ზიგმუნდ ფროიდის ცხოვრება და მოღვაწეობა

ზიგმუნდ ფროიდის ცხოვრება და მოღვაწეობა

ზიგმუნდ ფროიდი – მოაზროვნე და ფილოსოფოსი, რომელმაც გადატრიალება მოახდინა 20 ს-ის მსოფლმხედველობაში. ფროიდმა თავის “დოქტრინას” წარუმძღვარა სიტყვები: ” მეცნიერულმა აღმოჩენებმა 3 უდიდესი დარტყმა განაცდევინა კაცობრიობის ამბიციებს. ეს აღმოჩენებია: კოპერნიკი(სამყაროს ცენტრისტული იდეის მსხვრევა), დარვინის თეორია (ღვთაებრივი წარმომავლობის გაბათილება) და ჩემი ფსიქოანალიზი.”

ვენა. 1885 წლის 20 ივნისი.

 შაბათი საღამო. ახალგაზრდა ნევროპათოლოგი ზიგმუნდ ფროიდი საავადმყოფოში შეყოვნდა. იგი სასიყვარულო წერილს წერს. “შაბათი საღამო” შემთხვევით არ არის მითითებული. ექიმი ფროიდი დიდ მნიშვნელობას ანიჭებს ზუსტ თარიღებს. იგი ყველაფერს ანიჭებს მნიშვნელობას. გონება ვნების წინააღმდეგ — მთელი მისი ცხოვრების თემაა. იმ საღამოს სიყვარულმა იზეიმა გამარჯვება. როგორც ზღაპარშია: პრინცი აკაკუნებს სასახლის კარიბჭეზე.”ჩემო პატარა პრინცესა! მე დიდი ხნით ჩამოვალ, გატენილი საფულით (და მე შენთვის მაქვს რაღაც), ხოლო შემდეგ წავალ პარიზში, გავხდები იქ დიდი მეცნიერი, ვენაში შარავანდედმოსილი დავბრუნდები და ჩვენ მაშინვე დავქორწინდებით. მე ვუმკურნალებ ყველა განუკურნებელ ნევროტიკს, შენ კი იზრუნებ ჩემს ჯანმრთელობაზე, და მე ბევრს, ბევრს გაკოცებ მანამ, სანამ შენ არ გახდები ძლიერი, მხიარული და ბედნიერი, და ჩვენზე დაწერენ: თუ ისინი არ მოკვდნენ, მაშინ ცოცხლები არიან დღემდე.”

საკუთარი თავისადმი ირონიული დამოკიდებულება — ეს მთლიანად ფროიდია. იმ მომენტშიც კი, როდესაც მისი ბედი წყდება. მან ესესაა მიიღო ნანატრი სტიპენდია საზღვარგარეთ სტაჟირებისთვის. მას ხომ უკვე დაესიზმრა, რომ ფულს უფრო დამსახურებულ კანდიდატს მისცემდნენ! გახარებული ფროიდი წერს ჰამბურგში მყოფ საცოლეს მარტას. იგი მაინც წავა პარიზში, მსოფლიოში ცნობილ ნევროპათოლოგთან ჟან მარტინ შარკოსთან! ის, რასაც იგი იქ ნახავს, გაიგებს და შეინახავს მეხსიერებაში, აქცევს ახალგაზრდა პრივატ-დოცენტს ვენიდან იმ ფროიდამდე, რომელსაც დღეს იცნობს მთელი მსოფლიო. გამგზავრება პარიზში — ეს არის დასაწყისი მისი გრძელი და ხანგრძლივი მოგზაურობისა შეუცნობელში, “იდის” სამეფოში.

15 წლის შემდეგ “სიზმრებში” ფროიდი დაწერს: “არაცნობიერი არის ჭეშმარიტად რეალური ფსიქიკური.” და ვინ დაადანაშაულებს მას თავმდაბლური ფანტაზიისთვის უკვდავების შესახებ პრინცესასთვის მიწერილ წერილში? ზიგმუნდ ფროიდი გარდაიცვალა თითქმის 70 წლის წინ, მაგრამ “ის დღემდე ცოცხალია, როგორც აღნიშნა ერთმა ბიოგრაფმა. უკვე დიდი ხანია ყოველდღიურ ხმარებაში შემოვიდა ისეთი ცნებები, როგორიცაა განდევნა და ნევროზი, “წამოცდენები ფროიდისეულად”, ოიდიპოსის კომპლექსი და ნარცისიზმი… ეს სიტყვები თითქოს ყველასთვის ნაცნობია, მაგრამ ცოტას თუ აქვს წარმოდგენა, რას ნიშნავს ყველაფერი ეს. ფროიდის პერსონა დღემდე მოცულია ურთიერთწინააღმდეგობების ბურუსით. ვის არ ხედავენ მასში! აზროვნების გიგანტს, დიდ ამომხსნელს იმ საიდუმლოებისა, რასაც ადამიანი ჰქვია, და პირიქით: მეცნიერული ზღაპრების შემთხზველსა და ავანტიურისტს. თავისი “შარავანდედი” ფროიდმა მიიღო, იგი თავად მონაწილეობდა მის შექმნაში.

საუკუნეების გასაყარი, როდესაც ზიგმუნდ ფროიდმა საფუძველი ჩაუყარა ფსიქოანალიზს — ეს არის ეპოქა ფინ დე სიეცლე, “საუკუნის დასასრული”, ადამიანთა ცხოვრებასა და საქმიანობაში რადიკალური ცვლილებების პერიოდი. 1905 წელს ალბერტ აინშტაინმა შეცვალა სამყაროს ფიზიკური სურათი, უფრო ადრე, 1900 წელს მაქს პლანკმა საფუძველი ჩაუყარა კვანტურ მექანიკას. კიდევ უფრო ადრე, 1895 წელს კონრად რენტგენმა აღმოაჩინა საოცარი სხივები, რომლებიც საშუალებას გვაძლევენ, ჩავიხედოთ ადამიანის სხეულში… ეს არის ეპოქა, როდესაც ყველგან გაყავთ სატელეფონო და ტელეგრაფის ქსელები, რომლებიც კონტინენტებს აკავშირებენ ერთმანეთთან. შეუჩერებლად იზრდება ქალაქები და მათთან ერთად სოციალური პრობლემებიც, მაგალითად, უმუშევრობა. ევროპაში იბადება ნაციონალიზმი და იმპერიას, რომელიც ვენის მშვენიერი ფასადის უკან იმალება, გარდაუვალი დანგრევა ემუქრება. და რაც მთავარია — ადამიანებში სულ უფრო კლებულობს სიკვდილის შემდეგ გადარჩენის რწმენა…

მას შემდეგ, რაც ნიცშემ თქვა, რომ ღმერთი მოკვდა, აღმოცენდა ეგზისტენციალური ვაკუუმი, — ასე აღწერს “საუკუნის დასასრულის” სულიერ მდგომარეობას პროფესორი როლფ ჰაუბლი ფრანკფურტის ზიგმუნდ ფროიდის სახელობის ინსტიტუტიდან. სწორედ ამ ვაკუუმში წარმოიშვა ფსიქოანალიზი — მცდელობა ახლებურად გაეცეს პასუხი კითხვას ადამიანის არსისა და ბედისწერის შესახებ. უფრო და უფრო არამყუდრო სამყაროში საკუთარ თავთან მარტო დარჩენილი ინდივიდი იძულებული იყო თავიდან ეძებნა თავისი ადგილი დედამიწაზე — ყურადღებით დაკვირვებოდა საკუთარ შინაგან სამყაროს. ფსიქიკურის ძიება ადამიანში —გუსტავ კლიმტის ნახატებიდან დაწყებული ფროიდის ფსიქოანალიზით დამთავრებული — იყო ვენური “საუკუნის დასასრულის” საფირმო ნიშანი.

ეს იყო რეაქცია ახალ დროში პიროვნების კრიზისზე, — წერს ამერიკელი ისტორიკოსი კარლ შორსკე. რაციონალურმა ადამიანმა (რომელიც საკუთარ თავს მართავს მორალის საშუალებით, ხოლო ბუნებას იმორჩილებს მეცნიერების დახმარებით) მე-19-მე-20 საუკუნეების მიჯნაზე ადგილი დაუთმო ფსიქოლოგიურ ადამიანს — უფრო რთულს და უფრო ამოუცნობს. ჩვენი “იდი”, თუნდაც შიშით, მაგრამ მაინც იწყებდა საკუთარი გრძნობებისა და ინსტინქტების სარკეში თვალიერებას. ფროიდის შრომების გარეშე ყველაფერი ეს წარმოუდგენელი იქნებოდა. უხეშად რომ გამოვხატოთ ჭეშმარიტება, შეიძლება ითქვას ასეც: ფროიდი — თანამედროვე ადამიანის ექიმი.

ზიგმუნდ ფროიდი, 1863 წ

სიგიზმუნდ-შლომო (ზიგმუნდ ფროიდი) დაიბადა 1856 წლის 6 მაისს მორავიის ქალაქ ფრეიბერგში (ავსტრო-უნგრეთი, დღევანდელი ჩეხეთის ტერიტორია). სამი წლის შემდეგ მისი მამის, იაკობ ფროიდის, ღარიბი ტყავით მოვაჭრის, ფინანსური მდგომარეობა უარესობისკენ წავიდა. ოჯახი ვენაში გადავიდა საცხოვრებლად.

8 წლის ზიგმუნდ ფროიდი მამასთან ერთად

დადგა მძიმე დრო. ფროიდს თითქმის ნახევარი ცხოვრების მანძილზე სიღარიბის შიში სდევდა თან. როდესაც იგი 43 წლის იყო, იგი მეგობარს წერდა: “ფული ისე მოქმედებს ჩემზე, როგორც გამამხიარულებელი გაზი.” მოგვიანებით ფროიდმა უარი თქვა დაბადებისას მისთვის დარქმეულ სახელზე. ჩააბარა რა 17 წლის ასაკში ვენის უნივერსიტეტის მედიცინის ფაკულტეტზე, სიგიზმუნდი გახდა ზიგმუნდი, ხოლო სახელ შლომოს საერთოდ არ ხმარობდა. მართალია ბავშვობაში მას აოცებდა “ძველი აღთქმა” და მთელი სიცოცხლის მანძილზე აღიარებდა, რომ იუდაიზმის მიმდევარი იყო, ფროიდი უფრო მეტად მაინც ათეისტად აღიქვამდა საკუთარ თავს და ებრაულ დღესასწაულებს არასოდეს არ აღნიშნავდა.  ბავშვობაში, გოეთეს გავლენით, ბუნებისმეტყველებით იყო გატაცებული. ვენის უნივერსიტეტში სწავლისას მისი მსოფლმხედველობა პოზიტივიზმისა და მექანიციზმის გავლენის ქვეშ ყალიბდებოდა.

