ქვეყნის გაერთიანებული კლასებთან. ომის დროს ისინი მართველ კლასებს სოლიდარობას უცხადებენ. ბრძოლის ველზე ისინი მზად არიან თავიანთი მოპირდაპირე კლასის მეთაურებთან ერთად მიიღონ ზიარება ერთის ჯამიდან. ისინი ინტერნაციონალისტები არიან, მაგრმ გამოუცხადებს თუ არა გერმანია ომს საფრანგეთს ან საფრანგეთი გერმანიას მაშინ, მათის აზრით, გერმანელი და ფრანგი პროლეტარიატი ერთმანეთს უნდა დაერიოს და ყელები დასჭრან თავიანთი სამშობლოს განსადიდიებლად. ერთი მხრივ ბებელმა, მეორე მხრივ ჟორესმა თოფ-იარაღით ხელში თავი უნდა დასდონ. ერთმა გერმანელთა სამშობლოსთვის, მეორემ ფრანგთა სამსობლოსთვის. აი ამგვარ წინააღმდეგობის ქსელში გაებნენ სიციალისტ-პატრიოტებიო.
გ.ერვე განაგრძობს “რა არის სამშობლო, ერი, ეროვნება? ზოგნი ამბობენ სამშობლო ის ადგილია, სადაც დავიბადეთო. თუ თქვენ დაიბადეთ ერთ რომელიმე სოფელში, ეს სოფელი გეყვარებათ და თქვენი სიყვარული ბუნებრივი ქნება, მაგრამ ამ პატარა სოფლისადმი სიყვარულიდან სრულიად არ გამომდინერობს სიყვარული იმ დიდ ქვეყნისადმი, რომელსაც ჰქვიან საფრანგეთი ან გერმანია, რომელიც შენ თვალითაც არ გინახავს, რადგან არ განშორებულხარ შენ დაბადების ადგილსაო. მაშ სამშობლო სხვა რამ ყოფილა…
…სამშობლო წინაპართა მიწა-წყალიაო. წინაპართა შარავანდედით მორთვა ყველგან არის მიღებული. მართალია ბევრი სისხლი დაუღვრიათ ამ ჩვენ წინაპრებს, მაგრამ რისი გულისთვის? ბატონების, აზნაურების მეფეების გულისთვისო. ცოტანი იყვნენ რომლებიც ხალხის ინტერესებისთვის იღვწოდნენ. მაშ თავი დავანებოთ წინაპრებს. სამშობლო, ეს ის ქვეყანაა, სადაც ჩვენი მოდგმის, ჩვენი რასა ცხოვრობსო. ევროპაში არ არის არც ერთი სახელმწიფო, სადაც მარტო ერთი მოდგმის ხალხი ცხოვრობდეს. გერმანიში გერმანელები და სლავიანებია, საფრნგეთში პროვანსალები არიან, რომელთაც უფრო იტალიელებთან აქვს ნათესაობა, ვიდრე ჩრდილოთ საფრანგეთში მცხოვრებ ფრანგებთან. ჩრდილოეთში ბევრი ფლამანდიდიელი სცხოვრობს, ბრეტონელი უფრო ახლოა ირლანდიელებთან და შოტლანდიელებთან”. ხოლო თუ მართლა სამშობლო ის არი, სადაც ერთი ჩამომავლობის ხალხი ცხოვრობს, მაშინ ერთი სამსობლო უნდა დაარსდეს, რადგან ეხლანდელ იტალიელებს ,,ფრანგებს, გერმანელებს და ინგლისელებს აზიაში საერთო წინაპრები ყავთო. სამშობლო ის ქვეყანაა, სადაც ერთ ენაზე ლაპარაკობენო. ელზასელები გერმანულს ლაპარაკობენ. საფრანგეთს კი ეკუთვნოდნენ და პატრიოტებიც იყვნენ საფრანგეთის. ბრეტონელებმა ფლამანდელებმა ეხლახანს ისწავლეს ფრანგული. შვეიცარიაში მკვიდრთა ერთი ნაწილი ფრანგულ ლაპარაკობს, მეორენი გერმანულს, მესამე იტალიურს და ამასთან არსებობს სამშობლო, ანუ ერი შვეიცართა. კუბელები ესპანურს ლაპარაკობენ, ხოლო თავისი კუნძულიდან გარეკეს ესპანელები და ჩამოშორდნენ ესპანეთს. შეერთებულ შტატებში ინგლისურს ლაპარაკობენ, ხოლო ამერიკელები ინგლისს არ თვლიან სამშობლოდაო. ასე რომ არც ენა ჰქმნის თურმე ეროვნებას. სამშობლო – ეგ საერთო აზრთა, გრძნობათა, ზნეთა წარმოშობის ნიადაგიაო. ეს ხომ სულ ტყუილიაო. კარგი ურთობა აქვთ ფრანგ-კლერიკალებს და ანტიკლერიკალებს, თავისუფალ მოაზრეთა და ანტისემიტებს, ნაციონალისტებს და დრეიფუსისტებს, როიალისტებს და ბონაპარტისტებს, სოციალისტებს და რესპუბლიკელებს. სამშობლო – ეგ ჩვენი საერთო დედაა, დიდი ოჯახია, რომლის წევრებს საერთო ინტერესები აქვთ, ლტოლვილების საერთო საგანიო. ოჰ. ამ დიდი ოჯახში ზოგი შვილი მდედრეულის შემკულ სუფრას მიჯდომია, ზოგი კი მუდმივად შრომობს და აცხობს იმ საზოგადეობრივ ქადას, რომელსაც შეექცევიან სუფრასთან მისი ბედნიერი ძმები. კარგი დედაა თქვენმა მზემ! დედას ხომ ერთნაირად უყვარს თავისი შვილები. ყველას აჭმევს, ასმევს და ეალერსება და იმ დედას განა დედა ერქმის ვინც ერთ შვილს აძღობს მეორეს კი შიმშილით კლავს. არა, ეგ ხომ დედინაცვალია და არა დედა! და დღევანდელი სამშობლო ამ დედინაცვალს გავსო.
