მასის ფსიქოლოგიის კვლევა განსაკუთრებით აქტუალური მე-19 საუკუნის ბოლოდან და მეოცე საუკუნეში გახლდათ, რაც განპირობებული იყო მსოფლიოში, განსაკუთრებით კი დასავლურ ცივილიზაციებში პოლიტიკური ძალების რადიკალიზაციითა და საზოგადოების ფართო ფენების გამოყენებით პოლიტიკური მიზნების მიღწევის გზაზე.მიუხედავად ამისა მასის ფისოქოლოგიის ერთგვარი კვლევაა პლატონისა და არისტოტელეს შრომებიც, რომლებიც სახელმწიფო მმართველობის იდელურ ტიპებს იკვლევდნენ და ახასიათებდნენ მათ შესაძლო გავითარებას. მაგალითად პლატონისათვის დემოკრატია ოლიგარქიის შემდგომი ნაბიჯია, ანუ მასზე უარესია, რაც თავის თავში მოიაზრებს იმას, რომ დემოკრატიაში ან ტირანული ტიპის მმართველები ხალხზე ზეგავლენით მიაღწევენ თავიანთ მიზანს, ჩაადენინებენ მათ დანაშაულს და ამას უმრავლესობის ნებად მონათლავენ და ეს პრინციპში ასეც იქნება. მისთვის დემოკრატია ისეთი საფრთხის შემცველია, როდესაც პიროვნება იყლაპება მასის ნების მიერ, რომლის უკან მცირე ჯგუფი ან ერთი ადამიანიც კი შეიძლება იდგეს და მართავდეს მას. არის მეორე შესაძლებლობაც: ოქლოკრატია, ანუ ბრბოს მმართველობა, როდესაც ხალხის ფართო, ირაციონალური მასები მოქმედებენ ცხოველური პრინციპებით და გამოაქვთ გაუაზრებელი განაჩენი, რაც შეიძლება ადამიანის გასახლებას, სიკვდილს ან ომებს უკავშირდებოდეს. პლატონი უფრო შორს მიდის და ამბობს რომ საბოლოო ჯამში დემოკრატია აუცილებლად გარდაიქმნება ტირანიად, ანუ ძალაუფლებას ხალხის ფართო მასების სახელით აიღებს ერთი დიქტატორი და ის თავს სწორედ უმრავლესობის ნების განმახორციელებლი იქნება, ეს კი იმ პირობებში, როდესაც ფართო მასების ნებას თვითონ ერთი პიროვნება შექმნის.
შემდგომი კვლევები მასის ფსიქოლოგიაში ნელ-ნელა ვითარდება განმანათლებლობის ხანაში და მე-20 საუკუნის მკვლევარები მას უფრო აქტიურად და ღრმად აშუქებენ. შუმპეტერი მიიჩნევდა, რომ საერთოდ არ არსებობს საერთო ნება, საერთო მისწრაფება, მის მაგივრად გვაქვს ინდივიდუალური სურვილები, რომლებიც გარკვეულ ასპექტებში ემთხვევა ერთმანეთს, ხოლო გარკვეულ პირობებში ურთიერთსაპირისპიროა. მაგრამ შუმპეტერი აღნიშნავს, რომ ინდივიდუალური მიზნები და სურვილები უმრავლეს შემთხვევაში სწორედ რეკლამის, პროპაგანდის და სხვა მასობრივად გამოყენებადი საშულებებით ყალიბდება და იგი სულაც არ არის კავშირში თვითგადაწყვეტასთან თუ რა არის კარგი ან რა – ცუდი. თუმცა შუმპეტერის მიხედვით მასობრივი ადამიანი შეიძლება გაჩნდეს ყველგან რა დროსაც იგი კარგავს თავის ადამიანურ სახეს და მოქმედებს უმეტესად მიბაძვით.
კარლ გუსტავ იუნგი აღნიშნავდა, რომ საზოგადოებაში არსებობს კოლექტიური ქვეცნობიერი, რომელზე ზემოქმედებითაც ადამიანებზე შეიძლება საერთო ზემოქმედების მოხდენა, რადგან მათი გაერთიანება რაიმესადმი სავსებით შესაძლებელია. მასისათვის კი კოლექტიური ქვეცნობიერი ჩვეულებრივი მოვლენაა და შესაძლოა ცნობიერად ცალკეული ინიდივიდების გაერთიანებაც კი მოხდეს მასობრივი იდეოლოგიის ქვეშ, რომელიც თავის მხრივ ქვეცნობიერ ნიშნებზე იქნება აგებული. ედვარდ ბერნაისი აღნიშნავს, რომ საზოგადოებაზე ზემოქმედება ჩვეულებრივი ამბავია, მაგრამ თავის თავში ძალიან საშიში, რადგანაც იგი საკუთარ თავზე კონტროლის დაკარგვას ნიშნავს და ირაციონალური ბუნების გაბატონებასთანაა დაკავშირებული, რაც კიდეც ახასიათებს საზოგადოებას.
მასის ფსიქოლოგიას იკვლევდა ვილჰემ რეიხი, რომელიც აღნიშნავდა, რომ მასის ფსიქოლოგიური გადახდები დაკავშირებულია ფისიქოლოგიურ და ბიოლოგიურ მახასიათებელთან, რითიც უახლოვდებოდა ფროიდის იდეებს. რეიხი აღნიშნავს, რომ სექსუალურად დაუკმაყოფილებელი საზოგადოება მეტად აგრესიულია და უფრო ადვილად წამოეგება სხვათა ზეგავლენას, რომელშიც აგრესია დიდი რაოდენობით იქნება, რადგან ეს მასობრივი ადამიანისათვის იქნება საშუალება გამოამჟღავნოს და დახარჯოს თავისი სექსუალური ენერგია. ამიტომ მას მიაჩნია, რომ ადამიანის სექსუალურ ცხოვრებაში ჩარევა საზოგადოების ტოტალიტარიზმისაკენ გადახრას ნიშნავს, რის მაგალითადაც მოჰყავს საბჭოთა კავშირი და ნაცისტური გერმანია.
აღსანიშნავია ჰანა არენდტის შრომებიც. მისი მიხედვით მასის ადამიანი პირველ რიგში კარგავს ინდივიდუალურობის შეგრძნებას და თვითდაფასებას. იგი საკუთარ თავში აღმოაჩენს, რომ იგი სხვათა გარეშე არაფერია და სწორედ სხვა ადამიანებისათვის ცხოვრობს, ხოლო ეს სხვა ადამიანები ქმნიან სახელმწიფოს. ამ დროს ჩნდება მოტივი, რომ ადამიანი უფასურია და თუ მისი დაფასება უნდა მოხდეს, მოხდება იმის მიხედვით თუ როგორ ემსახურა სახელმწიფოს და საჭიროების შემთხვევაშიც თავი გაწირა თუ არა. სწორედ ინიდივიდუალიზმის გაუფასურება და საერთო ნების წინ წამოწევა, არენდტის აზრით, არის გარანტია, რომ საზოგადოება გარდაიქმნება სრულიად უკონტროლო, ნეიტრალურ, ჰომოგენურ მასად, რომლის მიმართვაც ნებისმიერი მიმართულებით ძლიერი პიროვნების ან პიროვნებების მიერ სავსებით შესაძლებელია.