ერთწლიანი სავლდებულო საჯარო სამსახურის შემდეგ იგი დაქორწინდა თავის საცოლეზე, ყოფილი ჰამბურგელი რაბინის ბერნეისის შვილიშვილზე. 1876-82 წლებში ცხოველთა ფიზიოლოგიის ლაბორატორიაში მუშაობდა. უნივერსიტეტში სწავლის წლებში მას მფარველობდა ერნსტ ბრიუკე. ცნობილმა ფიზიოლოგმა ზიგმუნდს მეცნერული სიზუსტისადმი სიყვარული ჩაუნერგა. ზიგმუნდმა, რომელიც ღამეებს ატარებდა ლაბორატორიებში და მიკროსკოპის ქვეშ სწავლობდა თევზების და კიბოების ნერვულ უჯრედებს, ახალი მეთოდიც კი გამოიგონა ნერვული ქსოვილის ანათალების შესაღებად. მას ყოველთვის ახსოვდა თავისი მასწავლებელი და თავის მესამე ვაჟს ერნსტი დაარქვა. ფროიდს სხვა გმირებიც ჰყავდა. მისი ახალგაზრდობის კუმირი იყო ოლივერ კრომველი, მე-17 საუკუნის ინგლისში სამოქალაქო ომების ლიდერი (ფროიდის მეორე ვაჟს ოლივერი დაარქვეს). ხოლო თავის პირველ ვაჟიშვილს ჟან მარტინს ეს სახელი შარკოს პატივსაცემად დაარქვა, რომელსაც მოგვიანებით 1885 წლის შემოდგომაზე შეხვდა.

ვაჟებთან ერთად, 1916 წ.

პარიზი. 1885 წლის 24 ნოემბერი. “ჩემო ძვირფასო, მე ძალიან კარგად ვარ. დიდი ცვლილებები ხდება. შარკომ — ჩვენი დროის ერთ-ერთმა უდიდესმა ექიმმა, გენიოსმა ადამიანმა — უბრალოდ გადაატრიალა მთელი ჩემი მსოფლმხედველობა. მისი ლექციებიდან ისე გამოვდივარ, როგორც ნოტრ-დამის ტაძრიდან, სავსე ემოციებით და განცდებით. თუმცა ეს მე მღლის; ამის მერე არანაირი სურვილი აღარ მაქვს საკუთარი სისულელეებით დავკავდე.”

 ჟან მარტინ შარკო ლექციაზე სალპეტრიერში

ჟან მარტინ შარკო, ”58 წლის მაღალი ადამიანი, თავზე ცილინდრით, მუქი ფერის თვალებით და რაღაც განსაკუთრებულად რბილი მზერით” — ეს იყო მიუწვდომელ სიმაღლეზე მდგარი ოსტატი “ჯადოქრის მოწაფე”,-ფროიდის თვალში. ერთხელ შარკომ თავის ვილაში დაპატიჟა საღამოს გასატარებლად. იმისთვის, რომ უხერხულად არ ეგრძნო თავი ელეგანტურად ჩაცმული ქალებისა და მამაკაცების კომპანიაში, ახალგაზრდა სტაჟიორმა კოკაინს მიმართა. ჯერ კიდევ ვენაში, როდესაც ექიმის ასისტენტად მუშაობდა, ფროიდი უნიშნავდა პაციენტებს და მედდებს მოდურ “ტკივილგამაყუჩებელ და მატონიზირებელ” პრეპარატს, მარტასაც კი უგზავნიდა მცირე დოზებს ჰამბურგში. 1884 წლის ნაშრომში “კოკაინზე” ფროიდი აქებდა ნივთიერების თერაპიულ მნიშვნელობას, რისთვისაც მოგვიანებით, როდესაც დაგროვდა საკმარისი რაოდენობით ფაქტები კოკაინზე დამოკიდებულების შესახებ, დიდი კრიტიკა დაიმსახურა. იგი კოკაინს ყნოსავდა 1890-იან წლების ბოლომდე — ცხვირში გასახსნელად, დეპრესიის წინააღმდეგ აბრძოლველად, უბრალოდ იმისთვის, რომ “ჰქონოდა პირის გაღების უნარი”, როგორც იმ საღამოს შარკოს ვილაში. შარკოს არაჩვეულებრივ ლექციებს უფრო მართებული იქნება სპექტაკლებს თუ ვუწოდებთ. იგი ისტერიით დაავადებულ პაციენტებს ჰგვრიდა ჰიპნოზურ ძილს, ხოლო შემდეგ შთაგონებისა და კუნთების გარკვეულ უბნებზე ზემოქმედების გზით იწვევდა სიმპტომების ქაოტურ აღრევას. ზოგიერთ ქალ პაციენტში ადგილი ჰქონდა რიგიდულ კატალეფსიას: ისინი შეშდებოდნენ, სრულებით არაფერზე არ რეაგირებდნენ, ნემსის ჩხვლეტაზეც კი. სხვები არაბუნებრივად ატრიალებდნენ ხელებსა და ფეხებს, ყვიროდნენ, ოხრავდნენ და ღებულობდნენ ორაზროვან “ვნებიან პოზებს”, როგორც უწოდა შარკომ. სავსებით შესაძლებელია, რომ ამ ისტერიული შეტევებიდან, რომლის მოწმეც იყო ხოლმე ფროიდი, ზოგიერთი მთავრდებოდა ორგაზმით. ფროიდი ძალზე გაიტაცა შარკოს იდეებმა. “ჩემი ტვინი”, — წერდა ის მარტას, — “სავსეა ისე, როგორც თეატრში გატარებული საღამოს შემდეგ”.

ფროიდი და მარტა; Freud and Martha in 1884

ანტიკურ პერიოდში ისტერიას მიიჩნევდნენ მხოლოდ და მხოლოდ ქალის დაავადებად, რომელიც გამოწვეული იყო სისხლის მიმოქცევის დარღვევით საშვილოსნოში (ბერძნულად Hystera). მე-19 საუკუნეში თანდათანობით მიხვდნენ, რომ საქმე ნერვულ დარღვევაში, ნერვოზშია. დღესდღეისობით ექიმები ამჯობინებენ ისაუბრონ არა ისტერიაზე, არამედ კონვერსიულ დარღვევებზე. მათ მიაკუთვნებენ, მაგალითად, პარალიჩს, რომლის ახსნაც არ შეიძლება ნერვული დაავადებებით. ეს შემთხვევები დაკავშირებულია სტრესთან, რომელიც გავლენას ახდენს ტვინის ლიმბურ სისტემაზე. შარკომ ერთ-ერთმა პირველმა გამოავლინა ისტერია მამაკაცებში. მისი აზრით, იგი განპირობებულია ტვინში ფუნქციონალური ცვლილებებით, რომლებიც ხდება ფსიქიკური ტრავმის შემდეგ — მაგალითად, რკინიგზაზე მომხდარი ავარია, საყვარელი ადამიანის სიკვდილით გამოწვეული სტრესი და ა.შ. შარკო მიიჩნევდა, რომ დაავადების მიზეზი შეიძლება იყოს ფიზიკური დაზიანება, ანუ აფექტები. შარკო ერთი ფეხით უკვე ნეიტრალურ ხაზზე იდგა ტვინსა და Pსყცჰე-ს შორის, სფეროსი, რომელიც ბურუსითაა მოცული. ჰიპნოზი იწვევს და შემდეგ აქრობს კატალეფსიას ისტერიულ ქალებში? შარკო ასეთ დასკვნას აკეთებს: ტვინს და სხეულს მართავენ ფსიქიკური ხატები და იდეები. მონდომებით სწავლობდა რა თევზებისა და კიბოების ფიზიოლოგიას, ფროიდი გაოცებული აღნიშნავს: “ისტერია ისე მიმდინარეობს, თითქოს არანაირი ტვინის ანატომია არ არსებობდეს.”

ვილჰელმ ფლისი და ზიგმუნდ ფროიდი

ვენა. 1887 წლის 28 დეკემბერი. ფროიდი წერს ბერლინში ექიმ-ოთოლარინგოლოგს ვილჰელმ ფრისს — ერთადერთ ადამიანს, რომელსაც იგი ყველაფერს უყვებოდა, ხანდახან პოტენციასთან დაკავშირებულ პრობლემებზეც კი ჩიოდა მასთან. ფლისი დიდხანს იყო მისი ალტერ ეგო. ხოლო შემდეგ მტერი გახდა. ფრისისთვის მიწერილი თითქმის სამასი წერილიდან, მეორეში ფროიდი წერს: “მე გამიტაცა ჰიპნოზმა და მივაღწიე მცირე, მაგრამ მნიშვნელოვან წარმატებებს”; ეს იყო ექსპერიმენტების პერიოდი.

პარიზიდან დაბრუნებულმა ფროიდმა კერძო პრაქტიკა დაიწყო, ფლობდა მკურნალობის საკმაოდ ვიწრო რეპერტუარს — მასაჟი, ელექტროთერაპია, ჰიპნოზი. იგი ჰიპნოზის სეანსებს უტარებდა ვენაში ცნობილ ადამიანებს — ბარონესა ფონ ლიბენს (ფსიქოანალიტიკურ ლიტერატურაში შევიდა, როგორც “ქალბატონი სესილია მ.”), მდიდარ ქვრივს ფანი მოზერს (“ემმი ფონ ნ.”). თუმცა ჰიპნოზი არ არის მხოლოდ მკურნალობის მეთოდი — ეს იყო სარკმელი, რომლითაც ფროიდი სწვდებოდა ფსიქე-ს საიდუმლოებით მოცულ სფეროებს. მის პაციენტებს მეხსირების სიღრმეებიდან ამოჰქონდათ განცდები, რომელთა გახსენებაც არ შეეძლოთ ფხიზელ მდგომარეობაში. ისტერიის გამოვლინებები, რომლებსაც აკვირდებოდა ფროიდი — კატალეფსია, აუხსნელი ტკივილები, უეცარი ჩავარდნები მეხსიერებაში — ელოდნენ ახსნა-განმარტებას. რატომაც არ შეიძლებოდა ისინი ახსნილიყო არაცნობიერით? “მეცნიერებამ უფრო მეტი იცის, ვიდრე ცნობიერება ფაქტიურად განიცდის. საჭიროა განცდილში დავინახოთ კვალი იმისა, რაც “ხდება და მოძრაობს” ფარდის უკან”. ეს დაწერა ჯერ კიდევ იოჰან ფრიდრიხ ჰერბარტმა — მე-19 საუკუნის დასაწყისის ფსიქოლოგმა.

