კიკნაძე ზურაბ - ძველი აღთქმის წუთისოფელი

დასაწყისი ( გვერდი 1 )




2

ხალხს მხოლოდ ტკბილი და საამური სიტყვების მოსმენა სურს. ასევე მეფეც მზად არის გადამწყვეტი ბრძოლის წინ ცრუწინასწარმეტყველის პირიდან სიცრუე მოისმინოს, ფუჭად დაიიმედოს თავი, რომ გაიმარჯვებს. ჭეშმარიტი წინასწარმეტყველი კი მზად არის ჭამოს «სიმწრის პური- და სვას «სიმწრის წყალი- (3მეფ. 22:27) და უთხრას მეფეს სიმართლე, რაც უფალმა გამოუცხადა. ალბათ ძველი აღთქმის წინასწარმეტყველნი არ იყვნენ პირველნი კაცობრიობის ისტორიაში, სიმართლის თქმისათვის რომ ჩადიოდნენ დილეგში, ჭამდნენ სიმწრის პურს და სვამდნენ სიმწრის წყალს, იხოცებოდნენ და იდევნებოდნენ ქვეყნიდან; მაგრამ მათი თავგანწირვის ამბავი პირველად იქნა წერილობით აღბეჭდილი. არ არსებობდა ქვეყნად ძალა, რომელსაც შეეძლო წინასწარმეტყველისათვის გადაეთქმევინებინა მართალი სიტყვა. წინასწარმეტყველი მიქა (IX ს.) თავისი მართალი სიტყვით უპირისპირდება ოთხას ცრუ წინასწარმეტყველს, რომლებიც მეფის გარშემო შეკრებილან, რათა ფუჭი იმედებით აავსონ იგი. «მეფის სასიკეთოს ამბობენ ერთხმად წინასწარმეტყველნი,  –  უთხრეს მიქას,  –  შეეთანხმოს შენი სიტყვებიც მათ სიტყვებს. შენცა თქვი სასიკეთო- (3მეფ. 22:13). ოთხასის ტყუილი ერთის სიმართლემ უნდა გააქარწყლოს. «თქვა მიქამ: უფალს ვფიცავ, რომ იმას ვიტყვი, რასაც უფალი მიბრძანებს-. მეფე კი ოთხასის საამურ ტყუილს დაიჯერებს და ერთის სასიკეთო სიმართლეს უკუაგდებს, ბრძანებს: «დილეგში ჩააგდეთ ეს კაცი და აჭამეთ სიმწრის პური და ასვით სიმწრის წყალი, ვიდრე მშვიდობით მოვბრუნდებოდე- (3მეფ. 22:27), და გავიდა საბედისწერო ბრძოლაში. მიქა კი დილეგში ზის, როგორც თავის დროზე იერემია შლამიან ჭაში, მაგრამ მასთან არის უფალი და ჭეშმარიტება. წინასწარმეტყველი დილეგშიც თავისუფალია, რადგან ის «სულის კაცია- და, სადაც სულია, იქ თავისუფლებაა; ის ატარებს ჭეშმარიტების სულს და ჭეშმარიტება ათავისუფლებს მას. წინასწარმეტყველი ერთადერთია თავის ხალხში, თავის საზოგადოებაში, მეფეთა წრეშიც კი, რომელიც თავისი თქმითა და საქმით ახორციელებს სულიერ აზნაურებას. ის არავის ემორჩილება ამ ქვეყანაზე გარდა იმ ხმისა, რომელიც ესმის ჟამიდან ჟამზე, შეკრული სიტყვით, დაჭერილი, დახელთილი უფლის მიერ, ის თავისუფალია საერო ხელისუფლების წინაშე, უზენაესი ღვთისმსახურების წინაშე, რადგან იყო დრო, როცა ყოველი ხელისუფლება წინასწარმეტყველის ნებიდან იღებდა დასაბამს (ასეთი იყო თავის დროზე მოსე).

   წინასწარმეტყველს არაფერი აბადია, არავითარი კერძო ინტერესი არ ამოძრავებს, ის აჩვენებს უანგარობის მაგალითს ანგარებიან ბრბოში, რომელსაც დაკარგული აქვს სიმართლის გრძნობა და სული ქარად მიაჩნია, რომ ამბობს წინასწარმეტყველის აბუჩად ასაგდებად, «ქარად იქცევიან წინასწარმეტყველნიო- (იერ. 5:13), «ნაცვლად იმისა, რომ აღიარონ მათში ღვთის სულის არსებობა (რუახ «სულსაც- ნიშნავს და «ქარსაც-); წინასწარმეტყველი თვისი არსებობით ცოცხალი გამოხატულებაა ჭეშმარიტებისა. ის მაინც იტყვის თავის სათქმელს და თუნდაც არავინ მოუსმინოს, «ეცოდინებათ მაინც, რომ წინასწარმეტყველი იყო მათ შორის- (ეზ. 2:5). ეს იმას ნიშნავს, რომ მისი სიტყვა წარუვალია. დღეს მოკვდება, მაგრამ ხვალ გამოიღებს ნაყოფს, ახალ ვითარებაში აღორძინდება.

   წინასწარმეტყველის პარადოქსი მდგომარეობს იმაში, რომ იგი, უშიშარი და თავისუფალი, არ ეკუთვნის თავის თავს; მას არა აქვს პირადი ცხოვრება. როგორც მისი ნათქვამი სიტყვა არ არის მისი საკუთარი სიტყვა, ასევე მისი საქციელი, ხშირად მთელი მისი ცხოვრება არის ნიშანი, რომლითაც უფალი უცხადებს ადამიანებს ჭეშმარიტებას და გზას, თუ როგორ მოიქცეს. ზოგჯერ სიტყვა ნაკლებად მჭევრმეტყველია, ვიდრე მოქმედება. სიტყვას შეიძლება წაუყრუოს კაცმა, თუ არ სურს მწარე ჭეშმარიტების მოსმენა, მაგრამ საქციელი თვალსაჩინოა. უფლის ბრძანებით იერემია ქედზე უღელდადგმული დადიოდა ხალხში იმის ნიშნად, რომ ამაო იყო წინააღმდეგობის გაწევა ნაბუქოდონოსორის, ბაბილონის მეფისათვის და რომ ხალხს მართებდა მორჩილება, რათა სიცოცხლე გადაერჩინა (3მეფ. 27:2-18). ხალხისათვის სათქმელი სიტყვა ხომ ტვირთი იყო წინასწარმეტყველისათვის, ახლა ეს ტვირთი პირდაპირი მნიშვნელობით უნდა ეტარებინა; მას უნდა ეჩვენებინა თავის თვისტომთათვის მორჩილების პირადი მაგალითი, თუნდაც ერის მოღალატედ გამოეცხადებინათ, როგორც მოხდა კიდეც. იერემიამ თავი შეგნებულად ჩაიგდო სირცხვილში, მაგრამ სხვა გამოსავალი არ იყო: ის ხედავდა, რომ წინააღმდეგობის შემთხვევაში მის ქვეყანას უცილობელი განადგურება მოელოდა. წინასწარმეტყველის მხარეზე იყო ამჯერად ყოფითი სიბრძნე, სადაც არა სჯობს, გაცლა სჯობს. წინასწარმეტყველი ხედავდა, რომ არა თუ მის ქვეყანაში, არამედ მთელს იმდროინდელ მსოფლიოში არ იყო ძალა, რომელსაც წინააღმდეგობის გაწევა შეეძლებოდა ბაბილონის მეფისათვის. ხალხი, ქვეყნის მეფე, წინასწარმეტყველნი მზად იყვნენ შებრძოლებოდნენ მტერს, წინასწარმეტყველნიც აიმედებდნენ ხალხს და ამხედრებდნენ. მაგრამ ერთადერთი იერემია იყო მთელს ქვეყანაში, რომელიც წინასწარ თვალნათლივ ხედავდა უკვე აოხრებულ ქვეყანას, დანგრეულ ტაძარს, წარტყვევნილ ხალხს.

   უღელდადგმული იერემია დადიოდა დასაპყრობად გამზადებულ ქვეყანაში და უფლის სიტყვებით განმარტავდა თავის საქციელს: «რისთვის უნდა დაიხოცოთ შენ და შენი ერი მახვილით, შიმშილითა და შავი ჭირით, როგორც დაემუქრა უფალი იმ ხალხს, რომელიც არ დაემორჩილა ბაბილონის მეფეს. ნუ დაუჯერებთ წინასწარმეტყველთა სიტყვებს, რომ გეუბნებიან: არ დაემორჩილოთო ბაბილონის მეფეს. რადგან სიცრუეს გიწინასწარმეტყველებენ. რადგან მე არ მომივლენია ისინი, ამბობს უფალი. ცრუდ წინასწარმეტყველებენ ჩემი სახელით, რათა განიდევნოთ და დაიღუპოთ თქვენს წინასწარმეტყველებთან ერთად... ნუ დაუჯერებთ მათ, დაემორჩილეთ ბაბილონის მეფეს და ცოცხლები დარჩებით. რისთვის უნდა აოხრდეს ეს ქალაქი?- (იერ. 27:13-17).

   იერემიამ მორჩილება აჩვენა ხალხს მაშინაც კი, როცა ცრუწინასწარმეტყველმა ხანანიამ, რომელსაც ცრუპატრიოტთა და მეფის გულის მოგება სურდა, ქედიდან ჩამოხსნა მას უღელი, დალეწა და თქვა მთელი ხალხის გასაგონად: «ასე ამბობს უფალი: ამნაირად დავლეწავ ნაბუქოდონოსორის, ბაბილონის მეფის, უღელს ორ წელიწადში ყველა ხალხის ქედზე- (იერ. 28:10). იერემიას ხმა არ ამოუღია, წინააღმდეგობაც არ გაუწევია, თუმცა უფლის ბრძანებით ჰქონდა დადგმული უღელი, «და გავიდა იერემია წინასწარმეტყველი თავის გზაზე-, რადგან მასთან იყო სიმართლე.

   ზოგჯერ წინასწარმეტყველის ოჯახური ვითარება სიმბოლურ მნიშვნელობას იძენს, რის წყალობითაც წინასწარმეტყველი უნდა გაერკვეს ფარულ სინამდვილეში ან მოწევნადში. წინასწარმეტყველი მზად არის მიიღოს ბედის დარტყმა, რომ ნიშნად და სასწაულად იქცეს ხალხისათვის, რომ დაშინდეს ხალხი და უფლისაკენ მოიქცეს. ხალხმა თავისი ბედი უნდა ამოიკითხოს წინასწარმეტყველ ეზეკიელის ბედში, როცა უფალმა «მოულოდნელი სიკვდილით- ცოლი წაართვა და არ აგლოვებინა; ხალხი უნდა მიხვდეს, რატომ არ გლოვობს ეზეკიელი თავის ცოლს: ეს ღვთის რისხვა იყო, სასჯელად მოვლენილი, ამიტომაც არ ეგებოდა გლოვა. «იქნება ეზეკიელი თქვენთვის ნიშნად: როგორც მან გააკეთა, ყველაფერს ისე გააკეთებთ. ეს ახდება და მაშინ მიხვდებით, რომ მე ვარ უფალი ღმერთი- (ეზ. 24:24). ეზეკიელის ცოლს «მოულოდნელი სიკვდილით- წაგვრილს, უფალი «თვალთა ნეტარებას- უწოდებს («წაგართმევ შენ თვალთა ნეტარებას-), რაც უთუოდ გულისხმობს ტაძარს, რომლის განადგურების მომსწრე უნდა გახდეს ხალხი.

   სიმბოლურ-წინასწარმეტყველურია ოსიას პირადი ცხოვრებაც. უფლის წინასწარმეტყველური სიტყვა იჭრება ღრმად მის ყოფაში: ოსიამ უნდა იტვირთოს, აიტანოს ის ცოდვა, რაც აწევს ქვეყანას; ოსიამ თავის თავზე უნდა გამოსცადოს სირცხვილი, რომელშიც ჩავარდნილია მისი ხალხი. «როცა იწყო უფალმა წინასწარმეტყველება ოსიას პირით, უთხრა ოსიას: წადი, მოიყვანე გარყვნილი ქალი ცოლად და გააჩინე გარყვნილების შვილები, რადგან გაირყვნა ქვეყანა და განუდგა უფალს- (ოს. 1:2). ასე დაიწყო წინასწარმეტყველმა თავისი წინასწარმეტყველური სამსახური უფლის წინაშე. მისმა ოჯახურმა ვითარებამ უნდა ამხილოს ქვეყნის დაცემა. გარყვნილება, ცოლქმრული ღალატი ალეგორიული გამოხატულებაა ღვთისაგან განდგომისა, რომლის სავალალო შედეგი გარყვნილი ქალის ნაშობმა თავისი სახელით უნდა გააცხადოს. «დაორსულდა ქალი და შვა ასული. უთხრა უფალმა: დაარქვი სახელად ლო რუხამა (არშესაწყალისი), რადგან აღარ შევიწყალებ ისრაელის სახლს და არასოდეს შევუნდობ- (ოს. 1:6). ოსია თავისი ნაშიერით გამოთქვამს უფლის წინასწარმეტყველებას და გაფრთხილებას, ნაშიერის სახელი ატარებს ამ განაჩენს, რომელიც ელის ქვეყანას. უფრო მეტიც: ნაშიერი, როცა ის ვაჟად დაიბადება, განასახიერებს განდგომილ ერს, რომელსაც უფალი გამოუტანს საბოლოო განაჩენს. «მოწყვიტა ძუძუს ლო რუხამა და ისევ დაორსულდა და შვა ვაჟი. თქვა უფალმა: დაარქვი სახელად ლო ყამი (არა ჩემი ერი), რადგან აღარ ხართ ჩემი ერი და მეც აღარ ვიქნები თქვენი- (ოს. 1:8-9).

   ძლიერი და ღრმა იყო ოსიას გამოცდილება, რომელიც მოუვლინა მას უფალმა, რათა შეძლებოდა წინასწარმეტყველება; მთელი მისი თეოლოგია, ღვთის შემეცნება, შეიძლება ითქვას, ამ გამოცდილებაზეა დაფუძნებული, შეფერილია ამ განსაცდელით. რა არის ის ადამიანური გრძნობა, რომლის მეშვეობითაც ოსია ცდილობს შეიცნოს უფლისა და მისი ერის ურთიერთობა? ეს სიყვარულია, რომელიც ოდნავადაც არ განელებია ოსიას თავისი ცოლის მიმართ, რომელმაც გარყვნილებაში უშვა მას ლორუხამა და ლოყამი  –  ესოდენ საბედისწერო სახელის მატარებელი ქალ-ვაჟი. თუმცა ამბობდა ასე: «არ შევიწყალებ მის შვილებს, რადგან გარყვნილების შვილები არიან, რადგან გარყვნილებას სჩადიოდა მათი დედა და თავს ირცხვენდა მათი მშობელიო-, მაგრამ ისიც იცოდა, რომ ამათ გარდა, არავინ გააჩნდა და რომ «არა ჩემი ერი- და «არშესაწყალისი- იმარხავდნენ თავდაპირველ ჭეშმარიტ სახელებს, რომლებიც მათ უფალმა უწოდა, როცა უდაბნოში მოიძია და აიყვანა,  –  «ჩემი ერი- დაერქვა მაშინ მას, რაც «ჩემი ძის- ტოლფასი იყო. «როცა ყრმა იყო ისრაელი და მიყვარდა ის, ეგვიპტიდან გამოვიხმე ჩემი ძე...- ამბობს უფალი ოსიას წინასწარმეტყველებაში (ოს. 11:1). კიდევ ამბობს: «ყურძენივით ვიპოვე ისრაელი უდაბნოში, როგორც პირველი ნაყოფი ლეღვის ხეზე...- (ოს. 9:10). როგორ შეეძლო შუა გზაზე დაეგდო მტვერში უცხოთაგან გასათელად? ოსია სავსეა სიყვარულით, ის მზადაა უკან დაიბრუნოს საყვარლებს აკიდებული ცოლი, როცა ის მოიქცევა. «წავალ, დავბრუნდები ჩემს პირველ ქმართანო, რადგან მაშინ ახლანდელზე უკეთესი ვიყავიო- (ოს. 2:9). ოსიაც იბრუნებს სიყვარულის აუხსნელი ძალით, თუმცა ქალი ახლა მაშინდელზე უკეთესი არ არის. როცა ასე გრძნობს ოსია, მაშინ ხვდება, თუ რატომ უყვარს მაინც უფალს განმდგარი თავისი ერი და ყოველთვის მზად არის შეუნდოს განდგომა. მაშინ ამბობს წინასწარმეტყველი, რომლის პირიდან უფლის სიტყვა ხმიანებს: «როგორ გაგიმეტო, ეფრემ? როგორ გადაგაგდო, ისრაელ?... გადამიბრუნდა გული, ერთიანად ამიტანა სიბრალულმა. აღარ ავინთები რისხვით, აღარ აღვიძრები ეფრემის დასაღუპად, რადგან ღმერთი ვარ და არა კაცი; მე წმიდა ვარ თქვენ შუაგულში და რისხვით არ მოვალ- (ოს. 11:8-9).

   ოსია, ერთ-ერთი უძველესი წინასწარმეტყველი, რომლის ნათქვამი სიტყვა წერილობით შემორჩა, სიყვარულის წინასწარმეტყველი იყო. ის იმ ადამიანური გრძნობით ჭვრეტდა ღმერთისა და ადამიანის ურთიერთობას, რომელსაც ყველაზე უფრო ძლიერად, სხვა გრძნობათა შორის, განიცდიდა საკუთარ თავში. მართლაც ძლიერი, დაუშრეტელი, ამავე დროს ნაზი სიყვარული უნდა ჰქონოდა ადამიანს თავისი ახლობლისადმი, ადამიანისადმი, მთელი ერისადმი; მან ეს ერი უდაბნოში ნაპოვნ ვაზს შეადარა, მცენარეს, რომელიც მასში დამარხულ სიკეთეთა გამო განსაკუთრებულ ზრუნვას საჭიროებდა. მისმა მომდევნო წინასწარმეტყველებმა აიტაცეს ეს სიმბოლო. ოსია პირველი იყო, რომელმაც თავისი მწარე ოჯახური გამოცდილების ღრმა განცდით ღმერთისა და ერის ურთიერთკავშირი საქორწინო ურთიერთობით გამოხატა. და, რაც მთავარია, ქორწინება, როგორც სიმბოლო, ამ ინსტიტუტის არა სოციალური, უპიროვნო, არამედ მისი ადამიანური, ინდივიდუალური, ასპექტით არის წარმოდგინილი. ტრანსცენდენტული, მიღმიერი ჩამოვიდა ადამიანის სამყაროში და ადამიანმაც ღვთის გაჩენილ სამყაროში იგრძნო თავი.

   წინასწარმეტყველი უფლის საყვირია. უფალი ლაპარაკობს წინასწარმეტყველის პირით ობიექტურ ჭეშმარიტებას, მაგრამ ეს ჭეშმარიტება წინასწარმეტყველის ინდივიდუალობით, მისი პირადი გამოცდილებით, მისი პიროვნული ხასიათით არის შეფერილი. ოსიაზე ცოტა ადრე გამოჩნდა ამოსი  –  ეს არის პირველი წინასწარმეტყველი, რომლის ნაქადაგარი ძველი აღთქმის წინასწარმეტყველთა სათავეში დგას. აქ იჩინა თავი პირველად «უფლის დღის- პირქუშმა ასპექტმა, რომლის საერთო მონაპოვარი შეიქმნა მომდევნო წინასწარმეტყველთა «პროგრამებში-. ხალხური წარმოდგენის იდილიური «უფლის დღე-, სამოთხის შემობრუნების დარი, ამოსის ხილვაში, რომელიც ავისმომასწავებელი წინათგრძნობით არის ნაკვები, ქვეყნის კატასტროფის ხატია. «ვაი, უფლის დღის მონატრულთ!  –  გასძახოდა ამოსი ბეთელის სამსხვერპლოებთან შეკრებილ ხალხს.  –  რისთვის გინდათ უფლის დღე? ბნელია ის და არა ნათელი- (ამოს. 5:18). ეს იყო სრულიად ახალი ხილვა, გაუგონარი სიტყვა. «აბა ბნელი არ არის უფლის დღე,  –  განაგრძობდა წინასწარმეტყველი,  –  და არა ნათელი? წყვდიადი და შუქის ნატამალიც არ არის მასში- (5:20). «იმ დღეს იქნება, ამბობს უფალი ღმერთი (არ ცხრება ამოსი), რომ შუადღისას ჩავიყვან მზეს და დღის სინათლეზე დავაბნელებ ქვეყანას. დღესასწაულებს გლოვად გადაგიგცევთ და თქვენს სიმღერას  –  გოდებად, ჯვალოს შემოგახვევთ წელზე და ყველა თავი გადაიპარსება. ავატირებ ქვეყანას, როგორც მხოლოდშობილზე ტირიან, და მწარე დღე იქნება მისი ბოლო! აჰა, დგება დღეები, ამბობს უფალი ღმერთი...- (ამოს. 8:9-11).

   საესავი დღე უფლისა წინასწარმეტყველის ხილვაში შავი ჯანღებით იყო მოქუფრული. საიდან აღმოცენდა ასეთი ხილვა იმ დროს, როცა ქვეყანაში მშვიდობა სუფევდა, ქვეყანა ყვაოდა, არსაიდან არ ემუქრებოდა საფრთხე? ჩანს, ამოსი უფრო ღრმად ხედავდა ერის გულს, ვიდრე სხვა ვინმე, ვიდრე თუნდაც მღვდელმსახური ამაცია, რომელიც გმობდა ამოსის წინასწარმეტყველებას და მეფესთან აბეზღებდა, «მიწა ვერ აიტანსო მის სიტყვებს- (ამოს. 7:10). ჩანს, ამოსი გრძნობდა, რომ უფლის დღე ისეთივე იქნებოდა, როგორც ახლა ხალხისა და მის წინამძღოლთა ჩაბნელებული გულები იყო; რომ მთელი ხალხი პასუხისმგებელი იქნებოდა უფლის დღის დარზე, პირველ რიგში, თავად წინასწარმეტყველი, რომელიც თმაგაბურძგვნული პირდაპირ მწყემსთა ბინებიდან გამოცხადდა ბეთელში. საიდან მიხვდა ქვეყნის დაცემას ეს უბირი მწყემსი, ის ხომ ხალხში არ ტრიალებდა? მოწოდება, როგორც ჩანს, მისთვისაც არა ნაკლებ მოულოდნელი იყო, ვიდრე ამაციასათვის, საზოგადოების ელიტის წარმომადგენლისათვის. ამოსი განიცდის ამ მოწოდებას, როგორც სტიქიურ მოვლენას, რაც არ იყო განპირობებული არც გუშინდელი, არც გუშინწინდელი მისი საქმიანობით. «მე არც წინასწარმეტყველი ვარ და არც წინასწარმეტყველის შვილი. მწყემსი ვარ მე და ლეღვის მომყვანი. წამომიყვანა უფალმა ფარიდან და მითხრა უფალმა, უწინასწარმეტყველე შენს ერს, ისრაელსო- (ამოს. 1:14-15). ამოსი ერთადერთი იყო წინასწარმეტყველთა შორის, რომელმაც გამოხატა (ამას ყველა გრძნობდა) ქადაგობის გარდუვალობა, როცა ის ხმა ადგილზე არ აყენებს ადამიანს: «ლომი ბრდღვინავს  –  ვინ არ შეშინდება! უფალი ღმერთი ლაპარაკობს  –  ვინ არ გაქადაგდება!- (ამოს. 3:8). ეს სახე (ლომის ბრდღვინვა), ცხადია, მწყემსური გამოცდილებიდან მოდის და ისიც, ბეჩავთა და უპოვართა შემავიწროვებელთ «ბაშანის ფურებს- რომ ადარებს, ან როცა ქვეყნის ხსნას ამგვარად წარმოგვიდგენს: «როგორც მწყემსი გადაარჩენს ლომის ხახიდან ორ ბარკალს ან ორის ნაგლეჯს, ასე გადარჩებიან ისრაელიანები- (ამოს. 2:12).

   «ასე გადარჩებიან ისრაელიანები...- აი, იმედის სხივი, რომელიც გვირგვინად ადგას ამოსის პირქუშ ხილვებს, სადაც მას უფალი სასტიკ მსაჯულად და შურისმგებლად ეცხადებოდა. არ შევცდებით, თუ ვიტყვით, რომ წინასწარმეტყველთა რელიგია, რომელიც მათ ქადაგებებშია გამჟღავნებული, ხალხის გადარჩენის, ხალხის ხსნის რელიგიაა. დაუნდობელი მხილება, მუქარა, უსასოო პერსპექტივების ჩვენება, პირქუში ესქატოლოგიზმი და მის საპირისპიროდ ერის ქმნადობის ხანის გახსენება  –  ეს ყველაფერი ხალხის ხსნისათვის იყო «ამუშავებული-. ძველი აღთქმის რელიგიის წყარო წინასწარმეტყველთა შემოქმედებაა, ხოლო მისი შინაარსი ხალხის ხსნა, რომელსაც თავისი მითოსი აქვს. როცა მოსეს  –  ის კი თავი იყო წინასწარმეტყველთა  –  სინაის მთაზე ღმერთი გამოეცხადა, მხოლოდ იმისათვის გამოეცხადა, რომ ეგვიპტის ტყვეობაში მოხვედრილი ხალხის ხსნა დაევალებინა. ამგვარად, დაბეჩავებულ ხალხს, რომელიც «მონობის სახლში- იმყოფებოდა, ღმერთი გამოეცხადა იმთავითვე, როგორც მხსნელი ღმერთი. ამიტომაც ეგვიპტიდან ხალხის გამოსვლა არის ქვაკუთხედი, რომელზეც დაშენებულია არა მხოლოდ ხალხის ისტორიული წარსული, მისი ქმნადობის ხანა, არამედ რელიგიაც, მისი ყველა ასპექტითურთ. მოსე, თავი წინასწარმეტყველთა, ხალხს მოევლინა უკიდურესი გაჭირვების ჟამს, როცა მისი ყოფნა-არყოფნის ბედი წყდებოდა; ის ატარებდა თავის თავში ხსნის რელიგიას, რომელიც კონკრეტულად წარმოადგენდა მოწოდებას ეგვიპტიდან გამოსვლისა. მას შემდეგ წინასწარმეტყველნი გამოჩნდებოდნენ ყოველთვის, როცა საბედისწერო ჟამი დგებოდა ერის ცხოვრებაში, და მაშინაც წინასწარმეტყველნი ხსნის რელიგიას ატარებდნენ, რომელსაც ანდრეზად ეგვიპტიდან გამოსვლა ჰქონდა, თუმცა ამ ანდრეზში უკვე ზნეობრივი შინაარსი იყო ჩადებული.