მასის ფსიქოლოგიას არაპირდაპირ ეხება მაქს ვებერიც, რომელიც ქარიზმატული ლიდერის არსებობას მხოლოდ პოზიტიურად აფასებს და აღნიშნავს, რომ ქარიზმატული ლიდერი საზოგადოების ნებასთან პირდაპირაა კავშირში და შესაძლებელია მისი მეშვეობით საზოგადოებაცა და მმართველიც საერთო მიზნების ირგვლივ გაერთიანდნენ და მიაღწიონ სასურველს, იმდენად, რამდენადაც მმართელი ინდივიდი მოახერხებს ქარიზმის შენარჩუნებას ფასეულობათა და ღირებულებათა დამკვიდრებითა და ცვლით.
მასის ფსიქოლოგიის ზოგადი მახასიათებელია მაქსიმალური აქცენტი ირაციონალურობასა და სწრაფ მოქმედებაზე, რომელსაც უნდა მოსდევდეს რაიმე შედეგი. რაც მეტადაა ადამიანთა ჯგუფი აგრესიული და უკონტროლო, მით უმეტად ახდენს იგი ზეგავლენას სხვა მასობრივ ჯგუფზე, რომელსაც დაკარგული აქვს საკუთარი თავის ფლობის ინდივიდუალური ნება და უნარი. სწორედ ამის გამო მასის ფსიქოლოგიის განმახორციელებლები და გამომყენებლები იყვნენ ტოტალიტარული რეჟიმები და რელიგიური ფუნდამენტალიზმით განმსჭვალული ძალები, რომლებიც უარყოფენ ინდივიდუალურ უფლებებს, ქცევებს განმსჭვალავენ ან რაიმე ზებუნებრივით ან საერთო სახალხო ნებით და მის განხორციელებას დაიწყებ ყველანაირი მეთოდებით. მაგალითად შავი ჭირის გავრცელება შუა საუკუნეების ევროპაში ბრალდებოდათ რელიგიურ სექტებსა თუ ცალკეულ ებრაულ თემებს, რომლის უკანაც ღვთის სასჯელი იდგა, ამის გამო ხალხთა დიდი მასები აგრესიული მეთოდებით უსწორდებოდა ებრაულ და მცირე რელიგიურ თემებს. მეოცე საუკუნეში კი ევროპასა და მსოფლიოს სხვა ქვეყნებში მასის ფსიქოლოგია გამოიყენეს ისეთმა აგრესიულმა ძალებმა, როგორებიც ნაცისტები, კომუნისტები, იმპერიალისტები და რელიგიური ფუნდამენტალიზმი უდგას. სწორედ ყოველივეს გამო მასის ფსიქოლოგია უმეტეს შემთხვევაში ნეგატიური კონტექსტით მოიხსენიება, რომელიც სწპობს ინდივიდუალურ ნებელობას და ადამიანს აკარგვინებს საკუთარი თავის განკარგვის უნარს.
მიუხედავად ამისა, მასის ფსიქოლოგირი შტრიხები დღესაც გვხვდება და გვხვდება არა მარტო ტოტალიტარულ საზოგადოებაში. ისინი გარკვეულწილად განაწილებულია მარკეტინგსა და პიარის სფეროშიც კი, რომელიც აგებულია რეკლამებსა და საჯარო მოთხოვნათა ცირკულაციაზე. თუმცაღა თანამედროვე რეალობაში მისი უწყინარობის მიუხედავად, კვლავ არსებობს საზოგადოებები მსოფლიო მასშტაბით, რომელშიც ქვეჯგუფები მასობრივი ადმაიანის მახასიათებლებით გამოირჩევიან და მათზე ნეგატიური ზემოქმედება ისევ შესაძლებელი ხდება.
შემდგომი კვლევები მასის ფსიქოლოგიაში ნელ-ნელა ვითარდება განმანათლებლობის ხანაში და მე-20 საუკუნის მკვლევარები მას უფრო აქტიურად და ღრმად აშუქებენ. შუმპეტერი მიიჩნევდა, რომ საერთოდ არ არსებობს საერთო ნება, საერთო მისწრაფება, მის მაგივრად გვაქვს ინდივიდუალური სურვილები, რომლებიც გარკვეულ ასპექტებში ემთხვევა ერთმანეთს, ხოლო გარკვეულ პირობებში ურთიერთსაპირისპიროა. მაგრამ შუმპეტერი აღნიშნავს, რომ ინდივიდუალური მიზნები და სურვილები უმრავლეს შემთხვევაში სწორედ რეკლამის, პროპაგანდის და სხვა მასობრივად გამოყენებადი საშულებებით ყალიბდება და იგი სულაც არ არის კავშირში თვითგადაწყვეტასთან თუ რა არის კარგი ან რა – ცუდი. თუმცა შუმპეტერის მიხედვით მასობრივი ადამიანი შეიძლება გაჩნდეს ყველგან რა დროსაც იგი კარგავს თავის ადამიანურ სახეს და მოქმედებს უმეტესად მიბაძვით.
კარლ გუსტავ იუნგი აღნიშნავდა, რომ საზოგადოებაში არსებობს კოლექტიური ქვეცნობიერი, რომელზე ზემოქმედებითაც ადამიანებზე შეიძლება საერთო ზემოქმედების მოხდენა, რადგან მათი გაერთიანება რაიმესადმი სავსებით შესაძლებელია. მასისათვის კი კოლექტიური ქვეცნობიერი ჩვეულებრივი მოვლენაა და შესაძლოა ცნობიერად ცალკეული ინიდივიდების გაერთიანებაც კი მოხდეს მასობრივი იდეოლოგიის ქვეშ, რომელიც თავის მხრივ ქვეცნობიერ ნიშნებზე იქნება აგებული. ედვარდ ბერნაისი აღნიშნავს, რომ საზოგადოებაზე ზემოქმედება ჩვეულებრივი ამბავია, მაგრამ თავის თავში ძალიან საშიში, რადგანაც იგი საკუთარ თავზე კონტროლის დაკარგვას ნიშნავს და ირაციონალური ბუნების გაბატონებასთანაა დაკავშირებული, რაც კიდეც ახასიათებს საზოგადოებას.