იოსიფ ბრეიერი, 1877 წელი

არაცნობიერზე, სულის საიდუმლო ცხოვრებაზე ფროიდამდე გაცილებით ადრეც ლაპარაკობდნენ. 1869 წელს ფილოსოფოსმა ედუარდ ფონ გარტმანმა გამოაქვეყნა “არაცნობიერის ფილოსოფია”, რომელიც საკმაოდ პოპულარული გახდა. ფსიქოლოგი გუსტავ ფეხნერი საუბრობდა “არაცნობიერ შეგრძნებებზე”. ფროიდს არ აღმოუჩენია არაცნობიერი — მან ამ სიტყვას ახალი მნიშვნელობა მიანიჭა. საფუძველი იყო ფსიქიკური ტრავმის თეორია. ფროიდმა გაამწვავა შარკოს იდეები ემოციონალურ შოკზე. თავის მეგობართან იოსეფ ბრეიერთან ერთად მან წამოაყენა შემდეგი ჰიპოთეზა: ისტერიის სიმპტომები — ეს არის შედეგი ცნობიერებაში ვერ დატეული აფექტებისა: შეშინების, შიშის, სირცხვილის. როგორც, მაგალითად, “ანნა ო.”-ს შემთხვევაში, რომლის ავადმყოფობის ისტორიაც გახდა ფსიქოანალიზის კლასიკა. ანნა, რომელიც ბრეიერთან მკურნალობდა, რეგულარულად ვარდებოდა ავტოჰიპნოტურ ტრანსში და მისი მარჯვენა ხელი პარალიზებული ხდებოდა. მას სავსებით ავიწყდებოდა მშობლიური ენა და მხოლოდ ინგლისურად ლაპარაკობდა. როდესაც ბრეიერმა ანნა ჰიპნოზურ ძილში გადაიყვანა, ქალმა გაიხსენა, თუ რითი დაიწყო მისი ავადმყოფობა. გოგონას ჩაეძინა მძიმედ ავადმყოფი მამის სასთუმალთან. და უცბად შეშინებული წამოხტა — მას მოეჩვენა, რომ კედელზე მიცოცავს შავი გველი. ანნა მის გაგდებას ცდილობდა, მაგრამ დამბლადაცემული ხელი უსუსურად ჩამოეკიდა. იგი ცდილობდა ლოცვა წაეკითხა, მაგრამ ერთადერთი, რისი წალუღლუღებაც მან შეძლო, იყო ინგლისური საბავშვო ლექსი. უყვებოდა რა ამ ყველაფერს ბრეიერს, ანნა ისევ გადავიდა ტრავმულ განცდებში. და მოხდა საოცარი რამ: მისი ხელი “გამოცოცხლდა”, და ანნა ისევ ალაპარაკდა გერმანულ ენაზე! ფროიდმა და ბრეიერმა მსგავსი შემთხვევების ძებნა დაიწყეს და იპოვნეს კიდეც. მაგალითად, ეპილეფსიით დაავადებული გოგონას პირველი შეტევა დაუკავშირდა შიშს, რომელიც მან განიცადა, როდესაც უპატრონო ძაღლი გამოეკიდა. ხოლო ერთ პაციენტს ქრონიკული ტკივილები დაეწყო მენჯ-ბარძაყის სახსარში, როდესაც დაინახა, თუ როგორ დატკაცუნებით გაუსწორეს მის ძმას სახსარი. ყველა შემთხვევა ერთი შაბლონის მიხედვით იხსნებოდა: დაავადება პროვოცირებული იყო შოკით, რომელიც გაირიყა ცნობიერებიდან.

1892 წლის ბოლოს ფროიდმა ფლისს შეატყობინა, რომ ისტერიის თეორია მზად იყო. მალე გამოქვეყნდა ფროიდის და ბრეიერის ერთობლივი ნაშრომი “ისტერიის ფსიქიკური მექანიზმების შესახებ. შესავალი გამოცემა.” მასში გაჟღერებული იყო ფსიქოანალიზის ერთ-ერთი საკვანძო პრინციპი: “ისტერიით დაავადებული ადამიანი მეტწილად იტანჯება განდევნილი მოგონებებისგან”. ასეთი მოგონებები — ეს არის დაბრუნება წარსულის, რომელიც არასოდეს არ იკარგება. ფროიდმა აღმოაჩინა თავისი მეცნიერული მუშაობის თემა.

ფროიდის ცნობილი ტახტი; Freud’s couch used during psychoanalytic sessions

მისი მისაღების კაბინეტი ვენაში (ბერგჰასსე 19) მოგონებების შესწავლის ნამდვილი ლაბორატორია ხდება. ამ სახლში ფროიდი გადავიდა 1891 წელს. ხოლო დატოვა იგი მხოლოდ 47 წლის შემდეგ, 1938 წელს, როდესაც ფაშისტების დევნას გაექცა ლონდონში. ბინა, რომელშიც ცხოვრობდა დიდი ოჯახი (1895 წლამდე დაიბადნენ ვაჟიშვილები ჟან მარტინი, ოლივერი, ერნსტი, ქალიშვილები: მატილდა, სოფი და ანნა), განლაგებულია სახლის მეორე სართულზე. კაბინეტი, რომელშიც ფროიდი პაციენტებს იღებდა, ზუსტად მის ქვევით იყო, ხოლო მოგვანებით მეზობელ ბინაში იმავე სართულზე. ეს 40 კვ. მეტრზე დატეული ფართი იყო “ფროიდის სამყარო”: კარით გაყოფილი მისაღები თავისი ცნობილი ტახტით და კაბინეტი. აქ ფროიდი ინახავდა თავის მზარდ კოლექციას — ასობით ანტიკურ ქანდაკებას. სიგარა და ანტიკვარიატი — ეს მისი გატაცებები იყო. არქეოლოგია მისი ჰობი იყო და, შესაძლოა, მეცნიერების იდეალიც კი. იგი საუბრობდა ფენებზე, რომელთა გახსნაც უნდა მოხდეს, რათა მივაღწიოთ “სულის სიღრმეში დამალულ ყველაზე დიდ საგანძურს.” ფსიქოანალიტიკოსი — სულის არქეოლოგია. აღმოეჩინა და განემარტა — აი, რას მიიჩნევდა ფროიდი თავის რეალურ სამუშაოდ. ბერგჰასეზე მას უკვე ჰქონდა მნიშვნელოვანი სამუშაო ინსტრუმენტი — ტახტი. ეს იყო ერთი მადლიერი პაციენტის საჩუქარი. მოგვიანებით ნეირობიოლოგების გამოკვლევებმა დაამტკიცეს, რომ მდგომარეობა, პოზა, რომელშიც იმყოფება ჩვენი სხეული მოცემულ მომენტში, მართლაც ახდენს გავლენას ჩვენს გონებრივ პროცესებზე. თუ პაციენტი გამუდმებით ხედავს მის წინ მჯდარი ანალიტიკოსის მიმიკას, აღმოცენდება უკუკავშირი, რომელიც გავლენას ახდენს აზროვნებაზე. წოლითი მდგომარეობა ანთავისუფლებს ჩვენს შინაგან მზერას, ასუსტებს ლოგიკურ კავშირებს. ეს მოდუნებულობა ფროიდმა პრინციპად აქცია შეიმუშავა რა თავისუფალი ასოციაციების ტექნიკა.

ფროიდის სახლი ვენაში

ყველა პაციენტი არ ემორჩილებოდა ჰიპნოზს. ამ შემთხვევაში იგი მათ აწვენდა ტახტზე და სთხოვდა მოეყოლათ მისთვის ყველაფერი, რაც თავში მოუვიდოდათ ისე, რომ არ ეკონტროლირებინათ თავიანთი ფანტაზიები. მაგრამ ფანტაზიები,რომლებიც მიუთითებენ განდევნილ განცდებზე, ხშირად იწვევენ ჩვენში მძაფრ ემოციონალურ წინააღმდეგობას. ფროიდს არაერთი წელი დასჭირდა იმისთვის, რომ დაეხვეწა თავისი მეთოდი და აგრესიული “ექიმი-მკვლევარის” ნაცვლად გამხდარიყო მსმენელი, რომელიც ხსნის, აანალიზებს პაციენტისგან მომავალ აზრთა ნაკადს და მათ თანმდევ ემოციებს. ასოციაციების ნაწყვეტებისგან იგი აღადგენდა დაფარულ მოგონებებს, რომლებიც თავად მთხრობელებს თითქოს უკვე დიდი ხნის დავიწყებული ჰქონდათ. ფროიდი წარსულში მოგზაურობდა — თავისი პაციენტების ბავშვობაში. და იქ მან აღმოაჩინა თემა, რომელიც მისი კვლევის განუყოფელი ნაწილი გახდა — ბავშვური სექსუალობა. “ძვირფასო ვილჰელმ! (წერს 1895 წლის 15 ოქტომბერს ფროიდი ფლისს) უკვე გაგიმხილე დიდი კლინიკური საიდუმლო? ისტერია — ეს არის შედეგი პრესექსუალურ პერიოდში გადატანილი შიშისა. ნერვოზი გამოწვეული განმეორებადი მდგომარეობებით — ეს არის შედეგი პრესექსუალურ ასაკში მიღებული საქსუალური სიამოვნებისა. “პრესექსუალური” — ეს უფრო ზუსტად რომ ვთქვათ არის პრეპუბერტეტული პერიოდი.” მეორე დღეს ფროიდი ამატებს:”ინფანტილური სექსუალური შიშები და სურვილები აი, ისტერიის და ნერვოზების საიდუმლოს ამოხსნის გზა. ახლა მე დარწმუნებული ვარ: ეს დაავადებები სავსებით განკურნებადნი არიან. მე რაღაც ჩუმი სიხარულის მაგვარს განვიცდი ფუჭად არ მიცხოვრია თითქმის 40 წელი.” ამ თეორიამ, რომელიც დაკავშირებულია ბავშვობის ასაკში სექსულურ ქმედებებთან,ფროიდს პირველი გასაღები მისცა ნერვოზების ამოსახსნელად.