   წინასწარმეტყველი დგას ერის, როგორც სულიერ-სხეულებრივი ერთიანობის დასაბამთან. ის ქმნის ერს უფორმო მასიდან, ჭრელი ხალხისაგან, რომელსაც არაფერი სურდა, გარდა ათუხთუხებული, ხორცით სავსე ქვაბებისა. ოღონდ ეს ჰქონოდა უხვად, მზად იყო უკან მიბრუნებულიყო ეგვიპტისაკენ. მისთვის ძნელი ასატანი იყო უდაბნოს უვალი გზა, უკიდეგანო სივრცე, თავისუფალი ჰაერი. ის ვერ სწვდებოდა უხილავ ღმერთს და ერთღმერთობას, რაც მისივე ერთობის საწინდარი უნდა ყოფილიყო. ის მოითხოვდა კაცის ხელით ნაკეთებ, ხილულ კერპებს და, რაც უფრო მეტი ექნებოდა, მით უფრო იმედიანად იქნებოდა. მოსე შორს გაახედა უფალმა, დაანახა, რომ ამ ხალხის ბედისწერა უფლის რჩეულობა იყო. უფალი ისეთ რასმე ავალებდა თავის წოდებულს, რაც ჭირვეული ბავშვის აღზრდას და წვრთნას უფრო ჰგავდა. მე ხომ არ გამიჩენია ეს ხალხი, ზურგით რომ ვატაროო, შესჩიოდა ღმერთს და გარშემო არავინ ჩანდა გამგები და შემწე. სხვა ხელისუფლება არ არსებობდა. იყო ერთი წინასწარმეტყველი, ენაბრგვილი, თავის ხალხს თითქმის გაუცხოებული და ამ გაუცხოებით თითქოს იმ სიბრძნის ტრანსცენდეტულობის (კოდეშ) გამომხატველი, რომელიც მიწაზე არ იპოება და მთიდან უნდა ჩამოეტანა თავისი ხელით. მოსემ მთიდან ჩამოიტანა რელიგია, საკულტო სიბრძნე, მაგრამ თავად არ ყოფილა კულტმსახური. ის თავისი პიროვნული დანიშნულებით ახორციელებდა კავშირს ღმერთსა და ხალხს შორის, მაგრამ კულტმსახურად სხვა იყო დადგენილი მის მიერ. ეს იყო აარონი  –  მღვდელთა მოდგმის მამამთავარი. ხომ წმიდაა (კოდეშ) მღვდელი, ხალხისათვის მოღვაწე, ხალხისგან განყენებული; მაგრამ წინასწარმეტყველი წმიდათა წმიდაა. ის უშუალოდ, ტაძრის გარეშე, ურთიერთობს უფალთან; ხედავს მის ცეცხლს, მაყვლოვანში აგიზგიზებულს, და ესმის მისი ხმა; მღვდელი ლიტურგიის ძალით ასადგურებს მიწაზე ღვთიურ სინამდვილეს, წინასწარმეტყველს ქარიზმის ძალით ეცხადება ეს სინამდვილე. მღვდელი შეჰღაღადებს მიწიდან ცისაკენ, წინასწარმეტყველს ციდან მიწაზე ჩამოაქვს სიტყვა.

   მოსეს ჩამოაქვს არა მხოლოდ სიტყვა, როგორც წინასწარმეტყველს, არამედ მის ხელთაა საქმეც. ის არის კულტმსახურების რეალური დამაარსებელი. «გამოსვლათა- წიგნის 24-ე თავში კარგად ჩანს წინასწარმეტყველის მაღალი იერარქიული საფეხური მთის ვერტიკალზე, საიდანაც ის ხალხს ევლინება როგორც პირველმღვდელი. ხმა ეუბნება მოსეს:

   «ადით უფალთან შენ, აარონი, ნადაბი, აბიჰუ და ისრაელის სამოცდაათი უხუცესი და შორიდან ეცით თაყვანი. მხოლოდ მოსე მიუახლოვდეს უფალს, დანარჩენები არ მიუახლოვდნენ, ხალხი არ ავიდეს მასთან ერთად. მივიდა მოსე და შეატყობინა ხალხს უფლის ნათქვამი და ყველა რჯულდება. ერთხმად უპასუხა ხალხმა და უთხრა: ყველაფერს შევასრულებთ, რაც ბრძანა უფალმა. დაწერა მოსემ უფლის სიტყვები. ადგა დილაადრიანად და აღმართა მთის ძირას სამსხვერპლო და თორმეტი სვეტი ისრაელის თორმეტი შტოს მიხედვით. გაგზავნა ისრაელიანთაგან ყმაწვილი კაცები და მათაც მოიყვანეს აღსავლენი მსხვერპლი და შესწირეს უფალს ხარები სამადლობელ მსხვერპლად. აიღო მოსემ ნახევარი სისხლი და თასებში ჩაასხა, ხოლო ნახევარი სამსხვერპლოს ასხურა. აიღო აღთქმის წიგნი და წაუკითხა ხალხს, თქვა ხალხმა: ყველაფერს აღვასრულებთ და შევისმენთ, რაც ბრძანა უფალმა. აიღო მოსემ სისხლი და ასხურა ხალხს, თქვა: აჰა, სისხლი აღთქმისა, რომელიც დაგიდოთ უფალმა ყველა ამ საქმეზე. ავიდნენ მოსე, აარონი, ნადაბი, აბიჰუ და ისრაელიანთა სამოცდაათი უხუცესი. იხილეს მათ ისრაელის ღმერთი. მის ფერხთით რაღაც მსგავსი საფირონის ქვაფენილისა, სუფევდა, როგორც თავად ცა. ისრაელიანების თავკაცებზე არ აღუმართავს ხელი: ხედავდნენ ღმერთს, ჭამდნენ და სვამდნენ. უთხრა უფალმა მოსეს: ამოდი ჩემთან მთაზე და აქ იყავი. მოგცემ ფიქალებს, რჯულსა და მცნებებს, მათ დასამოძღვრად რომ დავწერე. ადგა მოსე და მისი მსახური იესო, და ავიდა მოსე ღვთის მთაზე. ხოლო უხუცესებს უთხრა: აქ იყავით, ვიდრე თქვენთან მოვბრუნდებოდე. აჰა, აარონი და ხური იქნებიან თქვენთან. თუ ვისმე რამე საქმე გაუჩნდეს, მათ მიაკითხოს. ავიდა მოსე მთაზე და დაფარა ღრუბელმა მთა. მოეფინა უფლის დიდება სინაის მთას. ექვს დღეს ეფარა მას ღრუბელი და მეშვიდე დღეს მოუწოდა უფალმა ღრუბლიდან მოსეს. და გამოჩნდა უფლის დიდება მოგიზგიზე ცეცხლივით ისრაელიანთა თვალწინ. და შევიდა მოსე ღრუბელში და ავიდა მთაზე. და დაჰყო მოსემ მთაზე ორმოცი დღე და ორმოცი ღამე- (გამ. 24:1-18).

   რაც მოსემ მთის ფერდობზე თუ მის ძირას მოიმოქმედა,  –  საკლავის სისხლი რომ ასხურა ხალხს, რითაც განათლა ხალხი,  –  მღვდლის მოვალეობაა. აქ ვხედავთ, რომ მოსე იწყებს, დასაბამს აძლევს მღვდელმსახურებას, რადგან მასში, როგორც წინასწარმეტყველში, ჩადებული იყო მღვდლობის ძალიც, რომელიც მას სხვისთვის უნდა გადაელოცა. ამ ქმედებით მოსემ მაგალითი აჩვენა აარონს, თავის უფროს ძმას, თუმცა უკანმოტოვებულს ღვთისაკენ მიმავალ გზაზე, რომლის მოდგმას, ანუ «აარონის სახლს-, ძველი აღთქმის სამღვდელოება უნდა წარმოეშვა.

   მოსე იყო მსაჯული უდაბნოში ორმოცი წლის მანძილზე და, ამრიგად, სათავე იმ მსაჯულთა, რომლებიც მეფობის დაწესებამდე განაგებდნენ ისრაელს. ის ზეგარდმო ძალა, რომელიც მსაჯულებს ქვეყნის მხსნელებად ხდიდა, სწორედ წინასწარმეტყველის ქარიზმა იყო. არ უნდა იყოს შემთხვევითი, რომ გედეონის ქარიზმატული მსაჯულობა, ტრადიციის თანახმად, ანდრეზულ ორმოც წელს გრძელდება («და დაისვენა ქვეყანამ ორმოცი წელი გედეონის სიცოცხლეში-, მსაჯ. 8:28).

   მოსე, როგორც წინასწარმეტყველი, ატარებდა ხალხის პოლიტიკური წინამძღოლისა და მხედართმთავრის პოტენციას და ახორციელებდა კიდეც, როცა ისრაელს ბრძოლებით უხდებოდა გზის გაკვალვა უდაბნოში და «აღთქმული ქვეყნის- მისადგომებთან. ეს კი მეფის ფუნქცია იყო და, მართლაც, ჩვენ ვხედავთ, რომ მოგვიანებით, მსაჯულთა ხანის დასასრულს, როცა ქვეყანას წაერთვა საწინამძღოლო ქარიზმა და ვეღარ «აღდგნენ მსაჯულნი-, ისევ და ისევ წინასწარმეტყველი იყო ის კაცი, რომელმაც მეფე გაუჩინა ხალხს. პირველი მეფე წინასწარმეტყველის ხელიდან გამოვიდა როგორც ცხებული. სამუელმა საულს მთელი რქა ზეთი დაასხა თავზე, რათა მასზე მეფობასთან ერთად გადმოსულიყო წინასწარმეტყველების ქარიზმა. მართლაც, «სხვა გული ჩაუდგა მას ღმერთმა- და, როცა იგი შეერია მისკენ მომავალ წინასწარმეტყველთა გუნდს, მათთან ერთად აწინასწარმეტყველდა.

   ამრიგად, წინასწარმეტყველი, როგორც ხელდამსხმელი მეფისა და კულტის მსახურისა, მაღლა დგას მეფობაზე და კულტმსახურებაზე. ამის ძალით არის, რომ მას ხელეწიფება მხილება და კიცხვა როგორც მეფისა, ისე სამღვდელოებისა. ნათანი, ბრძენი წინასწარმეტყველი, ამხილებდა მეფე დავითს, ის იყო მისი «მამხილებელი გონება-, მან აუხილა დავითს თვალი მის ცოდვაზე და გაუღვიძა სინანულის გრძნობა, აღმოათქმევინა ფსალმუნნი  –  გალობანი სინანულისანი. წინასწარმეტყველნი არ ეპუებოდნენ მეფეებს, ძლიერთა ამა ქვეყნისა, რომელთაც ერის მწყემსობა ჰქონდათ დაკისრებული, მაგრამ არ ანაღვლებდათ ქვეყნის საქმე. წინასწარმეტყველნი უშიშრად მიახლიდნენ მათ სიმართლეს. რისი უნდა შეშინებოდათ ქადაგად დავარდნილთ, როცა ისინი უფლის სიტყვებს ამოისროდნენ, როგორც ისრებს. ასე ამხილებდა ეზეკიელი ისრაელის მეფეებს:

   «იყო უფლის სიტყვა ჩემს მომართ ნათქვამი: ადამის ძევ! იწინასწარმეტყველე ისრაელის მწყემსებზე, იწინასწარმეტყველე და უთხარი მათ მწყემსებს, ასე ამბობს-თქო უფალი ღმერთი: ვაი ისრაელის მწყემსებს, რომლებიც საკუთარ თავს მწყესავენ! განა ცხვარს არ უნდა მწყესავდნენ მწყემსები? ქონს ჭამთ, მატყლით იმოსებით, ნასუქალს ხოცავთ, ცხვარს კი არ მწყესავთ! დაუძლურებულთ არ აძლიერებთ, დასნეულებულთ არ განკურნავთ, ჭრილობებს არ შეუხვევთ, გატაცებულს უკან არ აბრუნებთ, დაკარგულს არ ეძებთ, მძლავრობით და სასტიკებით ბატონობთ მათზე. გაიფანტნენ უმწყემსოდ დარჩენილნი, მინდვრის მხეცების კერძნი გახდნენ, გაიფანტნენ! დაეხეტება ჩემი ცხვარი მთებზე და მაღალ გორაკებზე, მთელი ქვეყნის პირზე გაიფანტა ჩემი ცხვარი და აღარავინ არის მათი მომკითხავი, არც მძებნელი. ამიტომ ისმინეთ უფლის სიტყვა, მწყემსებო! ცოცხალიმც ვარ, ამბობს უფალი! რაკი მიტაცებულია ჩემი ცხვარი და მიწის მხეცების კერძი გამხდარა უმწყემსოდ დარჩენილი ჩემი ცხვარი, რაკი არ მოუკითხავთ ჩემს მწყემსებს ჩემი ცხვარი, რაკი საკუთარ თავს მწყემსავენ მწყემსები, ჩემს ცხვარს კი არ მწყემსავენ, ამიტომ ისმინეთ უფლის სიტყვა, მწყემსებო! ასე ამბობს უფალი ღმერთი: აჰა, ისევ მწყემსებს მოვკითხავ ჩემს ცხვარს და გადავაყენებ ცხვრის მწყემსობიდან, რომ კვლავ აღარასოდეს მწყემსავდნენ მათ. პირიდან გამოვგლეჯ მათ ჩემს ცხვარს, რომ მათი კერძი აღარ იყოს. რადგან ასე ამბობს უფალი ღმერთი: აჰა, მე თავად მოვიკითხავ ჩემს ცხვარს და მოვძებნი! როგორც მწყემსი ეძებს თავის ცხვარს, როცა თავის გაფანტულ ფარაში ჩადგება, მეც ასე მოვძებნი ჩემს ცხვარს და დავიხსნი ყველა იმ ადგილიდან, სადაც კი გაიფანტნენ ნისლიან და ღრუბლიან დღეს... მე თავად ვიხსნი ჩემს ცხვარს და აღარ იქნება გატაცებული. მე ვიქნები მსაჯული ცხვარსა და ცხვარს შორის. ერთ მწყემსს დავუყენებ და ის დამწყესავს მათ. დავითს, ჩემს მორჩილს, დავუყენებ და ის დამწყესავს მათ და ის იქნება მათი მწყემსი. მე, უფალი, ვიქნები მათი ღმერთი, ჩემი მორჩილი დავითი კი წინამძღოლი იქნება მათ შორის...- (ეზ. 34:1-24).

   იერემია უშიშრად უცხადებდა მეფეს ღვთის განაჩენს: «ასე ამბობს უფალი იეჰოაკიმ იუდას მეფეზე: არ ეყოლება მას შთამომავალი, დავითის მოსაყდრე. ეგდება მისი გვამი დღის ხვატში და ღამის ყინვაში...- (იერ. 36:30), «არ იგლოვებენ მას: ვაი, ჩემი ძმაო, და ვაი, ჩემო დაო! არ იგლოვებენ მას: ვაი, ხელმწიფევ, და, ვაი, მისო დიდებულებავ! ვირის დამარხვით დაიმარხება. წაათრევენ და იერუსალიმის კარიბჭეთა იქით გადააგდებენ- (იერ. 22:18-19). ასე წერდა იერემია, რადგან ის წერდა თავისი ხელით და უგზავნიდა მეფეს,  –  ოდესმე თუ უთქვამს ვისმე მბრძანებლისათვის ესოდენ მწარე სიტყვები!  –  რისთვისაც მას სცემდნენ და აგდებდნენ საპყრობილეში თუ ჭაში, ამოვიდოდა და კვლავ ალაპარაკდებოდა მასში ღვთის განაჩენი, რათა კვლავ დაეხშოთ მისი ხმა დილეგის ბნელში.

   ვიცით, მსაჯული და მეფე მაშინ გამოვიდნენ ასპარეზზე, როცა ქვეყანას უჭირდა, როცა მტერი ძალმომრეობდა ხალხის სხეულზე; მეფე თუ მსაჯული, რომელიც კი აღდგებოდა უფლის სულით, ერის სხეულს მხსნელად მოევლინებოდა. წინასწარმეტყველი, როგორც სულის კაცი, გამოჩნდება მაშინ, როცა ქვეყანა ზნეობრივად დაცემულია; წინასწარმეტყველი ყველაზე პირველად გრძნობს, შესაძლოა, ის ერთადერთი გრძნობს ქვეყნის გადაგვარებას, ის ერთადერთი იყნოსავს ხრწნილების სუნს. ის გამოჩნდება დაცემულ ხალხში, როგორც ყორანი მძორის სუნზე. «ვაი, ბრალეულო ხალხო, ცოდვით დამძიმებულო ერო, ბოროტეულთა მოდგმავ, წარწყმედილო შვილებო!-  –  გაჰყვირის ის, მაგრამ არავინ უსმენს. წინასწარმეტყველი თავისი «უფლის სიტყვით- გამოჩნდება იქ, სადაც ადამიანთა სულიერ-ზნეობრივი დაცემა ყველაზე მეტად აუტანელია. ამოსი გამოჩნდა ბეთელის სამსხვერპლოებთან, სადაც ყარდა უსულგულოდ და უწმიდური ხელით შეწირული საკლავები. ესაიაც აქეთკენ მიმართავს თავის დაუნდობელ სიტყვებს, რადგან აქ არის ღვთის სახლი (ბეთ ელ) და აქ უნდა ყოფილიყო სიწმიდის და სულიერების ადგილი. რა თქმა უნდა, ამჯერადაც წინასწარმეტყველი არ გამოთქვამს თავის პირად (რა ფასი ექნებოდა!) დამოკიდებულებას კულტისადმი. მისი ბაგით თავად უფალი მეტყველებს.

   «რას ვაქნევ თქვენს უზომო საკლავებს, ამბობს უფალი. გამძღარი ვარ თქვენი აღსავლენი ვერძებით და კურატების ქონით. აღარ მსურს მოზვრების, კრავებისა და ვაცების სისხლი! რომ მოდიხართ და პირისპირ მეცხადებით, ვინ დაგავალათ ჩემი ეზოების თელვა? ნუღა მომიტანთ მაგ ფუჭ შესაწირავს, საძაგელია ჩემთვის საკმეველი, ახალმთვარობები და შაბათები, ჯარობები ვერ ამიტანია! უკეთურება და დღესასწაული? თქვენი ახალმთვარობები და ზეიმები შეიძულა ჩემმა სულმა, ტვირთად დამაწვა, დავიღალე მათი ზიდვით. ხელებს რომ აღაპყრობთ, თვალს გარიდებთ. ლოცვებსაც რომ მიმრავლებთ, არ ვისმენ. ხელები სისხლით გაქვთ სავსე!- (ეს. 1:11-15).

   არ უნდა ვიფიქროთ, რომ წინასწარმეტყველი ქადაგებდეს კულტმსახურების უსარგებლობას ან მოითხოვდეს მის გაუქმებას იმ მიზეზით, რომ «მღვდლები აუკუღმართებენ ჩემს რჯულს და ბღალავენ ჩემს სიწმიდეს, წმიდას (კოდეშ) ნალახისაგან (ხოლ), არ განარჩევენ, უწმიდურს გაწმედილისაგან არ ასხვავებენ- (ეზ. 22:26). ყველა დროში წინასწარმეტყველი, როგორც კულტის პირობითობით შეუზღუდველი და მასზე მაღლა მდგომი, მართალ ცხოვრებას ანიჭებს უპირატესობას კულტმსახურების წინაშე, ქადაგებს, რომ სიმართლისა და სამართლიანობის გარეშე არა თუ ფუჭია და მიზანს ვერ აღწევს რჯულის წესების ფორმალური აღსრულება, არამედ სიბილწედაც კი შეირაცხება უფლის თვალში. «განიბანეთ, განიწმიდეთ,  –  მოუწოდებს წინასწარმეტყველი ღვთისმსახურებს და ხალხს,  –  ავი საქმეები თვალთაგან განმარიდეთ, შეწყვიტეთ ბოროტის ქმნა. სიკეთის ქმნა ისწავლეთ, ეძიეთ სამართალი, შეეწიეთ ჩაგრულს, განიკითხეთ ობოლი, ქვრივ-ოხერს გამოესარჩლეთ. მერე მოდით და ცილობა ვყოთ, ამბობს უფალი, მეწამულიც რომ იყოს თქვენი ცოდვები, თოვლივით გასპეტაკდება- (ეს. 1:16-18).

   წინასწარმეტყველი რასაც ლაპარაკობს, ხილვაში ხილულს ან მოსმენილს ლაპარაკობს. მაინც რა შინაარსს ატარებს მისი ხილვა და სმენა  –  რას ხედავს იგი და რას ისმენს ისეთს, რასაც სხვანი, თუმცა რჩეული ხალხის წარმომადგენელნი, ვერ ხედავენ და ვერ ისმენენ? წინასწარმეტყველი მომავალს ხედავს და მომავლის ხმას ისმენს აწმყოში, მომავალი კი ხალხისათვის დაფარულია, თუნდაც იყოს იგი რჩეული ხალხი.

   წინასწარმეტყველი გაახსენებს ხალხს მის წარსულს, მაგრამ წარსულს მის თვალში არა აქვს თავისთავადი ღირებულება. იგი მოხმობილია იმისათვის, რათა ხალხმა ნათლად იგრძნოს მოწევნადის გარდუვალობა. თუ მის წარსულ ცხოვრებაში იყო ეგვიპტიდან გამოსვლის ფაქტი, მომავალში კვლავ უნდა გამეორდეს გამოსვლა. თუ წარსულში, მისი ისტორიის გადამწყვეტ პერიოდში, «მაგარ ხელს- იგი გაჰყავდა სამშვიდობოზე, კვლავ უნდა გამოჩნდეს «მაგარი ხელი-, რადგან ხალხის წუთისოფელი სავსეა შფოთით და ხიფათით. ამ ხელმა იგი უნდა იხსნას იმ უკანასკნელი გასაჭირიდან, რომელშიც ჩავარდება ხალხი, და ეს იქნება უკანასკნელი ხსნა, რასაც მოიმოქმედებს უფალი და დასრულდება ისტორიაც. წინასწარმეტყველის ხილვაში ხალხის ცხოვრება არ არის დაუსრულებელი წრებრუნვა, თაობათა განუწყვეტელი მონაცვლეობა; იგი ხედავს ისტორიის დასაბამს და ჭვრეტს მის დასასრულსაც, ცოცხალ ხატებში განიცდის მას, როგორც საკუთარი ცხოვრების დრამის დასასრულს.

   ძველი აღთქმის წინასწარმეტყველთა მსოფლგანცდა ძირეულად განსხვავდება ბაალის ანუ წარმართული კულტების წინასწარმეტყველთა მსოფლგანცდისაგან, რომელიც განსაზღვრულია ბუნებრივი პროცესების ხასიათით. ბუნება კვდება, არა თუ ბუნება, ბაალიც კვდება ბუნებასთან ერთად, რათა წელიწადის დაბრუნების შემდეგ კვლავ აღორძინდეს, და ასე გრძელდება დაუსრულებლივ. ბუნებაში არ არის ძალა, რომელსაც შეეძლება გაარღვიოს ეს ჩაკეტილი წრე და ზღვარი დაუდოს ბუნების ტრიალს. ეკლესიასტეს ცნობილი სიტყვები, «რაც იყო, იგივე იქნება; რაც ხდებოდა, იგივე მოხდება, და ახალი არაფერია მზისქვეშეთში- (ეკლ. 1:9), სავსებით გამოხატავს ამგვარ მსოფლგანცდას. ამ სიტყვების ავტორი ვერ პოულობს გამოსავალს წუთისოფლის ტრიალიდან და ეს ტრაგიკულს ხდის მის აზროვნებას, როგორც უფლის მორჩილს და მის ცხებულს,  –  ეკლესიასტე მეფე სოლომონის სახელია,  –  ღვთივბოძებული წინასწარმეტყველური უნარით უნდა ეგრძნო, რომ ოდესმე იქნებოდა გარღვევა ამ წრებრუნვაში, მაგრამ, როგორც «მეფეთა წიგნიდან- ვიცით, «მისმა ცოლებმა მიდრიკეს მისი გული უცხო ღმერთებისაკენ- (3მეფ. 11:4), ბაალებისკენ და განიმსჭვალა ბაალური სულისკვეთებით. «ამოდის მზე და ჩადის მზე-  –  ამბობს ეკლესიასტე, რითაც ადასტურებს წუთისოფლის სიბრძნეს, ხოლო წუთისოფლის გაღმა მჭვრეტელი ესაია წინასწარმეტყველი ადასტურებს იმ სინამდვილეს, რომელიც ჯერ არავის უხილავს: «აღარ ჩაესვენება მზე და შენი მთვარე აღარ დაცხრება...- (ეს. 60:20).