ამ თეორიულ მოსაზრებებს თავისი ღირსებაც აქვთ და ნაკლოვანებაც…
ღირსება იმაშია, რომ მართლაც ეროვნება არ შეადგენს არც ერთ განცალკევებულად არსებული ზემოთ ჩამოთვლილი თვისება, მაგრამ ყოველი ეს თვისება რომ საჭირო ელემენტს შეადგენდა ეროვნული შემეცნების შექმნის პროცესში. ამ გარემოებას ყურადრებას არ აქცევს გ. ერვე და აქ მისი თეორია სუსტობს და სუსტია ამიტომ ზოგიერთი აქედან გამომდინარე პრაქტიკული მოსაზრებაც. მთავარი საფუძველი გ ერვეს თეორისაა შეურყეველი რჩება, შეურყეველია ის აზრი, არც ენას არც რასას და არც საერთო თავგადასავალს არც სხვა რამ ამ ხასიათისა არა ჰქონია ძალა ეროვნების შექმნისა. ეს სასწაული არ მოუხდენია არც ამ ელემენტებს ერთად აღებულს. ეროვნების წარმოშობისთვის საჭირო იყო სხვაგვარი ძალა, საჭირო იყო ერთგვარი ორგანო, რომელსაც გათქვეფის, ჩაკირვისა და შეერთების ძალა შეწევდა და ეს ორგანო იყო სახელმწიფო. დაახლოებით ამ დეფინაციას აღიარებს გ. ერვეც, როდესაც ამბობს ერი ან სამშობლო – ეგ უწინარეს ყოვლისა ადამიანთა მასაა, რომელიც ცხოვრობს ერთ კანონის ქვეშ. მართლადაც ერი ჩნდება იქ სადაც ჩდება კანონი, ე.ი. სახელმწიფო თავისი ორგანოებით, რაც უნდა შეურეველი იყოს ეთნიურად, რომელიმე ხალხი რაც გინდა სუფთა და ორიგინალურ ენაზე ლაპარაკობდეს იგი. იმ დრომდე ხალხი ერად არ ხდება სანამ სახელმწიფო არ იბადება. ე.ი. სანამ საგვარეულო წესი არ დაინგრევა და ნათესაობის ადგილს ტერიტორიული პრინციპი არ დაიჭერს, და როდესაც სახელმწიფო იბადება და იწყებს მუშაობას ეროვნების შესაქმნელად…
მაშინ ამ საქმეში უმნიშველო ფუნქციას არ ასრულებს ენა, რასა, საერთო თავდადასავალი და სხვა ამდაგვარი, რაზედაც ჩვენ უკვე ქონდა ლაპარაკი. ქართული ერის შესწავლის დროს. გ, ერვეს ამ გარემოებისთვის ყურადღება არ მიუქცევია.
მაგრამ დავუბრუნდეთ ერვეს. უნდა ავღნიშნოთ, თუმცა ერვე წინააღმდეგია სამშობლოს პრინციპებისა და პატრიოტული გრძნობებისა, ხოლო მასაც ზოგიერთ შემთხვევაში აუცილებლად მიაჩნია სამსობლოს დაცვა. წარსულში, როდესაც ჯერ კიდე მონობა არსებობდა და როდესაც დაპყრობილ ხალხს ხშირად ხოცავდნენ, ან მონებად აქცევდნენ, ამ შემთხვევში ბრძოლა ერვეს პატივსადებ საქმედ მიიაჩნია. ძველი რომის პლებეებს ეს პლებეურობა ერჩივნათ მონობას და პლებეის უნდა ჰქონოდა პატრიოტული გრძნობა და სამშობლოც უნდა დაეცვა, ხოლო მას შემდეგ, რაც უცხოელი მტერი ტყვეებს არცა ჭამს, არც კლავს, მას შემდეგ რაც მონობა ან სულ გაუქმდა ან მას სიმკაცრე დაეკარგა, ღარიბებს, მდაბიო ხალხს, არავითარი რეალური ინტერესი არა ქვს დაიცვას სამშობლო, სადაც ღარიბები პარიებათ ითვლებიანო”. მაგრამ არის ერთი გარემოება, როდესაც ერვეს აზრით, სამსობლოს დაცვა და ომი არა მარტო ნებადართულია, სავალდებულოც არის ზნეობის პრინციპების მხრივ. ეს ის გარემოებაა, როდესაც მმართველი კლასები უცხოელებს იწვევენ თავიანთი პრივილეგიების დასაცავად, ომი გარეშე მტერთა ამ შემთხვევაში გონივრულიცაა, ზნეობრივიცო. ასე სჯის ერვე. ყოველივე ეს რომ მივიღოთ მხედველობაში უნდა ვსთქვათ რომ ერვეს სისრულით და სამართლიანად ვერ განუმარტავს ეროვნული პრობლემა. საქმე ის არის, რომ კაცობრიობა მარტოოდენ დასავლეთ ევროპელებისაგან არ შესდგება…