მისი თეორია საოცრად შეესაბამებოდა ეპოქის სულისკვეთებას. იმ დროინდელი ვენა — ეს იყო ეროტიზმის მდიდრული გაფურჩქვნის ხანა. იმპერიის დედაქალაქში 40 000-მდე მეძავი იყო, ევროპის არცერთ ქალაქში არ იბეჭდებოდა ამდენი პორნოგრაფიული სურათები. თუმცა სექსუალური თავისუფლება ვრცელდებოდა მხოლოდ მამაკაცებზე. გოგონები არისტროკრატიული ოჯახებიდან უნდა მოქცეულიყვნენ, როგორც ანგელოზები. მიუხედავად ამისა, ქალურ სექსუალობაზე — ვენელი ექიმისა და მწერალის არტურ შნიცლერის მოთხრობების საყვარელ თემაზე — საუბრობდნენ ყველა ვიწრო წრეში. “ყველაფერი ამოძრავდა, სექსულური ისტორიები იზიდავს ხალხს”, წერდა ფროიდი 1893 წლის ბოლოს. იგი, ისევე, როგორც იმ ეპოქის ბევრი ექიმი, დარწმუნებული იყო, რომ მასტურბაციამ და ცოიტუს ინტერრუპტუს (შეწყვეტილმა სქესობრივმა აქტმა) შესაძლოა გამოიწვიონ ნერვოზის განვითარება. ექიმი ფროიდი, რომლის მისაღებშიც საუბრობდნენ სექსზე, მოდური ექიმი ხდება. განსაკუთრებით მოდური იმიტომ, რომ სულ უფრო და უფრო უახლოვდება ბავშვური სექსუალობის თემას — თემას, რომელიც საუკუნეების განმავლობაში აკრძალულად ითვლებოდა და საზოგადოება უყურებდა, როგორც საშიშს. 1895 წლის ბოლოს ცნობილ საშობაო ზღაპარში ხელნაწერი, რომელიც საახალწლო მილოცვასთან ერთად გაუგზავნა ფლისს, ფროიდი აყალიბებს რამდენიმე მნიშვნელოვან იდეას. იგი წერს, რომ ნევროზები შეიძლება გამოიწვიონ ცნობიერებისგან “გაქცეულმა” აფექტებმა (კონფლიქტი, ცილისწამება, შეურაცხყოფა, გლოვა.) შორეულ ბავშვობაში საქსუალური ბუნების მატრამვირებელი განცდების შედეგები. აკვიატებული ქმედებების ნერვოზებს ფროიდი ხსნის ასე: პაციენტის ბავშვობაში იყო რაიმე ტიპის სექსუალური განცდა ძალზე მტკივნეული ჩამოუყალიბებელი ცნობიერებისთვის და ამიტომ იგი განიდევნა არაცნობიერში, “დავიწყებას მიეცა”. ბავშვი დიდ ხანია გაიზარდა, მაგრამ დანაშაულის ამოუცნობი განცდა, სინდის ქენჯვნის მტკივნეული გრძნობა და მზადყოფნა “დაისაჯოს” (გაუგებარია რისთვის) უბიძგებს მას აკვიატებული ქმედებებისკენ. ჩემს ბავშვობაში იყო რაღაც “ცუდი”, რის გამოც მე ახლა სინდისის ქენჯვნა მაწუხებს. შესაბამისად უკეთესი არ იქნება ჩემთვის ახალი დანაშაულისგან გაქცევის მიზნით, განვიცდიდე სინდისის ქენჯვნას? ნევროტული საქციელი — ეს არის ციხე-სიმაგრე, რომელსაც აგებს ფსიქე, რათა თავი დაიცვას წარსულისგან, რომელიც მას ემუქრება.

“საშობაო ზღაპარში” აღწერილია არაცნობიერის ახალი სახე — ეს არის უსასრულო ბრძოლის ველი, სადაც ერთმანეთს ებრძვიან სხვადასხვა ძალები. შემთხვევითი არ არის ის, რომ ფროიდი იყენებს საბრძოლო ტერმინებს: დაცვა, განდევნა, გამოღვიძებული მე. მაგრამ ვინ ვის იცავს? ვინ რას განდევნის? საბოლოდ ვინ იმარჯვებს? ვინ არიან ეს მსახიობები ჩვენი ბიოგრაფიის სცენაზე? მოგვიანებით ფროიდი მათ სახელებს დაარქმევს: “იდი” (“იგი”), “ეგო” (“მე”), “სუპერ-ეგო” (“ზე-მე”). მისი აზრით, შეუძლებელია აიხსნას პიროვნების დამანგრეველი ნევროტული კონფლიქტები, თუ დავუშვებთ იმას, რომ პიროვნება — ეს ერთი მთლიანობაა. ფროიდის მიხედვით,  პიროვნების მოდელი შედგება ფუნქციურად განსხვავებული სამი ქვესტრუქტურისაგან. თითოეული მათგანი საკუთარ როლს თამაშობს და საკუთარ ინტერესებს ემსახურება.

იდი (ID) – ლათინური სიტყვაა და ნიშნავს ”იგი”-ს, მას ეწოდა ”იგი”-რადგან ის ყველაზე უფრო მეტადაა განსხვავებული იმისგან რასაც ”მე”-ს ვუწოდებთ. ”იგი” ფლობს ისეთ ენერგიათა ფორმებს, რომლებიც კრიტიკულ ვითარებაში არ ემორჩილებიან ”მე”-ს (შფოთვა, შიში, აგზნება და ა.შ). ”იგი” არის ინსტინქტების ვნებების და გატაცებების სამფლობელო, საბადო. ”იგი” მთლიანად არაცნობიერია და ვინაიდან ვერ არჩევს გარე ობიექტთა მნიშვნელობას, მას გააჩნია ამორალური (”ზე-მე”-ს საწინააღმდეგო) სურვილების წარმოშობის ძალა (აგრესიული და სექსუალური იმპულსები). ყოველივე ეს ვლინდება სიზმრებსა და მცდარ ქმედებებში. ”იგი”-სთვის არ არსებობს არანაირი ლოგიკა ან შეზღუდვა, ის მოქმედებს სიამოვნება-უსიამოვნების გარჩევის პრინციპით და შესაბამისად, მისთვის მოქმედების ერთადერთი საშუალება არსებობს – ესაა განტვირთვა ან განგაშის განცდების გაგზავნა ”მე”-სთან, რათა უსიამოვნებას განერიდოს.

EGO – ლათინური სიტყვაა და ნიშნავს ”მე”-ს (Self); ”მე” არის ფსიქიკური სტრუქტურა, რომელიც ყველაზე ცნობიერია, და შესაბამისად, იგი არის პასუხისმგებელი გადაწყვეტილების მიღებაზე. ”მე” ისწრაფვის ”იგი”-ს სურვილების დაკმაყოფილებისკენ გარემოში ქცევის საშუალებით, ისე, რომ მასში გათვალისწინებული იყოს ”ზე-მე”-ს მიერ წაყენებული მოთხოვნა-აკრძალვებიც. ”მე” რეალობაზე დაყრდნობით მოქმედებს და მისი უდიდესი ნაწილი ცნობიერია. ”მე”-ს იდეალური ფუნქციონირებისათვის აუცილებელია ”იგი”-ს მიერ წაყენებული მოთხოვნების დროში გადავადება მანამდე, სანამ მიზანშეწონილი ქცევით მოთხოვნილების დაკმაყოფილებისთვის სათანადო სიტუაცია არ შეიქმნება, რაც თავისთავად გულისხმობს გარემოში ”ზე-მე”-ს აკრძალვის გათვალისწინებას.

SUPER-EGO – არის ეგოს განვითარების საფეხური. ის ყალიბდება სოციალიზაციის შედეგად, ევოლუციის გზით. მისი არსია სხვა სუბიექტთა ინტერესების გათვალისწინება ქცევაში, რათა სოციალურ ჯგუფში კონფლიქტი არ მოხდეს. ”ზე-მე” გულისხმობს კულტურულ ნორმებსა და ღირებულებებს, ის არის ე.წ. მორალი და სინდისი, რომელიც ძირითადად აღმოცენდება მამის ავტორიტეტთან შეჯახების შედეგად. მას აქვს ემოციათა გარკვეული ფორმების დომინირების ძალა, – სირცხვილის შიში ან/და დანაშაულის შეგრძნება და ა.შ. ”ზე-მე”-ში გამოიყოფა ორი ქვესისტემა. ესენია ეგო-იდეალი და სინდისიერი სტრუქტურა; ეგო-იდეალი ყალიბდება წახალისების შედეგად, ხოლო სინდისიერი სისტემა – დასჯის შედეგად. ”ზე-მე” დასრულებულად მიიჩნევა მაშინ, როდესაც მშობლების კონტროლს თვითკონტროლი ენაცვლება.

გონებით დაჯილდოვებული “ეგო” შუამავლის როლს ასრულებს სურვილებსა და რეალობას, შინაგან და გარეგან სამყაროს, “იდი”-სა “სუპერ-ეგო”-ს შორის. ამიტომ “ეგო” ყოველთვის “ერთდროულად ორ სკამზე ზის”. მან უნდა გაუძლოს შეურაცხყოფებს და დაიცვას თავისი “მატარებელი” კონფლიქტებისგან — დაიცვას ნერვოზების ფასად. აქ ჩვენ ვაწყდებით ვენელი მეცნიერის ღრმა დარწმუნებულობას — ადამიანი დაუსრულებლად მოწყვლადია.