მასის ფსიქოლოგიას იკვლევდა ვილჰემ რეიხი, რომელიც აღნიშნავდა, რომ მასის ფსიქოლოგიური გადახდები დაკავშირებულია ფისიქოლოგიურ და ბიოლოგიურ მახასიათებელთან, რითიც უახლოვდებოდა ფროიდის იდეებს. რეიხი აღნიშნავს, რომ სექსუალურად დაუკმაყოფილებელი საზოგადოება მეტად აგრესიულია და უფრო ადვილად წამოეგება სხვათა ზეგავლენას, რომელშიც აგრესია დიდი რაოდენობით იქნება, რადგან ეს მასობრივი ადამიანისათვის იქნება საშუალება გამოამჟღავნოს და დახარჯოს თავისი სექსუალური ენერგია. ამიტომ მას მიაჩნია, რომ ადამიანის სექსუალურ ცხოვრებაში ჩარევა საზოგადოების ტოტალიტარიზმისაკენ გადახრას ნიშნავს, რის მაგალითადაც მოჰყავს საბჭოთა კავშირი და ნაცისტური გერმანია.
აღსანიშნავია ჰანა არენდტის შრომებიც. მისი მიხედვით მასის ადამიანი პირველ რიგში კარგავს ინდივიდუალურობის შეგრძნებას და თვითდაფასებას. იგი საკუთარ თავში აღმოაჩენს, რომ იგი სხვათა გარეშე არაფერია და სწორედ სხვა ადამიანებისათვის ცხოვრობს, ხოლო ეს სხვა ადამიანები ქმნიან სახელმწიფოს. ამ დროს ჩნდება მოტივი, რომ ადამიანი უფასურია და თუ მისი დაფასება უნდა მოხდეს, მოხდება იმის მიხედვით თუ როგორ ემსახურა სახელმწიფოს და საჭიროების შემთხვევაშიც თავი გაწირა თუ არა. სწორედ ინიდივიდუალიზმის გაუფასურება და საერთო ნების წინ წამოწევა, არენდტის აზრით, არის გარანტია, რომ საზოგადოება გარდაიქმნება სრულიად უკონტროლო, ნეიტრალურ, ჰომოგენურ მასად, რომლის მიმართვაც ნებისმიერი მიმართულებით ძლიერი პიროვნების ან პიროვნებების მიერ სავსებით შესაძლებელია.
მასის ფსიქოლოგიას არაპირდაპირ ეხება მაქს ვებერიც, რომელიც ქარიზმატული ლიდერის არსებობას მხოლოდ პოზიტიურად აფასებს და აღნიშნავს, რომ ქარიზმატული ლიდერი საზოგადოების ნებასთან პირდაპირაა კავშირში და შესაძლებელია მისი მეშვეობით საზოგადოებაცა და მმართველიც საერთო მიზნების ირგვლივ გაერთიანდნენ და მიაღწიონ სასურველს, იმდენად, რამდენადაც მმართელი ინდივიდი მოახერხებს ქარიზმის შენარჩუნებას ფასეულობათა და ღირებულებათა დამკვიდრებითა და ცვლით.
მასის ფსიქოლოგიის ზოგადი მახასიათებელია მაქსიმალური აქცენტი ირაციონალურობასა და სწრაფ მოქმედებაზე, რომელსაც უნდა მოსდევდეს რაიმე შედეგი. რაც მეტადაა ადამიანთა ჯგუფი აგრესიული და უკონტროლო, მით უმეტად ახდენს იგი ზეგავლენას სხვა მასობრივ ჯგუფზე, რომელსაც დაკარგული აქვს საკუთარი თავის ფლობის ინდივიდუალური ნება და უნარი. სწორედ ამის გამო მასის ფსიქოლოგიის განმახორციელებლები და გამომყენებლები იყვნენ ტოტალიტარული რეჟიმები და რელიგიური ფუნდამენტალიზმით განმსჭვალული ძალები, რომლებიც უარყოფენ ინდივიდუალურ უფლებებს, ქცევებს განმსჭვალავენ ან რაიმე ზებუნებრივით ან საერთო სახალხო ნებით და მის განხორციელებას დაიწყებ ყველანაირი მეთოდებით. მაგალითად შავი ჭირის გავრცელება შუა საუკუნეების ევროპაში ბრალდებოდათ რელიგიურ სექტებსა თუ ცალკეულ ებრაულ თემებს, რომლის უკანაც ღვთის სასჯელი იდგა, ამის გამო ხალხთა დიდი მასები აგრესიული მეთოდებით უსწორდებოდა ებრაულ და მცირე რელიგიურ თემებს. მეოცე საუკუნეში კი ევროპასა და მსოფლიოს სხვა ქვეყნებში მასის ფსიქოლოგია გამოიყენეს ისეთმა აგრესიულმა ძალებმა, როგორებიც ნაცისტები, კომუნისტები, იმპერიალისტები და რელიგიური ფუნდამენტალიზმი უდგას. სწორედ ყოველივეს გამო მასის ფსიქოლოგია უმეტეს შემთხვევაში ნეგატიური კონტექსტით მოიხსენიება, რომელიც სწპობს ინდივიდუალურ ნებელობას და ადამიანს აკარგვინებს საკუთარი თავის განკარგვის უნარს.
მიუხედავად ამისა, მასის ფსიქოლოგირი შტრიხები დღესაც გვხვდება და გვხვდება არა მარტო ტოტალიტარულ საზოგადოებაში. ისინი გარკვეულწილად განაწილებულია მარკეტინგსა და პიარის სფეროშიც კი, რომელიც აგებულია რეკლამებსა და საჯარო მოთხოვნათა ცირკულაციაზე. თუმცაღა თანამედროვე რეალობაში მისი უწყინარობის მიუხედავად, კვლავ არსებობს საზოგადოებები მსოფლიო მასშტაბით, რომელშიც ქვეჯგუფები მასობრივი ადმაიანის მახასიათებლებით გამოირჩევიან და მათზე ნეგატიური ზემოქმედება ისევ შესაძლებელი ხდება.