დასავლეთ ევროპა უკვე ერთ კულტურულ სხეულს შეადგენს. იქ უკვე ევროპის სახელმწიფოთა ფედერაციაზე შესაძლებელია ლაპარაკი. იქ მართლა დაიყო მთელი საზოგადოება ორ კლასად და იქ იზრდება და მუშავდება ატმოსფერო და პირობები ახალი საზოგადოების დამყარებისთვის. იქ ომი ერთი ხალხისა მეორეს წიმნააღმდეგ უგნურობაა. იქ რეალურად თავს იჩენს ინტერნაციონალი და ამიტომ და ამ ინტერნაციონალის ოჯახის წევრებს ერთმანეთში გასაყოფი არაფერი არა აქვთ რა. და თითქოს მართალია ერვე, რომელიც უკიჟინებს ევროპიელ სოციალისტ-პატრიოტებს, თქვენთვის ინტერნაციონალიზმი ცარიელი სიტყვაა, ნამდვილად კი თქვენ გაბატონებული კლასების აზრებით ხართ მოშხამული და არწმუნებთ მუშა ხალხს, რომ ვითომ მდიდარსა და ღარიბს შორის ზოგიერთ შემთხვევაში, ომის დროს, მაგალითად, არა თუ შესაძლებელია სოლიდარობა აუცილებელიცაა. თუ სამშობლო და პატრიოტიზმი მოპირდაპირე და ერთმანეთში მოურიგებელ კლასთა სოლოდარობის და ერთობის განმტკიცების ერთგვარი საშვალებაა. იქ სადაც საზოგადოებრივი სტრუქტურა მარტოოდენ ორი მოპირდაპირე კლასისგან შედგება, სადაც კლასთა ბრძოლა უტყუარი ფაქტია, არამედ მთავარი ძარღვი ადამიანთა განთავისუფლებისა, იქ არ უნდა ჰქონდეს ადგილი თანამედროვე ხასიათის პატრიოტულ გრძნობით აღზდას და განვითარებას, ვინაიდან იგი გრძნობა აბნელებს კლასობრივ შემეცნებას, ანელებს ატეხილ ინტერესთა წინააღმდეგობას და ამით აგვიანებს ადამიანთა განთავისუფლების დღეს. ასეთია პრინციპი, მაგრამ ამ საგანს სხვა მხარეც აქვს. ჯერ ევროპაშიც არის იმისთანა კუთხები (ევროპის ოსმალეთი, ბალკანეთი, გერმანიის პოლონეთი) სადაც ჯერ კიდევ მკაფიოდ არ გამოსულან სოციალური კატეგორიები, სადაც რასიულ, სარწმუნოებრივ, ლინგვისტურ და ეთნიკურ ელემენტებს ერთი მეორესთან შეხლას ისეთი მწვავე კონფლიქტი მოსდევს ხოლმე, რომ უიარაღოთ საქმე არც ეხლა რიგდება, არც მომავალში გარიგდება, მაგრამ გახედეთ ევროპის გარეთ. რა აჭრელებულ სურათს წარმოადგენს, ჯერ ხანობით უბადრუკი კაცობრიობა. არ ვიცი რას იტყოდა და რას იზავდა გ. ერვე, აზიის და აფრიკის უვიცი, შავი და წითელკანიანი ხალხი რომ გალაშქრებულიყო ევროპის წიინაღმდეგ. ავღანელი და ტიბეტის დალაილამის თაყვანისცემელი რომ მისდგომოდა პარიზსა, მის მუზეუმებს, ბიბლიოთეკებსა, შრომის ბირჟებს. არ ვიცი რა გუნებაზე დადგებოდა ერვე ამ ფერადკანიანთა ლაშქრით შემოსევის დროს, ხოლო დარწმუნებით შეიძლება იმის თქმა რომ ევროპის პროლეტარიატი ინტერნაციონალი იარაღს აისხამდა და იარაღით ხელში დაიცავდა თავის კულტურას, თავის ნაამაგრს, თავის ოცნებას თავის მომავალს განადგურებისა, ძალმომრეობისა და დაპყრობისგან…
თუ ამდაგვარი უბედურება შეემთხვა ევროპას, ამბობს პროფესორი -სოციალისტი ჟორჟ რენარი: სასტიკი მოპირდაპირენი სამშობლოს პრინციპებისა გაიგებენ და მიხვდებიან რამდენად საჭიროა ჯერ კიდევ თვით სოციალური სამართლიანობის უზვრუნველსაყოფად დაცვა, გარეშე მტრის შემოსევისგან დედა-მიწის ერთი კუთხისა მაინც, სადაც ოცნება ფართოდ არის გაშლილი და სადაც ამუშავებენ უკეთეს საზოგადოებას – დასავლეთი ქვეყნის ამ სანუკვარო და სანაქებო საქმეს .
ვიმეორებთ, ევროპაშო თითქოს მზადდება ნიადაგი ევროპის ფედარაციის დამყარებისთვის, ევროპული ინტერნაციონალის განვითარებისთვის, თუმცა ეს სრულიად არ ნიშნავს ეროვნულ ერთეულებთა გაუქმებას, არამედ მათ დაკავშირებას. ევროპის გარეშე კი მის საზღვრებს განაპირაზე კიდევ სხვა ბევრ საერთოსა ვხედავთ, სხვა ბევრ პირობებს ვამჩნევთ და აქ სხვაგვარი თეორიაა საჭირო სინამდვილის განსამარტად და პრაქტიკული პოლიტიკის საწარმოებლად.