   ეკლესიასტეს შეგნებაში დღეები ერთმანეთის ტყუპისცალებია, ხვალის დღეს არ მოაქვს სიახლე, არ არსებობს ახალი დღე, და ასე იქნება მარადიულად. განახლების ვერავითარ იმედს ვერ ხედავს ქვეყნის ერი; წინასწარმეტყველმა უნდა ჩაუნერგოს მას იმედი, რომ დადგება ერთი დღე, ყველა დღეთაგან რჩეული, როგორც ამბობს ზაქარია წინასწარმეტყველი, რომ «იქნება ერთი დღე, უფლისათვის საცნაური: არც დღე და არც ღამე...- (ზაქ. 14:7). იმ დღის დახასიათება «არც დღე და არც ღამე- ნიშნავს, რომ ის დღე განყენებულია წუთისოფლის დღე-ღამეთა რიგისაგან და ეკუთვნის სრულიად სხვა სინამდვილეს. აი, რას ამბობს ესაია იმ დღეზე: «მთვარის ნათელი მზის ნათელივით იქნება და მზის ნათელი გაშვიდკეცდება შვიდი დღის ნათელივით...- (ეს. 30:26). ამ დღის სასწაული მოასწავებს, რომ ის არის ახალი დროჟამის, განახლებული სამყაროს დასაბამი, საიდანაც დაიწყება სხვა ათვლა. ესაიას გვიანი მოწაფე ამ დღეში ხედავს ახალ შესაქმეს  –  ახალი ცისა და ახალი მიწის გამოჩენას დიდებით, როგორც ამბობს იგი უფლის ხილვაში: «აჰა, შევქმნი ახალ ცას და ახალ მიწას, აღარ გაიხსენება წინანდელი და ფიქრადაც არავის მოუვა- (ეს. 65:17).

   თითქმის ყველა წინასწარმეტყველი განიცდის ამ უკანასკნელი დღის რეალობას, ისინი ელიან მას, როგორც ადამიანი ელის ხვალინდელ დღეს. ისინი მას უწოდებენ «უფლის დღეს- და სხვაგვარად ვერ აღიქვამენ თუ არა «დიადად- და «საშინელად-. იოველ წინასწარმეტყველი ამბობს: «რადგან დიდია უფლის დღე და საშინელი- (2:11). ის არ შეიძლება არ იყოს საშინელი, რადგან ის განკითხვისა და შურისგების დღეა, საშინელი  –  ღვთის გარეგანთათვის («რას იზამთ განკითხვისა და დაქცევის დღეს, შორიდან რომ მოდის?- ეს. 10:3) და სანატრელი  –  უფლის ჩაგრული ერისათვის, რადგან «იმ დღეს იქნება, რომ იდინებს იერუსალიმიდან სიცოცხლის წყალი- (ზაქ. 14:8), რადგან «მაშინ შეუხვევს უფალი ჭრილობას თავის ერს...- (ეს. 30:26). ამ დღეს საბოლოოდ გაიმარჯვებს წუთისოფლის გზებზე მრავალგზის დამხობილი სიმართლე და ამ სიმართლის მტვირთველი უფლის ერი. იმ დღიდან ერთი საფეხურით, ერთი ხარისხით აიწევს სინამდვილე, როგორც წინასწამეტყველებს ზაქარია: «იმ დღეს დაიფარავს უფალი იერუსალიმის მცხოვრებთ და ძაბუნი მათ შორის დავითივით იქნება იმ დღეს. დავითის სახლი კი ღმერთივით იქნება, უფლის ანგელოზივით იქნება მათ წინაშე- (ზაქ. 12:8). მაგრამ ეს წინასწარმეტყველება მხოლოდ ძველი აღთქმის ერს არ ეხება. არც აქ ნახსენები იერუსალიმი არ არის ეთნიკური, ებრაელებით დასახლებული ქალაქი. არც ეს დავითი არის ის დავითი  –  ისტორიული მეფე, წუთისოფლის დროჟამში მოქცეული. ზაქარია კაცობრიობის მომავალს ჭვრეტს თავისი ერის კერძო მაგალითზე.

   «უფლის დღე- საბოლოო დღეა ძველი აღთქმის ერის ცხოვრებაში, მაგრამ არა შეწყვეტა სიცოცხლისა, არამედ ახალი საუკუნის დადგომის საწინდარი; იგი კაცობრიობის, წუთისოფლის, უკანასკნელი დღეც არის, არა გაუქმებული არსებობისა, არამედ დროჟამულ-განზომილებიანი ისტორიის დასასრულის მომასწავებელი. ძველი აღთქმის ერის თავგადასავალი არის ანდრეზი, რომლის მეშვეობითაც წინასწარმეტყველნი, განსაკუთრებით მოგვიანონი (ესაიას მიმდევარნი, ზაქარია და სხვანი), გადმოგვცემენ კაცობრიობის ბედისწერას მის აწმყოში და მის მომავალში. «იმ დღეს ერთი იქნება უფალი და მისი სახელიც ერთი იქნება-, ამბობს ზაქარია (ზაქ. 14:9). რადგან უფალი ყველასათვის ერთია, «უფლის ერი- მთელი კაცობრიობაც არის, როგორც განუყოფელი ადამი, რომელიც ღმერთმა შექმნა თავის ხატად. სხვა ყველა ქმნილებათა შორის ადამად სახელდებული აირჩია თავის ხატად, თავის რჩეულად. ძველი აღთქმის ხალხის რჩეულობა იმ პირველი რჩეულობის კერძო შემთხვევაა. ეს რჩეულობა ანუ მათი კუთვნილება უფლისადმი მომავალში, იმ დღეს გამოჩნდება. «მიეტმასნებიან უამრავი ხალხები უფალს იმ დღეს და გახდებიან ჩემი ერი-, ამასაც ამბობს ზაქარია წინასწარმეტყველი (ზაქ. 2:11). იერემიაც აღიარებს ერთ შესაკრებელს მთელი კაცობრიობისათვის: «იმჟამად უფლის ტახტად იქნება წოდებული იერუსალიმი. მასთან მოიყრის თავს ყველა ხალხი იერუსალიმში უფლის სახელით...- (იერ. 3:17).

   წინასწარმეტყველს თავისი ერის ტრაგიკული განსაცდელი ხელისგულზე უდევს, თავის განცდაში აქვს, როგორც საკუთარი განსაცდელი. მაგრამ როგორც კრებითი ადამი, ამ განსაცდელს საკაცობრიო განსაცდელად განიცდის. ამიტომ არის, რომ ის ჯვალოთია შემოსილი, თავზე ნაცარს იყრის. მტვერში და ნაცარში მჯდარი, ქედზე უღელს იდგამს და ასე დადის ხალხში, როგორც ქვეყნის ბედის ცოცხალი მაგალითი. ბოლოს, ის ტოვებს ქვეყანას და უდაბნოში გადის ან უცხოთა შორის დაეხეტება, სამშობლოდან დევნილი, ხსნის სიტყვა კი ხალხში აქვს დატოვებული, როგორც მიწაში გასაღივებელი დამარხული თესლი. მისი მწუხარება ორკეცია  –  ის მოთქვამს თავის ბედზე, როგორც ადამი, და მერე, როგორც ისრაელიანი. ის გრძნობს, რომ რაც მის ერს გადახდა წარსულში და რაც მომავალში გადახდება, საკაცობრიო მნიშვნელობისაა: მის ბედისწერაში იხატება კაცობრიობის  –  ადამის ძეთა ბედისწერა. როგორც ადამი განიდევნა ედემის ბაღიდან (სამოთხიდან), სადაც უფალმა დაამკვიდრა იგი, ასევე ისრაელის ძენი, ისრაელიანები, იმ ქვეყნიდან, რომელიც უფალმა მისცა მათ სამუდამო სამკვიდრებლად. ქვეყნიდან განდევნა ხალხისა, რაც საპირისპირო მოვლენაა ხალხის ლეგენდარული ძლევამოსილი გამოსვლისა ეგვიპტიდან, ერთი მტკივნეული გამოცდილებაა ძველი აღთქმის ხალხის ისტორიაში, თუმცა რომელ ხალხს არ განუცდია თავისი არსებობის მანძილზე დევნილება და გადასახლება? მაგრამ ამ ხალხის წინასწარმეტყველი სახავს მას აუცილებელ, გარდაუვალ შემთხვევად უფლის ერის ცხოვრებაში, თუ საბედისწერო ხვედრად, რომელსაც მარადისობაში გადაჰყავს ხალხი.

   ადამს, მოგვიანო ლეგენდის თანახმად, ნათლის სამოსელი ემოსა, მაგრამ აკრძალული ნაყოფის გემოსხილვამ განძარცვა ამ სამოსლისაგან და სიშიშვლე ახილვინა. ის განიდევნა ედემიდან; განდევნა სასჯელიც იყო და სირცხვილიც, რცხვენოდათ ადამს და ევას ერთმანეთისა, უფლისა და მისი ანგელოზებისა, რომელთაც ისინი უკვე ვეღარ ხედავდნენ, როცა შიშველნი ხეტიალობდნენ უცხოობაში, რადგან ედემს გარეთ ყოველი მხარე უცხო იყო მათთვის. როცა ხალხი  –  ისრაელიანები ეგვიპტიდან გამოვიდნენ, შიშველი და უნაყოფო უდაბნოს გავლა მოუხდათ და ასე მიდიოდნენ შიშველნი და უპოვარნი, ვიდრე გადალახავდნენ იორდანეს და თავს შეაფარებდნენ ნაყოფიერ ქვეყანას, რომელიც თაობათა ცვლაში გაიმშობლიურეს და საკუთარ სახლად შექმნეს. ეს იყო მათი შესამოსელი.

   შემოსილობა ბუნებრივი ადამიანის მდგომარეობაა. ვინც შიშველს მოსავს, სათნოდ იქცევა, რადგან მან დაუფარა კაცს მისი სირცხვილი. თუ შემოსვა მადლია, გაშიშვლება სასჯელია: «...მოიხადე პირბადე, აიკრიფე კალთები, გაიშიშვლე წვივები და გადადი მდინარეზე. გაშიშვლდება შენი სარცხვინელი და გამოჩნდება შენი აუგი- (ეს. 47:2), ეუბნება უფალი წინასწარმეტყველის პირით აღზევებულ და გადიდგულებულ «ბაბილონელ ასულს-. წინასწარმეტყველი სიშიშვლეში სირცხვილსა და დამცირებას რომ ხედავს, ამაში არაფერია განსაკუთრებული. წინასწარმეტყველი მაშინ აჩენს თავისი მსოფლგანცდის თვითმყოფადობას, როდესაც საკუთარი ქვეყნიდან ხალხის გაფანტვაში მის განშიშვლებას ხედავს. მის თვალში, რომელიც უფლის თვალია, თავისი ქვეყნიდან გასული კაცი განშიშვლებულია ქვეყნიერების ოთხი ქარის მიმართ. ის, რაც აქამდე დაფარული იყო, სააშკარაოზეა გამოტანილი, როგორც გაფურჩქნული ყვავილის სიშიშვლე  –  წარმავალობის ხატი. აქ არის მისი სირცხვილიც და სასჯელიც, როგორც აუცილებელი განსაცდელი, რომელიც უნდა განიცადოს ხალხმა თავისი ისტორიის მანძილზე. მაგრამ იმ მოვლენას, რასაც წინასწარმეტყველი გამოხატავს სიტყვით გალუთ, ერთდროულად რომ ნიშნავს «განშიშვლებას- და «განფანტვას-, აქვს მეორე მხარეც.

   თითქოს პარადოქსია, მაგრამ ფაქტია, რომ გალუთი ერის ხსნის პირობა იყო; ასე ფიქრობდნენ წინასწარმეტყველნი. მართალია, უფალმა ქვეყნის ხალხის გადასახლებით ბაბილონში (ეს მოხდა 586 წელს ძვ. წ.) დასაჯა ხალხი, რომელიც განუდგა უფალს და ამ განდგომით, რომელიც ადამის ურჩობის გამოვლენა იყო, წაბილწა მიწა, მათთვის საუკუნო სამკვიდრებლად აღთქმული, მაგრამ სწორედ ამ გადასახლებაში, «გალუთის ღამეში-, გვიანდელი პოეტების გამოთქმა რომ მოვიმარჯვოთ, უნდა ამობრწყინებულიყო ხსნის იმედი. გალუთში უნდა განწმედილიყო ხალხი, უნდა მოეხადა სნეულება, რაკი ადამის ძე მიდრეკილია სნეულებად; შიგნით დაგროვილი ბალღამი გარეთ უნდა გამოსულიყო, როგორც ხალხი გავიდა გარეთ, და განწმედილი დაუბრუნდება ჭეშმარიტ უფლის ხალხად უფლის მიწას. ამაში მდგომარეობდა გალუთის გარდაუვალობა და შეიძლება ითქვას, სიკეთეც. «გაგფანტავ ხალხთა შორის და გაგაბნევ ქვეყნებში, რომ წაგიშალო უწმიდურება-, მიმართავს უფალი ეზეკიელის პირით თავის რჩეულ ხალხს (ეზეკ. 22:15). გალუთის, როგორც განსაწმედელის, კონცეფცია დასაბამს იღებს ბაბილონის ტყვეობიდან, ბაბილონის მეფის, ნაბუქოდონოსორის ხანაში, და ბოლოს, ის იძენს განზოგადებულ მნიშვნელობას ერის ისტორიის პერსპექტივაში. რატომ ლაპარაკობს წინასწარმეტყველი ეზეკიელი მომავლის სახელით, როცა იმეორებს უფლის სიტყვას «გაგფანტავ-? სიტყვა ნათქვამია უკვე გადასახლებაში, გალუთში, ბაბილონში, მდინარის პირას, სადაც ეზეკიელი ჩვეულებისამებრ იღებდა გამოცხადებას. მანამდე ხომ იწინასწარმეტყველა იერემიამ ბაბილონის ტყვეობის დასრულება, როცა თქვა  –  სამოცდაათი წლის შემდეგ დაბრუნდებაო ხალხი ქვეყანაში (თუმცა დაბრუნება მოხდა ორმოცდარვა წლის ბოლოს  –  იერემია საკრალური სათვალავით ანგარიშობდა წელთაღრიცხვას). ეზეკიელი ამ გამოცხადებაში გულისხმობს მომავალ გალუთს, იმ განსაცდელს ხალხის თავგადასავალში, რომელსაც უფრო მეტად შეეფერება «განფანტვა- და «განბნევა-, ვიდრე ბაბილონის ტყვეობას, რომელიც დასრულდა ძველი აღთქმის პერიოდშივე.

   «გაგფანტავ ხალხთა შორის...- ძველი წელთაღრიცხვის მე-6 ს-ის შუახანებში ნათქვამმა ამ სიტყვებმა განსაზღვრა ერის ისტორია მრავალი საუკუნის მანძილზე. გალუთი არ არის მხოლოდ ისტორიული მოვლენა, დროჟამის ფარგლებით შემოსაზღვრული. ის დღესაც სინამდვილეა და, ხალხის მოძღვართა სიბრძნით, მისი დასასრული წუთისოფლის დასასრულს ემთხვევა. ამ თვალთახედვით, დასასრულის პერსპექტივაში, გალუთ (განფანტვა-გაშიშვლება) და შებუთ (ტყვეობა) იდენტური მდგომარეობებია ერის ცხოვრებაში, რომლებიც თავიანთი ძლიერი ინტენსივობით, როგორც განსაცდელნი, აღწევენ განზოგადების მაღალ ხარისხს, გაბრწყინდებიან რა ესქატოლოგიური შუქით, რაც ბადებს წინასწარმეტყველში იმედს, რომ გალუთის შუაღამით ამოვა მნათობი და ტყვეობის უკუნეთში ინათებს მზე. როგორც სნეულებას მოჰყვება განკურნება, როცა ის ამოწურავს თავს, ასევე განფანტვა დასრულდება საბოლოო შემოკრებით, როგორც ამბობს ეკლესიასტე, როცა ისტორიის გარდაუვალ რიტმს ახასიათებს, «ჟამი ქვათა მიმოფანტვისა და ჟამი მათი შეგროვებისა-, ტყვეობის ხანიც ამოიწურება და უფლის ერი დაუბრუნდება აღთქმულ ქვეყანას  –  ახალ მიწაზე ახალი ცის ქვეშ. «ნატამალი დაუბრუნდება,  –  ამბობს ესაია,  –  იაკობის ნატამალი, ძლიერ ღმერთს- (ეს. 10:21). ესაიამ დაარქვა თავის შვილს სიმბოლური სახელი შეარ-?აშუბ ანუ «ნატამალი დაბრუნდება- იმის საწამებლად, რომ მცირედნი დაბრუნდებიან იმ მრავალრიცხოვანი ხალხიდან, რომელიც გაიფანტა ქვეყნებში ხალხთა შორის. ნატამალში წინასწარმეტყველი ხედავს იმ საუკეთესო ნაწილს ერისა, რჩეულის რჩეულს, რომელმაც უნდა გაუძლოს გალუთ-შებუთის განსაცდელს და გამოვიდეს განწმედილი, როგორც ქურაში გამოხურვებული ვერცხლი.

   ამ ნატამალს, ქურაში გამოვლილს, ხედავს წინასწარმეტყველი ახალ მიწაზე, ახალი ცის ქვეშ. ეს ნატამალი არის ის წარუხოცელი, მკვრივი ბირთვი ახალი საზოგადოებისა, რომლისკენაც, ასე ამბობს წინასწარმეტყველი, «დაიძრება უთვალავი ხალხი და იტყვის: მოდით, ავიდეთ უფლის მთაზე, იაკობის სახლში; გვასწავლოს თავისი გზები და მისი ბილიკებით ვიაროთ...- (ეს. 2:3). წინასწარმეტყველის ეს სულისკვეთება, მიუხედავად იმისა, რომ მას ჟამიდან ჟამზე პირქუში ხილვები ეცხადება, ოპტიმისტურია: მის თვალწინ არის განახლებული, ფერნაცვალი მიწისა და ადამის ძეთა საზოგადოების ხატი და მოელის ყოველივე ამას თავის საკუთარ ხვალინდელ დღესავით; ხმაც კი ესმის იმ დღისა, მსგავსად სოფონია წინასწარმეტყველისა, რომელიც მოუთმენლად აცხადებს: «ახლოს არის და მოვა ძალიან მალე ხმა უფლის დღისა- (1:14). აი სურათი მომავალი საზოგადოებისა, როგორც ესახებოდა ხილვებში წინასწარმეტყველს:

   «ამოვა ყლორტი იესეს ღეროდან და მისი ფესვის ამონაყარი გაიხარებს. დაივანებს მასზე უფლის სული, სული სიბრძნისა და გონიერებისა, სული რჩევისა და სიმხნევისა, სული შეგნებისა და უფლის შიშისა. ის უფლის შიშით ისულდგმულებს, დანახულით არ განსჯის და გაგონილით არ დაიწყებს მხილებას. სიმართლით განსჯის ღარიბ-ღატაკთ, სისწორით განიკითხავს ქვეყნის ბედშავთ, დაჰკრავს მიწას თავის ბაგეთა კვერთხს და თავის პირისქარით ბოროტეულს მოაკვდინებს. სიმართლე იქნება სარტყლად მის წელზე და სიწრფელე სარტყლად მის ფერდებზე. დადგება მგელი ცხვართან ერთად და ვეფხვი დაბინავდება ციკანთან ერთად. ხბო, ლომი და ნასუქალი პირუტყვი ერთად იქნებიან და ჩვილი ბავშვი წაუძღვება მათ. ძროხა და დედა დათვი ერთად მოსძოვენ და მათი შვილები ერთმანეთის გვერდით დაწვებიან. ლომი ძროხასავით შეჭამს ჩალას, ძუძუთა ბავშვი უნასის ხვრელთან ითამაშებს და ძუძუსანასხლეტი ასპიტის ბუდეში ჩაყოფს ხელს. არავინ იბოროტებს, არავინ იბილწებს მთელ ჩემს წმიდა მთაზე, რადგან აივსება მიწა უფლის ცოდნით, როგორც ზღვა არის წყლებით დაფარული. იმ დღეს ხალხთა დროშად იდგება იესეს ფესვი და მისკენ დაიწყებენ დენას ტომები. დიდება იქნება მათი საშვებელი. იმ დღეს მეორედ გაიწვდის უფალი ხელს, რომ გამოისყიდოს თავისი ერის ნატამალი, რომელიც გადაურჩება აშურს, ეგვიპტეს, ფათროსს, ქუშს, ელამს, შინყარს, ხამათს და ზღვისპირეთს. დროშას აღუმართავს ხალხებს, შეკრებს გადახვეწილ ისრაელს და ქვეყნის ოთხივე კუთხიდან თავს მოუყრის გაფანტულ იუდას... გამოუჩნდება გზა-სავალი მისი ერის ნატამალს, რომელიც აშურს გადაურჩება, როგორც გამოუჩნდა ისრაელს, როცა ეგვიპტიდან ამოდიოდა- (ეს. 11:1-16).

   ვინ არის ეს «იესეს ყლორტი-, რომლის მეფობაში მშვიდობა და თანხმობა დასადგურდება არა მხოლოდ ადამიანთა საზოგადოებაში, არამედ ცხოველთა სამყაროშიც, თანხმობა, რომელიც არსებობდა დასაბამიდან ედემის ბაღში და შემდეგ განმეორდა საყოველთაო კატასტროფის ჟამს, როცა ყოველი სულდგმული ადამიანის წინამძღოლობით და მფარველობით კიდობანში შევიდა რათა გადარჩენოდა წარღვნას? ეს არის დავითი, ძე იესესი, მეფე  –  უფლის რჩეული, რომლის გულისათვის უფალი ითმენდა მიწიერ მეფობას ისრაელში, კაცი, რომელიც თავის პიროვნებაში და ცხოვრებაში განასახიერებდა თავისი ხალხის ბედს, ატარებდა მის მადლსა და ცოდვას. წინასწარმეტყველნი, ესაიადან მოკიდებულნი, დავით იესეს ძის (ბენ იშაი) სახით ელოდნენ მესიას, რომელსაც უნდა აღედგინა ადამის დაკარგული ღვთის ხატი და განახლებულ ქვეყანას ახალ ადამად, მის ჭეშმარიტ პატრონად, როგორადაც იყო გაჩენილი, მოვლენოდა. «რატომ არ მოდის ბენ იშაი?-  –  სწუხდა ესპანეთის გალუთში ებრაელი პოეტი იბნ გაბიროლი (XI ს).

   წინასწარმეტყველთა შეგნებაში შემუშავდა წარმოდგენა ესქატოლოგიურ მხსნელზე, მესიაზე, როგორც ტანჯულზე კაცთა შორის, რომელმაც ადამიანთა ცოდვების თავის თავზე ტვირთვით უნდა იხსნას ქვეყანა. ესაიას ავტორიტეტს შეფარებული ერთი უსახელო წინასწარმეტყველი მომავალი მხსნელის გარეგანი სიმდაბლის წიაღ უფლის რჩეულის მარადიულ დიდებას ხედავს. აი, ამგვარად აღწერს იგი მის ჭეშმარიტ სულიერ პორტრეტს. მას აგონებს ეს მხსნელი იმ დავითს, ყრმას, რომელიც უდარესი იყო ძმათა შორის, რომელშიც ნათელმხილველმა სამუელმაც კი ვერ გამოიცნო უფლის მიერ თავის ცხებულად განმზადებული  –  უმცროსი ძეთა შორის, რომელსაც ზედაც არავინ უყურებდა.

   «ვინ დაიჯერა ჩვენგან სმენილი და უფლის მკლავი ვის გამოეცხადა? წამოიმართა როგორც მორჩი მის (უფლის) წინაშე და როგორც ფესვი დაგვალული მიწიდან. არც ღირსება ჰქონია და არც მშვენება, რომ ზედ შეგვეხედა. არც იერი, რომ მივეზიდეთ. საძულველი იყო, კაცთაგან ათვალწუნებული, გატანჯული და სნებამორეული. ერთი იმათგანი, ვისაც პირს არიდებენ. საძულველი იყო და არად ვაგდებდით, ნამდვილად კი, მან იკისრა ჩვენი სნებები და იტვირთა ჩვენი სატანჯველი. ჩვენ კი გვეგონა, ღვთისაგან იყო ნაგვემ-ნაცემი და დამცირებული. მაგრამ ის ჩვენი ცოდვებისათვის იყო დაჭრილი, ჩვენი უკეთურობებისათვის დალეწილი; მასზე იყო სასჯელი ჩვენი სიმრთელისთვის და მისი წყლულებით ჩვენ განვიკურნეთ. ყველანი ცხვრებივით დავეხეტებოდით, თითოეული ჩვენ-ჩვენ გზას ვადექით, უფალმა კი მას შეჰყარა ყოველი ჩვენგანის უკეთურება. გაიტანჯა და დაითრგუნა, მაგრამ ბაგე არ დაუძრავს. კრავივით, დასაკლავად რომ მიჰყავდათ და ცხვარივით, მპარსველის წინ მდუმარედ რომ დგას, მასაც არ დაუძრავს ბაგე. ჭირსა და სასჯელს ჩაუვარდა და ვინ რას იტყოდა მის მოდგმაზე? რადგან ცოცხალთა ქვეყანას მოწყდა, ჩემი ხალხის ცოდვებისათვის შეხვდა სატანჯველი. მიეცა სამარხი ბოროტეულთა გვერდით და მდიდართან ერთად თავის სიკვდილში, რადგან სიავე არ ჩაუდენია და მის ბაგეში სიცრუე არ ყოფილა. მაგრამ ენება უფალს მისი გატანჯვა. როცა თავს დადებს დანაშაულის მსხვერპლად, იხილავს ნაგრამს და გაუხანგრძლივდება დღეები, უფლის ნება მისი ხელით აღსრულდება. თავისი სულისკვეთების ნაყოფს იხილავს და დაამდება. მისი სიბრძნით ბევრს გაამართლებს მართალი, ჩემი მორჩილი, და სხვათა შეცოდებებს იტვირთავს. ამიტომ მრავალში მივცემ მას წილს და ძლიერებთან ერთად გაინაწილებს ნადავლს, რადგან სასიკვდილოდ გაწირა თავი და ცოდვილთა შორის შეირაცხა. მრავალთა ცოდვები ჰქონდა ტვირთად და ცოდვილებს ესარჩლებოდა- (ეს. 53:1-2).

იონას მოქცევა

«ანუ ჰურიათა-მე ხოლო არსა ღმერთი და არა წარმართთაცა? ჰე, წარმართთაცა!-                 (რომ. 3:29)

   ძველი აღთქმის წინასწარმეტყველთა შორის ირიცხება ერთი ვინმე, სახელად იონა, ამითაის ძე, რომლის ნაქადაგარი სიტყვები არ შემოუნახავს ბიბლიას. მაგრამ სხვა წინასწარმეტყველთაგან განსხვავებით, იონა გვევლინება პერსონაჟად ერთი მცირე მოცულობის წიგნისა, რომელიც ოთხი თავისაგან შედგება, სადაც მისი საქციელი სიტყვაზე უფრო მჭევრმეტყველურია და უფრო მეტს გვეუბნება ამ მდუმარე წინასწამეტყველის სულისკვეთების შესახებ. აი, რას მოგვითხრობს ეს წიგნი  –  «წიგნი იონა წინასწარმეტყველისა-.