შემდგომი კვლევები მასის ფსიქოლოგიაში ნელ-ნელა ვითარდება განმანათლებლობის ხანაში და მე-20 საუკუნის მკვლევარები მას უფრო აქტიურად და ღრმად აშუქებენ. შუმპეტერი მიიჩნევდა, რომ საერთოდ არ არსებობს საერთო ნება, საერთო მისწრაფება, მის მაგივრად გვაქვს ინდივიდუალური სურვილები, რომლებიც გარკვეულ ასპექტებში ემთხვევა ერთმანეთს, ხოლო გარკვეულ პირობებში ურთიერთსაპირისპიროა. მაგრამ შუმპეტერი აღნიშნავს, რომ ინდივიდუალური მიზნები და სურვილები უმრავლეს შემთხვევაში სწორედ რეკლამის, პროპაგანდის და სხვა მასობრივად გამოყენებადი საშულებებით ყალიბდება და იგი სულაც არ არის კავშირში თვითგადაწყვეტასთან თუ რა არის კარგი ან რა – ცუდი. თუმცა შუმპეტერის მიხედვით მასობრივი ადამიანი შეიძლება გაჩნდეს ყველგან რა დროსაც იგი კარგავს თავის ადამიანურ სახეს და მოქმედებს უმეტესად მიბაძვით.
კარლ გუსტავ იუნგი აღნიშნავდა, რომ საზოგადოებაში არსებობს კოლექტიური ქვეცნობიერი, რომელზე ზემოქმედებითაც ადამიანებზე შეიძლება საერთო ზემოქმედების მოხდენა, რადგან მათი გაერთიანება რაიმესადმი სავსებით შესაძლებელია. მასისათვის კი კოლექტიური ქვეცნობიერი ჩვეულებრივი მოვლენაა და შესაძლოა ცნობიერად ცალკეული ინიდივიდების გაერთიანებაც კი მოხდეს მასობრივი იდეოლოგიის ქვეშ, რომელიც თავის მხრივ ქვეცნობიერ ნიშნებზე იქნება აგებული. ედვარდ ბერნაისი აღნიშნავს, რომ საზოგადოებაზე ზემოქმედება ჩვეულებრივი ამბავია, მაგრამ თავის თავში ძალიან საშიში, რადგანაც იგი საკუთარ თავზე კონტროლის დაკარგვას ნიშნავს და ირაციონალური ბუნების გაბატონებასთანაა დაკავშირებული, რაც კიდეც ახასიათებს საზოგადოებას.
მასის ფსიქოლოგიას იკვლევდა ვილჰემ რეიხი, რომელიც აღნიშნავდა, რომ მასის ფსიქოლოგიური გადახდები დაკავშირებულია ფისიქოლოგიურ და ბიოლოგიურ მახასიათებელთან, რითიც უახლოვდებოდა ფროიდის იდეებს. რეიხი აღნიშნავს, რომ სექსუალურად დაუკმაყოფილებელი საზოგადოება მეტად აგრესიულია და უფრო ადვილად წამოეგება სხვათა ზეგავლენას, რომელშიც აგრესია დიდი რაოდენობით იქნება, რადგან ეს მასობრივი ადამიანისათვის იქნება საშუალება გამოამჟღავნოს და დახარჯოს თავისი სექსუალური ენერგია. ამიტომ მას მიაჩნია, რომ ადამიანის სექსუალურ ცხოვრებაში ჩარევა საზოგადოების ტოტალიტარიზმისაკენ გადახრას ნიშნავს, რის მაგალითადაც მოჰყავს საბჭოთა კავშირი და ნაცისტური გერმანია.
აღსანიშნავია ჰანა არენდტის შრომებიც. მისი მიხედვით მასის ადამიანი პირველ რიგში კარგავს ინდივიდუალურობის შეგრძნებას და თვითდაფასებას. იგი საკუთარ თავში აღმოაჩენს, რომ იგი სხვათა გარეშე არაფერია და სწორედ სხვა ადამიანებისათვის ცხოვრობს, ხოლო ეს სხვა ადამიანები ქმნიან სახელმწიფოს. ამ დროს ჩნდება მოტივი, რომ ადამიანი უფასურია და თუ მისი დაფასება უნდა მოხდეს, მოხდება იმის მიხედვით თუ როგორ ემსახურა სახელმწიფოს და საჭიროების შემთხვევაშიც თავი გაწირა თუ არა. სწორედ ინიდივიდუალიზმის გაუფასურება და საერთო ნების წინ წამოწევა, არენდტის აზრით, არის გარანტია, რომ საზოგადოება გარდაიქმნება სრულიად უკონტროლო, ნეიტრალურ, ჰომოგენურ მასად, რომლის მიმართვაც ნებისმიერი მიმართულებით ძლიერი პიროვნების ან პიროვნებების მიერ სავსებით შესაძლებელია.
მასის ფსიქოლოგიას არაპირდაპირ ეხება მაქს ვებერიც, რომელიც ქარიზმატული ლიდერის არსებობას მხოლოდ პოზიტიურად აფასებს და აღნიშნავს, რომ ქარიზმატული ლიდერი საზოგადოების ნებასთან პირდაპირაა კავშირში და შესაძლებელია მისი მეშვეობით საზოგადოებაცა და მმართველიც საერთო მიზნების ირგვლივ გაერთიანდნენ და მიაღწიონ სასურველს, იმდენად, რამდენადაც მმართელი ინდივიდი მოახერხებს ქარიზმის შენარჩუნებას ფასეულობათა და ღირებულებათა დამკვიდრებითა და ცვლით.
მასის ფსიქოლოგიის ზოგადი მახასიათებელია მაქსიმალური აქცენტი ირაციონალურობასა და სწრაფ მოქმედებაზე, რომელსაც უნდა მოსდევდეს რაიმე შედეგი. რაც მეტადაა ადამიანთა ჯგუფი აგრესიული და უკონტროლო, მით უმეტად ახდენს იგი ზეგავლენას სხვა მასობრივ ჯგუფზე, რომელსაც დაკარგული აქვს საკუთარი თავის ფლობის ინდივიდუალური ნება და უნარი. სწორედ ამის გამო მასის ფსიქოლოგიის განმახორციელებლები და გამომყენებლები იყვნენ ტოტალიტარული რეჟიმები და რელიგიური ფუნდამენტალიზმით განმსჭვალული ძალები, რომლებიც უარყოფენ ინდივიდუალურ უფლებებს, ქცევებს განმსჭვალავენ ან რაიმე ზებუნებრივით ან საერთო სახალხო ნებით და მის განხორციელებას დაიწყებ ყველანაირი მეთოდებით. მაგალითად შავი ჭირის გავრცელება შუა საუკუნეების ევროპაში ბრალდებოდათ რელიგიურ სექტებსა თუ ცალკეულ ებრაულ თემებს, რომლის უკანაც ღვთის სასჯელი იდგა, ამის გამო ხალხთა დიდი მასები აგრესიული მეთოდებით უსწორდებოდა ებრაულ და მცირე რელიგიურ თემებს. მეოცე საუკუნეში კი ევროპასა და მსოფლიოს სხვა ქვეყნებში მასის ფსიქოლოგია გამოიყენეს ისეთმა აგრესიულმა ძალებმა, როგორებიც ნაცისტები, კომუნისტები, იმპერიალისტები და რელიგიური ფუნდამენტალიზმი უდგას. სწორედ ყოველივეს გამო მასის ფსიქოლოგია უმეტეს შემთხვევაში ნეგატიური კონტექსტით მოიხსენიება, რომელიც სწპობს ინდივიდუალურ ნებელობას და ადამიანს აკარგვინებს საკუთარი თავის განკარგვის უნარს.