ფსიქოანალიზის თეორია პიროვნების პირველი თეორიაა. ფროიდისთვის ადამიანი და პიროვნება ერთი და იგივეა. ფსიქოლოგია მარტო ადამიანს აქვს. ფროიდი ევოლუციური თეორიის მომხრეა. ნაშრომში “ტოტემი და ტაბუ” განიხილავს ორდა არსებებს, რომლებიც არც მაიმუნები არიან და ჯერ არც პიროვნებები, ცხოვრობენ ჯოგებად, ჯგუფებად. ჰყავთ უფროსი მამრი და მის გარდა არც ერთ წევრს არ აქვს საპირისპირო სქესთან სექსუალური ურთიერთობის დამყარების უფლება. ბიჭები იწყებენ ამბოხს მამის წინააღმდეგ და კლავენ მას და ძალიან ნანობენ ამას. ორდა არსებები იწყებენ შეთანხმებას, სექსუალური კავშირების გადანაწილებასა და ნადავლზე. აქ ეყრება საფუძველი პირველ საზოგადოებრივ კანონებს. იკრძალება ინცესტი და მამისადმი აგრესია. ეს ისეთი აკრძალვებია, რომლების ცნობიერებაში გაჩენაც კი დაუშვებელია – ტაბუირებულია.

საზოგადოების და პიროვნების ჩამოყალიბება პარალელური პროცესებია. ფროიდის მიხედვით, პირველი ცოდვა მამის მკვლელობაა; რელიგიის წარმოშობა ამ ცოდვის მონანიებას უკავშირდება. ღმერთის ხატი ეფუძნება ფილოგენეტურ მზაობასა და ონტოგენეტურად ფორმირებულ მამის ხატს არაცნობიერში; დედამიწაზე არსებულ რელიგიათა უმრავლესობაში ღმერთი მამრობითია და მას მრავლად აქვს ისეთი მახასიათებლები, როგორსაც ბავშვი განიცდის მამის მიმართ (ძლიერება, სამართლიანობა, ყოვლისმცოდნეობა, შიში ან/და მისი იმედი და ა.შ.). ბავშვი რომ პიროვნებად ჩამოყალიბდეს, ონტოგენეზში უნდა გაიაროს ფილოგენეზის მსგავსი საფეხურები. ხუთი წლის შემდეგ ხდება იმის დახვეწა, რაც ხუთ წლამდე ჩამოყალიბდა.

ბავშვი დაბადებისას ”იგი” (id)-ს მდგომარეობაშია. ”იგი” არის მთლიანად არაცნობიერი, ბნელი. მისთვის ლოგიკური აზროვნება უცხოა და არსებობს მხოლოდ აწმყო. აქვს სურვილები, რომელთა დაკმაყოფილებასაც მიელტვის. მისი მოქმედების პრინციპი არის სიამოვნების პრინციპი, რომელსაც თუ რეალობაში ვერ მიაღწევს, ახორციელებს შემდეგ მექანიზმებს: ჰალუცინაციები და რეფლექსური განტვირთვა. რისი დაკმაყოფილებაც ვერ ხერხდება, გარკვეული სახით ილექება და ვითარდება კომპლექსები. ”მე” (ego)-ს მოქმედების პრინციპი რეალურობის პრინციპია. ”იგი”-ს მოთხოვნილება რომ დაკმაყოფილდეს, რეალობაში უნდა გავიდეს. ჰალუცინაციებით არ ხერხდება მოთხოვნიბების დაკმაყოფილება. რეალობაში გასვლიდან იწყება ”მე”-ს ჩამოყალიბება. ”მე” არის ”იგი”-ს განვითარების გარკვეული საფეხური. ”მე”-მ გარკვეულწილად უნდა დააკმაყოფილოს ”იგი”-ს მოთხოვნილებები, თან ისე, რომ რეალობა უნდა გაითვალისწინოს. რეალობა უქმნის ბარიერებს. მექანიზმი, რითაც ”მე” თავისი მოქმედების პრინციპს ახორციელებს, არის ფსიქიკური პროცესები. მათი საშუალებით ხდება სინამდვილესთან ურთიერთობის დამყარება. ფროიდისათვის პირველადი ფსიქიკური არის ”იგი”, მეორადი – ”მე”. ”მე”-მ უნდა მოატყუოს ”იგი”, რომ დასტყუოს ენერგია. ”იგი”-ს არ შეუძლია ერთმანეთისაგან გაარჩიოს აღქმის ხატი ჰალუცინაციის ხატისაგან. ”იგი”-ს აღქმის ხატი მოქმედებაში მოყავს. (აღქმა ბოლომდე ობიექტური არ არის). ”მე”-ს პარალელურად, ყალიბდება ”ზე-მე”(super-ego). ”ზე-მე” არის ის, რასაც ჩვენ მორალს ვუწოდებთ და ის მორალური პრინციპებით მოქმედებს. მისი მექანიზმი ”მე”-ზე სინდისისა და სიამაყის გრძნობებით მანიპულირებს. მორალის ჩამოყალიბება მშობლებთან იდენტიფიკაციის გზით ხდება. ”ეგო” ორი ბატონის მსახურია: ”იგი”-ს და ”ზე-მე”-სი. მას მესამე ბატონიც ჰყავს – რეალობა.

ფროიდმა მთლიანად განიცადა ეს ფაქტი საკუთარ თავზე, როდესაც 1896 წელს (სწორედ ამ წელს მან პირველად იხმარა ცნება “ფსიქოანალიზი”) ვენელი ფსიქიატრების წინაშე კითხულობდა ნაშრომს ბავშვობის სექსუალურ განცდებზე. გაბრაზებულ მდგომარეობაში მყოფი, იგი ფლისს წერს: “ჩემმა ნაშრომმა იმ ვირებისგან მიიღო მეცნიერული ზღაპრის შეფასება, და ეს მას შემდეგ, რაც მათ უჩვენეს გადაწყვეტა პრობლემისა, რომელზეც ათასობით წლის განმავლობაში ფიქრობდნენ ადამიანები!” გააფთრებული ფროიდი მოურიდებლად გამოხატავს თავის დამოკიდებულებას: “ჯანდაბამდეც გზა ჰქონიათ!” მან კოლეგებს წარუდგინა დამუშავებული, შეიძლება ითქვას, საგულდაგულოდ “დაღეჭილი” თეორია, მაგრამ მათ ის ვერ გაიგეს! ფროიდის გაბრაზება კი ძალზე ადვილია: იგი ღიზიანდება, როდესაც ესმის სულ მცირე მინიშნებაც კი, რომ მისი არ ესმით ან აკრიტიკებენ. მეცნიერის კავშირი, ურთიერთობა სამყაროსთან არასოდეს არ იყო მარტივი, ხოლო მისი დამოკიდებულება ადამიანებისადმი სავსე იყო წინააღმდეგიბებით:”ჩემთვის ყოველთვის აუცილებელი იყო ახლო მეგობარი და მოსისხლე მტერი”, აღიარებდა ფროიდი. ხშირად ეს ორი ცნება ერთიანდებოდა ერთ ადამიანში. ვილჰელმ ფლისთან ფროიდის მეგობრობა გაურკვეველი მიზეზების გამო სამუდამოდ დასრულდა 1900-იანი წლების დასაწყისისთვის. მაშინ, როდესაც ფსიქოანალიზი მთელ მსოფლიოში უდიდესი პოპულარობით სარგებლობდა, ფროიდის “მემკვიდრე პრინცი” იყო შვეიცარიელი ფსიქოლოგი კარლ გუსტავ იუნგი — და სწორედ ის გახდა მოგვიანებით მისი უდიდესი მტერი.

ფსიქოანალიზის საიდუმლო კომიტეტი: ო. რანკი, კ. აბრახამი, მ. ეიტინგონი, ე. ჯონსი, ზ. ფროიდი, შ. ფერენცი, გ. ზაქსი, ბერლინი, 1922 წ.

1912 წელს, იუნგთან მტკინვეული დაშორების შემდეგ, ფროიდის მეორე ნდობით აღჭურვილმა პირმა, ბრიტანელმა ფსიქოლოგმა ერნსტ ჯონსმა შესთავაზა მას, შეექმნათ ფსიქოანალიზის ერთგული მიმდევრების კომიტეტი. ნებისმიერი შემოთავაზება “ძირითადი იდეების” ჩარჩოებისგან გამოსვლისა უნდა განხილულიყო კომიტეტის წევრების ვიწრო წრეში მკაცრი გასაიდუმლოებულობის დაცვით, რათა გამორიცხულიყო მოძრაობის შიგნით განხეთქილების გაჩენის საფრთხე. ფროიდი აღფრთოვანებით შეხვდა ამ იდეას. ხუთი ადამიანი, რომლებმაც თავდაპირველად შექმნეს ფროიდის “გვარდია”, მრავალი წლის განმავლობაში რჩებოდა თანამოაზრეების ერთიან გუნდად. (კრიტიკოსები კი ფსიქოანალიტიკურ მიმდინარეობას მოიხსენიებდნენ, როგორც სექტას). ამასთან ფროიდი ყოველთვის მზად იყო აბსოლუტურად შეეცვალა საკუთარი იდეები. იგი აშკარად არ განიხილავდა თავის თეორიას, როგორც დასრულებულ ნაგებობას. ის ვითარდებოდა ისე, თითქოს თავდაპირველად მან ააშენა სახლი, შემდეგ მიამატა ავტოსადგომი, დააშენა კიდევ ერთი სართული, კედელში გაჭრა ფანჯრები… ფროიდის იდეები ძალიან ხშირად შეიძლება ორგვარად გავიგოთ. თითქოს ფროიდი სულ თავიდან და თავიდან იგონებს ფსიქოანალიზს. 1896-1897 წლებში, მაგალითად, იგი უარს აცხადებს ნერვოზის ცნებაზე, როგორც ბავშვობაში გარყვნილების შედეგზე. და საუბრობს ოიდიპოსის კომპლექსზე. როგორც ჩანს, ნერვოზების განვითარების თეორიაში ახალი ფაზის დაწყება ემთხვევა ფროიდის მამის გარდაცვალებას 1896 წლის ოქტომბერში. გადაიტანა რა გადამწყვეტი მნიშვნელობის მქონე დანაკარგი მამაკაცის ცხოვრებაში, ფროიდი სულ უფრო და უფრო მეტი ყურადღებით აანალიზებს საკუთარ სიზმრებს. ფიქრობს რა მამაზე, იგი უღრმავდება თავის ბავშვობას.