   იონამ, როგორც წინასწარმეტყველმა, უფლის სამსახურში მყოფმა, მიიღო უფლისაგან დავალება, წასულიყო ნინევეში, აშურის დედაქალაქში და ექადაგა იქ, რათა ხალხს მოენანიებინა ცოდვები და არ დაღუპულიყვნენ. ნინევე იონას მშობლიური ხალხის ისტორიული მტერი იყო და წინასწარმეტყველმა არ ინდომა მათი გაფრთხილება: დაე, მიწის პირიდან აღიგავოს ნინევე, აღმოიფხვრას მისი სახელი და სახსენებელი! უფლისაგან იონა სწორედ ამას მოელოდა, მაგრამ უფალმა მას თავისი რჩეული ხალხის სამტრო (ასე ფიქრობდა იონა) დავალება მისცა.

    ის ფიქრობდა, რომ უფალმა უღალატა თავის რჩეულ ერს და გადათქვა აღთქმა, რომ თავის მტრებზე აზეიმებდა. იონამაც ზურგი შეაქცია უფალს და იმის ნაცვლად, რომ ნინევეში წასულიყო, ჩაჯდა ხომალდში და თარშიშისაკენ მიმავალ გზას გაჰყვა, რათა, წერს ავტორი, «გაქცეულიყო უფლის პირისაგან-.

   ყურადღებას იქცევს ძველი აღთქმის წინასწამეტყველისათვის უჩვეულო საქციელი: ბიბლიაში სხვაგან არსად დასტურდება შემთხვევა, რომ წინასწარმეტყველს უარი ეთქვას უფლის მიერ დაკისრებული მოვალეობის შესრულებაზე. იონამ კი თავი აარიდა თავის მოვალეობას, თითქოს წინასწარმეტყველის წოდება მისი არჩეული ყოფილიყოს და არა ღვთისაგან შთაგონებული. მან ამ საქციელით უარყო თავის თავში წინასწარმეტყველი ანუ მამხილებელი სული. რა უნდა ყოფილიყო იონა ამ მოწოდების გარეშე, ამ მადლისა, რომელიც ღვთის ყურადღების ნიშანი იყო მასში? რა დარჩა მისგან ამ მოწოდების უარყოფის შემდეგ? დარჩა ერთი მფრთხალი და უგუნური კაცი, რომელიც გარბის უკანმოუხედავად, თავად იღობავს უკან მოსაბრუნებელ გზებს. ეს იყო ცოდვა არა მხოლოდ უფლის წინაშე, არამედ საკუთარი თავის წინაშეც. მან გაიმეორა ადამის შეცოდება  –  ურჩობა, როცა გაიმრუდა უფლისაგან ნაჩვენები გზა, რითაც ევალებოდა სვლა  –  «წადი ნინევეში, დიდ ქალაქში...-.

   იონა არც კი შევედრებია უფალს, მოეხსნა მისთვის ეს საძნელო და არასასურველი ტვირთი, არ ულოცნია შეწუხებულს, როგორც ილოცა ერთხელ მაცხოვარმა: «მამაო ჩემო, უკეთუ შესაძლებელ არს, თანაწარმხედინ სასუმელი ესე...- არა, იგი უსიტყვოდ გადაწყვეტს გაქცევას ნინევეს სრულიად საწინააღმდეგო მხარეში. რატომ გარბის მაინც და მაინც თარშიშში? იმიტომ, რომ ეს ადგილი ქვეყნიერების კიდედ იყო წარმოდგენილი, უკიდურეს დასავლეთში მდებარე, სადაც თავდებოდა, ძველების რწმენით, კაცთა მოდგმით დასახლებული სამყარო. თარშიში არარაობის წინკარი იყო, იმის იქით აღარაფერი იყო, თითქოს იმის მიღმა ღმერთიც აღარ იყო, თითქოს უფალი, რომელსაც იონა «ცისა და მიწის შემქმნელს- უწოდებდა, ვეღარ მისწვდებოდა მას თარშიშში თუ თარშიშს მიღმაც, არარაობაში. ნუთუ იონას დაავიწყდა, რომ მისმა ღმერთმა არარაობიდან შექმნა ყველაფერი, რაც კი შექმნა? ხომ ნათქვამი იყო ამოსის წიგნში  –  ეს უნდა სცოდნოდა იონას  –  უფლის ურჩებზე: «ქვესკნელშიც რომ ჩაიმარხონ, იქიდან ამოიყვანს მათ ჩემი ხელიო- (ამოს. 9:2)?

   ორჯერ არის ნათქვამი ერთსა და იმავე მუხლში (იონ. 1:3), რომ იონას სურდა გაქცევა «უფლის პირისაგან-. ავტორს სურს აჩვენოს მთელი სიმძიმე იონას ნებისა: გაქვეულ წინასწარმეტყველს თავად გამოაქვს საკუთარი თავისათვის ის განაჩენი, რაც უფალმა გამოუტანა კაენს, როცა დევნიდა მას თავის პირისაგან. «აჰა,  –  ამბობს კაენი,  –  აჰა, მაგდებ დღეს მიწის პირისაგან და უნდა მივეფარო შენს პირს, დევნილი და მიუსაფარი ვიქნები ამქვეყნად და ყოველ შემხვედრს შეეძლება ჩემი მოკვლა- (დაბ. 4:14). უფლის მიერ პირის დამალვა მძიმე სასჯელია, უკიდურესი ზომა სასჯელისა, ძველი აღთქმის ადამიანისათვის. «მაშინ შებღავლებენ უფალს, მაგრამ იგი არ გასცემს მათ პასუხს და დაუმალავს თავის პირს...-  –  ამბობს წინასწარმეტყველი მიქა (მიქ. 3:4). უფლის პირისაგან მოშორება გააზრებულია როგორც უფლის მფარველობიდან გამოსვლა და საწუთროს სათამაშოდ გაწირვა თავისა. რას შეიძლება შეედაროს ადამიანის მდგომარეობა, როცა ის მოშორებულია უფლის პირს? საბა ორბელიანი ქადაგებს: «ყოველთა უწყით, ვითარ საზარელ არს ჯოჯოხეთი, არამედ მისსა უსაზარლეს  –  განვრდომა პირისაგან ღმრთისა-. იონაც ჯოჯოხეთში მოხვდა, როგორც დავინახავთ.

   ზღვაზე ატყდა ქარიშხალი, შიშის ზარი დაეცათ მეზღვაურებს, იონას კი ხომალდის «მუცელში- ეძინა. ყველამ თავის ღმერთს შეჰღაღადა, მაგრამ ამაოდ: არა და არ დაცხრა ქარიშხალი. ბოლოს, გადაწყვიტეს წილი ეყარათ, გაერკვიათ, ვისი ბრალი იყო ხომალდზე მყოფთაგან ეს უბედურება. ამოიყვანეს იონაც, აყრევინეს წილი და წილი იონას ხვდა. ვინ გაბედავდა ასეთ დროს სიცრუის თქმას და იონამაც აღიარა ყველაფერი ქარიშხლიანი ცისა და აბობოქრებული ზღვის წინაშე. ესა და ეს ვარ, ცისა და ხმელეთის შემოქმედის მოსავი, ასე და ასეა ჩემი ამბავი. ზღვაში გადამაგდეთ და ქარიშხალიც დადგებაო. არ შევედრებია წინასწარმეტყველი, განდგომილი მორჩილი უფლისა, თავის უფალს, როგორც სხვანი  –  წარმართნი ევედრებოდნენ თავ-თავის ენაზე. ან თავი არ ეღირსებოდა მის მლოცველად ან შეწევნის სასო ჰქონდა წარკვეთილი, ანუ ჯერ არ დამდგარიყო გადამწყვეტი წამი სიკვდილ-სიცოცხლის ზღვარზე, როცა ვედრება შესმენილი იქნებოდა. ასეც იყო, ეს ჟამიც დაუდგა იონას. ახლა კი გაქცეული წინასწარმეტყველი, შესაძლოა, ფიქრობდა ზღვის ღურღუმელში დამალვოდა უფალს, რაკი თარშიშში არ ეწერა მისვლა. გადააგდეს იონა ზღვაში და ზღვა დაწყნარდა, იონა კი უფლის ბრძანებით, «დიდმა თევზმა- (ძველი ქართული ტექსტით, ვეშაპმა) გადაყლაპა, და მოხვდა იონა დიდი თევზის მუცელში.

   იონას გაქცევა უფლის პირისაგან გამოხატულია მისი თანდათანობითი სვლით ქვევით და ქვევით სიღრმისაკენ: ზღვაში, ხომალდის მუცელში, ღრმა ძილში, ზღვის ღურღუმელში, როცა მოისროლეს ხომალდიდან, ბოლოს, «გველეშაპის- მუცელში. იონა თანდათან იძირება ჯოჯოხეთისაკენ, რომლის გზაზე მან თავისი ნებით გადადგა ნაბიჯი, როცა თარშიშისაკენ გასწია. მაგრამ რაც უნდა ღრმად ჩაფლულიყო კაცი, მაინც ღვთის წინაშე აღმოჩნდებოდა. ამას მიხვდა დიდი თევზის მუცელში მოქცეული წინასწარმეტყველი, დარწმუნდა იმ ჭეშმარიტებაში, რომელიც გამოთქმულია 138-ე ფსალმუნში, თითქოს იონას განსაცდელის ნათელსაყოფად:

   «სად წავუვალ შენს სულს, სად გავიქცევი შენი პირისაგან?

   ცად ავალ, იქა ხარ! შავეთში ჩავალ, იქ დამხვდები!

   ცისკრის ფრთებს გავშლი, ზღვის გაღმა დავიდებ ბინას,

   იქაც წამიძღვება შენი ხელი და დამიჭერს შენი მარჯვენა-.

   (ფსალმ. 138:7-10)

   ამ ფსალმუნის მე-9 მუხლში («ცისკრის ფრთებს გავშლი...-) გადმოცემულია იგივე მოძრაობა, რაც შეასრულა იონამ,  –  აღმოსავლეთიდან დასავლეთისაკენ, ვინაიდან «ცისკრის ფრთები- აღმოსავლეთით მონაბერი ქარია, რომელიც გადაუქროლებს ხმელთაშუა ზღვას და გააღწევს «ზღვის გაღმა- ანუ მზის დასავალში («ზღვა- იამ «დასავლეთსაც- ნიშნავს ამ ენაზე), დასაკარგავში, სადაც ძველებს შავეთი, მკვდართა სამეფო ეგულებოდათ. ამ მუხლის მნიშვნელობას კარგად განგვიმარტავს წინამავალი მუხლი, სადაც იგივე ვითარება ვერტიკალზეა გამოხატული: გზა ციდან შავეთისაკენ (ებრ. შეოლ) იგივეა, რაც გზა დასავლეთისაკენ, ბერძენთა მითოლოგიის ერებოსისაკენ (რომელიც უთუოდ სემიტური სიტყვაა, ებრ. ყერებ «მზის დაისი-, «საღამო-); ცაში სასუფეველია, ხოლო აღმოსავლეთში  –  ედემის ბაღი.

   აქ დასავლეთში, ზღვაში, ჯოჯოხეთში ჩავარდა იონა და აქვე, უკიდურეს განსაცდელში, იწყება მისი მოქცევა; შავეთში, არარაობის ფსკერზე, იბადება ფსალმუნი, როგორც სხივი და კიბე, რომელმაც კვლავ უფლის პირისაკენ უნდა მიაქციოს იონა. ფსალმუნი ნათელია, რომელიც წარმოიშვის ჯურღმულში მბჟუტავი ადამიანის სულიდან. იონა ხელახლა იბადება «დიდი თევზის- მუცლიდან და თითქოს ახლად იდგამს ენას და პირველი სიტყვები, რაც დაებადა, ეს იყო:

   «ჭირში მყოფმა შევღაღადე უფალს

   და მან ხმა გამცა,

   შეოლის მუცლიდან შველა ვითხოვე

   და შენ ისმინე ჩემი მუდარა- (იონ. 2:3).

   უფალმა ისმინა იონასი და, როგრც კი აღდგა კავშირი ადამიანსა და ღმერთს შორის, კვლავ წარუდგა უფლის პირს ადამიანი, იონა უფლის განგებით «დიდმა თევზმა- იმავე ადგილზე ამოანთხია, საიდანაც გაიქცა იგი. თავიდან იწყება ამბავი, კვლავ ჩაესმის წინასწარმეტყველს თავისი უფლის ხმა და ხელმეორედ ეკისრება იგივე ტვირთი, მისთვის ამჯერადაც უამური: «ადექი, წადი ნინევეში, დიდ ქალაქში, და უქადაგე, რასაც მე გეტყვი- (იონ. 3:2).

   წავიდა იონა ნინევეში, იარებოდა ქალაქში და წინასწარმეტყველებდა უფლის განგებას, ამბობდა: «კიდევ ორმოცი დღე და დაიქცევა ნინევე- (იონ. 3:4). თუმცა არ ეამებოდა მის შურიან გულს მტრების გაფრთხილება, მაგრამ ამჯერად არ უღალატა თავის მოწოდებას და მისმა შთაგონებულმა ქადაგებამ შეძრა მთელი ნინევე მდაბიორიდან მეფემდე. გამოაცხადეს მარხვა და ჯვალოთი შეიმოსნენ დიდიან-პატარიანად. პირუტყვიც ამარხულეს და ჯვალოთი შემოსეს, აღავლინეს ვედრება ღვთისადმი და აღუთქვეს, რომ მიატოვებდნენ ბოროტების გზას და მოინანიებდნენ ცოდვებს. უფალმა ისმინა მათი და აღარ მოაწია უბედურება, რასაც აპირებდა.

   ნინევეს გადარჩენამ ისე შეაწუხა იონა, რომ სიკვდილი ინატრა: ხომ ვიცოდი, რომ ასე მოხდებოდა, როცა ჯერ კიდევ ჩემს ქვეყანაში ვიყავი, ვიცოდი შენი გულმოწყალებისა და სულგრძელობის ამბავი (უფალს მიმართავს), რომ შეიბრალებდი ჩვენს მტრებსაც კი. ამიტომაც გავიქეცი თარშიშში; ახლა ბარემ სული ამომხადეო, უფალო... რა არის იმ წინასწარმეტყველის სიცოცხლე, რომელმაც თავისი ხალხის მტრების გადასარჩენად გახსნა ბაგე ან რომელსაც დაენგრა რწმენა, რომ მისი ხალხი ერთადერთია დედამიწის ზურგზე, უფალი რომ პატრონობს. ასეთი იყო იონას განწყობილება, როცა ის ქალაქგარეთ ერთ ბორცვზე იჯდა და ელოდა, რა მოუვიდოდა ქალაქს  –  ახდებოდა თუ არა წინასწარმეტყველება, თუმცა გლოვით, მარხვითა და ღაღადისით ნინევე ირიდებდა ღვთის რისხვას. გავიდა ორმოცი დღე და იონას წინაშე უვნებლად იდგა ქალაქი.

   რაც ამ მცირე მოთხრობაში ხდება, იონას ჭკუის სასწავლებლად ხდება. იწყება ახალი იგავი: შუადღის ხვატში მჯდარს უფალმა ერთ დღეში აღმოუცენა აყირო მისი თავის დასაჩრდილებლად და დარდის გასაქარვებლად. ეს იყო ერთადერთი შვება მის სასოწარკვეთილებაში. მაგრამ უფალმა მეორე დილითვე მატლს გამოახრევინა მცენარე და იონამ მეორედ ინატრა სიკვდილი. უფალი მამობრივი კილოთი, თითქოს პირმღიმარი, ორგზის ეკითხება იონას «მაგრად გამწარდი?-  –  ერთხელ, როცა ნინევეს გადარჩენამ გაამწარა ის და მეორედ, როცა მანუგეშებელი ჩრდილის მომფენი აყიროს დაჭკნობამ. თუ დიდი თევზის მუცელში მყოფმა იონამ პირადი განსაცდელის მეოხებით შეიცნო უფლის ყველგანმყოფობა, მზის პაპანაქებაში დამჭკნარი აყიროს ქვეშ გათანგულმა შეიცნო უნივერსალური ღმერთი, რომლის წყალობა ეფინება ყველა ხალხს, თვით ისრაელის მტრებსაც, ყოველ ქმნილებას, იმ უსახურ აყიროსაც, რომლის წარმავალმა ყოფამ თვალი აუხილა დასიცხულ წინასწარმეტყველს.

   მთელი ეს მოთხრობა, როგორც იგავი, მოწოდებულია ძველი აღთქმის ისტორიაში, მის ერთ მონაკვეთში ჩასახული იდეის  –  ღვთის უნივერსალობის ნათელსაყოფად; რომ იგავის ბოლოს თქმულიყო ვიწროეროვნული ჩარჩოებით შემოზღუდული წინასწარმეტყველის ჭკუის სასწავლებლად:

   «შენ ერთი აყირო შეგენანა, თუმცა შენ არ დაგირგავს იგი და არც გაგიზრდია. ერთი ღამის შვილი იყო და ერთ ღამეში გახმა. აბა მე როგორ არ შემენანოს დიდი ქალაქი ნინევე, სადაც ასოციათასზე მეტი კაცია, ერთმანეთისაგან რომ ვერ გაურჩევია მარჯვენა და მარცხენა, და უამრავი პირუტყვია?- (იონ. 4:10-11).

სიბრძნე

«საიდან მოდის სიბრძნე?...- (იობ. 28:20)

«მე გამოვედი უზენაესის ბაგიდან და

ნისლივით დავფარე დედამიწა- (ზირაქ. 24:3)

   იერემიას წიგნში ნათქვამია: «არ დაკარგვია რჯული მღვდელს, რჩევის უნარი ბრძენკაცს და სიტყვა წინასწარმეტყველს- (იერ. 18:18). მღვდელი (ღვთისმსახური), ბრძენკაცი და წინასწარმეტყველი  –  აი, ეს სამნი, ვინც წარმართავენ ძველი აღთქმის ხალხის შეგნებას და რელიგიურ-ზნეობრივ ცხოვრებას. ხალხის ისტორიის გარიჟრაჟზე, პატრიარქების ხანაში, ეს სამი ფუნქცია ერთი პირის ხელში იყო, ის აერთიანებდა ამ სამ სახეობას სულიერი მოღვაწეობისა თავის ხალხში. აბრაამი და იაკობი თავადვე აგებდნენ სამსხვერპლოებს, თავადვე, შუამავლის გარეშე, სწირავდნენ მსხვერპლს, იწოდებოდნენ წინასწარმეტყველებად, ჰქონდათ ხილვა და გამოცხადება (იაკობმა უწინასწარმეტყველა ისტორიული ბედი თავის თორმეტ შვილს, რომელთაც მისი სახელი  –  იაკობი და, განსაკუთრებით, ისრაელი დაენათლა), ისინი იყვნენ არა მხოლოდ ხორციელი მამანი თავიანთი შვილებისა, არამედ სულიერი მოძღვარნი, რადგან ისინი ატარებდნენ სიბრძნეს, როგორც განძს, სამემკვიდრეოდ გადასაცემად თაობიდან თაობაში. ასეთი იყო მოსე, რომელმაც ხალხს «აღმოუჩინა- ღმერთი, დაუდგინა საღვთისმსახურო რჯული, უწინასწარმეტყველა «აღთქმული ქვეყანა- და მისცა ათი მცნება  –  ათი მარცვალი მართალი ცხოვრების აღმოსაცენებლად.

   მღვდელი უწესებს ადამიანს საზღვრებს წმიდისა და არაწმიდისა (უწმიდურისა), რათა არ შელახოს წმიდა და არ დაიღუპოს, არ გაუწმიდურდეს უწმიდურით, თავად არ შეილახოს და არ მოიკვეთოს უფლის საზოგადოებიდან, როგორც წაბილწული და ნალახი. მღვდელი და წინასწარმეტყველიც ემსახურება იმ მიზანს, რომ აღასრულებინონ ხალხს უფლის მოწოდება, მოსეს პირით გამოცხადებული: «წმიდა ერი უნდა იყოთ ჩემთვის!- (გამ. 22:30). ბრძენი კი ასწავლის ადამიანს, როგორ გაარჩიოს კეთილი და ბოროტი, კარგი და ავი, რათა იაროს სიკეთის გზით, რადგან ეს დაღუპვის გზაა. ბრძენი თავისი მოძღვრებით იღწვის იმისათვის, რომ ეს ხალხი ბრძენი გახდეს, რადგან ის უფლის ხალხია. მოსეს პირითვე, როცა ის რჯულს იძლეოდა, ბრძენი მიმართავს ხალხს: «დაიცავით და შეასრულეთ, რადგან ეს არის თქვენი სიბრძნე და გონიერება იმ ხალხების წინაშე, რომლებიც ყურს მოჰკრავენ ამ წესებს და იტყვიან: აჰა, ბრძენი და გონიერი ერია ეს დიდი ხალხი- (რჯლ. 4:6). ეს სიტყვები ითქვა უდაბნოს გზაზე და ამ პირობით უნდა შესულიყო ხალხი «აღთქმულ ქვეყანაში-, რომელმაც წინასწარმეტყველთა მოძღვრებაში სიცოცხლის სიმბოლური მნიშვნელობა შეიძინა.

   წინასწარმეტყველი ქადაგებს სამხილებელ სიტყვას და ის მიემართება მთელ ხალხს, როგორც ერთს, ერთ ბედში მყოფს, როგორც ისტორიაში გასულს და უკანასკნელი ჟამის მომლოდინეს. წინასწარმეტყველის ყურისმგდებელი ზედროული პირია, თუმცა წუთისოფელში მყოფი, რომელსაც ეკისრება პასუხისმგებლობა უფლის ჭეშმარიტებისა და გზის მიმართ და იმ მიწის მიმართ, რომელიც მიიღო სამკვიდროდ უფლისაგან. მიწა კი, საბოლოო ჯამში, ერთიანი კაცობრიობის საცხოვრებელი იყო, ერთ დროს რომ «წაირყვნა ღვთის წინაშე და აივსო უსამართლობით- (დაბ. 6:11), რისთვისაც კიდეც წარიხოცა. წინასწარმეტყველმა უნდა მოაქციოს ერი მრუდი გზიდან და მართალ გზაზე დააყენოს.

   ბრძენკაცი კი მიმართავს არა მთელ ხალხს სადმე მრავალთა საკრებულოში, ან საკურთხევლებთან, სადაც გამოჩნდებოდა ხოლმე პირქუში წინასწარმეტყველი მამხილებელი სიტყვებით, არამედ ერთ კერძო ადამიანს, ერთეულს, ძეს მამისა, სახლში, შინაურობაში, რადგან ყურისმგდებელი არის მისი შვილი თუ აღსაზრდელი, რომლისგანაც უნდა შექმნას მან სიბრძნის მატარებელი პიროვნება. ის მოუწოდებს: «მე, მამას, მისმინეთ, შვილებო, და ისე მოიქეცით...- (ზირაქ. 3:1), «მისმინე, შვილო, მიიღე ჩემი შეგონება და ჩემს რჩევას ნუ უგულებელყოფ- (ზირაქ. 6:22), «შვილო, მე მომეცი შენი გული და შენმა თვალებმა ჩემს გზაზე იყურონ- (იგავ. 23:26), «მისმინე, შვილო, და იყავი ბრძენი და გზაზე დააყენე შენი გული- (იგავ. 23:19). «შვილო, რომ მიიღებდე ჩემს სიტყვებს და ჩემს ცნებებს დაიცავდე, ყური რომ გქონდეს სიბრძნისაკენ მიპყრობილი და გული გონიერებისაკენ გეწეოდეს- (იგავ. 2:1-2). ხმა ესმის შვილს, ოღონდ ეს ხმა არ ეკუთვნის ამ კერძო მამას; ეს ხმაც იგივეა, გადმოცემული თაობიდან თაობაში, როგორც ის სიბრძნე, რომელიც ცხადდება ამ ხმით; მსმენელი შვილი ითვისებს ამ ხმას ამ სიბრძნესთან ერთად  –  ეს ორი განუყოფელია ერთმანეთისაგან. «მასწავლიდა მამაჩემი და მეუბნებოდა: მიირქვას შენმა გულმა ჩემი სიტყვები, ჩემი მცნებები დაიმარხე და იცოცხლებო- (იგავ. 4:4). სიბრძნე მამიდან გადადის შვილში და მამა ხედავს თავისი პიროვნების ხელმეორედ შობას შვილში, რადგან მის მიერ გადაცემული სიბრძნე ახალ მამად ამზადებს შვილს: ეს არის მამის, როგორც მამის, გახანგრძლივება შთამომავლობაში, რომ მამის ხმა განუწყვეტლივ ისმოდეს თაობებში. ამგვარად აწყობილ საზოგადოებაში, რომელსაც მართავს მამათა  –  აბრაამის, ისაკისა და იაკობის ღმერთი და მამათა სიბრძნე, როგორც მამობის პრინციპი. არ არსებობს საფუძველი მამისა და ძის დაპირისპირებისა: სახლიდან გასულ ტობიას საგზლად მიაქვს მამის სიბრძნე და მამად გამზადებული უბრუნდება სახლს (იხ. ტობითი).