მიუხედავად ამისა, მასის ფსიქოლოგირი შტრიხები დღესაც გვხვდება და გვხვდება არა მარტო ტოტალიტარულ საზოგადოებაში. ისინი გარკვეულწილად განაწილებულია მარკეტინგსა და პიარის სფეროშიც კი, რომელიც აგებულია რეკლამებსა და საჯარო მოთხოვნათა ცირკულაციაზე. თუმცაღა თანამედროვე რეალობაში მისი უწყინარობის მიუხედავად, კვლავ არსებობს საზოგადოებები მსოფლიო მასშტაბით, რომელშიც ქვეჯგუფები მასობრივი ადმაიანის მახასიათებლებით გამოირჩევიან და მათზე ნეგატიური ზემოქმედება ისევ შესაძლებელი ხდება.
შემდგომი კვლევები მასის ფსიქოლოგიაში ნელ-ნელა ვითარდება განმანათლებლობის ხანაში და მე-20 საუკუნის მკვლევარები მას უფრო აქტიურად და ღრმად აშუქებენ. შუმპეტერი მიიჩნევდა, რომ საერთოდ არ არსებობს საერთო ნება, საერთო მისწრაფება, მის მაგივრად გვაქვს ინდივიდუალური სურვილები, რომლებიც გარკვეულ ასპექტებში ემთხვევა ერთმანეთს, ხოლო გარკვეულ პირობებში ურთიერთსაპირისპიროა. მაგრამ შუმპეტერი აღნიშნავს, რომ ინდივიდუალური მიზნები და სურვილები უმრავლეს შემთხვევაში სწორედ რეკლამის, პროპაგანდის და სხვა მასობრივად გამოყენებადი საშულებებით ყალიბდება და იგი სულაც არ არის კავშირში თვითგადაწყვეტასთან თუ რა არის კარგი ან რა – ცუდი. თუმცა შუმპეტერის მიხედვით მასობრივი ადამიანი შეიძლება გაჩნდეს ყველგან რა დროსაც იგი კარგავს თავის ადამიანურ სახეს და მოქმედებს უმეტესად მიბაძვით.
კარლ გუსტავ იუნგი აღნიშნავდა, რომ საზოგადოებაში არსებობს კოლექტიური ქვეცნობიერი, რომელზე ზემოქმედებითაც ადამიანებზე შეიძლება საერთო ზემოქმედების მოხდენა, რადგან მათი გაერთიანება რაიმესადმი სავსებით შესაძლებელია. მასისათვის კი კოლექტიური ქვეცნობიერი ჩვეულებრივი მოვლენაა და შესაძლოა ცნობიერად ცალკეული ინიდივიდების გაერთიანებაც კი მოხდეს მასობრივი იდეოლოგიის ქვეშ, რომელიც თავის მხრივ ქვეცნობიერ ნიშნებზე იქნება აგებული. ედვარდ ბერნაისი აღნიშნავს, რომ საზოგადოებაზე ზემოქმედება ჩვეულებრივი ამბავია, მაგრამ თავის თავში ძალიან საშიში, რადგანაც იგი საკუთარ თავზე კონტროლის დაკარგვას ნიშნავს და ირაციონალური ბუნების გაბატონებასთანაა დაკავშირებული, რაც კიდეც ახასიათებს საზოგადოებას.
მასის ფსიქოლოგიას იკვლევდა ვილჰემ რეიხი, რომელიც აღნიშნავდა, რომ მასის ფსიქოლოგიური გადახდები დაკავშირებულია ფისიქოლოგიურ და ბიოლოგიურ მახასიათებელთან, რითიც უახლოვდებოდა ფროიდის იდეებს. რეიხი აღნიშნავს, რომ სექსუალურად დაუკმაყოფილებელი საზოგადოება მეტად აგრესიულია და უფრო ადვილად წამოეგება სხვათა ზეგავლენას, რომელშიც აგრესია დიდი რაოდენობით იქნება, რადგან ეს მასობრივი ადამიანისათვის იქნება საშუალება გამოამჟღავნოს და დახარჯოს თავისი სექსუალური ენერგია. ამიტომ მას მიაჩნია, რომ ადამიანის სექსუალურ ცხოვრებაში ჩარევა საზოგადოების ტოტალიტარიზმისაკენ გადახრას ნიშნავს, რის მაგალითადაც მოჰყავს საბჭოთა კავშირი და ნაცისტური გერმანია.
აღსანიშნავია ჰანა არენდტის შრომებიც. მისი მიხედვით მასის ადამიანი პირველ რიგში კარგავს ინდივიდუალურობის შეგრძნებას და თვითდაფასებას. იგი საკუთარ თავში აღმოაჩენს, რომ იგი სხვათა გარეშე არაფერია და სწორედ სხვა ადამიანებისათვის ცხოვრობს, ხოლო ეს სხვა ადამიანები ქმნიან სახელმწიფოს. ამ დროს ჩნდება მოტივი, რომ ადამიანი უფასურია და თუ მისი დაფასება უნდა მოხდეს, მოხდება იმის მიხედვით თუ როგორ ემსახურა სახელმწიფოს და საჭიროების შემთხვევაშიც თავი გაწირა თუ არა. სწორედ ინიდივიდუალიზმის გაუფასურება და საერთო ნების წინ წამოწევა, არენდტის აზრით, არის გარანტია, რომ საზოგადოება გარდაიქმნება სრულიად უკონტროლო, ნეიტრალურ, ჰომოგენურ მასად, რომლის მიმართვაც ნებისმიერი მიმართულებით ძლიერი პიროვნების ან პიროვნებების მიერ სავსებით შესაძლებელია.
მასის ფსიქოლოგიას არაპირდაპირ ეხება მაქს ვებერიც, რომელიც ქარიზმატული ლიდერის არსებობას მხოლოდ პოზიტიურად აფასებს და აღნიშნავს, რომ ქარიზმატული ლიდერი საზოგადოების ნებასთან პირდაპირაა კავშირში და შესაძლებელია მისი მეშვეობით საზოგადოებაცა და მმართველიც საერთო მიზნების ირგვლივ გაერთიანდნენ და მიაღწიონ სასურველს, იმდენად, რამდენადაც მმართელი ინდივიდი მოახერხებს ქარიზმის შენარჩუნებას ფასეულობათა და ღირებულებათა დამკვიდრებითა და ცვლით.