ფსიქოანალიზის ფუძემდებლები: ა. ბრილი, ე. ჯონსი, შ. ფერენცი, ზ. ფროიდი, გ. ჰოლი, კ. იუნგი; Group photo 1909 in front of Clark University. Front row: Sigmund Freud, G. Stanley Hall, Carl Jung; back row: Abraham A. Brill, Ernest Jones, Sándor Ferenczi

ფსიქოანალიზის ფუძემდებლები: ა. ბრილი, ე. ჯონსი, შ. ფერენცი, ზ. ფროიდი, გ. ჰოლი, კ. იუნგი

ფლისისადმი მიწერილ წერილებში ჭეშმარიტად ველური ისტორიებია. ფროიდის პაციენტები მოშხამულნი არიან ბავშვობაში გარყვნილი მოზრდილების მიერ. “სამწუხაროდ, მამაჩემი ერთ-ერთი ამ გარყვნილთაგანი იყო და დამნაშავეა იმაში, რომ ისტერიით დაავადდნენ ჩემი ძმა და უმცროსი დები”, წერს ფროიდი თავის მეგობარს ბერლინში. და მაინც, ის ჯერ კიდევ არ არის დარწმუნებული თავის სიმართლეში. რა თქმა უნდა, ყველა ამ კეთილსინდისიერ ბატონებს სოლიდურ ტანისამოსში, ფროიდი სავსებით რეალურ სექსუალურ მოძალადეებად თვლის, მაგრამ “სიხშირე, რომლითაც გვხვდება ნერვოზები, მაიძულებს ამაში ეჭვი შევიტანო.” 1897 წლის მაისში იგი წერს: “ჩემში ყველაფერი მოძრაობს და დუღს; არის ბუნდოვანი მოლოდინი იმისა, რომ მალე რაღაც მოხდება.” და ბოლოს, 1897 წლის 21 სექტემბრის ცნობილი წერილი. იტალიიდან დაბრუნებული ფროიდი ფლისს სწერს: “მე ისევ აქ ვარ, დასვენებული, მხიარული, უფულო და ჯერჯერობით უსაქმური. და მინდა ახლავე მოგიყვე საიდუმლოზე, რომელიც ბოლო დროს ხშირად მაფიქრებს. მე აღარ მჯერა ნევროზის ჩემეული გაგების.” ფროიდი კიდევ ერთხელ ჩამოთვლის ყველაფერ იმას, რაც მას აფიქრებს და აწუხებს. პირველ რიგში, სექსულური ბოროტად მოპყრობის ჰიპოტეზა არც ერთხელ არ დაეხმარა მას რეალურად ბოლომდე მიეყვანა ანალიზი. მეორე, ისტერიის გავრცელებულობიდან გამომდინარე ძალიან ბევრი ადამიანი უნდა ყოფილიყო გარყვნილი მოზრდილების მსხვერპლი. მესამე, როდესაც ავადმყოფი ტახტზე წვება და მოგონებებში გადადის, ყოველთვის გასაგები არ არის, საქმე გვაქვს მოგონილ ისტორიასთან, თუ რეალურ ბიოგრაფიულ ფაქტთან.

ნახევარი წლის წინ ფროიდი აღშფოთებული იყო, როდესაც ვენელმა კოლეგებმა მის იდეას “მეცნიერული ზღაპარი” უწოდეს, იმას, რომ ნერვოზი ყოველთვის შეიძლება აიხსნას ბავშვობაში გადატანილი გარყვნილებებით. ახლა ფროიდი თვითონ უარყოფს თავის თეორიას… თუმცა უფრო სწორი იქნება ვთქვათ, რომ იგი კი არ უარყოფს, არამედ ცვლილებები შეაქვს მასში. დავუშვათ, რეალურ გარყვნილებას არ ჰქონდა ადგილი, მაგრამ ნუთუ არ შეიძლება ნერვოზები გამოიწვიოს ამ თემასთან დაკავშირებულმა ფანტაზიებმა? განა შეიძლება ყურადღება არ გავამახვილოთ არაცნობიერის ძალაზე? აანალიზებს რა თავის სიზმრებს, ფროიდი უღრმავდება ბავშვობის წლებს. საკუთარი მამის ფიგურას ის ახლა სრულებით სხვანაირად ხედავს. (”იდი” არანაირ აქტიურ როლს არ თამაშობდა.) და უცებ ის აღმოაჩენს, რომ წარსულში თავისი უმცროსი ძმის სიკვდილი უნდოდა. რაც მთავარია, მასში ისევ ამოხეთქავს დედის მიმართ განსაკუთრებული სიყვარული, აღფრთოვანება, რომელიც განიცადა, როდესაც შემთხვევით დაინახა იგი შიშველი. ოქტომბერში იგი წერს ფლისს: “მე საკუთარ თავში აღმოვაჩინე დედის მიმართ განსაკუთრებული სიყვარული და ეჭვიანობის გრძნობა მამისადმი და ამას მივიჩნევ მოვლენად, რომელიც მოიცავდა მთელ ჩემს ბავშვობას. თუ ეს ასეა, გასაგები ხდება მეფე ოიდიპოსის მომაჯადოვებელი ძალა. ყველა იყო როდესღაც თავის ბავშვურ ფანტაზიებში ასეთი ოიდიპოსი და შემდეგ ამ ფიქრების მიერ მოგვრილმა შიშმა გამოიწვია მათი განდევნა, დათრგუნვა.”

ფროიდის აზრი გასაგებია: უმეტეს შემთხვევებში შეუძლებელია სექსულური ურთიერთობების არსებობის ფაქტის დადასტურება მშობლებსა და შვილებს შორის. ისინი უბრალოდ არც კი იყო. მაგრამ სურვილები და ფანტაზიები, სიყვარულის, შიშისა და სასოწარკვეთილების განცდები უკვე არის ბავშვში. და მათ საფუძველზე წარმოშობილმა კონფლიქტებმა შეიძლება მთელი მისი ცხოვრება განსაზღვრონ.

ოიდიპოსი და სფინქსი, ინგრესი, 1808 წელი

ოიდიპოს მეფის სევდიანი და ტრაგიკული ისტორია ფროიდმა თანამედროვე ფსიქოლოგიის ერთ-ერთ უმთავრეს თეორიად იქცა. თებეს მეფე ოიდიპოსი გაუცნობიერებლად კლავს მამას და ცოლად მოყავს საკუთრი დედა (მან ასევე არ იცოდა, რომ ის დედამისი იყო), რის გამოც თავისი საზარელი ცოდვების გაცნობიერების შემდეგ თვალებს დაითხრის და სამშობლოდან გაიქცევა. მითი თითქმის დამამტკიცებელი საბუთია იმისა, რომ სექსუალური ფანტაზიები არ არის უბრალო გამონაგონი. ოიდიპოსი არის პირველადი მატარებელი ყველა ადამიანისთვის დამახასიათებელი ფანტაზიისა და მის მიღმა იმალება საბედისწერო მნიშვნელობის მქონე ძალები… ეს ძალები არის მოთხოვნილებები. ფროიდი მთელი ცხოვრების მანძილზე ლაპარაკობდა სექსუალურ მოთხოვნილებებზე, თვითგადარჩენის მოთხოვნილებაზე, სიკვდილისკენ სწრაფვაზე (მისი თეორიის ყველაზე საკამათო ნაწილი). მოთხოვნილებები — ეს არის ხიდი სხეულსა და სულს შორის. მოთხოვნილება მოიხსნას სექსუალური დაძაბულობა ჩვენს “იდი”-ში იწვევს დაუოკებელ სურვილებს. ამიტომაც ბავშვს, რომელსაც უყვარს და ეჭვიანობს, შეუძლია ასეთი ძლიერი ფანტაზიორობა. ფროიდმა აღიარა მწარე სიმართლე მოთხოვნილებების სამყაროს შესახებ. ფლისის მიმართ მიწერილ წერილებში იგი საუბრობს ადამიანის შინაგან რეალობაზე და გარე რეალობაზე, და მათ შორის მყოფ “ეგოზე”, რომელსაც უწევს ურთიერთობების მოგვარება ორივე მხარესთან. თანამედროვე ინდივიდის უფრო მეტად ტრაგიკული ხატი ახალი ფსიქოლოგიური ადამიანისა ფროიდს არც კი შეეძლო, რომ შეექმნა.