დაკვირვების და შესწავლისათვის საგნად ავიღოთ ისევ ჩვენი ქვეყნისა და ამის მდგომარეობის გათვალისწინებით შევიმუშავოდ პრაქტიკული პოლიტიკის გეგმა.
აღსანიშნავია, რომ გ. ერვეს სასტიკ მოწინააღმდეგებად ევროპის სოციალ-დრემოკრატია გამოვიდა. სოციალ-დემოკრატია მხურვალედ გამოესარჩლა ეროვნულ პრინციპს და აშკარად გამოამჟღავნა თავისი პატრიოტული გტძობანი .
გ. ერვეს მახვილი სწორედ ამ პატრიოტულ-სოციალისტების წინააღმდეგ იყო მიმართული. თავის წიგნში “სოციალიზმი და პატრიოტიზმი” მოჰყავს საყურადღებო ცნობები ევროპის სოც-დემოკრატების პოზიციის გამოსარკვევად. 9 ივნისს 1903 წელს საფრანგეთის მუშათა პარტიამ გამოაქვეყნა მანიფესტი, რომელშიც სხვათა შორის ნათქვამია “ინტერნაციონალიზმი არც სამშობლოს გაუქმებას მოასწავებს და არც მის უარყოფასო” ოთხი თვის შემდეგ ფრანგთა მუშათა პარტიის ნაციონალურ კონგრესზე აღიარეს “თუ საფრანგეთს მტერი დაესხა, იგი ჰპოვებს მხურვალე დამცველებს მუშათა პარტიის სოციალისტთა შორისო”. ჟორესმა 15 აპრილს 1905 წ შემდეგი სიტყვა წარმოთქვა პარლამენტში: “საფრანგეთის ხანგრძლივი ისტორია ისეთი მშვენიერი შეთანხმება-შეზავებაა გენისობისა, გმირობისა და კეთილშობიური ადამიანის გრძნობებისა, რომ მაშინაც კი, როდესაც მას შავი დღეები უნახავს, იგი შუქსა ჰფენდა. უარამ რომელმაც საფრანგეთის მკერდის ნაწილი დაზიანა და გული აუტირა, ვერ გამოაცალა ძალ-ღონე და მისი წინ სვლა ვერ შეაჩერა. ქვეყანაზე არავინ არ არი რომ, მის წინაშე წედი ან თავი მოიხაროსო”.
1891 წელს ლიბკნეხტმა გერმანიის ნაციონალურ კონგრესზე თქვა: “მე იმას მაყვედრებენ, რომ განვაცხადე, თუ გერმანიას სხვა სახელმწიფომ ომი გამოუცხადა, თუ მტრის მოსაგერიებლად ომი მოგვიხდა, ჩვენ დავიცავთ სამშობლოს -მეთქი. დიახ მე ესა ვთქვი, ბევრჯელ მითქვამს და კიდევაც ვიტყვი, თუ გერმანიის განსაცდელი მოევლინება – ჩვენ ყველანი, ახალგაზდა და მოხუცნი თოფს მხარზე წამოვიკიდებთ და მტერს შევესევით (მიუბრუნდა მემეარჯვენებს და განაგრძნობს). თქვენს საყურადღებოდ არ ვამბობ მაგას, არამედ ჩვენიანების საყურადრებოდ, რადგან ეს მიწა ჩვენი სამშობლოც არი, ჩვენი სამშობლო უფრო არი, ვიდრე თქვენი და ამის გულისთვის სულის უკანასკნელ ძგერამდე ვიბრძოლებთ. გაძლევთ ამაში სიტყვას. ამონაწერებით აღარ ავაჭრელებ ფურცლებს. ამგვარი განცხადებებით, რეზოლუტიებით სავსეა არა მარტო ორატორების სიტყვები, არამედ კონგრესებისა და მიტინგების დადგენილებანი…
აი თუნდაც მაგალითისთვის შარშან მომხდარი კონგრესის ანგარიშები გადასინჯეთ. ჟორესმა განაცხადა: “ნაცია და სამშობლო ჩემთვის იმგვარი ფაქტებია, რომელსაც სოციალისტური და ჰუმანური ღირებულება აქვს. განსაზღვრული ღირებულება ნაციას არც სოციალისტურ საზოგადეობაში ეკარგება”-ო. გედმა სთქვა “მუშათა კლასმა უნდა დაიცვას თავისი სამშობლო, რათა ამავე დროს დაიცვას ის აუარებელი სიმდიდირე, რომელიც რევოლუციის შემდეგ მის ხელში უნდა გადავიდესო. ნანტის კონგრესზე იონის რეზოლუცია, რომელიც იწვევდა სოციალისტებს აჯანყებისკენ მთავრობის წინააღმდეგ ომის გამოცხადების ჟამს უარყოფილი იქნა 251 ხმით წინააღმდეგ 41 ხმისა (12 უარი თქვა კეჭისყრაზე) აგრეთევე დამარცხდა შტუტგარტშიც, სადაც იმავე ხანებში გაიმართა ინტერნაციონალური კონგრესი.
ვინ არის მართალი და ვინ მტყუანი, ერვე თუ მისი მოწინააღმდეგნი? ერვეს აზრების გაცნობა ხელს შეგვიწყობს უფრო ღრმათ ჩაუფიქრდეთ საგანს და გამოვაშკარავოთ ნამდვილი ხასიათი ეროვნებისა.