მასის ფსიქოლოგიის ზოგადი მახასიათებელია მაქსიმალური აქცენტი ირაციონალურობასა და სწრაფ მოქმედებაზე, რომელსაც უნდა მოსდევდეს რაიმე შედეგი. რაც მეტადაა ადამიანთა ჯგუფი აგრესიული და უკონტროლო, მით უმეტად ახდენს იგი ზეგავლენას სხვა მასობრივ ჯგუფზე, რომელსაც დაკარგული აქვს საკუთარი თავის ფლობის ინდივიდუალური ნება და უნარი. სწორედ ამის გამო მასის ფსიქოლოგიის განმახორციელებლები და გამომყენებლები იყვნენ ტოტალიტარული რეჟიმები და რელიგიური ფუნდამენტალიზმით განმსჭვალული ძალები, რომლებიც უარყოფენ ინდივიდუალურ უფლებებს, ქცევებს განმსჭვალავენ ან რაიმე ზებუნებრივით ან საერთო სახალხო ნებით და მის განხორციელებას დაიწყებ ყველანაირი მეთოდებით. მაგალითად შავი ჭირის გავრცელება შუა საუკუნეების ევროპაში ბრალდებოდათ რელიგიურ სექტებსა თუ ცალკეულ ებრაულ თემებს, რომლის უკანაც ღვთის სასჯელი იდგა, ამის გამო ხალხთა დიდი მასები აგრესიული მეთოდებით უსწორდებოდა ებრაულ და მცირე რელიგიურ თემებს. მეოცე საუკუნეში კი ევროპასა და მსოფლიოს სხვა ქვეყნებში მასის ფსიქოლოგია გამოიყენეს ისეთმა აგრესიულმა ძალებმა, როგორებიც ნაცისტები, კომუნისტები, იმპერიალისტები და რელიგიური ფუნდამენტალიზმი უდგას. სწორედ ყოველივეს გამო მასის ფსიქოლოგია უმეტეს შემთხვევაში ნეგატიური კონტექსტით მოიხსენიება, რომელიც სწპობს ინდივიდუალურ ნებელობას და ადამიანს აკარგვინებს საკუთარი თავის განკარგვის უნარს.
მიუხედავად ამისა, მასის ფსიქოლოგირი შტრიხები დღესაც გვხვდება და გვხვდება არა მარტო ტოტალიტარულ საზოგადოებაში. ისინი გარკვეულწილად განაწილებულია მარკეტინგსა და პიარის სფეროშიც კი, რომელიც აგებულია რეკლამებსა და საჯარო მოთხოვნათა ცირკულაციაზე. თუმცაღა თანამედროვე რეალობაში მისი უწყინარობის მიუხედავად, კვლავ არსებობს საზოგადოებები მსოფლიო მასშტაბით, რომელშიც ქვეჯგუფები მასობრივი ადმაიანის მახასიათებლებით გამოირჩევიან და მათზე ნეგატიური ზემოქმედება ისევ შესაძლებელი ხდება.შემდგომი კვლევები მასის ფსიქოლოგიაში ნელ-ნელა ვითარდება განმანათლებლობის ხანაში და მე-20 საუკუნის მკვლევარები მას უფრო აქტიურად და ღრმად აშუქებენ. შუმპეტერი მიიჩნევდა, რომ საერთოდ არ არსებობს საერთო ნება, საერთო მისწრაფება, მის მაგივრად გვაქვს ინდივიდუალური სურვილები, რომლებიც გარკვეულ ასპექტებში ემთხვევა ერთმანეთს, ხოლო გარკვეულ პირობებში ურთიერთსაპირისპიროა. მაგრამ შუმპეტერი აღნიშნავს, რომ ინდივიდუალური მიზნები და სურვილები უმრავლეს შემთხვევაში სწორედ რეკლამის, პროპაგანდის და სხვა მასობრივად გამოყენებადი საშულებებით ყალიბდება და იგი სულაც არ არის კავშირში თვითგადაწყვეტასთან თუ რა არის კარგი ან რა – ცუდი. თუმცა შუმპეტერის მიხედვით მასობრივი ადამიანი შეიძლება გაჩნდეს ყველგან რა დროსაც იგი კარგავს თავის ადამიანურ სახეს და მოქმედებს უმეტესად მიბაძვით.
კარლ გუსტავ იუნგი აღნიშნავდა, რომ საზოგადოებაში არსებობს კოლექტიური ქვეცნობიერი, რომელზე ზემოქმედებითაც ადამიანებზე შეიძლება საერთო ზემოქმედების მოხდენა, რადგან მათი გაერთიანება რაიმესადმი სავსებით შესაძლებელია. მასისათვის კი კოლექტიური ქვეცნობიერი ჩვეულებრივი მოვლენაა და შესაძლოა ცნობიერად ცალკეული ინიდივიდების გაერთიანებაც კი მოხდეს მასობრივი იდეოლოგიის ქვეშ, რომელიც თავის მხრივ ქვეცნობიერ ნიშნებზე იქნება აგებული. ედვარდ ბერნაისი აღნიშნავს, რომ საზოგადოებაზე ზემოქმედება ჩვეულებრივი ამბავია, მაგრამ თავის თავში ძალიან საშიში, რადგანაც იგი საკუთარ თავზე კონტროლის დაკარგვას ნიშნავს და ირაციონალური ბუნების გაბატონებასთანაა დაკავშირებული, რაც კიდეც ახასიათებს საზოგადოებას.
მასის ფსიქოლოგიას იკვლევდა ვილჰემ რეიხი, რომელიც აღნიშნავდა, რომ მასის ფსიქოლოგიური გადახდები დაკავშირებულია ფისიქოლოგიურ და ბიოლოგიურ მახასიათებელთან, რითიც უახლოვდებოდა ფროიდის იდეებს. რეიხი აღნიშნავს, რომ სექსუალურად დაუკმაყოფილებელი საზოგადოება მეტად აგრესიულია და უფრო ადვილად წამოეგება სხვათა ზეგავლენას, რომელშიც აგრესია დიდი რაოდენობით იქნება, რადგან ეს მასობრივი ადამიანისათვის იქნება საშუალება გამოამჟღავნოს და დახარჯოს თავისი სექსუალური ენერგია. ამიტომ მას მიაჩნია, რომ ადამიანის სექსუალურ ცხოვრებაში ჩარევა საზოგადოების ტოტალიტარიზმისაკენ გადახრას ნიშნავს, რის მაგალითადაც მოჰყავს საბჭოთა კავშირი და ნაცისტური გერმანია.