ფროიდი განსაკუთრებით არ ურთულებდა ცხოვრებას თავის ოპონენტებს. დაავადებების სუბიექტური ანალიზი, მითოლოგიური ენის სიყვარული, მისი მაპროვოცირებელი განზოგადებები… ფსიქოანალიზური თეორია თავიდანვე ძალზე ადვილად მოწყვლადად გამოიყურებოდა და მოწინააღმდეგეებმაც არ დააყოვნეს გამოჩენა. ჯერ კიდევ 1910 წელს, ლაპარაკობდა რა ბავშვური სექსუალობის თეორიაზე, პროფესორი ვილჰელმ ვეიგანდტი მაგიდაზე მუშტს ურტყამდა და ყვიროდა: ეს პოლიციაში განსახილველი თემაა!” მაგრამ არა მხოლოდ პატივსაცემი მეცნიერები აკრიტიკებდნენ ფროიდის თეორიას. მან, მაგალითად, ძალზე გაანაწყენა ბევრი ქალი, აქცია რა დროთა განმავლობაში ოიდიპოსის სიმბოლური ფიგურა ფორმულად, რომელიც ლამის პირდაპირ ანატომიიდან გამოყავდა: ოიდიპოსის კომპლექსი — ეს არის მოვლენა, როდესაც მეამბოხე შვილი აღსდგება მამის წინააღმდეგ, მაგრამ იძულებულია შეეგუოს მის ავტორიტეტს იმ შიშის გამო, რომ მამა მას კასტრაციას გაუკეთებს. კიდევ უფრო უარესია გოგონას შემთხვევაში. კასტრაციის საფრთხე მის წინაშე არ დგას, მაგრამ, განიცდის რა დამცირებას, მას უვითარდება შური ძმის ფალოსის მიმართ. “ანატომია — ბედისწერაა”, — განაცხადა ერთხელ ფროიდმა. ფემინისტი ქეით მილლეტი წერდა: “ფროიდიზმი ყოველ ეჭვს გარეშე იყო ყველაზე ძლიერი კონტრრევოლუციური ძალა, რომელსაც შეეჯახა ქალების სექსუალური განთავისუფლებისკენ მიმართული მოძრაობა.” რა თქმა უნდა, ყველა ფემინისტს ასე მკაცრად არ შეუფასებია “კონტრრევოლუციონისტი”, მაგრამ ფროიდის დამოკიდებულება ქალების მიმართ ნამდვილად პარადოქსული იყო. მრავალი წლის განმავლობაში მის გარშემო იყვნენ მშვენიერი ჭკვიანი თანამედროვე ქალები, მაგალითად, ლუ ანდრეას-სალომე, რუსული წარმომავლობის მწერალი, ბევრი გენიალური ადამიანის (ფილოსოფოს ნიცშედან დაწყებული პოეტ რილკეთი დამთავრებული) ახლო მეგობარი. მაგრამ ფროიდის შეხედულებები ქალზე, მიუხედავად ყველაფრისა, მაინც კონსერვატიული და პატრიარქალური იყო. მისთვის ქალი მხოლოდ “ახალგაზრდობის წლებში მომხიბვლელი სატრფო, ხოლო მოგვიანებით — საყვარელი ცოლია”. ხოლო მისი სექსუალური ცხოვრება იყო და იქნება “ფსიქოლოგიის ბნელი კონტინენტი”. ფროიდის თეორიის კრიტიკა ნაწილობრივ გამართლებულია”, — აღიარებს ლონდონის წამყვანი ფსიქოანალიტიკოსი პიტერ ფონეჯი. მაგრამ მიუხედავად ამისა, მისი თეორია დღემდე იზიდავს ყველას. იგი გვახსენებს, თუ რატომ ჩავდივართ ისეთ ქმედებებს, რომლებიც ისევ ჩვენ გვაყენებენ ზიანს. რატომ ვხვდებით ისევდაისევ ერთი და იგივე კონფლიქტებში. რატომ გამოვდივართ მშობლების წინააღმდეგ. საჭიროა თუ არა ამ კითხვებზე პასუხის გასაცემად ოიდიპოსის კომპლექსი და მოთხოვნილებების თეორია — ეს უკვე სხვა საკითხია.

ზიგმუნდ ფროიდი ქალიშვილთან ანა ფროიდთან; Sigmund and Anna Freud on holiday in the Dolomites, Italy, 1913

ქალიშვილთან ანა ფროიდთან, 1928 წ.

მეოცე საუკუნის მეორე ნახევარში ფროიდის უმცროსმა ქალიშვილმა ანნამ და მისმა ლონდონელმა ოპონენტმა მელანი კლაინმა ფსიქოანალიზი მოზრდილების მკურნალობის მეთოდიდან აქციეს ბავშვების მკურნალობის მეთოდად. მათმა კამათებმა მძლავრი ბიძგი მისცეს ამ ახალი მიმართულების განვითარებას. ფსიქოანალიტიკური კვლევების ობიექტები გახდნენ ძუძუს ასაკის ბავშვები. ბავშვი აღარ ითვლებოდა (როგორც ეს ფროიდთან იყო) უპიროვნო არსებად, რომელსაც მართავს “იდი”-ს ძლიერი მოთხოვნილებები. ახლა იგი მიიჩნეოდა თანასწორუფლებიან მომქმედ პირად მამასთან და დედასთან ურთიერთობის სამკუთხედში. და პუბერტატული ასაკის მნიშვნელობა დღეს ფსიქოანალიტიკოსების მიერ სხვანაირად ფასდება, ვიდრე ეს ხდებოდა თავად ფროიდის დროს. შეიძლება ითქვას, რომ თანამედროვე ფსიქოანალიზი უფრო გულახდილი გახდა და ნაკლებად დამოკიდებული ფროიდზე — სწორედ ამიტომაც იგი დღემდე “გამოყენებისთვის მისაღებად” ითვლება.

დედასთან და მეუღლესთან მარტასთან, 1905

ტრავმების თანამედროვე თეორია – ეს ერთ-ერთი ხიდია, რომელიც აკავშირებს ფსიქოანალიზს და ნეირობიოლოგიას. ტრავმატული განცდები, რომლებიც იწვევს შიშის მომგვრელ მოგონებებს (ფლეშბექი), სავარაუდოდ იწვევს ჰიპოკამპის მუშაობის დარღვევას. სტრესის ჰორმონების ძლიერი და დიდი რაოდენობით გამოყოფა აზიანებს მოგონებების დასამუშავებლად საჭირო ნეირონულ სტრუქტურებს. მაგრამ ეს ხომ ფროიდის მიერ აღწერილი წარსულის დაბრუნებაა, წარმოდგენილი საბუნებისმეტყველო-მეცნიერული მოდელის სახით! თუმცა ტრავმებით ბავშვის განვითარების ყველა დარღვევა ვერ აიხსნება.

კონკრეტულად რასთან აქვს საქმე ფსიქოანალიზს? რას წარმოადგენს მოგონების საგანი, როდესაც მივყვებით რა ფანტაზიების ჯაჭვს, ჩვენ ჩავდივართ არაცნობიერის უფსკრულში განდევნილ წარსულ გამოცდილებაში? ფროიდის პასუხი: ეს არის ბავშვური მოთხოვნილებების და ფანტაზიების გადაუჭრელი კონფლიქტები. ფრანგმა ფსიქოანალიტიკოსმა ჟაკ ლაკანმა კიდევ ერთი ნაბიჯი გადადგა: არაცნობიერი — ეს არის არა უბრალოდ გადაულახავი გამოცდილებებით სავსე “ტომარა”, რომელიც უნდა გაიხსნას და გაანალიზდეს ის, რაც შიგნითაა, როდესაც ფსიქოანალიტიკოსი და პაციენტი, საუბრობენ რა მასზე, ანიჭებენ მას შინაარსს, ცდილობენ მის ლოგიკურ ინტერპრეტაციას; არამედ — ეს არის რაღაც, რაც ინარჩუნებს ფორმას და სახეს. არაცნობიერის ანალიზი, ლაკანის მიხედვით, გარკვეულწილად ქმნის და ამასთანავე აღადგენს წარსულს, მაშასადამე არის წარსულის გახსენება მომავლიდან. ფსიქოანალიზის არსი იმდენად ის კი არ არის, რომ შეაღწიოს სულის ტროაში. მისი აზრი მდგომარეობს შესაძლებლობაში შექმნას ერთგვარი სიმბოლური შინაგანი ისტორია, რომლის საშუალებითაც ნებისმიერს შეეძლება ამოხსნას თავისი თავი, როგორც ადამიანი. ზიგმუნდ ფროიდი საკუთარი თავისთვის იქმნიდა ისტორიას. იგი “სიზმრების” შესახებ ფლისს წერდა: “ჩემთვის ამ წიგნს სუბიექტური მნიშვნელობაც აქვს, რომლის გაცნობიერებაც მხოლოდ მას შემდეგ მოვახერხე, რაც წიგნი დავასრულე. იგი აღმოჩნდა ჩემი საკუთარი თვითანალიზის ნაწილი, ჩემი რეაქცია მამის სიკვდილზე.”

ზიგმუნდ ფროიდი, “სიზმრების ახსნა”, 1900 წლის გერმანული გამოცემა

ზიგმუნდ ფროიდი, “სიზმრების ახსნა”, 1900 წლის გერმანული გამოცემა

ფროიდის ყველაზე ცნობილი წიგნი პაციენტების სიზმრების ჩანაწერებთან ერთად შეიცავს თავად ავტორის ბევრ სიზმარს. იგი გამოქვეყნდა 1899 წლის ბოლოს, თუმცა დათარიღებულია 1900 წლით. რა არის სიზმარი? ფროიდი გვპასუხობს: “ეს არის განდევნილი სურვილების, მოთხოვნილებების შენიღბული ასრულება.” ბავშვი სიზმარში ნახულობს, რომ დაკარგა საყვარელი სათამაშო დათუნია — აქედან თავისუფლად შეიძლება დავასკვნათ, მაგალითად, რომ ბავშვს აქვს განდევნილი აგრესია და-ძმების მიმართ, რომლებიც მას ართმევენ დედის ძვირფას ყურადღებას. სიზმარი— ეს არის წერილი ჩვენი არაცნობიერისგან. სწორედ ამიტომაა, რომ სიზმრის შინაარსი ყოველთვის შენიღბულია. თუკი საიდუმლო სურვილები მასში შეუნიღბავ ფორმაში იქნებოდა წარმოდგენილი, მძინარე ადამიანს გაეღვიძებოდა და სიზმარიც ვეღარ შეასრულებდა თავის ფუნქციას. იმისთვის, რომ გავიგოთ მისი ჭეშმარიტი მნიშვნელობა, საჭიროა მისი ანალიზი, რომელიც მოითხოვს თავისუფალი ასოციაციების ტექნიკის გამოყენებას. სიზმარი — ეს არის დაშიფრული ამბავი სულის საიდუმლო ცხოვრებაზე. ერთხელ ბავშვობაში პატარა ზიგიმ მშობლების ოთახში მოშარდა. მამამ იგი გაკიცხა და თქვა, რომ ბიჭისგან არაფერი არ გამოვიდოდა. ეს ეპიზოდი მოგვიანებით გახდა მასალა სიზმრისთვის, რომელშიც ფროიდს, იმ დროისთვის უკვე ცნობილ მეცნიერს, უსუსური მამის წინ ეჭირა ხომალდი. ის სიზმარში იყო ოიდიპოსი, რომელიც შურს იძიებდა მამაზე. “ამ სიზმარში ყველაფერი მიდის მამის მიმართ პროტესტისკენ”, — წერდა ფროიდი, — “მამა — ეს არის უფროსი, პირველი და უკანასკნელი ავტორიტეტი, რომლის ძალაუფლების ყოვლისმომცველობისგან წამოვიდა ყველა ტიპის სოციალური ძალაუფლება ისტორიის მანძილზე.”