თავდაპირველად უნდა გვახსოვდეს, ბატ გ. ერვე საუბედუროდ მარტოოდენ ევროპელთა საქმეებს ეხება. მას ევროპელთა სახელმწიფონი და ერნი ყავს მხედველობაში და ეს საკმარისი არ არი ეროვნული პრობლემის სავსებით გადაწყვეტისა. ევროპის შესახებ კი ის ამნაირად სჯის.
იქ დღეს დაახლოებით ყველგან ერთნაირი პირობები დამყარდა. კაპიტალი მთელ ევროპას მოეფინა და მთელს ევროპაში მსგავსი ეკონომიური პირობები შეიქმნა. ევროპის სახელმწიფოთა პოლიტიკური ევოლუციაც ერთ კალაპოტშია ჩაყენებული. ყველგან არსებობს ის მინიმუმი თავისუფლებისა, რომელიც საჭიროა კაპიტალისტური წყობილების განვითარებისთვის. მსგავს სოციალურ-პოლიტიკურ პირობებს შესამჩნევი ცვლილება უნდა მოეხდინა ევროპელთა აზროვნებაში. ერთმა სახელმწიფომ რომ გაიმარჯვოს კიდევაც მცირე სახელმწიფოზე, დამარცხებული სახელმწიფოს ერი შესამჩნევად არაფერს დაკარგავს. ვთქვათ გერმანიამ ერთხელ აჯობა საფრანგეთს და წაგლიჯა რომელიმე პროვინცია. რას დაკარგავს ფრანგები, რისი უნდა ეშინოდეთ მათ? აშკარაა მათ არავინ ამოწყვიტავს. ის დრო წავიდა, როდესაც დაპყრობილებს ხოცავდენენ, ან კიდევ მონებად ჰყიდიდნენ, ან იქნება ქონებას დაკარგავენ? არც ამის შიში უნდა ქონდეთ. ელზას ლორენი დაიპყრეს გერმანელებმა, მაგრმ გამარჯვებულებს ქონების კონფისკაცია არ მოუხდენიათ. ენა უნდა დაკარგონ? თუ მოინდომეს არ დაკარგავენ. კანადა ორი საუკუნეა რაც ინგლისელებს ეკუთვნის, მაგრამ იქაურ ფრანგებს ფრანგული არ დავიწყებიათ. დამარცხებულნი მაშინ კარგავენ ენას, ამბობს შეუფერებელ აზრს ერვე, როდესაც საერთო ენის დაკარგვა ან როდესაც სამშობლო ენის დაკარგვა მათთვის სასარგებლოაო. ხოლო ამისთვის რამოდენიმე საუკუნეა საჭირო და თუნდაც დაკარგოს ხალხმა თავისი ენა. მდიდიარი და მეტყველი, იმის ნაცვლად ხომ შეიძენს იგი სხვას, რა ნაკლებ მდიდიარსა და მეტყველ ენას, ასე რომ არც ეს გარემოებაა ასე ტრაგიკული…
…კი, მაგრამ ნაციონალური ტემპერამენტი და ხასიათი? მათ ხომ მოელის განსაცდელი? საფრანგეთმა რომ შემოიერთოს გერმანის პროვინციები, გერმანელებს ტემპერამენტი და ხასიათი მით არ დაეკარგება. არც ფრანგებს მოუვა ამგვარი :უბედურება გერმანელებს რომ ჩაუვარდნენ ხელში. და რომ დაჰკარგონ კიდევაც, პირველი და უკანასკნელი არ იქნება, ვერც ერთი ერი ვერ დაიკვეხნის “სუფთა” და შეურეველ რასიულ თვისებების პატრონი ვარო. დარჩა პოლიტიკური ფორმა. საფრანგეთში რესპუბლიკაა, გერმანიაში კონსტიტიციური მონარქია, მაგრამ ევროპის პოლიტიკური, განურჩეველად რესპუბლიკაა იგი თუ კონსტიტუციონალური მონარქია, ზედაპირულად ჰფარავს მთელ ევროპის საზოგადოების ერთგვარ უკუღმართ ეკონომიურ ორგანიზაციას. ასე რომ რესპუბლიკის მნიშვნელობის გაზვიადებას მაინც და მინც დიდი გასავალი არ უნდა ჰქონდესო.
საკვირველი ამბავია, ფიქრობს გ. ერვე. სოციალისტები აღიარებენ იმ აზრს, რომ თვითეულ ქვეყანაში შემაძრწუნებელი და საშინელი კლასთა ბრძოლა წარმოებს, ამავე დროს ეს სოციალისტები მზად არიან სისხლი დაათხიონ ამ კლასთა ბრძოლაში კი არა, იმ ბრძოლაში რომელიც ჩნდება ერთი ქვეყნის გაერთიანებული კლასებისა მეორე ქვეყნის გაერთიანებული კლასებთან. ომის დროს ისინი მართველ კლასებს სოლიდარობას უცხადებენ. ბრძოლის ველზე ისინი მზად არიან თავიანთი მოპირდაპირე კლასის მეთაურებთან ერთად მიიღონ ზიარება ერთის ჯამიდან. ისინი ინტერნაციონალისტები არიან, მაგრმ გამოუცხადებს თუ არა გერმანია ომს საფრანგეთს ან საფრანგეთი გერმანიას მაშინ, მათის აზრით, გერმანელი და ფრანგი პროლეტარიატი ერთმანეთს უნდა დაერიოს და ყელები დასჭრან თავიანთი სამშობლოს განსადიდიებლად. ერთი მხრივ ბებელმა, მეორე მხრივ ჟორესმა თოფ-იარაღით ხელში თავი უნდა დასდონ. ერთმა გერმანელთა სამშობლოსთვის, მეორემ ფრანგთა სამსობლოსთვის. აი ამგვარ წინააღმდეგობის ქსელში გაებნენ სიციალისტ-პატრიოტებიო.