   სიბრძნის სწავლება დაფარულის გამოცხადებაა, როგორც შვილია მამაში დაფარულის გამოჩენა. ისევე, როგორც უშვილობაა წყევლა ძველი აღთქმის საზოგადოებაში, ასევე იკიცხება სიბრძნის დაფარვა. «რაღა დაფარული სიბრძნე და რაღა დამალული განძი?  –  ვის რაში არგია ან ერთი ან მეორე?- ანდერძად უტოვებს შვილს ბრძენი ზირაქი (ზირ. 20:30). თუ დაფარვაა, განაგრძობს იგი, სჯობს კაცმა თავისი სიბრიყვე დაფაროს, ვიდრე სიბრძნე (ზირ. 20:31). ძველი აღთქმის ეთიკას გასდევს ფუნდამენტური დაპირისპირება სიბრძნესა და სიბრიყვეს შორის; ეს დუალიზმი წუთისოფლის ისეთივე არსებითი ნიშანია, როგორც სიცოცხლე და სიკვდილი, ისინი თანაარსებობენ ერთმანეთის გვერდით და ადამიანმა უნდა აირჩიოს ერთ-ერთი თავისი თავისუფალი ნებით. ადამიანმა ნებით უნდა მიიღოს, გაითავისოს სიბრძნე, გული ღია უნდა ჰქონდეს მისთვის. ამიტომ მამა კი არ უბრძანებს მას, არამედ ურჩევს, ის მხოლოდ აცხადებს, ქადაგებს სიბრძნეს. «აჰა, გადმოგიღვრით ჩემს სულს...- ამბობს ის (იგავ. 1:23).

   მაინც რა არის სიბრძნე? რა არის არსი იმ მოვლენისა, რომელიც გამოიხატება სიტყვით ხოქმაჰ, ამ სიტყვით, რომლის სპექტრი ანათებს ძველი აღთქმის წიგნებს? ამაო იქნებოდა მისი განმარტებების ძიება ძველი აღთქმის წიგნებში. ხოქმაჰ არ არის აბსტრაქტული ცნება, რომ შესაძლებელი იყოს მისი ზუსტი განსაზღვრება; ადამიანი შეიძლება ჩასწვდეს მის არსს ისეთი ფუძემდებლური კატეგორიების შემწეობით, როგორიც არის  –  სიცოცხლე, ხსნა, სიმართლე, მშვიდობა, სიმრთელე, სიმტკიცე... რადგან მამა გვასწავლის, რომ სიბრძნე სიცოცხლეა, მისგან გადახვევა, ანუ სიბრიყვე კი  –  სიკვდილი. «ვინც სიბრძნით დადის, გადარჩება- (იგავ. 28:26); «მისი გზები ნეტარების გზებია და ყოველი მისი ბილიკი სიმართლეა- (იგავ. 3:17); «ვინაიდან ჩემმა მპოვნელმა სიცოცხლე ჰპოვა-, ამბობს სიბრძნე (იგავ. 8:35); «სიმართლეს სიცოცხლისაკენ მიჰყავს კაცი- (იგავ. 11:19); « სიმართლე სიკვდილისაგან იხსნის- (იგავ. 10:2). ძველი აღთქმის ადამიანს სიბრძნე ესახება «სიცოცხლის ხედ-, რომლის ნაყოფი ვერ იგემა ადამმა და რომლისკენაც უნდა მიისწრაფოდეს ყოველი ადამიანი: «იგი სიცოცხლის ხეა მათთვის, ვინც მას მოეჭიდება...- (იგავ. 3:18). ამრიგად, ის არის ისეთი ნაყოფი, რომელიც კვებავს არა მხოლოდ გონებრივ სამყაროს ადამიანისას, მის სულსა და გულს, არამედ მის მთლიან პიროვნებას, მის სულიერ-ხორციელ ერთიანობას. სიბრძნემ უნდა შეაღწიოს არა მხოლოდ მის სულში და გულში, არამედ შეეწოვოს, როგორც მაცოცხლებელი წვენი, მის შიგანს, მის ნაწლავებს, გაჯდეს მის ძვალსა და რბილში, გაპოხოს, როგორც წმიდა ზეთმა, მისი ძვლები. «ვინ ჩადო თირკმელებში სიბრძნე?-  –  ეკითხება უფალი მრავალტანჯულ იობს, სამაგალითო ადამიანს (იობ. 38:36); «შენ გსურს, რომ თირკმელებში იყოს ჭეშმარიტება და მასწავლი სიბრძნეს უშინაგნესში-, მიმართავს უფალს მეფე დავითი (ფსალმ. 51:8).

   ეს სიბრძნე და ცოდნა, რომელსაც მამა აწვდის შვილს საკვებივით, არ არის გონების ნაყოფი. ის ზნეობრივი საწყისია, რომელსაც ეფუძნება მართალი და კეთილი ცხოვრება. ის ბატონობს გონიერებაზე და ავსებს შინაარსით ადამიანის შეგნებას. «თუ სიბრძნე შევიდა შენს გულში და ცოდნა ეტკბო შენს სულს,  –  მოძღვრავს მამა შვილს,  –  გონიერება დაგიფარავს და შეგნება დაგიცავს, რომ გიხსნას ბოროტების გზიდან, თვალთმაქცი კაცისაგან, სწორი გზის დამტოვებელთაგან, ბნელი გზით მოარულთაგან, ბოროტი საქმით მოხარულთაგან, რომლებიც ბოროტი თვალთმაქცობით ხარობენ, რომელთა სავალი მრუდია და საქციელი უკუღმართია. რომ გიხსნას უცხო ქალისაგან, უცხო თესლისაგან, მისი ლაქარდიანი ენისაგან, რომელმაც სიყრმის მეგობარი მიატოვა და ღვთის აღთქმა დაივიწყა, რადგან მისი სახლის წიაღ სიკვდილია, მისი ნაბიჯები აჩრდილისაკენ არის მიმართული. იქ შემსვლელთაგან უკან ვერავინ ბრუნდება, სიცოცხლის გზებს კვლავ ვეღარ დაადგება. რომ დადიოდე კეთილი გზით და მართალთა ბილიკებს არ გადაუხვიო, რადგან ალალმართალნი უნდა დამკვიდრდნენ ქვეყანაზე და უმწიკვლონი უნდა გადარჩნენ. ურჯულონი ქვეყნიდან მოიკვეთებიან და მზაკვარნი აღმოიფხვრებიან მისგან- (იგავ. 2:10-22).

   ძველი აღთქმის ადამიანი სიბრძნის დაუოკებელი წყურვილით არის აღძრული, სიბრძნის მოხვეჭა არ არის ინტელექტუალური აქტი, არამედ რელიგიური გამოცდილება: «ჯერ კიდევ სიჭაბუკისას, ვიდრე ავხეტიალდებოდი, გულწრფელად ვეძებდი სიბრძნეს ჩემს ლოცვებში; მასზე ვუხმობდი ტაძრის წინაშე და ბოლომდე მისი მძებნელი ვიქნები. როგორც შეთვალული მწიფე მტევანი, ისე ხარობდა მისით ჩემი გული. ჩემმა ფეხმა სწორად იარა და სიყრმიდანვე კვალში ჩავუდექი... ჩემი სული შეეჭიდა სიბრძნეს და რჯულის საქმეშიც გავიწაფე. ხელები მაღლა აღვაპყრე და ვაღიარე ჩემი უმეცრება. ჩემი სული მისკენ მივმართე და სიწმიდეში ვპოვე იგი... ჩემი შიგნეული მის ძებნად შეიძრა და ამიტომაც შევიძინე კეთილი განძი-, ასე იხსენებდა ბრძენი ზირაქი თავის განბრძნობის წლებს (ზირ. 51:13-21).

   ძველი აღთქმის ადამიანი არა მხოლოდ ესწრაფვის სიბრძნეს, რათა ხსნა ჰპოვოს მასში, არამედ ეძიებს მის დასაბამსაც, სვამს კითხვას: «საიდან მოდის სიბრძნე?- კითხვა გულისხმობს, რომ სიბრძნე არ იბადება ადამიანში თავისთავად და არც ხანდაზმის ნაყოფია იგი. შესაძლოა, მოარული აზრით, სიბრძნე ხანგრძლივი გამოცდილების შედეგად ყოფილიყო მიჩნეული, მაგრამ იმავე საზოგადოებაში ადამიანს შეეძლო უარეყო ეს შეხედულება. კვლავ ცხოვრებისეული გამოცდილება დაარწმუნებდა მას, რომ როგორც «იობის წიგნში- ვკითხულობთ, «დღეგრძელნი ყოველთვის არ არიან ბრძენნი და მხოლოდ მოხუცებულნი არ მიხვედრილან ჭეშმარიტებას- (იობ. 32:9). უფრო ღრმა აზრი სიბრძნის დასაბამს ღვთის შიშთან აკავშირებს. «უფლის შიშია სიბრძნე- (იობ. 28:28), «უფლის შიშით ისწავლება სიბრძნე- (იგავ. 15:33); მაგრამ ისიც არის ნათქვამი, როგორც იმედი, რომ «უფლის შიში მაცოცხლებელია- (იგავ. 19:23); უფლის შიში არ უნდა გვესმოდეს როგორც მხოლოდ სუბიექტური განცდა, ის ობიექტური რეალობაც არის და თავისი მყოფობით ადამიანში ბადებს სიბრძნეს. როგორც იობის ერთ-ერთი მეგობარი ამბობს, სიბრძნე ადამიანში სული და სუნთქვაა ყოვლადძლიერისა (იობ. 32:8). და სწორედ ეს სული (რუახ) არის შიშიც და სიცოცხლეც, რომლებიც, როგორც ძირები ადამიანის ყოფისა, სიბრძნესთან ერთად აბსოლუტური, «უთუო და უთუმცაო- ღირებულების კატეგორიებია. ამრიგად, სიბრძნე რელიგიური მოვლენაა და არ არსებობს არც ბუნებაში, არც ადამიანის საზოგადოებაში ისეთი რამ, რაზედაც მისი გადაცვლა შეიძლებოდეს. რა არის მის წინაშე მთელი ქვეყნიერების ოქრო-ვერცხლი და თვალ-მარგალიტი, მეფეთა პატივი და ღირსება, გვირგვინი და ბეჭედი, როცა თავად არის მათი წარმომშობი? სიბრძნე კოსმიური ძალაა და ისევე დაუსაბამოა, როგორც თავად სამყაროს შემოქმედი. იმ მეტაფიზიკურ კითხვაზე, თუ საიდან მოდის სიბრძნე ამ წუთისოფელში, ადამიანი კოსმოგონიური შორეთიდან აპასუხებინებს ისევ მას, თავისი მარადიულობის მოწმეს:

   «უფალმა შემიძინა თავისი გზის დასაწყისში, თავის ქმნილებებამდე, დასაბამით. უკუნითიდან დამადგინა, თავიდანვე, ქვეყნის დასაბამიდან. როცა არ იყო უფსკრულები, მაშინ გავჩნდი, როცა წყალუხვი წყაროები არ იყო. როცა ჯერ ქვეყანა არ იყო შექმნილი, არც მინდორ-ველები და არც სამყაროს პირველი მტვერი; როდესაც იგი ზეცას განამზადებდა, იქ ვიყავი, როდესაც უფსკრულის პირზე წრეს ავლებდა; როდესაც მაღლა ცებს ამაგრებდა, უფსკრულის წყაროებს აძლიერებდა; როდესაც ზღვას წესს უდგენდა, რომ წყალი ნაპირებიდან არ გადმოსულიყო; როდესაც ქვეყანას საფუძველს უყრიდა; მაშინ მეც გვერდით ვყავდი, როგორც ოსტატი, დღენიადაგ სიხარული ვიყავი და ყოველღამ მის წინაშე ვლაღობდი; ვლაღობდი სამყაროში მის მიწაზე და ადამის მოდგმაში იყო ჩემი სიხარული- (იგავ. 8:22-31).

   რას ეუბნება ადამიანს ეს აღსარება სიბრძნისა? სიბრძნე აცხადებს თავის საიდუმლოს, თავის დიდებულ წარმოშობას, რომ ის არ შექმნილა ადამიანთა მიწაზე, არამედ ციური წარმოშობისაა და თავად უდევს წილი სამყაროს შექმნაში. ის აღიარებს, რომ შემოქმედების მძიმე ტვირთი მისთვის სილაღე და სიხარულია; აგრეთვე იმას, რომ მისი საბოლოო მიზანი ადამიანთა შორის დასადგურებაა, რადგან ადამი მან შექმნა ღვთის ხატად და მსგავსებად. ადამი ხომ მან სიბრძნით შექმნა სამყაროსთან ერთიანობაში, ახლა ადამიანმა, როგორც გონიერმა არსებამ, სიბრძნით უნდა მოაწყოს თავისი ცხოვრება, თავისი საზოგადოება, როგორც ხატი სამყაროს წყობილებისა. ამიტომაც ის ჩამოდის მიუწვდომელი სიმაღლიდან, რათა ყველასათვის მისაწვდომი იყოს, განურჩევლად ნიჭისა, სოციალური თუ ქონებრივი მდგომარეობისა. სიბრძნემ ახსნა ბეჭდები თავის საიდუმლოს და სააშკარაოდ გამოაჩინა თავისი სიმდიდრე, ის ყველას იწვევს თავისთან, როგორც საყოველთაო დღესასწაულზე. «განა სიბრძნე არ მოუწოდებს? განა გონიერება არ გამოსცემს ხმას? მაღალ მწვერვალებზე, გზასთან არის, გზათა შესაყარზე დგას იგი. კარიბჭეებთან, ქალაქის პირთან, ღია კარში მღერის იგი. თქვენ მოგიხმობთ, კაცნო! ჩემი ხმა ადამის ძეთ მიმართავს- (იგავ.8:1-4).

   ამაზე მკაფიოდ, ამაზე ხატოვნად როგორღა შეიძლება გამოითქვას სიბრძნის საყოველთაობა? რომ ის არ არის იდუმალებრივი, თავის თავში ჩაკეტილი, მიუკარებელი, მხოლოდ რჩეულთა პრივილეგია? ის ეკუთვნის ყველას, რადგან «სიბრძნე გარეთ მღერის, მოედნებზე გამოსცემს ხმას; ხმაურიან ადგილებში ქადაგებს, კარიბჭეებთან, ქალაქში, აცხადებს თავის სიტყვას- (იგავ. 1:20-21). ყველას უნდა ჰქონდეს იმედი,  –  ის მოუხმობს ყველას,  –  რომ დაიდოს მასში წილი, რომ ყოველი კაცი რჩეულ ერში ეზიაროს მას, რადგან ის ერთხელ და სამუდამოდ ამ რჩეულ ერშია დამკვიდრებული. «მაშინ მიბრძანა მე ყოველთა დამბადებელმა,  –  ამბობს სიბრძნე «ზირაქის წიგნში-,  –  ჩემმა შემქმნელმა და საბოლოოდ განმიჩინა კარავი და მითხრა: იაკობში დაივანე და ისრაელში დამკვიდრდიო... გავიდგი ფესვი სახელგანთქმულ ხალხში, წილხვედრილში უფლისა, რომელიც დაიმკვიდრეს მათ- (ზირ. 24:8-12).

   და სხვა მრავალ იმ ქალურ ხატებათაგან (რადგან ხოქმაჰ-სიბრძნე ქალური სიტყვა-ცნებაა ებრაულ ენობრივ შეგნებაში), როგორც ეს შემოქმედებითი პრინციპი შემოდის ძველი აღთქმის ადამიანის ცნობიერებაში,  –  ის მისი დედაც არის და მისი ცოლიც, რომლებიც კვებავენ მას «გონების პურით- და არწყულებენ «სიბრძნის წყაროთი-, ის მზრუნველი და თავდადებული დაც არის მისი: «უთხარი სიბრძნეს, ჩემი და ხარ-თქო!- ის თითქოს მოუხელთებელი სატრფოც არის, რომელსაც ვაჟი სარკმელთან თუ კართან უთვალთვალებს, რომ ერთხელ მაინც მოჰკრას თვალი ან ესმას მისი ხმა, და რომელიც მას საბოლოოდ გულს გადაუხსნის,  –  სიბრძნე თავს აცხადებს გულუხვ, შეუზღუდველ დიასახლისად, როგორც უმეფო დედოფალი, რომელიც აშენებს სახლს, რათა მასში შეკრიბოს ყველა, მისი მადლის ზიარების მსურველნი:

   «სიბრძნემ სახლი აიშენა, მისი შვიდი ბოძი გათალა. დაკლა თავისი საკლავი, განაზავა თავისი ღვინო და თავისი ტაბლა გაშალა; გაგზავნა თავისი მხევლები, გადასძახა ქალაქის მაღლობებიდან: ბრიყვი ვინც არის, აქეთ მობრუნდეს! ჭკუათხელებს კი უთხრა: მოდით, დაპურდით ჩემი პურით და შესვით ჩემი განზავებული ღვინო- (იგავ. 9:1-5).

   პური და ღვინო შემთხვევით არ მოხვედრილან სიბრძნის ტაბლაზე. პურ-ღვინო  –  რეალური საკვებ-სასმელი სიმბოლური გამოხატულებაა ადამიანის საზრდელისა. ის არის ადამიანის საგზალი წუთისოფლის გზაზე. «პურიც მაქვს და ღვინოც ჩემთვის-, იმედით ამბობს უცხო ქალაქში უცხოთა შორის მოხვედრილი მგზავრი, ანუ მას აქვს აუცილებელი, ადამიანის არსებობისათვის საჭირო მინიმუმი, რათა იმედიანად იგრძნოს თავი უცხოთა შორის (მსაჯ. 19:19). ისინი, როგორც ადამიანური კულტურის, სულიერის და მატერიალურის ნიშანი, ამავე დროს ძღვენისა თუ მსხვერპლის უმაღლესი გამოხატულებაა. ძველ აღთქმაში ერთადერთხელ გაიელვებს სახე გამოუცნობი ადამიანისა, რომლის ხელში პურ-ღვინო აშკარად აღზევებულია თავის პირველად დანიშნულებაზე. «ხოლო მელქიცედეკმა, შალემის მეფემ, გამოუტანა პური და ღვინო. ის იყო მღვდელი უზენაესი ღმერთისა. აკურთხა აბრაამი და უთხრა: კურთხეულ იყოს აბრამი უზენაესი ღმერთის წინაშე, ცისა და მიწის შემოქმედისა!- (დაბ. 14:18-19). აბრამმა, უმკვიდრო მწყემსმა, მანამდე შეიცნო პურ-ღვინის მადლი, ვიდრე აბრაამი დაერქმეოდა ანუ მრავალი ხალხის მამამთავრის სახელი მიენიჭებოდა. რა ვუწოდოთ პურ-ღვინოს, მელქიცედეკის ხონჩაზე დადებულს? ალბათ მსხვერპლიც და მადლიც ერთდროულად. თუ მსხვერპლი  –  მელქიცედეკი, მღვდელი უზენაესი ღვთისა (ელ ყელიონ), მსხვერპლს სწირავს არა აბრამს, თავისზე უდარესს, არამედ უხილავ დიდებას მასში, რადგან მის წიაღში ხედავს იერუსალიმის (როგორც დაერქმევა მომავალში შალემს) მომავალ მეფეს. თუ მადლი  –  მელქიცედეკი, «მეფე შალემისა-, იზიარებს მის სიბრძნეს იმ დიდებული დედაკაცივით, გარიგებულ სუფრაზე რომ იწვევს გამვლელ-გამომვლელს.

   მაგრამ ამ ბრძენ ქალს, სიბრძნის მატარებელს თავის წიაღში, ჰყავს მეტოქე, მიმბაძველი «ქარაფშუტა დიაცის- სახით. მასაც აქვს სახლი ქალაქის მაღლობზე, საიდანაც ყველა გზა ჩანს, ისიც უხმობს გამვლელ-გამომვლელს და საკუთარი პურისა და ღვინის ნაცვლად სთავაზობს «მოპარულ წყალს- და «დამალულ პურს-. ის ეუბნება მას შემპარავად: «ტკბილია მოპარული წყალი, გემრიელია დამალული პური- (იგავ. 9:17). ღვინო აქ გამოხატავს ჭეშმარიტებას, წყალი  –  სიყალბეს. ღვინო უფრო მაღალი თვისობრიობაა, ვიდრე წყალი: ქრისტეს პირველი სასწაული სწორედ წყლის ღვინოდ გარდაქმნა იყო (იოან. 2:1-9), რაც სიმბოლურად მოასწავებდა მის მომავალ ფერისცვალებას და აღდგომასაც ახალ სხეულში. როცა წყალი ღვინის გვერდით არის ნახსენები და მას დაპირისპირებული, იგი უდარესი რეალობაა, მაგრამ ცალკე აღებული, როგორც მაცოცხლებელი ნივთიერება,  –  «წყალი მიაგებეთ მწყურვალებს-, ამბობს ესაია წინასწარმეტყველი,  –  ზეგარდმო მონიჭებული სიბრძნისა და მოძღვრების სიმბოლოა. «წვიმასავით მოდის დარიგება, ცვარივით ეპკურება ჩემი ნათქვამი, როგორც შხაპუნა წვიმა მდელოზე, როგორც თქეში მწვანე ბალახზე- (რჯლ. 32:2). წვიმა თუ ცვარი  –  წყლის ზეციური ასპექტი, სიმბოლოა ბრძნული სიტყვისა, რომელიც აცოცხლებს ადამიანს. მაგრამ «ქარაფშუტა დიაცის- შეთავაზებული სასმელი  –  «მოპარული წყალი-, რომელიც შეიძლება პირველი გემოსხილვისას ეტკბოს ადამიანს, მომაკვდინებელია. «იგავნი- ამბობენ, რომ ამ მასპინძლის წვეულნი «ჯოჯოხეთის უფსკრულებში იმყოფებიანო-. ამგვარად, ის სახლი, სადაც ღვინის წილ წყალს სთავაზობენ, სიმბოლური აზრით, სიკვდილის სახლია.

   ვიკითხოთ, რატომ არის წყლით განზავებული ის ღვინო, რომლითაც სიბრძნის სახლში უმასპინძლდებიან მწყურვალს, სიბრძნეს დაწაფებულს? ეს უთუოდ იმ განსხვავების გამოა, რომელიც არსებობს წმიდა ღვინოსა და განზავებულ ღვინოს შორის ადამიანთა ყოფაში. წმიდა ღვინო, ზედაშე, საკულტო საღვრელია ანუ ღმერთის სასმელი. ის სადღესასწაულოა და მხოლოდ საღვთო სუფრაზე ისმის. როცა ღვინო წყლით არის განზავებული, მასში ადამიანური ელემენტი არის შესული წყლის სახით, რაც ანიჭებს ღვთაებრივ სასმელს საყოველდღიურო სტატუსს. როგორც წყლიანი ღვინის გამოტანა საღვთო ნადიმზე იყო უღვთო აქტი  –  მსხვერპლშეწირვის პროფანაცია, ასევე ზედაშის გამოყენება ყოველდღიურობაში იყო უღვთო მოქმედება  –  საღვთო სასმელის პროფანაცია. ზედაშე რეალურად და სიმბოლურად გამოხატავს საკულტო ცხოვრებას, განზავებული  –  ყოველდღიურ ცხოვრებას. ზედაშე, როგორც დღესასწაული, რამდენიმეჯერ გამოჩნდება წელიწადში, სულ მცირე  –  სამგზის, როგორც ნათქვამია მოსეს რჯულში ანუ აღთქმაში, «სამჯერ გამიმართე დღესასწაული წელიწადში- (გამ. 23:14), სადაგი ღვინო კი  –  ყოველდღიურად. ადამიანიც სამგზის მიდის წელიწადში ღმერთთან, როგორც სტუმარი, სიბრძნე კი, როგორც მისი ცხოვრების წესი და საფუძველი, მუდამ მასთან არის დღენი მისნი. ამ აზრით არის სიბრძნე წყლით განზავებული ღვინო.

   აქ თითქოს ერთმანეთს დაუპირისპირდა საკულტო-სადღესასწაულო და ყოველდღიური ბრძნული, ზნეობრივი ცხოვრება. მართლაც, შეიძლება ითქვას, რომ ისინი, თუ არ უპირისპირდებიან ერთმანეთს, სხვადასხვა სიბრტყეში მაინც მიედინებიან. შესაძლოა, მათ არც ჰქონდეთ შეხების წერტილები. ჩამოვარდებოდა დროება არც თუ იშვიათად ხალხის ისტორიაში, როცა საკულტო ცხოვრების აღზევებას, ანუ მისი მატერიალური მხარის უსაზომო «აჩოყებას- თან სდევდა ზნეობის დაცემა, სიბრძნის კლება და სიბრიყვის ზეიმი. საღვთო დღე უგუნურების დღესასწაული ხდებოდა. ხსნის ერთადერთ ქვაკუთხედად ხალხს რიტუალური სიწმიდე და მსხვერპლშეწირვანი მიაჩნდა. უკეთურად ნაცხოვრები მთელი წელიწადი დღესასწაულზე უნდა გამოსყიდულიყო კრავების სისხლით. ძმის მიერ მოკლული აბელის სისხლი კი ცაში შეჰღაღადებდა უფალს. ამ საყოველთაო დაცემისა და მართალი ცხოვრების რღვევის ხანაში ერთადერთი წინასწარმეტყველი, «სულის კაცი-, იყო რომელიც იყნოსავდა ხრწნილების სუნს ხალხმრავალ დღესასწაულებზე. «აღარ მსურს კურატების, კრავებისა და ვაცების სისხლიო-, აძრახებდა ზეგარდამო ხმა ესაიას. მისი პირით მრისხანე ღმერთი მოუწოდებდა ხალხს, რომ არა თითოეულს ცალცალკე, არამედ მთელს ერს, როგორც ერთ სულს, იმ სიბრძნეს, რომელსაც მშვიდად უქადაგებდა მამა შვილს,  –  ესწავლათ სიკეთის ქმნა, მართალი ცხოვრება, შეწეოდნენ ჩაგრულთ, გაეკითხნათ ობოლნი, გამოსარჩლებოდნენ ქვრივ-ოხერთ, მერეღა შეეწირათ მსხვერპლი. ამის გარეშე ფუჭი იქნებოდა ყოველი საკლავი, ფუჭად დაიღვრებოდა სისხლი და ნაცვლად იმისა, რომ ცოდვათა გამომსყიდველი ყოფილიყო იგი, კვლავ ახალ ცოდვად შეერაცხებოდა შემწირველს. «საძაგელია ჩემთვის საკმეველი, ახალმთვარობები და შაბათები, თქვენი ჯარობები ვერ ამიტანია!-  –  აძახებინებდა უფალი ესაიას.