ფსიქიკა პოლიტიკაზე ძლიერია. ოიდიპოსი იმპერატორ ფრანც იოსიფზე ძლიერია; მაგრამ პოლიტიკა ფროიდს უჩვენებს თავის ძალაუფლებას. ვენაში ძალაუფლების სათავეში მოვიდა ანტისემიტი მერი ლუგერი. ჩვეული ცხოვრების სტილი განადგურების რისკის ქვეშ იყო. სიტუაციაში, რომელშიც შეუძლებელია ცხოვრების პირობების შეცვლა, ფროიდმა თავის თანამედროვეებს უჩვენა გამოსავალი — წასვლა შინაგან სამყაროში. 1900 წლის 1 თებერვალს ფროიდი წერდა: “მე არ ვარ მეცნიერი, არ ვარ დამკვირვებელი, არ ვარ ექსპერიმენტატორი და არ ვარ მოაზროვნე. მე ვარ ადამიანი კონკისტადორის ტემპერამენტით, ავანტურისტის ცნობისმოყვარეობით, მისი ცივსისხლიანობით და დაჟინებულობით.” ეს კონკისტადორ-დამპყრობელი ცხოვრებაში კეთილსინდისიერი ჯენტლმენი იყო, ხოლო არაცნობიერის სამყაროში — ტუსაღი და ტანჯული.

1933 წელს, როდესაც ძალაუფლების სათავეში ჰიტლერი მოვიდა, ფროიდის ერთერთ ცნობილ გამონათქვამში დამპყრობელის ხმა ისმის: “იქ, სადაც იყო “იდი”, უნდა მოვიდეს “ეგო”. თითქოს შესაძლებელია სულში დამსხვრეული სამყაროს დაწებება. სიცოცხლის ბოლო წლებში ფროიდმა ხახის კიბოს გამო 33 ოპერაცია გადაიტანა. იგი ატარებდა ხახის პროტეზს, მაგრამ მაინც არ წყვეტდა სიგარის წევას. მისი მეცნიერული შემოქმედება ცხოვრების ბოლომდე გრძელდებოდა, თუმცა ბოლო 4 წლის განმავლობაში იგი ლექციებს ვეღარ კითხულობდა და ცხადია ვეღარც ფსიქოთერაპიას ეწეოდა კლიენტებთან, რადგან პირის ღრუსთან დაკავშირებულმა სიმსივნურმა პრობლემებმა მისი ხმა ძალიან დაასუსტა. 1939 წლის სექტემბერში იმისთვის, რომ გაქცეოდა ტკივილებს, მან თავის ექიმს სთხოვა მორფის სასიკვდილო დოზა მიეწოდებინა. იგი არ დანებდა. მისი სიცოცხლის ბოლოს იდგა მისი ყველაზე უპირველესი სურვილი: “ეგო”-მ უნდა გაიმარჯვოს.

ზიგმუნდ ფროიდის ცხოვრება (ქრონოლოგია)

1856 წლის 6 მაისი — პატარა ქალაქ ფრეიბერგში (მორავია) დაიბადა სიგიზმუნდ შლომო ფროიდი.

1859 — ფროიდების ოჯახი საცხოვრებლად გადადის ლაიფციგში.

1860 — ფროიდების ოჯახი საცხოვრებლად გადადის ვენაში.

1865 — ფროიდი სასწავლებლად შედის გიმნაზიაში, რომელიც მდებარეობს ვენურ კვარტალში ლეოპოლდშტადტი.

1873 — გიმნაზიის გამოსაშვებ კლასში ფროიდი კითხულობს გეტეს თხზულებას „ბუნების შესახებ“ და სოფოკლეს ტრაგედიას „მეფე ოიდიპოსი“. იგი იღებს გადაწყვეტილებას, შეისწავლოს მედიცინა ვენის უნივერსიტეტში.

1877 — ფროიდის პირველი მეცნიერული ნაშრომის გამოქვეყნება — „გველთევზების სასქესო ორგანოების შესახებ“.

1878 — ოიზეფ ბრეიერთან მეგობრობის დასაწყისი.

1879 — ერთწლიანი სამსახური ჯარში.

1881 — ღებულობს დოქტორის ხარისხს.

1882 — ნიშნობა მარტა ბერნეისთან; იწყებს მუშაობას ვენის საქალაქო საავადმყოფოში.

1884 — იკვლევს ავადმყოფების კოკაინით მკურნალობის შესაძლებლობებს.

1885 — სტაჟირება პარიზში შარკოსთან. შარკო წარმატებით იყენებს ჰიპნოზის ტექნიკას და წინ წამოაყენებს ისტერიის ახსნის ახალ მიზეზებს.

1886 — ფროიდი კერძო პრაქტიკას იწყებს ვენაში; ქორწინება მარტა ბერნეისზე.

1887 — ფროიდი სპეციალიზირდება ნერვული დაავადებების მკურნალობაზე ელექტროთერაპიისა და ჰიპნოზის გამოყენებით.

1891 — ნაშრომში „აფაზიის შესახებ“ ფროიდი მეტყველების დარღვევას, რომელიც დაკავშირებულია ტვინის პათოლოგიებთან.

1893 — „ანნა ო.“-ს შემთხვევა; იოზეფ ბრეიერი და ფროიდი ერთად აანალიზებენ პაციენტების ნერვოზებს. ზოგჯერ ფროიდის დასკვნები ეფუძნება ბრეიერის მონათხრობებს.

1895 — ბრეიერისა და ფროიდის ბოლო საერთო სტატიაში „ისტერიის კვლევა“ აღწერილია „ანნა ო.“-ს შემთხვევა. შემდგომშო ფროიდი მუშაობს დამოუკიდებლად.

1896 — პირველად გაიჟღერა ტერმინმა „ფსიქოანალიზი“; გარდაიცვალა ფროიდის მამა.

1897 — ფროიდი დაკავებულია თვითანალიზით, რომელმაც მიიყვანა იგი ნერვოზების ტრავმატული ბუნების იდეებთან, ბავშვური სექსუალობის და ოიდიპოსის კომპლექსის აღმოჩენამდე.

1899 — დეკემბერში გამოდის „სიზმრები“ (გამოცემის მონაცემებში მითითებულია 1900 წელი). ფროიდის ეს წიგნი შეიცავს თავისი საკუთარი და პაციენტების სიზმრების ანალიზს.

1901 — გამოქვეყნდა „ყოველდღიური ცხოვრების ფსიქოპათოლოგია“.

1902 — ჩამოყალიბდა ფსიქოლოგიური საზოგადოება, რომელიც იკრიბებოდა ოთხშაბათობით.

1905 — „სამი ნარკვევი სექსუალობაზე“, „ისტერიის ანალიზის ფრაგმენტი“ (დორას შემთხვევა), „იუმორი და მისი კავშირი არაცნობიერთან“.

1906 — მეგობრობის დასაწყისი ნიჭიერ შვეიცარიელ ფსიქიატრთან კარლ გუსტავ იუნგთან.

1908 — პირველი საერთაშორისო ფსიქოანალიტიკური კონგრესი ზალცბურგში.

1909 — მეგობრებისა და მოსწავლეების თანხლებით ფროიდი მიემგზავრება აშშ-ში ფსიქოანალიზზე ლექციების წასაკითხად.

1912 — წიგნში „ტოტემი და ტაბუ“ ფროიდი წამოაყენებს იდეას, რომ კულტურისა და რელიგიის საფუძველი არის სექსუალური ინსტინქტების განდევნის მექანიზმები.

1914 — იუნგის მიერ კავშირის გაწყვეტა ოფიციალურ ფსიქოანალიტიკურ მიმდინარეობასთან.

1915 — ლექციების კურსი ვენაში „შესავალი ფსიქოანალიზში“.

1919 — შეისწავლის ომიდან დაბრუნებული ჯარისკაცების ფსიქოლოგიას.

1920 — ქალიშვილ სოფის გარდაცვალება;

წიგნში „კმაყოფილების პრინციპის მეორე მხარეს“ წამოყენებულია ახალი ცნება „სწრაფვა სიკვდილისკენ“ — ინსტინქტი, რომელიც კონფლიქტში მოდის სიცოცხლის ინსტინქტთან.

1921 — გამოქვეყნდა „მასების ფსიქოლოგია და მე-ს სფეროს ანალიზი“.

1923 — წიგნში „ეგო და იდი“ ფროიდი პირველად აღწერს სრულად ფსიქიკის სტრუქტურას — „ეგო“, „სუპერ-ეგო“, „იდი“; ექიმები ფროიდს დიაგნოზს უსვამენ: პირის ღრუს კიბო; საყვარელი შვილიშვილი, 4 წლის ჰაინცის სიკვდილით გამოწვეული დეპრესია.

1925 — მეგობრობის დასაწყისი ბერძენ ქალთან მარია ბონაპარტთან.

1926 — წიგნში „განდევნა, სიმპტომები და შიშები“ წამოყენებულია ახალი თეორია შიშისა, როგორც „ეგო“-ს დაცვის მექანიზმი.

1927 — გამოქვეყნდა „ერთი ილუზიის მომავალი“. ფროიდი აცხადებს, რომ არ ღებულობს არცერთ რელიგიას და ამტკიცებს თავის ათეიზმს.

1930 — ნაშრომში „უკმაყოფილება კულტურით“ ფროიდი მსჯელობს ადამიანის მოთხოვნილებების და საზოგადოების მოთხოვნების დრამატულ შეუსაბამობაზე.

1932 — მიმოწერა აინშტაინთან, რომელიც მოგვიანებით გამოქვეყნდა სათაურით „რატომ ომი?“.

1933 — ბერლინში ფაშისტები წვავენ ფროიდის წიგნებს ლოზუნგით „სექსუალური ცხოვრების სულის დამანგრეველი გადაფასების წინააღმდეგ და ადამიანის სულის კეთილშობილებისთვის“; ავსტრიის შეერთება გერმანიასთან;

1936 — ფროიდის 80 წლის იუბილე. ბრიტანეთის სამეფო საზოგადოება ირჩევს მას წევრ-კორესპონდენტად.

1938 — ფროიდი მეუღლესთან და ქალიშვილ ანნასთან ერთად საცხოვრებლად გადადის ლონდონში, რაშიც მას დაეხმარა მარია ბონაპარტი. ფროიდი განაგრძობს პაციენტების მიღებას და მუშაობს წიგნზე „ადამიანი მოსე და მონოთეისტური რელიგია“.

1939 წლის 23 სექტემბერი — ფროიდი გარდაიცვალა ლონდონში.

მოამზადა თენგიზ ვერულავამ






წყარო: ბურუსი





გაუზიარეთ მეგობრებს

Please Share it! :)