გ.ერვე განაგრძობს “რა არის სამშობლო, ერი, ეროვნება? ზოგნი ამბობენ სამშობლო ის ადგილია, სადაც დავიბადეთო. თუ თქვენ დაიბადეთ ერთ რომელიმე სოფელში, ეს სოფელი გეყვარებათ და თქვენი სიყვარული ბუნებრივი ქნება, მაგრამ ამ პატარა სოფლისადმი სიყვარულიდან სრულიად არ გამომდინერობს სიყვარული იმ დიდ ქვეყნისადმი, რომელსაც ჰქვიან საფრანგეთი ან გერმანია, რომელიც შენ თვალითაც არ გინახავს, რადგან არ განშორებულხარ შენ დაბადების ადგილსაო. მაშ სამშობლო სხვა რამ ყოფილა…
…სამშობლო წინაპართა მიწა-წყალიაო. წინაპართა შარავანდედით მორთვა ყველგან არის მიღებული. მართალია ბევრი სისხლი დაუღვრიათ ამ ჩვენ წინაპრებს, მაგრამ რისი გულისთვის? ბატონების, აზნაურების მეფეების გულისთვისო. ცოტანი იყვნენ რომლებიც ხალხის ინტერესებისთვის იღვწოდნენ. მაშ თავი დავანებოთ წინაპრებს. სამშობლო, ეს ის ქვეყანაა, სადაც ჩვენი მოდგმის, ჩვენი რასა ცხოვრობსო. ევროპაში არ არის არც ერთი სახელმწიფო, სადაც მარტო ერთი მოდგმის ხალხი ცხოვრობდეს. გერმანიში გერმანელები და სლავიანებია, საფრნგეთში პროვანსალები არიან, რომელთაც უფრო იტალიელებთან აქვს ნათესაობა, ვიდრე ჩრდილოთ საფრანგეთში მცხოვრებ ფრანგებთან. ჩრდილოეთში ბევრი ფლამანდიდიელი სცხოვრობს, ბრეტონელი უფრო ახლოა ირლანდიელებთან და შოტლანდიელებთან”. ხოლო თუ მართლა სამშობლო ის არი, სადაც ერთი ჩამომავლობის ხალხი ცხოვრობს, მაშინ ერთი სამსობლო უნდა დაარსდეს, რადგან ეხლანდელ იტალიელებს ,,ფრანგებს, გერმანელებს და ინგლისელებს აზიაში საერთო წინაპრები ყავთო. სამშობლო ის ქვეყანაა, სადაც ერთ ენაზე ლაპარაკობენო. ელზასელები გერმანულს ლაპარაკობენ. საფრანგეთს კი ეკუთვნოდნენ და პატრიოტებიც იყვნენ საფრანგეთის. ბრეტონელებმა ფლამანდელებმა ეხლახანს ისწავლეს ფრანგული. შვეიცარიაში მკვიდრთა ერთი ნაწილი ფრანგულ ლაპარაკობს, მეორენი გერმანულს, მესამე იტალიურს და ამასთან არსებობს სამშობლო, ანუ ერი შვეიცართა. კუბელები ესპანურს ლაპარაკობენ, ხოლო თავისი კუნძულიდან გარეკეს ესპანელები და ჩამოშორდნენ ესპანეთს. შეერთებულ შტატებში ინგლისურს ლაპარაკობენ, ხოლო ამერიკელები ინგლისს არ თვლიან სამშობლოდაო. ასე რომ არც ენა ჰქმნის თურმე ეროვნებას. სამშობლო – ეგ საერთო აზრთა, გრძნობათა, ზნეთა წარმოშობის ნიადაგიაო. ეს ხომ სულ ტყუილიაო. კარგი ურთობა აქვთ ფრანგ-კლერიკალებს და ანტიკლერიკალებს, თავისუფალ მოაზრეთა და ანტისემიტებს, ნაციონალისტებს და დრეიფუსისტებს, როიალისტებს და ბონაპარტისტებს, სოციალისტებს და რესპუბლიკელებს. სამშობლო – ეგ ჩვენი საერთო დედაა, დიდი ოჯახია, რომლის წევრებს საერთო ინტერესები აქვთ, ლტოლვილების საერთო საგანიო. ოჰ. ამ დიდი ოჯახში ზოგი შვილი მდედრეულის შემკულ სუფრას მიჯდომია, ზოგი კი მუდმივად შრომობს და აცხობს იმ საზოგადეობრივ ქადას, რომელსაც შეექცევიან სუფრასთან მისი ბედნიერი ძმები. კარგი დედაა თქვენმა მზემ! დედას ხომ ერთნაირად უყვარს თავისი შვილები. ყველას აჭმევს, ასმევს და ეალერსება და იმ დედას განა დედა ერქმის ვინც ერთ შვილს აძღობს მეორეს კი შიმშილით კლავს. არა, ეგ ხომ დედინაცვალია და არა დედა! და დღევანდელი სამშობლო ამ დედინაცვალს გავსო.