აღსანიშნავია ჰანა არენდტის შრომებიც. მისი მიხედვით მასის ადამიანი პირველ რიგში კარგავს ინდივიდუალურობის შეგრძნებას და თვითდაფასებას. იგი საკუთარ თავში აღმოაჩენს, რომ იგი სხვათა გარეშე არაფერია და სწორედ სხვა ადამიანებისათვის ცხოვრობს, ხოლო ეს სხვა ადამიანები ქმნიან სახელმწიფოს. ამ დროს ჩნდება მოტივი, რომ ადამიანი უფასურია და თუ მისი დაფასება უნდა მოხდეს, მოხდება იმის მიხედვით თუ როგორ ემსახურა სახელმწიფოს და საჭიროების შემთხვევაშიც თავი გაწირა თუ არა. სწორედ ინიდივიდუალიზმის გაუფასურება და საერთო ნების წინ წამოწევა, არენდტის აზრით, არის გარანტია, რომ საზოგადოება გარდაიქმნება სრულიად უკონტროლო, ნეიტრალურ, ჰომოგენურ მასად, რომლის მიმართვაც ნებისმიერი მიმართულებით ძლიერი პიროვნების ან პიროვნებების მიერ სავსებით შესაძლებელია.
მასის ფსიქოლოგიას არაპირდაპირ ეხება მაქს ვებერიც, რომელიც ქარიზმატული ლიდერის არსებობას მხოლოდ პოზიტიურად აფასებს და აღნიშნავს, რომ ქარიზმატული ლიდერი საზოგადოების ნებასთან პირდაპირაა კავშირში და შესაძლებელია მისი მეშვეობით საზოგადოებაცა და მმართველიც საერთო მიზნების ირგვლივ გაერთიანდნენ და მიაღწიონ სასურველს, იმდენად, რამდენადაც მმართელი ინდივიდი მოახერხებს ქარიზმის შენარჩუნებას ფასეულობათა და ღირებულებათა დამკვიდრებითა და ცვლით.
მასის ფსიქოლოგიის ზოგადი მახასიათებელია მაქსიმალური აქცენტი ირაციონალურობასა და სწრაფ მოქმედებაზე, რომელსაც უნდა მოსდევდეს რაიმე შედეგი. რაც მეტადაა ადამიანთა ჯგუფი აგრესიული და უკონტროლო, მით უმეტად ახდენს იგი ზეგავლენას სხვა მასობრივ ჯგუფზე, რომელსაც დაკარგული აქვს საკუთარი თავის ფლობის ინდივიდუალური ნება და უნარი. სწორედ ამის გამო მასის ფსიქოლოგიის განმახორციელებლები და გამომყენებლები იყვნენ ტოტალიტარული რეჟიმები და რელიგიური ფუნდამენტალიზმით განმსჭვალული ძალები, რომლებიც უარყოფენ ინდივიდუალურ უფლებებს, ქცევებს განმსჭვალავენ ან რაიმე ზებუნებრივით ან საერთო სახალხო ნებით და მის განხორციელებას დაიწყებ ყველანაირი მეთოდებით. მაგალითად შავი ჭირის გავრცელება შუა საუკუნეების ევროპაში ბრალდებოდათ რელიგიურ სექტებსა თუ ცალკეულ ებრაულ თემებს, რომლის უკანაც ღვთის სასჯელი იდგა, ამის გამო ხალხთა დიდი მასები აგრესიული მეთოდებით უსწორდებოდა ებრაულ და მცირე რელიგიურ თემებს. მეოცე საუკუნეში კი ევროპასა და მსოფლიოს სხვა ქვეყნებში მასის ფსიქოლოგია გამოიყენეს ისეთმა აგრესიულმა ძალებმა, როგორებიც ნაცისტები, კომუნისტები, იმპერიალისტები და რელიგიური ფუნდამენტალიზმი უდგას. სწორედ ყოველივეს გამო მასის ფსიქოლოგია უმეტეს შემთხვევაში ნეგატიური კონტექსტით მოიხსენიება, რომელიც სწპობს ინდივიდუალურ ნებელობას და ადამიანს აკარგვინებს საკუთარი თავის განკარგვის უნარს.
მიუხედავად ამისა, მასის ფსიქოლოგირი შტრიხები დღესაც გვხვდება და გვხვდება არა მარტო ტოტალიტარულ საზოგადოებაში. ისინი გარკვეულწილად განაწილებულია მარკეტინგსა და პიარის სფეროშიც კი, რომელიც აგებულია რეკლამებსა და საჯარო მოთხოვნათა ცირკულაციაზე. თუმცაღა თანამედროვე რეალობაში მისი უწყინარობის მიუხედავად, კვლავ არსებობს საზოგადოებები მსოფლიო მასშტაბით, რომელშიც ქვეჯგუფები მასობრივი ადმაიანის მახასიათებლებით გამოირჩევიან და მათზე ნეგატიური ზემოქმედება ისევ შესაძლებელი ხდება.შემდგომი კვლევები მასის ფსიქოლოგიაში ნელ-ნელა ვითარდება განმანათლებლობის ხანაში და მე-20 საუკუნის მკვლევარები მას უფრო აქტიურად და ღრმად აშუქებენ. შუმპეტერი მიიჩნევდა, რომ საერთოდ არ არსებობს საერთო ნება, საერთო მისწრაფება, მის მაგივრად გვაქვს ინდივიდუალური სურვილები, რომლებიც გარკვეულ ასპექტებში ემთხვევა ერთმანეთს, ხოლო გარკვეულ პირობებში ურთიერთსაპირისპიროა. მაგრამ შუმპეტერი აღნიშნავს, რომ ინდივიდუალური მიზნები და სურვილები უმრავლეს შემთხვევაში სწორედ რეკლამის, პროპაგანდის და სხვა მასობრივად გამოყენებადი საშულებებით ყალიბდება და იგი სულაც არ არის კავშირში თვითგადაწყვეტასთან თუ რა არის კარგი ან რა – ცუდი. თუმცა შუმპეტერის მიხედვით მასობრივი ადამიანი შეიძლება გაჩნდეს ყველგან რა დროსაც იგი კარგავს თავის ადამიანურ სახეს და მოქმედებს უმეტესად მიბაძვით.