   წინასწარმეტყველთა თვალში, რაც უფლის თვალის ხატია, მართალი ცხოვრება ანუ სულის რელიგია უპირატესობს კულტის რელიგიის წინაშე. ასევე სიბრძნის წიგნებში  –  სოლომონის იგავებში, იობის წიგნში, ზირაქის შეგონებებში, სადაც კი ნაქადაგებია მართალი ცხოვრება, ერთი სიტყვაც არ არის დაძრული რელიგიის გარეგან მხარეზე, სავალდებულო რიტუალების ადგილზე ზნეობრივი ადამიანის აღზრდაში. აი, დამრიგებელ მამათა მოწოდება, მათი მოძღვრების არსის გამომხატველი: «შესწირეთ მსხვერპლი სიმართლისა და ესავდეთ უფალს!- (ფსალმ. 4:6).

   «იგავთა წიგნი- შეიცავს მართალი ცხოვრების კოდექსს, თუ როგორ უნდა იქცეოდეს მართალი კაცი, როგორი ქცევით უნდა ახორციელებდეს სიბრძნეს. სულის მარგებელი უამრავი შეგონება, ნაკვესები და არაკები,  –  ბევრი მათგანი მოარული ანდაზაა, ბევრიც მოძღვრის შეთხზულია,  –  ბრძენი სოლომონის ავტორიტეტით არის განმტკიცებული. მაგრამ არსებობს მასზე მაღალი ავტორიტეტი, ვის მიერაც გამოცხადებული მცნებანი მთელს სიბრძნის ლიტერატურას და ამდენადვე ზნეობრივ ცხოვრებას შეიცავს. ათი მცნება, ათი სიტყვა, ქვის ორ დაფაზე, ფიქალებზე, წარწერილი, ჩამოიტანა მოსემ სინაიდან, უფლის გამოცხადების მთიდან და, როგორც კაცობრიული საზოგადოების ზნეობრივი კონსტიტუცია, ინახებოდა უფლის აღთქმის კიდობანში სხვა უწმიდეს რელიქვიათა გვერდით. აი, ესოდენი სიწმიდით შემოსა და სასოებით შეინახა ადამიანმა თავის ადამიანობის ფუძემდებლური მცნებები.

   ამ ათი სიტყვის სიწმიდეს, მათ აბსოლუტურობას, მათ ტრანსცენდენტულობას და გარდაუვალ ღირებულებას კაცობრიული საზოგადოებისთვის, მოწმობს ის ვითარება, თუ როგორ გადაეცა ისინი ამ საზოგადოების წინამძღოლს. მცნებათა გამოცხადებას სინაის მთაზე წინ უძღოდა უფლის გამოცხადება მისი საშინელი და მრისხანე ასპექტით. «მესამე დღეს, გათენებისას,  –  ვკითხულობთ «გამოსვლათა წიგნში-,  –  შეიქნა გრგვინვა და მეხისტეხა, ჩამოწვა მთაზე ზრქელი ღრუბელი და გაისმა საყვირის ხმა, ძალზე ძლიერი. შეძრწუნდა ბანაკში მყოფი ხალხი. გამოიყვანა ბანაკიდან ხალხი მოსემ ღვთის შესახვედრად, და დადგნენ მთის ძირას. ბოლავდა მთელი სინაის მთა, რადგან უფალი იყო მასზე ცეცხლის ალში. როგორც ქურას, კვამლი ასდიოდა და ძლიერად ირყეოდა მთა. თანდათან ძლიერდებოდა საყვირის ხმა. ლაპარაკობდა მოსე და ეხმიანებოდა ღმერთი. ჩამოვიდა უფალი სინაის მთაზე, მთის წვერზე და მოუხმო უფალმა მოსეს მთის წვერისაკენ, და ავიდა მოსე- (გამ. 19:16-20).

   ქვეყნიერების დასასრულის ნიშნით აღინიშნა ზნეობრივი კანონის შესვლა კაცობრიობაში, თუმცა ეს კაცობრიობა სინაის მთის ძირას მიყუჟულ ერთ მცირე ტომს წარმოადგენდა. აქ მთავრდებოდა მისი ცხოვრების ერთი ხანა და იწყებოდა ახალი ერა. აი, ის სიტყვები, «აღთქმის სიტყვები, ათი სიტყვა-, რომლებიც გამოეცხადა მოსეს:

1.         მე ვარ უფალი, თქვენი ღმერთი, რომელმაც გამოგიყვანეთ ეგვიპტის ქვეყნიდან, მონობის სახლიდან... აქ ნათქვამია, ხალხს უნდა სცოდნოდა, რომ ღმერთი თავისუფლების სულია და რომ მისი რწმენა ათავისუფლებს ადამიანს. ეგვიპტიდან თავდაღწეულებს, უპირველეს ყოვლისა, ეს უნდა სცოდნოდათ. არ გაეჩინათ მის გარდა სხვა ღმერთი, მისი ერთგულნი ყოფილიყვნენ.

2.         არ გაეკეთებინათ კერპები ან გამოსახულება რაიმესი, რაც კი არსებობს მაღლა ცაში, დაბლა დედამიწაზე და წყალში, მიწის ქვეშ, და თაყვანი არ ეცათ მათთვის.

3.         არ დაეფიცათ ფუჭად ღვთის სახელი.

4.         წმიდა ეყოთ შაბათი დღე, რადგან შაბათი კურთხეულია  –  უფლის შესვენების დღე იმ ექვსი დღის შემდეგ, როცა იგი ქმნიდა სამყაროს. ამიტომაც ადამიანმა არ უნდა ისაქმოს ამ დღეს.

5.         პატივი ეცათ დედ-მამისათვის, თუ სურდათ დღეგრძელი ყოფილიყვნენ ქვეყანაზე.

6.         ნუ იქნებოდნენ კაცისმკვლელნი.

7.         არ ემრუშათ.

8.         არ ექურდათ.

9.         არ გამოსულიყვნენ ცრუ მოწმეებად თვისტომის წინააღმდეგ.

10.       არ ენდომათ თვისტომის არც სახლი, არც ცოლი, არც ყმა და მხევალი, არც რაიმე მისი საქონელი (გამ. 20:1-17).

   როცა მოსე უფლისაგან იღებდა ამ რჯულს და კიდევ სხვა აუცილებელ წესებს საკულტო და საზოგადოებრივი ცხოვრების წარსამართავად, ისრაელის ბანაკში მოსესათვის მოულოდნელი, მაგრამ ეგვიპტიდან გამოსული, ჯერ კიდევ ჩამოუქნელი ხალხისაგან, ჯერ კიდევ ბრბოსაგან, სრულიად მოსალოდნელი რამ მოხდა. ეს ხალხი ჯერ არ იცნობდა თავის მფარველ და მხსნელ ღმერთს. ის ღმერთი იყო ?აჰვე, მოსეს ღმერთი, «ის კაცი მოსე- კი, როგორც ხალხი იხსენებდა მას, არ ჩანდა. მათ სულში სიცარიელე გაჩნდა: არც ეგვიპტეში იყვნენ, არც ის ქვეყანა ჩანდა, სადაც უნდა მისულიყვნენ, სადაც მოსეს მიჰყავდა ისინი; არც ღმერთები ჰყავდათ, არც კერპები. ხალხს გაუჩნდა მოთხოვნილება, ეხილა იმ ღმერთების სახე, რომლებმაც ისინი გამოიყვანეს ეგვიპტიდან ამ უდაბნოში. ეხილათ, რომ თაყვანი ეცათ და მშვიდად ყოფილიყვნენ ამ თოჰუ-ვა-ბოჰუ-ში, მოსესი კი, «იმ კაცისა-, შესაძლებელია, მათ აღარ სჯეროდათ, რაკი ვეღარ ხედავდნენ. შესაძლებელია, მაცდურ სულადაც კი ჩათვალეს.

   ხალხი მიეჭრა აარონს, რომელიც მოსეს მაგივრობას სწევდა მის არყოფნაში, და მოსთხოვა კერპი. «ადექი და გაგვიკეთე ღმერთები, რომლებიც წინ მიგვიძღვოდნენ,  –  უთხრეს მას,  –  რადგან არ ვიცით, რა დაემართა იმ კაცს, მოსეს, რომელმაც ეგვიპტიდან გამოგვიყვანა- (გამ. 32:1). ეს იყო ჯანყი, მაგრამ ბუნებრივი გამოხატულება ობლად დარჩენილი ხალხის სულისკვეთებისა: ხალხს სურდა წინამძღოლი ჰყოლოდა, რომელიც მას რელიგიას მისცემდა, ასეთი კაცი კი აარონი იყო, «იმ კაცის, მოსეს-, მაგიერი. ეს ასეც იყო: როცა ხალხის წინამძღოლობის მისიას იღებდა უფლისაგან მოსე, ასე უთხრა მას უფალმა აარონზე: «ის ილაპარაკებს ხალხთან შენს ნაცვლად, ის იქნება შენთვის ბაგე, ხოლო შენ ღმერთი იქნები მისთვის- (გამ. 4:16). როგორ უნდა მოქცეულიყო აარონი, როგორ გაემტყუნებინა ხალხი, რომელსაც ჯერ არ ჰქონდა ზნეობა და რჯული მიღებული. ბრბო, რომელიც არ ემორჩილებოდა არავითარ კანონს. აარონს გათელავდა ბრბო, რომ მას არ აღმოჩენოდა თეურგიული («ღმერთშემოქმედებითი-) ნიჭი, ალბათ ეგვიპტის ქვეყნიდან გამოყოლილი, «და უთხრა მათ აარონმა: დახსენით საყურეები თქვენს ცოლებს, ვაჟებსა და ასულებს და აქ მომიტანეთ. დაიხსნა მთელმა ხალხმა საყურეები ყურებიდან და მიუტანა აარონს. გამოართვა აარონმა, საჭრეთელით გამოსახა სახე და ჩამოასხა ოქროს ხბო. თქვეს: ესენი არიან, ისრაელო, შენი ღმერთები, რომლებმაც ეგვიპტიდან გამოგიყვანეს...- (გამ. 32:2-4).

   სინაის მთის ძირას დაწესდა კულტი, თუმცა ეფემერული, თავისი სამსხვერპლოთი, მსხვერპლშეწირვებით, დღესასწაულით და დღესასწაულის თანმხლები ღრეობით. მსხვერპლშეწირვის შემდეგ «დასხდა ხალხი საჭმელად და სასმელად. მერე ადგნენ და ცეკვა-თამაში გამართეს- (გამ. 32:6). მთიდან ჩამოსულ მოსეს ბანაკში, მთის ძირას, დახვდა ოქროს ხბოს წინაშე მროკავი ხალხი  –  მათ უკვე ეპოვნათ თავიანთი ღმერთი. «როგორც კი მოუახლოვდა ბანაკს და დაინახა ხბო და როკვა, რისხვით აღინთო მოსე და ხელიდან გააგდო ფიქალები და მიამსხვრია მთის ძირას- (გამ. 32:19).

   ეს იყო დაუფიქრებელი მოქმედება, რადგან რისხვის დროს არ ფიქრობს ადამიანი. ამავე დროს ეს იყო მოსეს დაცემა (ამას დაემატა სხვა დაცემაც, რისთვისაც მოსე ვერ ეღირსა აღთქმულ მიწაზე ფეხის დადგმას, მხოლოდ თვალი ჰკიდა მას): მან დაამსხვრია ის, რაც აკლდა და რაც უნდა მიეღო ხალხს, რათა ის რჩეული ერი გამხდარიყო. მოსეს შეიძლება მოსჩვენებოდა, რომ ეს ხალხი არ იყო ღირსი და ვერ მიიღებდა ღვთიურ ჭეშმარიტებას, მაგრამ ეს ხალხი ხომ ასეთი იმ მიზეზით იყო, რომ ჯერ არ ჰქონდა გამოცხადებული ჭეშმარიტება, როგორც ნათქვამია «იგავთა წიგნში-, რომ «როცა არ არის გამოცხადება, თავს გადის ხალხი- (გამ. 29:18). ამ ხალხს, კერპის წინაშე მროკავს, რომელსაც დაკარგული ჰქონდა ღვთის ხატი, რომლის დასაბრუნებლად უნდა მიეღო სიბრძნე. ამიტომაც მოსეს ხელმეორედ მოუხდა მთაზე ასვლა. «გამოთალა მოსემ ორი ფიქალი, იმ პირველთა მსგავსი, ადგა დილაადრიანად და ავიდა სინაის მთაზე, როგორც უბრძანა უფალმა. ორი ფიქალი ეჭირა ხელში...- (გამ. 34:4); «დარჩა იქ, უფალთან ორმოც დღეს და ორმოც ღამეს. პური არ უჭამია და წყალი არ შეუსვამს. დაწერა ფიქალებზე აღთქმის სიტყვები, ათი სიტყვა- (გამ. 34:28).

   «გამოსვლათა წიგნის- ამ ადგილიდან ჩანს, რომ ის საწყისები, ათი მცნებით გამოხატულნი, რაზედაც დაფუძნებულია მართალი ცხოვრება, არ შეკოწიწებულა თანდათანობით, კაცობრიობის ისტორიის მანძილზე, როგორც შედეგი ხანგრძლივი ცხოვრებისეული გამოცდილებისა, არამედ მიღებულია ერთბაშად, როგორც გამოცხადება. აქ ისიც ჩანს, რომ გამოცხადების მძიმე ტვირთის მზიდველი მხოლოდ პიროვნება შეიძლება იყოს, რომელიც განუზომლად მაღლა დგას მთელ ხალხზე, აარონზეც კი, როგორც მწვერვალი, ხალხი კი მთის ძირშია და ღრეობს. ჩანს ისიც, რომ ადამიანში თუ რამ არის მაღალი წარმოშობის, ეს მისი ზნეობის რჯულია, რადგან იგი მთის ძირში ვერ შეიქმნებოდა. და თუმცა ის ცაშია «გაჩენილი- ქვეყნის დასაბამიდან, მაინც ადამიანისათვის არის გაჩენილი, ეს არის მისი ადამიანური წილი ცაში. ბიბლიისშემდგომი ტრადიცია ამ რჯულს განძად შერაცხავს და ამგვარად გაიაზრებს მოსეს როლს ამ განძის მოპოვებაში:

მოსეს სიტყვისგება

   როცა მოსე ღვთის მთაზე ავიდა, ანგელოზებმა ჰკითხეს ღმერთს:

    –  რა უნდა ჩვენთან ამ დიაცის ნაშობს?

    –  იგი ამოვიდა, რათა მიიღოს რჯული,  –  მიუგო ღმერთმა.

    –  ნუთუ,  –  განაგრძობდნენ ანგელოზები,  –  ნუთუ ის განძი, რომელიც ცხრაასსამოცდათოთხმეტ თაობაში ინახებოდა, ადამიანს უნდა მიეცეს? რა არის ადამიანი, რომ ზრუნავ მასზე? რა არის ძე კაცისა, შენს შეხედვად რომ ღირდეს? ყოვლადძლიერია შენი სახელი, უფალო, მთელს ქვეყნიერებაზე და შენი დიდება ცაში ბრწყინავს.

    –  შენ გაეცი პასუხი,  –  უთხრა ღმერთმა მოსეს.

    –  მეშინია,  –  მიუგო მან,  –  არ გადამბუგოს შენი ბაგეების სუნთქვამ.

    –  მოეჭიდე ჩემი დიდების ტახტს და უპასუხე.

    –  სამყაროს უფალო,  –  დაიწყო მაშინ მოსემ,  –  რას ამბობს რჯული, რომლის მოცემასაც მპირდები? განა ასე არ იწყება იგი: მე ვარ უფალი, შენი ღმერთი, რომელმაც ეგვიპტის ქვეყნიდან გამოგიყვანე. მაგრამ განა ანგელოზებს გიცხოვრიათ ეგვიპტეში და ფარაონის მონები ყოფილხართ? აბა რისთვის გინდათ ასეთი რჯული?

   მერე ნათქვამია: ნუ გაიხდით ღმერთებად უცხო ღმერთებსო. მაგრამ განა გიცხოვრიათ კერპთაყვანისმცემელთა შორის?

   კიდევ ნათქვამია: გახსოვდეთ შაბათი დღეო. მაგრამ განა თქვენ გიმუშავნიათ, რომ დასვენება გჭირდებოდეთ?

   კიდევ ნათქვამია: სიცრუეზე ნუ დაიფიცებო. მაგრამ განა ყოფილა ოდესმე თქვენ შორის დავა?

   კიდევ ნათქვამია: პატივი მიაგე დედ-მამასო. მაგრამ განა ოდესმე გყოლიათ მშობლები?

   და ბოლოს ნათქვამია: კაცს ნუ მოკლავ, ნუ იმრუშებ, ნუ იქურდებო. მაგრამ განა თქვენ შორის მოხდება ამგვარი რამე?

   ღმერთმა მოიწონა მოსეს პასუხი, ანგელოზებმა კი შეიყვარეს იგი.

«თქვა იობმა...-

«როცა შევყურებ შენს ცას, შენი თითების ნამოქმედარს, მთვარეს და ვასკვლავებს, შენ რომ დაადგინე, ვფიქრობ, რა არის კაცი, რომ გახსოვს იგი, და ადამის ძე, რომ ზრუნავ მასზე? კინაღამ ღმერთი გახადე იგი და დიდებითა და პატივით დააგვირგვინე-

(ფსალმ. 8:4-6).

   ამას ამბობენ არა უფლის ტახტის წინაშე მდგარი ანგელოზები, რომლებმაც მოსეს სიტყვა-პასუხი მოიწონეს, არამედ თავად «ადამის ძე- (ბენ ადამ), შეძრული თავისი ბედისა და ადგილის გამო ამ სამყაროში. «როცა შევყურებ შენს ცასო...- ამბობს იგი და რისი იმედი უნდა ჰქონდეს, რა სასოება ადამიანს, «მიწისაგან აღებულს-, იმ სხივოსანი უსასრულობის შემყურეს? იგი ძრწოლით განიცდის ამ სიდიადეს, უფლის დიდების მოწმობას მის ქმნილებაში, მაგრამ ისიც იცის, რომ «აჰა, მთვარე რომ მთვარეა, ისიც ბნელდება და ვარსკვლავებიც არ არიან სუფთანი მის თვალში! მით უფრო კაცი, რომელიც ჭიაა, და ადამის ძე, რომელიც მატლია- (იობ. 25:5-6). თუ ციური მნათობები  –  კოსმოგონიური მეოთხე დღის ქმნილებანი წარმავალია ღვთის მარადისობის ფონზე, მართლაც, რისი იმედი უნდა ჰქონდეს ჭიას, რადაც განიცდის თავს ადამის ძე  –  მეექვსე დღის ქმნილება? როცა სწორედ ის აცხადებს თავს ჭიად და მატლად, რომლისაგანაც ყველაზე ნაკლებად მოველით. თუ დავითი, ღვთის რჩეული, ამბობს, «ჭია ვარ მე და არა კაციო- (ფს.ალმ 21:7), მას აშკარად განცდილი აქვს უფსკრული ადამის დაცემისა. გაღვიძებულმა სინდისმა დაანახვა თავისი დაცემული სახე და ის «ხატი ღვთისა-, რომელიც დაკარგა. კაცი თუ ეცემა, ის მაღლიდან ეცემა და, რაც უფრო ღრმაა დაცემა, მით უფრო მეტ სიმაღლეს ადასტურებს დაცემული. ჭიად მხოლოდ ადამის ძე თუ განიცდის თავს, ციურ მნათობებს ეს არ მოელით. ისინი არ დგანან ამის საშიშროების წინაშე.

   «ნუ გეშინია, ჭია იაკობ!...- (ეს. 41;14). ასეთი სიტყვებიც ჩაესმის ადამიანს. ეს ხმა ისმის მის შეგნებაში და განაცდევინებს მას უპირატესობას სამყაროს ყოველი ქმნილების წინაშე, თუნდაც იყოს ეს ცის დიდი მნათობი. რადგან წარმავალ ნივთთა შორის მხოლოდ ადამის ძეში ჰგიეს ღვთის სული, რუახ ელოჰიმ, რომელიც კოსმოგონიის გარიჟრაჟზე «ჩეკავდა- სამყაროს. ერთადერთი ადამის ძეა, რომელიც ატარებს ამ სულს და ეს არის მისი პატივი და დიდება. შინაგანი ხმა ეუბნება ადამის ძეს, რომ ის რჩეულია ამ სამყაროში და რომ შემოქმედმა განსაკუთრებული ნიშნით აღბეჭდა მისი ბუნება და ყოფა. ის განიცდის ღვთის სიახლოვეს და კვლავ და კვლავ გვესმის ამ სიახლოვის გამოძახილი მის გულში: «რა არის კაცი, ასე რომ გაგიდიდებია და მისკენ მიგიპყრია გულისყური? რომ ამოწმებ, ყოველ დილით და ყოველ წამს რომ გამოსცდი?- (იობ. 7:17).

   ადამის ძე განიცდის მასზე მიშუქებულ თვალს ღვთისას და ეს არის მისი უპირატესობაც და განსაცდელიც. ადამის ძე ღვთის ყურადღების შუაგულშია მოქცეული  –  ღმერთი ამოწმებს, გამოცდის თავის ქმნილებას, შესაქმის გვირგვინს, და ეს მძიმე ასატანია ადამიანისათვის, თუმცა ამაში მდგომარეობს მისი კაცობის, ადამის ძეობის ტვირთი, რომელსაც ვერსად გაექცევა, თუკი სურს ადამიანად დარჩეს.

   მას კი ნამდვილად სურს იყოს ადამის ძე, დაიცვას თავისი ადამიანური ღირსება  –  ვის წინაშე? ცხადია, იმის წინაშე, ვისაც აბარია მისი ბედი. ღმერთმა მისცა ადამიანს შესაძლებლობა, რომ ჰქონოდა მას თავისი საკუთარი სიმართლე და, აჰა, ადამიანი ცდილობს დაიცვას, შეინარჩუნოს ეს სიმართლე.

   შესაძლებელია, ბიბლია ერთადერთი წიგნი იყოს რელიგიურ წიგნთა შორის, სადაც დიდი ყურადღება ექცევა ადამიანის პოზიციას. მართალია, ყოვლის შემოქმედი არის მთავარი მოქმედი პირი ბიბლიურ ეპიზოდებში, ის არის მამოძრავებელი ისტორიული პროცესისა, მაგრამ ბიბლიური ადამიანი მუდამ ინარჩუნებს დამოუკიდებლობას თავის საქციელში,  –  ღმერთი თვალყურს ადევნებს მას და არ ახვევს თავის ნებას,  –  და თავის ზრახვებში. მას აქვს თავისი თვალსაზრისი და ღმერთი ყურს უგდებს ამ თვალსაზრისს. ადამიანს შეუძლია (და ეს არასოდეს არ არის შეფასებული ღვთის წინააღმდეგ ჯანყად) გამოიწვიოს ღმერთი დიალოგში, უფრო მეტიც, დავაში, გაუმართოს მას სამსჯავრო, სადაც დაიცავს იგი თავის სიმართლეს. და ღმერთიც დაჰყვება ადამიანის ნებას, რაკი თავად ეს ნება ღვთიური წარმოშობის არის და ღმერთი არ ცდილობს მის ხელყოფას და აბუჩად აგდებას.

   ადამიანი შეიძლება «მტვერი და ნაცარი- იყოს, მაგრამ მას აქვს უფლება, ის ვალდებულიც არის დაიცვას ადამიანის ინტერესი ყოვლადძლიერის ნების წინაშე. გვახსოვს, როგორ დამორჩილდა ერთხელ აბრაამი უფლის ნებას, როცა მან მხოლოდშობილი ძის შეწირვა მოითხოვა მამისაგან. მაგრამ უფრო ადრე, სანამ ისაკი  –  აღთქმის შვილი დაიბადებოდა, აბრაამს ჰქონდა შეხლა და პაექრობა უფალთან სწორედ იმ დღეს, როცა სამმა სტუმარმა, რომლებიც ღვთის ანგელოზები (მაცნენი) აღმოჩნდნენ, შვილის შეძენა უწინასწარმეტყველეს. ეპიზოდი გვაოცებს თავისი სიმართლით, ხოლო აბრაამი თავისი კადნიერებით, მით უფრო, რომ მან იცის, რომ «მტვერი და ნაცარია-.

   ეს კაცები, უწინასწარმეტყველეს რა აბრაამსა და სარაის ნანატრი შვილი, სოდომის გასანადგურებლად გაემართნენ, რაკი მისწვდა ღმერთს სოდომელთა ცოდვის ამბავი, რომ სცოდავდნენ ისინი ადამიანის ბუნების წინააღმდეგ. «როგორ დავუმალო აბრამს, ჩემს მსახურს, რის გაკეთებასაც ვაპირებ?- (დაბ. 18:17), ასე გამოხატა ღმერთმა პასუხისმგებლობა მართალი კაცის წინაშე. ხოლო დიალოგი მათ შორის ამგვარად წარიმართა:

   «გაბრუნდნენ კაცები იქიდან და წავიდნენ სოდომს, აბრაამი კი კვლავ იდგა უფლის წინაშე. მიეახლა აბრაამი და უთხრა: ნუთუ მართალ კაცს ბოროტეულთან ერთად დაღუპავ? იქნებ აღმოჩნდეს ორმოცდაათი მართალი მაგ ქალაქში? ნუთუ დაღუპავ და არ შეიწყალებ მაგ ადგილს ორმოცდაათი მართალის გულისათვის, მანდ რომ არიან? არ ეგების შენგან ეს საქმე, რომ მოაკვდინო მართალი ბოროტეულთან ერთად და არ იყოს გარჩევა მართალსა და ბოროტეულს შორის. არ ეგების! არ იქნება, რომ მთელი ქვეყნიერების მსაჯულმა სამართლიანად არ განსაჯოს. უთხრა უფალმა: თუ ვპოვე სოდომ-ქალაქში ორმოცდაათი მართალი, შევიწყალებ მთელს მაგ ადგილს მათი გულისათვის. მიუგო აბრაამმა და უთხრა: აჰა, გავბედე უფალთან ლაპარაკი მე, მტვერმა და ნაცარმა. ორმოცდაათს რომ ხუთი დააკლდეს? ნუთუ დაღუპავ ამის გამო მთელს ქალაქს? უთხრა: არ დავღუპავ, თუ ვპოვე იქ ორმოცდახუთი. განაგრძო ლაპარაკი აბრაამმა და უთხრა: ორმოცი რომ აღმოჩნდეს? უთხრა: არ ჩავიდენ ამას იმ ორმოცის გულისათვის. თქვა აბრაამმა: ნუ გამიწყრება უფალი და ვიტყვი: ოცდაათი რომ აღმოჩნდეს? უთხრა: არ გავაკეთებ ამას, თუ ვპოვე ოცდაათი. თქვა აბრაამმა: აჰა, გავბედე უფალთან ლაპარაკი. ოცი რომ აღმოჩნდეს? უთხრა: არ დავღუპავ იმ ოცის გულისათვის. უთხრა აბრაამმა: ნუ გამიწყრება უფალი და ამ ერთხელაც ვიტყვი: ათი რომ აღმოჩნდეს? უთხრა: არ დავღუპავ იმ ათის გულისათვის. წავიდა უფალი, როგორც კი შეწყვიტა ლაპარაკი აბრაამთან. აბრაამიც დაბრუნდა თავის ადგილას- (დაბ. 18:22-33).