ამ თეორიულ მოსაზრებებს თავისი ღირსებაც აქვთ და ნაკლოვანებაც…
ღირსება იმაშია, რომ მართლაც ეროვნება არ შეადგენს არც ერთ განცალკევებულად არსებული ზემოთ ჩამოთვლილი თვისება, მაგრამ ყოველი ეს თვისება რომ საჭირო ელემენტს შეადგენდა ეროვნული შემეცნების შექმნის პროცესში. ამ გარემოებას ყურადრებას არ აქცევს გ. ერვე და აქ მისი თეორია სუსტობს და სუსტია ამიტომ ზოგიერთი აქედან გამომდინარე პრაქტიკული მოსაზრებაც. მთავარი საფუძველი გ ერვეს თეორისაა შეურყეველი რჩება, შეურყეველია ის აზრი, არც ენას არც რასას და არც საერთო თავგადასავალს არც სხვა რამ ამ ხასიათისა არა ჰქონია ძალა ეროვნების შექმნისა. ეს სასწაული არ მოუხდენია არც ამ ელემენტებს ერთად აღებულს. ეროვნების წარმოშობისთვის საჭირო იყო სხვაგვარი ძალა, საჭირო იყო ერთგვარი ორგანო, რომელსაც გათქვეფის, ჩაკირვისა და შეერთების ძალა შეწევდა და ეს ორგანო იყო სახელმწიფო. დაახლოებით ამ დეფინაციას აღიარებს გ. ერვეც, როდესაც ამბობს ერი ან სამშობლო – ეგ უწინარეს ყოვლისა ადამიანთა მასაა, რომელიც ცხოვრობს ერთ კანონის ქვეშ. მართლადაც ერი ჩნდება იქ სადაც ჩდება კანონი, ე.ი. სახელმწიფო თავისი ორგანოებით, რაც უნდა შეურეველი იყოს ეთნიურად, რომელიმე ხალხი რაც გინდა სუფთა და ორიგინალურ ენაზე ლაპარაკობდეს იგი. იმ დრომდე ხალხი ერად არ ხდება სანამ სახელმწიფო არ იბადება. ე.ი. სანამ საგვარეულო წესი არ დაინგრევა და ნათესაობის ადგილს ტერიტორიული პრინციპი არ დაიჭერს, და როდესაც სახელმწიფო იბადება და იწყებს მუშაობას ეროვნების შესაქმნელად…
მაშინ ამ საქმეში უმნიშველო ფუნქციას არ ასრულებს ენა, რასა, საერთო თავდადასავალი და სხვა ამდაგვარი, რაზედაც ჩვენ უკვე ქონდა ლაპარაკი. ქართული ერის შესწავლის დროს. გ, ერვეს ამ გარემოებისთვის ყურადღება არ მიუქცევია.
მაგრამ დავუბრუნდეთ ერვეს. უნდა ავღნიშნოთ, თუმცა ერვე წინააღმდეგია სამშობლოს პრინციპებისა და პატრიოტული გრძნობებისა, ხოლო მასაც ზოგიერთ შემთხვევაში აუცილებლად მიაჩნია სამსობლოს დაცვა. წარსულში, როდესაც ჯერ კიდე მონობა არსებობდა და როდესაც დაპყრობილ ხალხს ხშირად ხოცავდნენ, ან მონებად აქცევდნენ, ამ შემთხვევში ბრძოლა ერვეს პატივსადებ საქმედ მიიაჩნია. ძველი რომის პლებეებს ეს პლებეურობა ერჩივნათ მონობას და პლებეის უნდა ჰქონოდა პატრიოტული გრძნობა და სამშობლოც უნდა დაეცვა, ხოლო მას შემდეგ, რაც უცხოელი მტერი ტყვეებს არცა ჭამს, არც კლავს, მას შემდეგ რაც მონობა ან სულ გაუქმდა ან მას სიმკაცრე დაეკარგა, ღარიბებს, მდაბიო ხალხს, არავითარი რეალური ინტერესი არა ქვს დაიცვას სამშობლო, სადაც ღარიბები პარიებათ ითვლებიანო”. მაგრამ არის ერთი გარემოება, როდესაც ერვეს აზრით, სამსობლოს დაცვა და ომი არა მარტო ნებადართულია, სავალდებულოც არის ზნეობის პრინციპების მხრივ. ეს ის გარემოებაა, როდესაც მმართველი კლასები უცხოელებს იწვევენ თავიანთი პრივილეგიების დასაცავად, ომი გარეშე მტერთა ამ შემთხვევაში გონივრულიცაა, ზნეობრივიცო. ასე სჯის ერვე. ყოველივე ეს რომ მივიღოთ მხედველობაში უნდა ვსთქვათ რომ ერვეს სისრულით და სამართლიანად ვერ განუმარტავს ეროვნული პრობლემა. საქმე ის არის, რომ კაცობრიობა მარტოოდენ დასავლეთ ევროპელებისაგან არ შესდგება…