კარლ გუსტავ იუნგი აღნიშნავდა, რომ საზოგადოებაში არსებობს კოლექტიური ქვეცნობიერი, რომელზე ზემოქმედებითაც ადამიანებზე შეიძლება საერთო ზემოქმედების მოხდენა, რადგან მათი გაერთიანება რაიმესადმი სავსებით შესაძლებელია. მასისათვის კი კოლექტიური ქვეცნობიერი ჩვეულებრივი მოვლენაა და შესაძლოა ცნობიერად ცალკეული ინიდივიდების გაერთიანებაც კი მოხდეს მასობრივი იდეოლოგიის ქვეშ, რომელიც თავის მხრივ ქვეცნობიერ ნიშნებზე იქნება აგებული. ედვარდ ბერნაისი აღნიშნავს, რომ საზოგადოებაზე ზემოქმედება ჩვეულებრივი ამბავია, მაგრამ თავის თავში ძალიან საშიში, რადგანაც იგი საკუთარ თავზე კონტროლის დაკარგვას ნიშნავს და ირაციონალური ბუნების გაბატონებასთანაა დაკავშირებული, რაც კიდეც ახასიათებს საზოგადოებას.
მასის ფსიქოლოგიას იკვლევდა ვილჰემ რეიხი, რომელიც აღნიშნავდა, რომ მასის ფსიქოლოგიური გადახდები დაკავშირებულია ფისიქოლოგიურ და ბიოლოგიურ მახასიათებელთან, რითიც უახლოვდებოდა ფროიდის იდეებს. რეიხი აღნიშნავს, რომ სექსუალურად დაუკმაყოფილებელი საზოგადოება მეტად აგრესიულია და უფრო ადვილად წამოეგება სხვათა ზეგავლენას, რომელშიც აგრესია დიდი რაოდენობით იქნება, რადგან ეს მასობრივი ადამიანისათვის იქნება საშუალება გამოამჟღავნოს და დახარჯოს თავისი სექსუალური ენერგია. ამიტომ მას მიაჩნია, რომ ადამიანის სექსუალურ ცხოვრებაში ჩარევა საზოგადოების ტოტალიტარიზმისაკენ გადახრას ნიშნავს, რის მაგალითადაც მოჰყავს საბჭოთა კავშირი და ნაცისტური გერმანია.
აღსანიშნავია ჰანა არენდტის შრომებიც. მისი მიხედვით მასის ადამიანი პირველ რიგში კარგავს ინდივიდუალურობის შეგრძნებას და თვითდაფასებას. იგი საკუთარ თავში აღმოაჩენს, რომ იგი სხვათა გარეშე არაფერია და სწორედ სხვა ადამიანებისათვის ცხოვრობს, ხოლო ეს სხვა ადამიანები ქმნიან სახელმწიფოს. ამ დროს ჩნდება მოტივი, რომ ადამიანი უფასურია და თუ მისი დაფასება უნდა მოხდეს, მოხდება იმის მიხედვით თუ როგორ ემსახურა სახელმწიფოს და საჭიროების შემთხვევაშიც თავი გაწირა თუ არა. სწორედ ინიდივიდუალიზმის გაუფასურება და საერთო ნების წინ წამოწევა, არენდტის აზრით, არის გარანტია, რომ საზოგადოება გარდაიქმნება სრულიად უკონტროლო, ნეიტრალურ, ჰომოგენურ მასად, რომლის მიმართვაც ნებისმიერი მიმართულებით ძლიერი პიროვნების ან პიროვნებების მიერ სავსებით შესაძლებელია.
მასის ფსიქოლოგიას არაპირდაპირ ეხება მაქს ვებერიც, რომელიც ქარიზმატული ლიდერის არსებობას მხოლოდ პოზიტიურად აფასებს და აღნიშნავს, რომ ქარიზმატული ლიდერი საზოგადოების ნებასთან პირდაპირაა კავშირში და შესაძლებელია მისი მეშვეობით საზოგადოებაცა და მმართველიც საერთო მიზნების ირგვლივ გაერთიანდნენ და მიაღწიონ სასურველს, იმდენად, რამდენადაც მმართელი ინდივიდი მოახერხებს ქარიზმის შენარჩუნებას ფასეულობათა და ღირებულებათა დამკვიდრებითა და ცვლით.
მასის ფსიქოლოგიის ზოგადი მახასიათებელია მაქსიმალური აქცენტი ირაციონალურობასა და სწრაფ მოქმედებაზე, რომელსაც უნდა მოსდევდეს რაიმე შედეგი. რაც მეტადაა ადამიანთა ჯგუფი აგრესიული და უკონტროლო, მით უმეტად ახდენს იგი ზეგავლენას სხვა მასობრივ ჯგუფზე, რომელსაც დაკარგული აქვს საკუთარი თავის ფლობის ინდივიდუალური ნება და უნარი. სწორედ ამის გამო მასის ფსიქოლოგიის განმახორციელებლები და გამომყენებლები იყვნენ ტოტალიტარული რეჟიმები და რელიგიური ფუნდამენტალიზმით განმსჭვალული ძალები, რომლებიც უარყოფენ ინდივიდუალურ უფლებებს, ქცევებს განმსჭვალავენ ან რაიმე ზებუნებრივით ან საერთო სახალხო ნებით და მის განხორციელებას დაიწყებ ყველანაირი მეთოდებით. მაგალითად შავი ჭირის გავრცელება შუა საუკუნეების ევროპაში ბრალდებოდათ რელიგიურ სექტებსა თუ ცალკეულ ებრაულ თემებს, რომლის უკანაც ღვთის სასჯელი იდგა, ამის გამო ხალხთა დიდი მასები აგრესიული მეთოდებით უსწორდებოდა ებრაულ და მცირე რელიგიურ თემებს. მეოცე საუკუნეში კი ევროპასა და მსოფლიოს სხვა ქვეყნებში მასის ფსიქოლოგია გამოიყენეს ისეთმა აგრესიულმა ძალებმა, როგორებიც ნაცისტები, კომუნისტები, იმპერიალისტები და რელიგიური ფუნდამენტალიზმი უდგას. სწორედ ყოველივეს გამო მასის ფსიქოლოგია უმეტეს შემთხვევაში ნეგატიური კონტექსტით მოიხსენიება, რომელიც სწპობს ინდივიდუალურ ნებელობას და ადამიანს აკარგვინებს საკუთარი თავის განკარგვის უნარს.
მიუხედავად ამისა, მასის ფსიქოლოგირი შტრიხები დღესაც გვხვდება და გვხვდება არა მარტო ტოტალიტარულ საზოგადოებაში. ისინი გარკვეულწილად განაწილებულია მარკეტინგსა და პიარის სფეროშიც კი, რომელიც აგებულია რეკლამებსა და საჯარო მოთხოვნათა ცირკულაციაზე. თუმცაღა თანამედროვე რეალობაში მისი უწყინარობის მიუხედავად, კვლავ არსებობს საზოგადოებები მსოფლიო მასშტაბით, რომელშიც ქვეჯგუფები მასობრივი ადმაიანის მახასიათებლებით გამოირჩევიან და მათზე ნეგატიური ზემოქმედება ისევ შესაძლებელი ხდება.
geword.wordpress.com
Комментариев нет:
Отправить комментарий