   ბიბლიამ იცის სხვა მოპაექრე უფალთან, ოღონდ არა ისეთი, მშვიდი და გაწონასწორებული, როგორიც აბრაამი გამოჩნდა ამ ეპიზოდში, რომელსაც, შესაძლოა, არც კი ჰქონდეს რაიმე მიმართება სოდომის ისტორიასთან, რადგან ვიცით, რომ ცოდვილი ქალაქი მაინც დასაჯა ღმერთმა წუმწუბისა და ცეცხლის წვიმებით, გადარჩა მხოლოდ ოჯახი ლოტისა, აბრაამის სახლიკაცის, რომელიც მზად იყო თავისი ასულების პატივი გაეწირა სტუმართა ღირსების გადასარჩენად სოდომელთა ხელყოფისგან. ეს ფრაგმენტი მაინც აბრაამის სიმართლის მაძიებლური დოკუმენტია.

   ის სხვა მოპაექრე განთქმული იობია, ყველაზე ტრაგიკული პირი მთელს ძველ აღთქმაში, საკუთარი და თავის ბედში მყოფთა ადამიანობის ქომაგი ღვთის წინაშე, რომლის პიროვნება უბრალოდ ტანჯულის მაგალითად იქცა.

   ვინ იყო იობი? იობი, ჭეშმარიტად, იყო ის მამა, რომლის პირითაც ღაღადებს მართალ ცხოვრებას «იგავთა წიგნი-. ცხადია, ის იყო ის შვილიც, რომელიც ისმენდა მამისაგან ამ მოძღვრებას. და, როგორც აბრაამზე ითქვა, რომ მან «აღთქმა თავის ხორცში გაამყარა და განსაცდელში მტკიცე აღმოჩნდა- (ზირ. 44:20), ასევე იობის სული და გული, ძვალ-რბილიც კი განიმსჭვალა მამათა სწავლით და ისიც მტკიცე აღმოჩნდა განსაცდელში, როცა დაუდგა გამოცდის ჟამი. ნათქვამია ანდაზად «არ არსებობს მართალი კაცი ქვეყანაზე- (ეკლ. 7:20) ან «შეიძლება მართალი იყოს დიაცის ნაშობიო?- (იობ. 15:14), მაგრამ იობი კი ნამდვილად იყო მართალი, წესის გამონაკლისი, არა ადამიანის თვალში, არამედ თავად უფლის თვალში. უფალმა კი გაიმეტა იგი განსაცდელად, მაგრამ ესეც ნათქვამია, რომ «უფალი გამოსცდის მართალს- (ფს. 10:5).

   იობის, როგორც მართალი კაცის, თვითშეგნება, მისმიერი შეფასება საკუთარი ცხოვრებისა მისსავე მონოლოგებში ჩანს, წიგნის ავტორი დასაწყისში ბიბლიური დაწურულობით გვამცნობს მის პიროვნებას და ცხოვრების ნირს.

   «იყო ერთი კაცი ყუცის ქვეყანაში, სახელად იობი. ალალი, წრფელი, ღვთისმოშიში და ბოროტებას განრიდებული იყო ეს კაცი. ჰყავდა მას შვიდი ვაჟი და სამი ასული. ჰყავდა საქონელი  –  შვიდიათასი სული ცხვარი, სამიათასი აქლემი, ხუთასი უღელი ხარი, ხუთასი დედალი ვირი, უამრავი მსახური. აღმოსავლელთა შორის ყველაზე სახელოვანი იყო ეს კაცი. სტუმრობდნენ ერთმანეთთან მისი ვაჟები და მორიგეობით მართავდნენ ლხინს, იწვევდნენ თავიანთ სამ დას, რომ ერთად ეჭამათ და ესვათ. როცა ჩამოთავდებოდა ლხინის დღეები, გაგზავნიდა კაცს იობი და განწმედდა მათ. ადგებოდა დილაადრიანად, აღავლენდა აღსავლენ მსხვერპლს მათი რიცხვისდა მიხედვით, რადგან ფიქრობდა იობი, იქნებ რამე შესცოდესო ჩემმა ვაჟებმა და დაჰგმესო ღმერთი თავიანთ გულში. მუდამ ასე იქცეოდა იობი- (იობ. 1:1-5).

   იობი ღვთის რჩეულია, ჰყავს თავისი საპატრონებელი ხალხი, რომელიც მისი შვილებისაგან შედგება; ის მათი მზრუნველი, მორალური პასუხისმგებელია მათ ყოფა-ცხოვრებაზე უფლის წინაშე; ის მღვდლობს მათ, მას მინიჭებული აქვს ეს ფუნქცია, როგორც რჩეულ ერს, რომელზედაც ნათქვამია, რომ იგი მღვდელთა სამეფო იქნებოდა (გამ. 19:6). შეეძლო აღევლინა სრულადდასაწველი (აღსავლენი) მსხვერპლი მათ განსაწმედელად და ასრულებდა ამას წლიდან წლამდე. ასე ენაცვლებოდა ერთმანეთს ლხინისა და განმწმედელი მსხვერპლშეწირვის დღეები.

   მაგრამ იობის სიმართლე ვერ შეიქნა საწინდარი მისი შვილების კეთილდღეობისა, როგორც ნათქვამია ეზეკიელის წინასწარმეტყველებაში, რომ «ვერც ნოე, ვერც დანიელი და ვერც იობი (ცოცხალიმც ვარ! ამბობს უფალი) ვერ გადაარჩენენ ვაჟსა და ასულს, მხოლოდ საკუთარ თავს გადაირჩენენ თავიანთი სიმართლით- (15:20). მაგრამ მის მეგობრებს შეიძლება ეფიქრათ, რომ მისმა სიმართლემ თვით იობიც ვერ იხსნა, რადგან ისინი მოწმენი გახდნენ მათი მოყვასის არნახული უბედურებისა: ერთ დღეს დაკარგა იობმა მთელი თავისი ქონება, მონაგარი და შთამომავლობა  –  ციურმა ცეცხლმა გადაუწვა ცხვარი და მსახურნი, ქალდეველებმა აქლემები წაუსხეს, უფროსი ვაჟის სახლში შეკრებილი მისი შვილები დამხობილმა ჭერმა მოიყოლა ქვეშ და ამოწყვიტა. ამის შემდეგ არ გასულა დიდი ხანი, რომ თავად იობს შეეყარა უკურნებელი სენი. იმ პირველი უბედურებების შემდეგ «ადგა იობი, შემოიხია მოსასხამი, გადაიპარსა თავი, დაეცა მიწაზე და თაყვანი სცა. თქვა: შიშველი გამოვედი დედის მუცლიდან და შიშველი დავბრუნდები იქ. უფალმა მომცა, უფალმა წაიღო. კურთხეულ იყოს უფლის სახელი. მაინც არ შეუცოდავს იობს და ღვთის აუგი არ დასცდენია- (იობ. 1:20-22). როცა თავად იობის სხეულს მისწვდა უბედურება, ცოლის სიტყვებზე, «ახლაც ეჭიდები შენს სიალალეს? ბარემ დაგმე ღმერთი და მოკვდიო-, ნაცარში ჩამჯდარმა იობმა მიუგო: «ერთი უგუნური დედაკაცივით ლაპარაკობ! სიკეთეს კარგად ვიტანთ უფლისაგან, ავის ატანა კი აღარ გვინდა!- (იობ. 2:9-10).

   «არც ახლა სცოდა იობმა თავისი ბაგეებით-, ასკვნის ავტორი. მაგრამ ამით არ მთავრდება იობის ამბავი, მხოლოდ ჭირთათმენა არ არის იობის განსაცდელის შინაარსი და აზრი. ამის გარდა კიდევ სხვა რაღაცის თქმა სურს თხზულებას.

   ბიბლიის სხვა პერსონაჟთაგან განსხვავებით, რომლებიც ტრაგიკულ ვითარებაში ან სიტყვას არ ძრავენ,  –  გავისხენოთ მდუმარედ მიმავალი აბრაამი იმ საშინელი დავალების შესასრულებლად,  –  ან ორიოდე სიტყვას თუ აღმოთქვამენ, როგორც მაგალითად შვილმკვდარი იაკობი და დავითი, ამათგან განსხვავებით იობი ზედმეტად უხვი მოლაპარაკეა. ჩვენთვის სრულიად უცნობია აბრაამის სულის მოძრაობა იმ საბედისწერო დილას ან მართალი იოსების განცდები იმ დროს, როცა ის ძმებმა მუხანათურად ჩააგდეს ორმოში და მერე გაყიდეს, ან მაშინ, როცა ცილდაწამებული საპყრობილეში იყო ჩაგდებული, ის არავის უმხელს თავის სიმართლეს, როგორც საიდუმლოს, საგულდაგულოდ დასამარხავს, ან გულისწუხილს, რომ მისი ამბის მკითხველს სცოდნოდა მაინც, თუ რა ფიქრებს აღუძრავდა მას მისი ავისმქმნელი, ან უფალი, რომელმაც ჭაბუკობიდანვე გასწირა ამ დღისათვის, თუმცა იგი ახლაც კი ამ დილეგში, გრძნობდა მის თანადგომას, იობის შინაგანი სამყარო კი სააშკარაოზეა გამოტანილი. როგორც ზის ის გარეთ, მტვერში და ნაცარში, ყველას დასანახად სამზეოზე გამოტანილი თავისი სამარცხვინო სენით (სენი ყოველთვის, ვისაც არ უნდა შეჰყროდა, ზიზღს იწვევდა ხალხის თვალში), ის ეჩვენება ყველას, არ იმალება თავისი ფიზიკური სხეულით, ასევე მისი შინაგანი სამყაროც გადაშლილია მტერ-მოყვარის წინაშე.

   მეგობრები, სამნი, თავ-თავისი ადგილებიდან გამოემართნენ მის სანუგეშებლად, «შორიდან გახედეს და ვერ იცნეს, ხმა აიმაღლეს და ატირდნენ. შემოიხია თითოეულმა თავისი მოსასხამი და თავს ზემოთ აპნევდნენ მტვერს- (იობ. 2:12). ეს იყო თანაგრძნობისა და გლოვის რიტუალური გამოხატულება  –  მათ გაიმეორეს ყველა მოქმედება, რაც იობმა შეასრულა, როგორც სავალდებულო შესასრულებელი მის დღეში ჩავარდნილთათვის. მაგრამ იობს ალბათ ნუგეშიც სჭირდებოდა და მის მეგობრებსაც უთუოდ ევალებოდათ მისი ნუგეშისცემა; ისინი გრძნობდნენ, რომ არ იქნებოდა საკმარისი რიტუალური ტრადიციული «ჭირის წყენა-, რადგან დაინახეს, რომ იობის მდგომარეობა რაღაც განსაკუთრებული იყო, მაგრამ იგი ვერ თავსდებოდა ტრადიციის არხში, რომ ის ანდრეზად არ იყო თქმული. ამიტომ «ისხდნენ მის წინაშე შვიდი დღე და შვიდი ღამე, არავის არაფერი უთქვამს მისთვის, რადგან ხედავდნენ, რომ მეტისმეტი იყო მისი სატანჯველი- (იობ. 2:13).

   მართალია, იობის მეგობრები ისხდნენ მის პირისპირ, მაგრამ ისინი სრულიად განსხვავებულ რეალობაში იმყოფებოდნენ. მათ ვერ შეძლეს მისი ნუგეშისცემა, რადგან მათ არ შეეძლოთ ჭეშმარიტი თანაგრძნობა, თანალმობა, ამ სიტყვის ნამდვილი მნიშვნელობით; მათ ვერ შეძლეს შეეღწიათ იმ სამყაროში, სადაც იობმა იხილა შიში, განიცადა «ღვთის საშინელებანი-, როგორც აღიარა მათ წინაშე, «ღვთის საშინელებებმა შემომიტიეს- (იობ. 6:4), «საშინელებები დამატყდა თავსო- (იობ. 30:15). თავის საშინელებასთან მარტოდმარტო დარჩენილი იობი უკვე უცხო იყო მათთვის, მათ ვერ იცნეს თავიანთი ძველი მეგობარი, სხვათა მანუგეშებელი და დამრიგებელი თავისი სიბრძნით, რომელიც ახლა თავად მას ვერ შველოდა. მათ წინ იჯდა სხვა იობი, რომლისაგან მათ შვიდი დღე-ღამის დუმილის შემდეგ მოისმინეს ისეთი სიტყვები, როგორიც ალბათ არასოდეს მოესმინათ. უსაზარლესი სიტყვები, რომლებიც კი ოდესმე ამოსულა ადამიანის პირიდან. ბევრი რამ, ყველაფერი შეიძლება პირობითი და რიტუალური ყოფილიყო,  –  თავად ჯდომა მეგობრებისა ამ გაუბედურებული, გაუცხოვებული ადამიანის წინ,  –  მაგრამ ეს სიტყვები უსათუოდ მისი სულის ამოძახილი იყო. შვიდი დღის შემდეგ იყო, რომ «გახსნა იობმა ბაგე და დასწყევლა თავისი დღე. ალაპარაკდა იობი და თქვა:

   «დაიქცეს ის დღე, როცა მე გავჩნდი, და ღამე, როცა ითქვა, კაცი ჩაისახაო! დაბნელდეს ის დღე, აღარ მოხედოს მას უფალმა ზეგარდამო, აღარ ინათოს მასზე ნათელმა. მოიცვას წყვდიადმა და აჩრდილმა სიკვდილისა, ღრუბელი გადაეფაროს თავზე და დღის სიშავემ შეაძრწუნოს. ბნელმა წაიღოს ის ღამე, ამოშალოს წელიწადიდან, თვეთა სათვალავში აღარ ითვლებოდეს. აჰა, გაბერწდეს ის ღამე, აღარ ეღირსოს ნეტარება! ...დაბნელდნენ მისი განთიადის ვასკვლავები, ელოდოს ნათელს და არ ჩანდეს, ვერ იხილოს ცისკრის წამწამები. რომ საშოშივე არ ჩამიკეტა კარი და არ განმარიდა ამ სატანჯველს. რატომ არ მოვკვდი დედის მუცელშივე? რატომ არ გავთავდი გამოსვლისთანავე? რისთვის ამიქვეს მე მუხლებმა? რა იყო ის ძუძუ, რომელსაც ვწოვდი?... ახლაც ვიწვებოდი დამშვიდებული, ძილში ვიქნებოდი მოსვენებით... რატომ არა ვარ მკვდრადნაშობივით გადამალული, ახალშობილივით, რომელსაც სინათლე არ უნახავს... რადგან მეწია შიშის ზარი...- (იობ. 31:1-25).

   იობს არ დაუგმია ღმერთი,  –  არ დაჰყვა ევას რჩევას  –  არამედ დაგმო საკუთარი თავი, საკუთარი სიცოცხლე, არსებობა («ვყოფილიყავი როგორც არყოფილი, საშოდან საფლავში ჩავსულიყავი-, იობ. 10:19), უარჰყო ღვთის მადლი და ინატრა არარაობა, საიდანაც შექმნა ღმერთმა ყოველივე არსებული. ამიტომაც აღიქვეს მისმა მეგობრებმა ამ წყევლის სიტყვები შემოქმედის გმობად. მაგრამ განა ამ გატანჯული კაცის დაძრულმა ბაგეებმა არ წარმოთქვეს კაცთაგან გაუგონარი რწმენით აღსავსე სიტყვები, რომელთა საბედისწერო პათოსს «მდინარის გამოღმა- მსხდარი მეგობრები ვერ მიხვდებოდნენ: «კიდეც რომ მომკლას, მაინც მისი იმედი მაქვს  –  მაინც დავიცავ ჩემს გზებს მის წინაშეო!- (იობ. 13:15).

   ამ სიტყვებშია სასოება ყოვლადძლიერისადმი, როგორც ერთადერთი მსაჯულისადმი, ასევე რწმენა საკუთარ სიმართლეში, რომ ის არსებობს ობიექტურად ანუ ღვთის წინაშე (იობი ხომ «დადიოდა ღვთის წინაშე- მსგავსად სხვა მართალთა), ამიტომაც, მიუხედავად ძალთა უთანასწორობისა, ის იწვევს სამსჯავროში მას, ვის ხელშია ძალაც და სამართალიც და განმკითხავი არავინ ჰყავს, თავად კი «ნამცეცია-, «მტვერში და ნაცარში- დაგდებული. «დადუმდით და მალაპარაკეთო (ეუბნება თავის ნუგეშისმცემელთ ანუ მამხილებელთ), მერე რაც მომივა, მომივიდესო- (იობ. 13:13),  –  ასეთია მისი სულისკვეთება. მას არ შეუძლია საკუთარი სიმართლის უარყოფა, როგორც მართალს, გამტყუნება საკუთარი თავისა ღვთის წინაშე, რომელიც ხედავს მის გზებს და დათვლილი აქვს ყოველი მისი ნაბიჯი (იობ. 31:4). ვერ გამოიგონებს ცოდვას, რომელიც არ ჩაუდენია, ღვთის საამებლად ვერ მოიცოდვილებს თავს, ვერ მიეპირფერება, როგორც მისი მეგობრები ეპირფერებიან, როცა ერთმანეთს ეცილებიან იობის კიცხვაში და გამტყუნებაში, და მიაწერენ იობს ყველა ცოდვას და დანაშაულს, რაც ოდესმე ჩაუდენია ადამიანს და რისი ჩადენაც შეუძლია (იობ. 22:5-9), მიაწერენ მხოლოდ იმ მოტივით, რომ იობიც ადამიანია, დიაცის ნაშობი,  –  ასეთია მათი ლოგიკა. იობი კი ამბობს ალალი გულით: «ღმერთს ვფიცავ, რომელმაც წამართვა სიმართლე და ყოვლადძლიერს, რომელმაც გამიმწარა სიცოცხლე! ვიდრე ვსუნთქავ და ღვთის სული მიდგას ნესტოებში, თუ ჩემმა ბაგეებმა თქვან სიცრუე და ჩემს ენას დასცდეს ტყუილი... ჩემს სიმართლეზე ვდგავარ მტკიცედ და არ მოვეშვები, არ დავუგმივარ ჩემს გულს ჩემი დღე და მოსწრება!- (იობ. 27:2-6). მეგობრებს კი, რომლებმაც ეჭვი შეიტანეს მის სიმართლეში, გულმოკლული ეუბნება: «ღვთისთვის ლაპარაკობთ ტყუილს, მისთვის ლაპარაკობთ სიცრუეს? მას უნდა მიკერძოებოდითო? ღმერთს უნდა გამოსარჩლებოდითო?- (იობ. 13:7-8).

   ეს მეგობრები სწორედ ის ხალხია, რომელთაც ეადვილებათ სხვის ომში სიბრძნის გამოჩენა. მაგრამ მათი სიბრძნე გაცამტვერებულია იობის ერთი ამოძახილის წინაშე: «დადუმდებოდეთ მაინც! ეს იქნებოდა თქვენი სიბრძნეო- (იობ. 13:5). იობი ალბათ გულისხმობს, დარწმუნებულია, რომ მათი შვიდდღიანი დუმილი უფრო მჭევრმეტყველური და უფრო ღრმა იყო, ვიდრე ახლა მათი ლაპარაკი. მაგრამ ადამიანი პირმეტყველი არსებაა და არ შეუძლია არ ილაპარაკოს. იმ დუმილის შემდეგ, როცა გავიდა შვიდი დღე, მეგობრებს უნდა დაეკრათ მისთვის თავი და წასულიყვნენ, მაგრამ ისინი ალაპარაკდნენ, და საბოლოოდ, ეს არ მოუწონა მათ უფალმა, რადგან სიწრფელე არ ჩანდა მათ ლაპარაკში («უთხრა უფალმა ელიფაზ თემანელს: აინთო ჩემი რისხვა შენს მიმართ, რადგან ჩემი მორჩილი იობივით გულწრფელად არ ილაპარაკეთ ჩემზე-, იობ. 42:7). მათი სიტყვები სატანჯველში არ იყო გამოტარებული, ამიტომ არც ფასი ჰქონდა მათ იობის თვალში ან უფლის თვალში. ან საერთოდ, რა ფასი ჰქონდა სიტყვას, რა შეეძლო გამოეთქვა სიტყვას? მხოლოდ იობს შეეძლო სცოდნოდა, რომ ყოველი სიტყვა, ადამიანის ბაგეებიდან დაძრული, უძლურია ერთადერთისა და განუმეორებლის გამოსახატავად  –  ეს კი მისი სიმართლეა; იობიც ადამიანია და ამ დღეში მყოფს მოთხოვნილება აქვს ლაპარაკისა, ოღონდ მას იმედი არა აქვს, რომ სიტყვა იხსნის გასაჭირიდან, რომ სიტყვა გაამართლებს მას. «როგორ შევეპასუხო, როგორ შევარჩიო მისთვის სათქმელიო?-  –  ამბობს ის, «მართალიც რომ ვიყო არ შევეპასუხები, მხოლოდ შევევედრები ჩემს მსაჯულს- (იობ. 9:14-15). მხოლოდ იობს თუ შეეძლო ეთქვა «მართალიც რომ ვიყო, ჩემივე ბაგეები გამამტყუნებენო, უმწიკვლოც რომ ვიყო, გამაშავებენო- (იობ. 9:20). ამას ამბობს იობი. ალბათ იმიტომ ამბობს, რომ არა აქვს იმედი ადამიანური სიტყვისა, რომ ხრწნადმა ბაგეებმა შეძლონ უხრწნელი სიმართლის ანუ უმწიკვლოების გამოხატვა. ან ის შერიგებულია იმ აზრს, რომ ვერასოდეს გაიმართლებს თავს თავისი სიტყვით («ვიცი, მაინც არ გამამართლებ, მე გავმტყუნდები! რისთვის უნდა დავშვრე ამაოდ?- იობ. 9:28-29). თუმცა მაინც ლაპარაკობს და აღმოთქვამს საკვირველ სიტყვებს, რომლებიც ამხელენ მათი წარმომთქმელის ზღვარდაუდებელ სულგრძელობას: «კიდეც რომ მომკლას, მისი იმედი მაქვს  –  მაინც დავიცავ ჩემს გზებს მის წინაშე. ისიც ხსნა იქნება ჩემთვის, რომ უღვთო კაცი ვერ მივა მის წინაშე- (იობ. 13:15-16).

   იქნებ იობი იმას ამბობს, რომ სიმართლე, თუ მისი არა, სხვისი მაინც გაიმარჯვებს, რადგან მას სწამს, რომ უღვთო ვერ გამართლდება უფლის თვალში; იობი უკუთქმითი ფორმით გამოხატავს იმედს, რომ ღვთისნიერი გამართლდება უფლის წინაშე; მას ხომ არ შეუცოდავს, ხომ არ დაუგმია ღმერთი; როცა ყველაფერი დაკარგა, მან ხომ თქვა მოთმინებით: უფალი იძლევა, უფალს მიაქვსო. როცა ყველაფერი დაკარგა, რაღა დარჩა იობს, გარდა საკუთარი თავისა? თავი არ წაურთმევია მისთვის უფალს, უფრო სწორად სატანას, რომელმაც უფლის მიშვებით მოუტანა იობს ეს უბედურებანი. ახლა იობი მარტო დარჩა საკუთარ თავთან, მას კი ერჩივნა სრულიად დაეკარგა ცნობიერება და ყოფილიყო, როგორც არყოფილი. მას წაერთვა ყველაფერი, რისი შეძენა და მოხვეჭა მას შეეძლო (მატერიალური დოვლათი, შთამომავლობა), მაგრამ შერჩა ის, რაც მონიჭებული ჰქონდა მას ღვთისაგან  –  სული ანუ ბირთვი მისი პიროვნებისა, რომლის მოსპობა, ცხადია, სატანას  –  ღვთის წინააღმდგომს არ შეეძლო.