დასავლეთ ევროპა უკვე ერთ კულტურულ სხეულს შეადგენს. იქ უკვე ევროპის სახელმწიფოთა ფედერაციაზე შესაძლებელია ლაპარაკი. იქ მართლა დაიყო მთელი საზოგადოება ორ კლასად და იქ იზრდება და მუშავდება ატმოსფერო და პირობები ახალი საზოგადოების დამყარებისთვის. იქ ომი ერთი ხალხისა მეორეს წიმნააღმდეგ უგნურობაა. იქ რეალურად თავს იჩენს ინტერნაციონალი და ამიტომ და ამ ინტერნაციონალის ოჯახის წევრებს ერთმანეთში გასაყოფი არაფერი არა აქვთ რა. და თითქოს მართალია ერვე, რომელიც უკიჟინებს ევროპიელ სოციალისტ-პატრიოტებს, თქვენთვის ინტერნაციონალიზმი ცარიელი სიტყვაა, ნამდვილად კი თქვენ გაბატონებული კლასების აზრებით ხართ მოშხამული და არწმუნებთ მუშა ხალხს, რომ ვითომ მდიდარსა და ღარიბს შორის ზოგიერთ შემთხვევაში, ომის დროს, მაგალითად, არა თუ შესაძლებელია სოლიდარობა აუცილებელიცაა. თუ სამშობლო და პატრიოტიზმი მოპირდაპირე და ერთმანეთში მოურიგებელ კლასთა სოლოდარობის და ერთობის განმტკიცების ერთგვარი საშვალებაა. იქ სადაც საზოგადოებრივი სტრუქტურა მარტოოდენ ორი მოპირდაპირე კლასისგან შედგება, სადაც კლასთა ბრძოლა უტყუარი ფაქტია, არამედ მთავარი ძარღვი ადამიანთა განთავისუფლებისა, იქ არ უნდა ჰქონდეს ადგილი თანამედროვე ხასიათის პატრიოტულ გრძნობით აღზდას და განვითარებას, ვინაიდან იგი გრძნობა აბნელებს კლასობრივ შემეცნებას, ანელებს ატეხილ ინტერესთა წინააღმდეგობას და ამით აგვიანებს ადამიანთა განთავისუფლების დღეს. ასეთია პრინციპი, მაგრამ ამ საგანს სხვა მხარეც აქვს. ჯერ ევროპაშიც არის იმისთანა კუთხები (ევროპის ოსმალეთი, ბალკანეთი, გერმანიის პოლონეთი) სადაც ჯერ კიდევ მკაფიოდ არ გამოსულან სოციალური კატეგორიები, სადაც რასიულ, სარწმუნოებრივ, ლინგვისტურ და ეთნიკურ ელემენტებს ერთი მეორესთან შეხლას ისეთი მწვავე კონფლიქტი მოსდევს ხოლმე, რომ უიარაღოთ საქმე არც ეხლა რიგდება, არც მომავალში გარიგდება, მაგრამ გახედეთ ევროპის გარეთ. რა აჭრელებულ სურათს წარმოადგენს, ჯერ ხანობით უბადრუკი კაცობრიობა. არ ვიცი რას იტყოდა და რას იზავდა გ. ერვე, აზიის და აფრიკის უვიცი, შავი და წითელკანიანი ხალხი რომ გალაშქრებულიყო ევროპის წიინაღმდეგ. ავღანელი და ტიბეტის დალაილამის თაყვანისცემელი რომ მისდგომოდა პარიზსა, მის მუზეუმებს, ბიბლიოთეკებსა, შრომის ბირჟებს. არ ვიცი რა გუნებაზე დადგებოდა ერვე ამ ფერადკანიანთა ლაშქრით შემოსევის დროს, ხოლო დარწმუნებით შეიძლება იმის თქმა რომ ევროპის პროლეტარიატი ინტერნაციონალი იარაღს აისხამდა და იარაღით ხელში დაიცავდა თავის კულტურას, თავის ნაამაგრს, თავის ოცნებას თავის მომავალს განადგურებისა, ძალმომრეობისა და დაპყრობისგან…
თუ ამდაგვარი უბედურება შეემთხვა ევროპას, ამბობს პროფესორი -სოციალისტი ჟორჟ რენარი: სასტიკი მოპირდაპირენი სამშობლოს პრინციპებისა გაიგებენ და მიხვდებიან რამდენად საჭიროა ჯერ კიდევ თვით სოციალური სამართლიანობის უზვრუნველსაყოფად დაცვა, გარეშე მტრის შემოსევისგან დედა-მიწის ერთი კუთხისა მაინც, სადაც ოცნება ფართოდ არის გაშლილი და სადაც ამუშავებენ უკეთეს საზოგადოებას – დასავლეთი ქვეყნის ამ სანუკვარო და სანაქებო საქმეს .
ვიმეორებთ, ევროპაშო თითქოს მზადდება ნიადაგი ევროპის ფედარაციის დამყარებისთვის, ევროპული ინტერნაციონალის განვითარებისთვის, თუმცა ეს სრულიად არ ნიშნავს ეროვნულ ერთეულებთა გაუქმებას, არამედ მათ დაკავშირებას. ევროპის გარეშე კი მის საზღვრებს განაპირაზე კიდევ სხვა ბევრ საერთოსა ვხედავთ, სხვა ბევრ პირობებს ვამჩნევთ და აქ სხვაგვარი თეორიაა საჭირო სინამდვილის განსამარტად და პრაქტიკული პოლიტიკის საწარმოებლად.
დაკვირვების და შესწავლისათვის საგნად ავიღოთ ისევ ჩვენი ქვეყნისა და ამის მდგომარეობის გათვალისწინებით შევიმუშავოდ პრაქტიკული პოლიტიკის გეგმა.
Комментариев нет:
Отправить комментарий