   როცა იობი განშიშვლდა, როგორც თქვა, და უფრო მეტი მოიტანა ამ სიტყვებმა, ვიდრე იყო ნაგულისხმევი მათში, «შიშველი გამოვედი დედის მუცლიდან და შიშველი დავბრუნდებიო იქ-, განშიშვლდა ყოველივე წარმავალისაგან, რაც კი წუთისოფელში მიეწება მას, მაშინ უფრო მკაფიოდ გამოიკვეთა ის ერთადერთი, მისთვის ყველაზე ახლობელი  –  მისი სული. განშიშვლებული იობის სული პირისპირ დგას ღვთის წინაშე, ამქვეყნიური ილუზიები ვეღარ ფარავს მისგან ღვთის სახეს, ის უშუალოდ განიცდის «მაგარ ხელს- (იად ხაზაკაჰ), თავის თავზე, იმავე ხელს, რომელმაც აირჩია იაკობი და მერე უხვი ეგვიპტიდან, თითქოს დასახოცად (როგორც უბირ ხალხს ეგონა) ხრიოკ უდაბნოში გაჰყავდა მისი შთამომავლობა. «შემიბრალეთ, შემიბრალეთ, მეგობრებო,  –  გაჰყვირის იობი,  –  რადგან ღვთის ხელი შემეხო მე!- (იობ. 19:21); შეხების ნიშანიც თვალსაჩინო იყო ადრეც, როცა იობი დოვლათითა და მონაგარით იყო სავსე და «იტანდა- ამ სიკეთეს (იობ. 2:10). და ახლაც, როცა მისი უბედურება, როგორც ნიშანი, თვალსაჩინოა ყველასათვის, სამზეოზეა გამოტანილი, და ამ ავსაც იტანს იგი. მაგრამ მეგობრებს არ სურთ დაიჯერონ, რომ იობი განსაკუთრებული ბედის კაცია, რომ ის რჩეულია. ვინ ხარ, ასე რომ ლაპარაკობ ღმერთზე და ადამიანზე, რა გამონაკლისი ხარ კაცთა მოდგმიდანო, «რა იცი ისეთი, რაც ჩვენ არ ვიცით-, «ღვთის საიდუმლო ხომ არ მოგისმენიაო?-

   მართლაც არსებობდა «ღვთის საიდუმლო-, რომელიც ეხებოდა იობს, მაგრამ ეს არ იცოდა იობმა, არც მისმა მეგობრებმა იცოდნენ. არ იცოდნენ, რომ მისი რჩეულობა ცაში გადაწყდა, როცა ღვთისშვილები ეახლნენ უფალს, მათ შორის ეშმაკიც  –  სატანა (სატან «მოწინააღმდეგე-). ეს ამბავი «იობის წიგნის- დასაწყისშია მოთხრობილი. უფალმა სატანას მიანება მართალი იობი, «ალალი, წრფელი, ღვთისმოშიში და ბოროტებას განრიდებული კაცი-, რათა გამოეცადა იგი და უფრო იმიტომ, რომ სატანაზე გაემარჯვა იობით, მისი სიმართლით და მოთმინებით. რადგან სატანა ამბობდა, რომ იობის ღვთისმოსავობა არ იყო უანგარო, უფალი ამაყობდა თავისი მორჩილით, «ხომ არავინ არის მისი მსგავსი ქვეყანაზეო- (იობ. 1:8), სატანა კი ეუბნებოდა: «მერედა, ტყუილ-უბრალოდ არის იობი ღვთისმოშიში? განა შენ არ გყავს დაცული მთელი მისი სახლ-კარითა და საბადებლითურთ? მისი ხელით ნაქმარი შენგან არის კურთხეული... აბა, გაიწოდე ხელი და შეეხე მთელს მის საბადებელს, თუ პირში არ დაგიწყოს გმობა- (1:9-11).

   მაშინ უფალმა ნება მისცა სატანას მის საბადებელზე და მონაგარზე. და დაეღუპა იობს საბადებელი და მონაგარი  –  შვიდი ვაჟი და სამი ასული. როგორც ვიცით, არ დაუგმია იობს უფალი. იობმა დაითმინა ყველაფერი, შვილმკვდარმა, ეულად დარჩენილმა პატრიარქმა უდრტვინველად მიიღო ეს ხვედრი, მაშინ იყო, რომ თქვა: «შიშველი გამოვედი დედის მუცლიდან და შიშველი დავბრუნდები იქ-. კიდევ შეიკრიბნენ ღვთისშვილები უფლის წინაშე და კიდევ მივიდა მასთან სატანაც. უფალს ჰქონდა საბაბი ეამაყა იობით, თავისი გაჩენილით და მორჩილით. «ხომ არავინ არის მისი მსგავსი ქვეყანაზეო?- სატანამ კი: «აბა, გაიწოდე ხელი და შეეხე თავად მას  –  მის ძვალსა და ხორცს, თუ პირში არ დაგიწყოს გმობა- (იობ. 2:5). აი მაშინ იყო, რომ შეეყარა იობს სამარცხვინო სენი, რომ ჩაჯდა ნაცარში და კეცის ნატეხით იქავებდა ტანს. მაშინ იყო ცოლის სიტყვებზე «ბარემ დაგმე ღმერთი და მოკვდიო-, რომ უპასუხა «სიკეთეს კარგად ვიტანთ უფლისაგან, ავის ატანა კი აღარ გვინდაო?- (იობ. 2:10).

   ამის მეტი რომ არაფერი ეთქვა იობს, მარტო ეს სიტყვები მოუტანდა მას გამარჯვებას. იობის ამ სიტყვებით სძლია ღმერთმა სატანას. იობმა განსაცდელში დაადასტურა, რომ ის ნამდვილად არის უფლის რჩეული და ამიტომაც ყველაფერი დაუბრუნა მას, რაც წართმეული ჰქონდა, და «უკურთხა უფალმა იობს დარჩენილი დღეები წინანდელზე უფრო მეტად- (იობ. 42:22), და იობიც მოკვდა, როგორც უფლის რჩეული მამამთავარნი კვდებოდნენ და როგორც ყოველი ძველი კაცი ნატრობდა სიკვდილს, «მოხუცებული და დღესრული- (ანუ «დღეებით მაძღარი- სებაყ Yამიმ).

   უფალმა გაიმარჯვა იობის მაგალითით. მაგრამ თავად იობისათვის რას ნიშნავდა ეს ექსპერიმენტი, სახიფათო გამოცდა? რისთვის უნდა ჩავარდნილიყო ადამის ძე ამ ტრაგიკულ განსაცდელში? ნუთუ იმის საჩვენებლად, რომ ადამიანის წუთისოფელი არ გაივლის სატანჯველის გარეშე? ან იმ განზრახვით ხომ არ დაიდგა ეს დრამა, რომ თვალსაჩინო ყოფილიყო იობის ერთ-ერთი მანუგეშებლის ნათქვამი  –  ადამიანი სატანჯველად იბადება და ნაპერწკლები მაღლა მიფრინავს (იობ. 5:7), სიტყვები, რომლებიც უფრო იობს უნდა წარმოეთქვა. ღმერთმა სძლია სატანას, შეიძლება ითქვას, არ დაუთმო მას იობი და მანვე გაამტყუნა იობის მანუგეშებელნი მათი სიბრძნითურთ,  –  ეს იყო «იგავთა წიგნის- სიბრძნე, კერძოდ, შეხედულება ადამიანურ სატანჯველზე, როგორც სასჯელზე ცოდვის წილ,  –  რომელმაც ვერ «გასჭრა- იობის მაგალითზე. ეს სიბრძნე გაუქმდა უფრო მაღალი სიბრძნის ნათელსაყოფად, სადაც შეეზავა ერთმანეთს ღვთიური და ადამიანური თვალთახედვანი. ეს სიბრძნე სიტყვიერად არ გამოხატულა «იობის წიგნში-, თუმცა მისი ერთ-ერთი დასკვნაა. ის ითქვა გარკვევით იერემიას წინასწარმეტყველებაში: «თქვა უფალმა: შენს სიკეთეს რომ არ ვაპირებდე, არც მტრებს მოგისევდი სიმძიმილსა და გასაჭირში- (იერ. 15:11). უფალი მთელს ერს მიმართავს, მაგრამ თითოეული ერისკაცი თავის თავზე იღებს ამ სიტყვებს.

   რა იცი ისეთი, რაც ჩვენ არ ვიცით?  –  თავზე დასძახიან მანუგეშებელნი იობს. მათ ვერ იცნეს იობი ვერც გარეგნულად,  –  ის «დედიშობილა- იჯდა მათ წინაშე,  –  და ვერც აზრთა წყობით. ის სრულიად გარდაქმნილიყო, ისეთ სიტყვებს ამოისროდა ბაგეებიდან, რომელთა მსგავსი არ სმენოდათ მათ. თუმცა მისი სიტყვები მხოლოდ ნაპერწკლები იყო იმ ცეცხლისა, რომელიც მის არსებაში ტრიალებდა. იობი ამ ცეცხლში მყოფი დაუპირისპირდა თავის მეგობართა ტრადიციულ თეოლოგიას  –  მოძღვრებას ღმერთზე და ადამიანზე. ამ განსაცდელში დაიბადა ჭეშმარიტი ღვთისშემეცნება. «რაში სჭირდება ყოვლადძლიერს შენი სიმართლე? ან რა გამორჩენა ექნება, თუ შენ წრფელი გზებით ივლი?- (იობ. 22:3)  –  ეუბნება მეგობარი იობს. ასე ფიქრობენ მისი მანუგეშებელნი, მაგრამ იობის მაგალითმა დაამტკიცა, რომ ღმერთს სჭირდება ადამიანის სიმართლე. სიმართლე იარაღია ღვთის ხელში, ეს ითქვა, სატანის წინააღმდეგ. იობის მთელი განსაცდელი იმას ადასტურებს, რომ ღმერთს სჭირდება არა მხოლოდ სიმართლე ადამიანისა, არამედ თავად ადამიანი, როგორც სული და ხორცი. რომ ღმერთს ისევე არ შეუძლია უადამიანოდ, როგორც ადამიანს  –  უღმერთოდ; რადგან ღმერთმა ადამიანი თავის ხატად შექმნა  –  ამით ყველაფერი ნათქვამია; რადგან ადამიანი მის სახეს, ხატს ატარებს, ღმერთს სურს ადამიანი მუდამ თავისთან ყავდეს, მისი მხედველობის არეში იყოს; რომ კავშირი  –  აღთქმა ღმერთსა და ადამიანს შორის მარადიული იყოს; რომ ადამიანი ღვთისათვის არა მხოლოდ სასურველია, არამედ აუცილებელიც და, შეიძლება ითქვას, ავსებს მის ბუნებას,  –  ეს ინტუიცია გამოსჭვივის იობის მონოლოგებიდან; ამოდის როგორც ნაპერწკალი იმ ბევრი სიტყვების ფონზე, მისი ტკივილების ჩასახშობად რომ არიან მოხმობილნი.

   «ოჰ, ნეტავ ქვესკნელში დამმალავდე! შემინახავდე, ვიდრე შენი რისხვა გადაივლიდეს! დროს დამითქვამდე და მერე გამიხსენებდე! თუ მოკვდა კაცი, განა კვლავ იცოცხლებს? მთელი ჩემი მაშვრალობის დღეები დაველოდებოდი ჩემი ფერისცვალების დადგომამდე; დამიძახებდი და მეც ხმას გაგცემდი  –  შენ ხელთა ქმნილება მოგენატრებოდა- (იობ. 14:13-15). თუ ღირდა ეს სიტყვები იობის სატანჯველად? ღირდა, აშკარად ღირდა. ამაზეა დაფუძნებული ძველი აღთქმის თეოლოგია და ანთროპოლოგია (მოძღვრება ღმერთის შესახებ და მოძღვრება ადამიანის შესახებ, როგორც ერთიანი მოძღვრება, განუყოფელი  –  ძველი აღთქმის მთავარი ძარღვი). რას გულისხმობს იობი «მაშვრალობის დღეებში-? ახლანდელ ყოფას და არა წინანდელს, დალხინებულს? თუ ასეა, იობს მიუღია სატანჯველი და ამ სატანჯველს უშვია იმედი ღმერთთან შეხვედრისა, მეტიც: შერიგებით შეხვედრისა. უფრო მეტიც: რწმენა იმისა, რომ ღმერთს სწყურია ეს შეხვედრა. «ახლა მიწაში რომ ვიწვე, დილით ძებნას დამიწყებდი და აღარ ვიქნებოდი- (7:21)  –  ამბობს იობი; ახლა უკვე ღმერთს, უხილავს, მიმართავს და არა თავის მანუგეშებელთ, რომლებიც ქადაგებენ უპიროვნო ღმერთს და უფსკრულს ღმერთსა და ადამიანს შორის. იობის თეოლოგია კი პიროვნული გამოცდილების შედეგია. როგორც «ღვთის ხატად- შექმნილი ადამის «აღმოჩენა-. მისი არსია ორმხრივი რწმენა ღმერთსა და ადამიანს შორის: ისევე, როგორც ღმერთს სწამდა იობისა, რომ ის გაუძლებდა განსაცდელს და შეინახავდა ღვთის ხატებას თავის თავში (ანუ არ დაგმობდა თავის პირველსახეს  –  ღმერთს), ასევე იობს სწამდა, რომ ღმერთი არ დაივიწყებდა მას, მოენატრებოდა და ახილვინებდა თავს, «მე თავად დავინახავ მას და ჩემი თვალები იხილავენ, არა სხვისნიო- (იობ. 19:27), ანუ საკუთარი გამოცდილებით შევიმეცნებო მას, რომ ამბობდა, ღმერთი მართლაც გამოეცხადა მას სატანჯველის დასასრულს გრიგალში, როგორც ძველ წინასწარმეტყველთ ეცხადებოდა, რათა კაცი დაწაფებოდა ღვთისშემეცნების პირველწყაროს,  –  ეს იყო იობის საზღაური სატანჯველის წილ,  –  და მან თქვა მაშინ: «ყურმოკვრით მსმენოდა შენზე, ახლა კი ჩემი თვალით გიხილეო- (იობ. 42:5), სიტყვები, რომლებიც წარმოითქმის ალალი გულით, როცა აქამდე შეუხვედრელი უცნობ-ნაცნობნი ხვდებიან ერთმანეთს.

ბოლო თავი

«ძველ აღთქმაში დაფარულია ახალი აღთქმა, 

 ახალში გამოცხადებულია ძველი-.

(ნეტარი ავგუსტინე იპონელი)

   დაბოლოს, მსურს განვმარტო საზრისი შესიტყვებისა, რომელიც სათაურად უზის ამ წიგნს  –  «ძველი აღთქმის წუთისოფელი-. შეიძლება ვისმე უადგილოდ მოეჩვენოს მარადიული წიგნის მიმართ წუთისოფლის ცნება, რომელიც ესოდენ ახლოა ქართული მსოფლგანცდისთვის და ზედმიწევნით გამოხატავს ადამიანური (როგორც პიროვნული, ისე საკაცობრიო) ყოფის წარმავლობას. ამ წარმავლობას ექვემდებარება არა თავად წიგნი, არამედ ის ისტორიული პროცესი, რომელიც ავსებს მის შინაარსს, ქვეყნის შესაქმიდან დაწყებული დანგრეული იერუსალიმის და მისი ტაძრის აღდგენით დამთავრებული. ისტორია დენადია, როგორც მდინარე, ადამიანი კი, ისტორიის სუბიექტი, რომელიც მიაპობს მდინარის ტალღებს,  –  წარმავალი. მარადიული ღმერთი არა მხოლოდ ზემოდან ადევნებს თვალყურს ამ პროცესს, არამედ მონაწილეობს მასში. ამას ბიბლიის ყოველი მკითხველი გრძნობს და ადასტურებს. ისტორია, დაწყებული ედემი ბაღში საუბრით, ღმერთისა და და ადამიანის დიალოგია. არის მასში მარადიული რაღაც, რაც დაფარულია, როგორც საბოლოო მიზანი,  და არის მასში წარმავალი ჩენჩო  –  მიზნის მისაღწევ, ხშირად კაენურ  საშუალებათა მთელი ინდუსტრია.

   წუთისოფელი წიგნის სათაურში ნიშნავს იმასვე, რასაც ბერძნული ეონი ( აიონ ), რომელიც, თავის მხრივ, წარმოადგენს ძველაღთქმისეული ყოლამ კონცეპტის ბერძნულ შესატყვისს. ბერძნული ეონ (აიონ) და ებრაული ყოლამ გამოიყენება იმ დროჟამული მონაკვეთის მნიშვნელობით, რომელსაც აქვს თავისი დასაწყისი და აქვს თავისი მიზნობრივი დასასრული (ბერძნული ტელოს ხომ ორივეს  –  მიზანსაც და დასასრულსაც აღნიშნავს). არის დიდი წუთი და არის მცირე წუთი. დიდი წუთი მოიცავს მთელს მონაკვეთს ქვეყნის გაჩენიდან («დასაწყისში შექმნა ღმერთმა...- დაბ. 1:1) საბოლოო დასასრულამდე («მოდის ჟამი ყველა ხალხისა და ენათა შეკრებისა; მოვლენ და იხილავენ ჩემს დიდებას-, ესაია 66:18), მცირე წუთი კი ამ დიდ წუთში მიმდინარე ისტორიის შემადგენელი ნაწილია. თუ დავუკვირდებით, ბიბლია  –  ძველი აღთქმა მოქცეულია (ჩართულია) ამ დიდ წუთში, რომელიც ქვეყნის გაჩენით იწყება, მიმდინარეობს მასში და მის ფარგლებშივე პოულობს დასასრულს, როგორც მიზანს. დიდი ეონი, დიდი წუთისოფელი გრძელდება, მცირე კი სადღაც მისი მდინარების ერთ მონაკვეთში მთავრდება. ეს არის ძველი აღთქმის წუთისოფელი, ერთი თვითკმარი მთლიანობა, თუ, რა თქმა უნდა, დავრჩებით ძველი აღთქმისვე თვალსაზრისზე.

   ძველი აღთქმის წუთისოფელი, რომელიც რჩეული ხალხის აქტებით არის ავსებული, თავის მთლიანობაში ოთხ ერთმანეთის თანამიმდევრულ, ერთმანეთისგან არსებითად განსხვავებულ ხანას მოიცავს. ესენია ისრაელის სვლანი წუთისოფლის გზებზე: I. მსხემობა (პატრიარქების ხანა ქანაანში:). II. მონობა (ეგვიპტური ხანა). III. თავისუფლება (უდაბნოს ხანა). IV. მკვიდრობა ქანაანში.

   I. პატრიარქების ხანა ქანაანში მათი მსხემობით აღინიშნება. როგორია აბრაამის ცხოვრების წესი ქანაანში, სადაც შევიდა ის უფლის ნებით? ქანაანი არ არის ის ქვეყანა, სადაც მან უნდა იმკვიდროს. ეს ის ქვეყანაა, სადაც მუდამ უცხოდ, მსხემად (გერად) უნდა დარჩეს. აბრაამი მუდმივმოარულია. ეს სვლა აბრაამის ცხოვრების წესია. ის არსად არ აშენებს საძირკვლიან სახლს, არამედ მხოლოდ «სამსხვერპლოს უფლისათვის-  –  ერთადერთ ქვის ნაგებობას, და დგამს კარავს, რომელიც მსხემობის ერთ-ერთი ძირითადი ატრიბუტია (ფსალმ. 119:5). მას არა აქვს ერთი მუდმივი საცხოვრებელი ადგილი, არსად საფუძვლიანად არ იკიდებს ფეხს. მთელი თავისი ხანგრძლივი სიცოცხლის მანძილზე ის რჩება უცხო ადამიანად ქანაანში, მოსულად, არამკვიდრად, რასაც გამოხატავს სიტყვა-ცნება გერ.

   II. ეგვიპტის ხანა. ეგვიპტეში ჩასვლა ნაწინასწარმეტყველევი იყო აბრაამისთვის მიცემულ აღთქმასთან ერთად. როგორ გამოიხატება ეგვიპტეში ცხოვრების წესი? ეს არის მსხემობის სრულიად საწინააღმდეგო ყოფა: იოსები ფარაონის წყალობით თავის ხალხს დაასახლებს ეგვიპტის საუკეთესო მიწაზე  –  გოშენში, სადაც ის თითქოს მიწის მკვიდრი უნდა გამხდარიყო. მსხემი იცვლის სტატუსს, მაგრამ არა მკვიდრობისკენ, არამედ მონობისკენ. ეგვიპტეში უცხოობა მონობაში გადაიზრდება; ის ხდება მონა ინდუსტრიული საზოგადოებისა, როგორიც იყო ფარაონული ეგვიპტე, ქალაქებისა და პირამიდების მაშენებელი. «კარავში მცხოვრების- შთამომავალი, რომელსაც საფუძვლიანი სახლი არასოდეს აუშენებია, ახლა ეგვიპტეში აგურებს ამზადებს «საუკუნო- სახლების ასაგებად. მონობა უცხოობისა და მსხემობის უკიდურესი სახეა, მისი საბოლოო ზღვარია.

   III. უდაბნოს ხანა. ეგვიპტის მონობისგან თავდაღწევა და განთავისუფლება იმთავითვე უდაბნოს დაუკავშირდა. «გაგვიშვი უდაბნოში...- (გამ. 5:3). ეგვიპტიდან გასვლა იყო იმავდროულად უდაბნოში გასვლა  –  გასვლა თავისუფლებაში. ეგვიპტიდან გასვლით ორი რამ გაკეთდა: ხალხი გათავისუფლდა და, ამასთანავე, დაიბრუნა მსხემობის საწყისი სტატუსი, მაგრამ გასცდა მას. უდაბნოში ცხოვრებას განვიხილავთ, როგორც მსხემობის ზღვრულ რეალიზაციას, როცა უქმდება მსხემობა და ყოფა უფრო მაღალ საფეხურზე ადის. ორი გზაა მსხემობიდან: ეგვიპტეში ჩასვლით (ეგვიპტე დაბალი ადგილია) მსხემი მონად იქცა; უდაბნოში ასვლით (უდაბნო მაღალი ადგილი) მონამ თავისუფლება მოიპოვა. ამიერიდან არც მონა, არც მსხემი, არამედ თავისუფალი. ეს იყო უდაბნოს ხანაში.

   IV. ქანაანში დამკვიდრების ხანა: ცხოვრების წესი იცვლება მსხემობისა და აბელური ყოფის საპირისპიროდ (მიწის დამუშავება, ქალაქების შენება, «მოხეტიალე- უფლის კარვის სანაცვლოდ საძირკვლიანი ტაძარი). მოძრაობა, მიმოსვლა, რაც დამახასიათებელი იყო პატრიარქებისთვის, ამ ხანაში წყდება. თორმეტი ტომი ინაწილებს ქანაანის მიწას, რათა თითოეულმა იმკვიდროს თავის წილხვედრილზე, რომელიც უფლის ნებამ გადაუწყვიტა მას.

   წრე იკვრება: ისრაელი უბრუნდება აბრაამის იმ მკვიდრობის მდგომარეობას, რომელიც ჰქონდა მას ქალდეველთა ურში (ანუ მკვიდრობას), საიდანაც გამოვიდა (დაბ. 11:31). ხალხი დასახლდა მიწაზე, შექმნა სამეფო და ცხოვრობდა, როგორც მკვიდრი, თუმც მაინც უცხო ქანაანის ქვეყანაში ექვსასი წელი. მაგრამ არ იყო სამუდამო მკვიდრობა. კვლავ დგება მსხემობის ხანა, რომელიც განთესვა-განდევნილების ნიშნით მეორდება ხალხის ცხოვრებაში. ამიერიდან ის მსხემობს ბაბილონში და ყველგან სხვაგან, სადაც განიდევნება.

   მაგრამ გრძელდება წუთისოფლის გზებზე სვლა: არც ეს მსხემობაა სამუდამო. ისრაელი ბრუნდება ბაბილონიდან, რათა აღადგინოს იერუსალიმი და მისი ტაძარი და კვლავ მოიპოვოს მკვიდრობა.

   ამაზე წყდება ძველი აღთქმის ისტორია. ეს არის ძველი აღთქმის წუთისოფელი. ის ჩაკეტილია ამ წიგნში. ის თვითკმარია. 

   მაგრამ ის, რაც თითქოს ჩაკეტილია და დასრულებული, ღია და განგრძობადია წინასწარმეტყველთა ხილვების ჰორიზონტზე. იშლება ახალი პერსპექტივები.

   წინასწარმეტყველთა ხილვებში რამდენიმე ჰორიზონტია. პირველი, რომელიც ძველ აღთქმაშივე პოულობს ახდომას (იერემიას წინასწარმეტყველება ბაბილონის ტყვეობიდან დაბრუნების შესახებ); მეორე: გახლეჩილი სამეფოს გამთლიანების მოლოდინი, რაც ტანჯული მესიის (მაცხოვრის) მოლოდინში გადაიზრდება (ესაია 53, რომელზეც ნეტარი იერონიმუსი წერდა, რომ აქ ესაია უფრო მახარებელია, ვიდრე წინასწარმეტყველიო), რაც ასევე ახდა, და საბოლოოდ, მესამე:  ესქატოლოგიური იმედი ახალი შესაქმისა კვლავ ესაიას ხილვაში («აჰა, შევქმნი ახალ ცას და ახალ მიწას, და აღარ გაიხსენება წინანდელი....- 65:17; «მგელი და კრავი ერთად მოძოვენ-, 65:25), რამაც ახალი აღთქმის წიგნებში, კერძოდ, პავლე მოციქულის ეპისტოლეებსა და იოანე ღვთისმეტყველის «გამოცხადებაში- («ვიხილე ახალი ცა და ახალი მიწა, ვინაიდან პირველი ცა და პირველი მიწა გარდახდა-, 21:1) ჰპოვა დადასტურება.

ბიბლიური ქრონოლოგია

(თარიღები მიახლოებითია)

2167-1992      აბრაამის წლები

2092    აბრაამის შესვლა ქანაანში

2067-1887      ისაკის წლები

2007-1860      იაკობის წლები

1877    იაკობის ჩასვლა ეგვიპტეში

1250-1239      ეგვიპტიდან გამოსვლა

1877-1447      ისრაელი ეგვიპტეში

1527-1407      მოსეს წლები

1447    ეგვიპტიდან გამოსვლა

1407    ქანაანში შესვლა

1351-1051      მსაჯულთა ხანა

1051-1011      საული, ისრაელის ერთიანი სამეფოს პირველი მეფე

1011-971        დავითი

9710-931        სოლომონი

967-960          ტაძრის შენება

929      ერთიანი სამეფოს გაყოფა (ისრაელი და იუდა)

782-753          წინასწარმეტყველნი ოსია და ამოსი

767-739          წინასწარმეტყველნი ესაია და მიქა

626      წინასწარმეტყველი იერემია

593      წინასწარმეტყველი ეზეკიელი

597      იერუსალიმის აღება ბაბილონელთა მიერ

586      იერუსალიმისა და მისი ტაძრის დანგრევა. ხალხის გადასახლება ბაბილონში

536-515          წინასწარმეტყველნი ზაქარია და ანგია

515-445          წინასწარმეტყველი მალაქია

538      ხალხის დაბრუნება იერუსალიმში კიროს სპარსთა მეფის დროს

516      ტაძრის ხელმეორედ აშენება

Please Share it! :)